تبیان، دستیار زندگی

دستگاه ادراری

دستگاه ادراری، مواد دفعی را از خون پاك كرده، آنها را به همراه آب اضافی با ادرار دفع می كند. همچنین غلظت مایعات بدن را تنظیم و تعادل اسید ـ باز بدن را برقرار می كند. این دستگاه از یك جفت كلیه، مثانه، حالب كه كلیه را به مثانه وصل می كند( و پیشابراه )لوله ای كه از طریق آن ادرار بدن خارج می شود تشكیل می شود. كلیه ها اعضایی لوبیایی شكل و به رنگ قرمز مایل به قهوه ای هستند كه در پشت شكم و در دو طرف ستون فقرات قرار دارند. آنها حاوی واحدهایی به نام نفرون هستند كه خونی را كه از كلیه ها می گذرد، تصفیه و ادرار تولید می كنند. سپس ادرار از حالب ها به سمت مثانه پایین می رود. مثانه به وسیله یك حلقه عضلانی (اسفنكتر) كه دور خروجی پایینی آن قرار دارد، بسته می ماند. این عضله می تواند به طور ارادی شل شود و اجازه خروج ادرار از پیشابراه را بدهد. پیشابراه مرد، بزرگتر از پیشابراه زن بوده، به عنوان محل خروج مایع منی(مایعی كه حاوی اسپرم است و در حین فعالت جنسی خارج می شود) عمل می كند. از آنجا كه پیشابراه زن كوتاهتر است و نزدیك به مهبل و مقعد باز می شود، زنان بیش از مردان، مستعد عفونت های ادراری هستند.

ساختار كلیه

كلیه شامل۳ ‌ناحیه است: قشر (لایه خارجی)، مدولا(لایه میانی) و لگنچه كلیوی (ناحیه داخلی). قشر حاوی واحدهای كاركردی به نام نفرون است. هر نفرون شامل یك گلومرول (مجموعه ای از مویرگ های تخصص یافته كه خون در آنها تصفیه می شود و یك لوله كلیوی كه از آن مایعات دفعی حاصله عبور كرده، به ادرار تبدیل می شوند) است. مدولا شامل گروهی از مجاری جمع كننده ادرار اسـت. ادرار از این مجـاری وارد كالیس های كوچك و سپس كالیس های بـزرگ مـی شود كه به لگنچه كلیوی باز می شوند. از اینجا ادرار وارد حالب می شود.

ادرار چگونه ساخته می شود؟

ادرار از موادی تشكیل می شود كه در نفرون ها بر اثر تصفیه خون ایجاد شده اند. هر كلیه حدود یك میلیون نفرون دارد. هر نفرون از مجموعه ای از مویرگ های باریك به نام گلومرول و لوله ای به نام لوله كلیوی تشكیل می شود. این لوله ۳ قسمت دارد: لوله پیچیده نزدیك، قوس هنله و لوله پیچیده دور. خون ابتدا از گلومرول عبور می كند. دیواره های مویرگ ها، منافذی دارند كه اجازه عبور آب و ذرات كوچك (مثل نمك ها ) را می دهند، ولی ذرات بزرگتر مثل پروتئین ها و گلبول های قرمز از آنها عبور نمی كنند. مایعی كه از خون گرفته شده است و ماده تصفیه شده نام دارد، وارد لوله كلیوی می شود و در آنجا آب و سایر مواد مفید آن مثل گوكز و نمك ها در صورت لوزم به داخل جریان خون بر می گرداند.

دستگاه قلبی - عروقی

دستگاه قلبی ـ عروقی وظیفه انتقال خون را به سراسر بدن بر عهده دارد و اكسیژن و مواد غذایی را به بافت های بدن حمل می كند و مواد زاید را از آنها می گیرد. قلب یك عضو توخالی و عضلانی است كه تقریباً در هر دقیقه یك بار و در مواقع ورزش با سرعت بیشتر، همه خون بدن تقریبا (۵ ‌لیتر )را به سراسر بدن پمپ مـی كند. خون در داخل شبكه ای از رگ ها كه به تـمام قسمت های بدن می رسد جریان

سرخرگ ها و سیاهرگ ها

سرخرگ ها، دیواره ای ضخیم، عضلانی و كشسان دارند تا بتوانند در برابر فشار بالای خونی كــه از قلب به بیرون پمپ می شود، مقـاومت كنند. سیاهرگ ها، خون را بـه قلب باز می گردانند. آنهـا دیواره ای نازك تر دارند كه به راحتی كشیده می شود و به آنها اجازه می دهد كه گشاد شود و در زمان استراحت بدن، مقدار زیادی خون را در خود نگه دارند. سطح داخلی بسیاری از سیاهرگ ها، چین هایی دارد كه به عنوان دریچه های یك طرف عمل می كنند و مانع از عبور خون در مسیر نادرست می شوند.

ساختار قلب

قلب، یك پمپ دوگانه است كه عمدتاً از عضلاتی به نام میوكارد تشكیل شده است. در هر طرف، خون از طریق سیاهرگ ها وارد یك حفره بالایی (دهلیز) و سپس وارد یك حفره پایینی (بطن) می شود كه خون را به درون سرخرگ ها پمپ می كند. جریان خون در این حفره ها به وسیله دریچه هایی یك طرفه هدایت می شود. سمت راست قلب خون را به درون سرخرگ های ریوی و در نتیجه ریه ها و سمت چپ قلب خون را به آئورت و سراسر بدن پمپ می كند.

گردش خون

قلب، خون را به داخل ۲ ‌مدار متصل پمپ می كند: گردش خون ریوی و گردش خون عمومی. مدار ریوی، خون بدون اكسیژن را به ریه می برد كه در آنجا از طریق یك شبكه مویرگی، اكسیژن جذب و دی اكسید كربن (یك گاز دفعی) آزاد می شود؛ سپس خون اكسیژن دار شده به قلب برمی گردد. جریان عمومی، خون اكسیژن دار را به بافت های بدن می برد كه در آنجا از طریق جدار مویرگ ها، اكسیژن و موادغذایی آزاد می شود، دی اكسید كربن و سایر محصولات دفعی از بافت وارد خون می شوند و خون بدون اكسیژن به قلب باز می گردد.

غدد درون ریز

غده های درون ریز، هورمون ها را تولید می كنند. هورمون ها موادی شیمیایی هستند كه در جریان خون وجود دارند و فرآیندهای قسمت های دیگر بدن را كنترل می كنند. این فرآیندها عبارتند از متابولیسم (واكنش هایی شیمیایی كه به طور مداوم در بدن رخ می دهند). پاسخ به استرس، رشد و تكامل جنسی. این مجموعه شامل غده ها و سایر سلول های تولید كننده هورمون هستند. غده هایی مثل هیپوفیز، فوق كلیه و تیرویید اعضایی هستند كه تنها كاركرد آنها تولید هورمون های اختصاصی است. سایر اعضا و بافت ها مثل تخمدان ها، بیضه ها، قلب و كلیه ها نیز حاوی سلول های تولید كننده هورمون هستند.

غده هیپوفیز و هیپوتالاموس

غده هیپوفیز در قاعده مغز قرار دارد. این غده به عنوان »غده رئیس« شناخته می شود، چون هورمون هایی را تولید می كند كه بافت درون ریز واقـع در سـایر غده ها و اعضا را تحریك و كنترل می كند. همچنین هورمون هایی را ترشح می كند كه رشد بدن، حجم ادرار و انقباض رحم را در طول زایمان كنترل می كنند. هیپوتالاموس بخشی از مغز است كه با غده هیپوفیز ارتباط دارد. هیپوتالاموس، هورمون هایی به نام عوامل آزاد كننده را ترشح می كند كه كاركرد هیپوفیز را كنتـرل می كنند و به عنوان رابط بین دستگاه های عـصبی و غـدد درون ریز عمـل می كنند.

غده پینه آل

غده پینه آل در عمق مغز قرار دارد. كاركرد دقیق آن هنوز مشخیص نیست. البته معلوم شده است كه این غده هورمونی به نام ملاتونین را ترشح می كند كه گمان می رود با چرخه روزانه خواب و بیداری مرتبط باشد.

غده های تیرویید و پاراتیرویید

غده تیرویید كه در گردن واقع است، هورمون هایی را تولید می كند كه متابولیسم را تنظیم می كنند. همچنین برخی از سلول های تیرویید، هورمون كلسی تونین را ترشح می كنند كه غلظت خونی كلسیم را كاهش می دهد. چهار غده پاراتیرویید واقع در پشت تیرویید هورمونی را تولید می كنند كه غلظت خونی كلسیم و فسفات را تنظیم می كند. كلسیم برای سلامت استخوان ها حیاتی است و به همراه فسفات، نقش مهمی را در كاركرد عصب و عضله ایفا می كند.

غده های فوق كلیه

غده های فوق كلیه در بالای كلیه قرار دارند. هر غده یك قشر لایه خارجی و یك مدولا (مركز) دارد. قشر، هورمون های كورتیكواستروییدی یا كورتونی (كه در كـمك بـه تنظیم غلظت خونی نمك و قند نقـش دارند) و مقادیر كم هـورمـون هـای جنسی مردانه (كه ایجاد برخی از مشخصات جنسی مردانه را تحریك می كنند) را تولید می كند. مدولا، اپی نفرین (آدرنالین) و نوراپی نفرین (نورآدرنالین)، را ترشح می كند كه در پاسخ به استرس (واكنشی كه »پاسخ جنگ و گریز« نام دارد)، ضربان قلب و خونرسانی به عضلات را افزایش می دهند.

لوزالمعده

لوزالمعده پشت معده قرار دارد. لوزالمعده مایعات گوارش كننده ای تولید می كند كه به تجزیه غذا كمك می كنند. همچنین هورمون های انسولین و گلوكاگون را ترشح می كند كه نقش مهمی را در تنظیم سطح گلوكز خون (قندی كه منبع اصلی انرژی بدن به شمار می رود) ایفا می كنند.

تخمدان ها

تخمدان ها در دو طرف رحم قرار گـرفته اند. آنها تخمـك ها را آزاد می كنند و هـورمون های جنسی زنانه یعنی پروژسترون و استروژن را می سازند كه چرخه قاعدگی را تنظیم می كنند. استروژن همچنین باعث ایجاد برخی از مشخصات جنسی زنانه از جمله بزرگ شدن پستان ها می شود.

بیضه ها

بیضه ها در كیسه ای از پوست و عضلات به نام كیسه بیضه (اسكروتوم) قرار دارند. آنها تولید اسپرم و ترشح هورمون جنسی مردانه یعنی تستوسترون را برعهده دارند. این هورمون مسؤول شروع بلوغ و ایجاد مشخصات جنسی ثانویه مردانه از جمله موی صورت است.

عضلات

عضلات دسته هایی از بافت لیفی (فیبری) هستند كه بدن را حركت می دهند؛ وضعیت قرارگیری آن را حفظ می كنند و اعضای داخلی مثل قلب، روده ها و مثانه را به كار می اندازند. این كاركردها به وسیله ۳ نوع عضله مختلف انجام می شود )چسب( كه عضلات اسكلتی بزرگترین گروه آنها را تشكیل می دهند. عضلات به وسیله پیام های ارسالی از دستگاه عصبی كنترل می شوند. عضلات اسكلتی را می توان آگاهانه كنترل كرد، در حالی كه دو نوع دیگر فعالیت خودكار دارند. بیشتر عضلات اسكلتی، ارتباط دو استخوان مجاور را برقرار می سازند. یك طناب قابل انعطاف از بافت لیفی به نام تاندون به یك انتهای عضله متصل می شود؛ به انتهای دیگر عضله یك تاندون یا صفحه ای از بافت همبند متصل می شود. عضلات اسكلتی نه تنها باعث حركت قسمت های مختلف بدن می گردند بلكه به حفظ وضعیت بدن در حالت های ایستاده نشسته یا خوابیده نیز كمك می كنند. اسامی برخی از عضلات، بیانگر كار آنهاست. بازكننده ها، مفاصل را صاف می كنند؛ خم كنننده ها آنها را تا می كنند؛ نزدیك كننده ها، اندام را به سمت بدن نزدیك می كنند؛ دور كننده ها، آنها را از بدن دور می كنند و راست كننده ها قسمت هایی از بدن را بلند می كنند یا بالا نگه می دارند. برخی از عضلات اسكلتی اصلی در زیر به تصویر كشیده شده اند. عضلات عمقی تر در سمت چپ هر تصویر و عضلات سطحی تر در سمت راست نشان داده شده اند.

انواع عضلات

سه نوع عضله عبارتند از عضله اسكلتی كه اسكلت را می پوشاند و به حركت درمی آورد؛ عضله قلبی كه دیواره های قلب را تشكیل می دهد و عضله صاف كه در دیواره لوله گوارش، رگ های خونی و مجاری تناسلی و ادراری وجود دارد. هر نوع عضله كاركرد متفاوتی دارد و رشته های آن دارای شكل خاصی هستند. عضله اسكلتی كه اندام ها و بدن را حركت می دهد، از رشته های دراز، قوی و موازی تشكیل شده است. این نوع عضله، قادر به انقباض سریع و قوی است ولی تنها به مدت كمی می تواند با حداكثر قدرت كار كند. عضله قلبی خون را به سراسر بدن می راند. این عضله رشته هایی كوتاه، شاخه دار و متصل به هم دارد كه شبكه ای را در داخل دیواره های قلب تشكیل می دهند. این نوع عضله می تواند بدون خستگی، مدام كار كند. عضله صاف، كاركردهایی چون حركت دادن غذا در لوله گوارش را بر عهده دارد. این عضله از رشته هایی كوتاه و دوكی شكل تشكیل شده است كه به هم متصل شده، صفحاتی را تشكیل می دهند و می توانند به مدت های طولانی كار كنند.

عضلات چگونه كار می كنند؟

حركت زمانی ایجاد می شود كه پیام های ارسالی از دستگاه عصبی باعث انقباض عضله شوند حركت آگاهانه بدن به وسیله عمل متقابل عضلات اسكلتی، استخوان ها و مفاصل صورت می پذیرد. بیشتر عضلات یك استخوان را به استخوان دیگر مرتبط می كنندو از یك مفص عبور می كنند. وقتی یك عضله منقبض می شود، استخوان ها را می كشد و به حركت درمی آورد. بیاری از عضلات، به صورت جفتی هستند، به طوری كه در هر سمت یك مفصل یك عضله قرار می گیرد و حركات مخالف را ایجاد می كند. برای مثال، در بازو، عضله سه سر با انقباض خود بازو را صاف می كند و عضله دو سر با انقباض خود باعث تا شدن بازو می شود.

دستگاه گوارشی

دستگاه گوارش از لوله گوارش و اعضای مرتبط با آن تشكیل می شود. لوله گوارش یك لوله پیچ خورده به طول حدود ۷ ‌متر است كه غذا در حین هضم شدن از آن عبور می كند. این لوله شامل دهان، حلق، مری، معده، روده های كوچك و بزرگ، راست روده و مقعد است. اعضای گوارشی مرتبط عبارتند از ۳ ‌جفت غده بزاقی، كبد، لوزالمعده و كیسه صفرا. دستگاه گوارش، غذا را به قطعات كوچكتر تبدیل می كند تا به وسیله سلول های بدن قابل استفاده شوند و مواد باقیمانده را به شكل مدفوع، دفع می‌كند.

صفاق

یك غشای چین خورده به نام صفاق، سطح درونی جدار شكم و تمامی اعضای گوارشی را می پوشاند.

دهان و مری

فرایند گوارش در دهان آغاز می شود. عمل دندان ها و زبان در طول جویدن، غذا را برای بلع به قطعات نرم و كوچكتر تبدیل می كند و از طرفی مواد موجود در بزاق، كربوهیدارت های موجود در غذا را تجزیه می كنند. در هنگام بلع، زبان لقمه غذا را از گلو به مری می راند. در همین زمان، كام نرم حفره بینی را می بندد و اپی گلوت كه یك زایده كوچك غضروفی در پشت زبان است، حركت كرده، حنجره را می بندد و به این ترتیب غذا وارد بینی یا حنجره نمی شود.

معده

غذا از مری به داخل معده می رود. آنجا ممكن است به هم خوردن و تجزیه جزئی آن به وسیله مایعات گوارش كننده تا ۵ ساعت طول بكشد تا تبدیل به یك ماده نیمه مایع به نام سوپ معدی شود. مایعات بلعیده شده مثل آب و الكل از معده و روده مستقیماً‌ در عرض چند دقیقه عبور می كنند.

روده كوچك

سوپ معدی وارد دوازدهه (قسمت اول روده كوچك) می شود و به وسیله مایعات گوارش كننده كبد و لوزالمعده باز هم تجزیه می شود. مرحله نهایی هضم در بقیه روده كوچك صورت می پذیرد. در روده كوچك، مایعات گوارش كننده ای كه از جدار روده آزاد می شوند، مواد غذایی را به واحدهای شیمیایی كوچكی تبدیل می كنند به طوری كه بتوانند از جدار روده وارد شبكه رگ های خونی اطراف آن شوند.

روده بزرگ

پس از جذب مواد غذایی در روده كوچك، مانده باقیمانده وارد روده بزرگ می شود. بیشتر آب موجود در این مواد به داخل بدن بازجذب می شود و ماده دفعی نیمه جامد باقی مانده، مدفوع نامیده می شود. مدفوع وارد راست روده می شود و در آنجا تا زمانی كه با یك حركت روده ای خارج شود نگهداری می شوند.

كبد، كیسه صفرا و لوزالمعده

كبد، كیسه صفرا و لوزالمعده، به تجزیه شیمیایی غذا كمك می كنند. كبد از محصولات گوارش برای ساخت پروتئین هایی مثل پادتن ها (كه به مقابله با عفونت ها كمك می كنند) و عوامل لخته كننده خون استفاده می كند. كبد همچنین سلول های خونی فرسوده را تجزیه می كند و مواد اضافی را به صورت صفرا دفع می كند كه دركیسه صفرا ذخیره می شوند و در گوارش چربی ها نقش دارند. ورود غذا به دوازدهه (اولین قسمت روده كوچك) كیسه صفرا را تحریك می كند تا از طریق مجرای صفراوی، صفرا را به درون دوازدهه بریزد. لوزالمعده،‌ مایعات گوارش كننده قدرتمندی را ترشح می كند كه در هنـگام ورود غذا به دوازدهـه، وارد آن می شوند. این مایعات، همراه با مایعات گوارش كننده ای كه به وسیله سطح داخلی روده تولید می شوند، كمك می كنند تا مواد غذایی به موادی تجزیه شوند كه جذب خون شده، به كبد برده می شوند.

اعضای گوارشی

كبد، كیسه صفرا و لوزالمعده كه در قسمت فوقانی شكم قرار دارند، مایعات گوارش كننده را به درون دوازدهه ترشح می كنند. صفرا از كبد و یك صفرا وارد مجرای صفراوی می شود و ترشحات لوزالمعده نیز مستقیماً‌به دوازدهه می ریزد.

حركات دودی

غذا در طول لوله گوارش به وسیله توالی مداوم انقباضات عضلانی كه حركات دودی نام دارند، به جلو رانده می شود. دیواره های لوله گوارش با عضلات صاف پوشیده شده اند. برای راندن لقمه غذا به جلو، عضلات پشت غذا منقبض و عضلات جلوی آن شل می شوند. موج دودی برای حركت دادن غذا در طول لوله گوارش، عضلات جداره ها با یك توالی به نام موج دودی منقبض و شل می شوند.

حواس

حواس ما، ما را از تمام جنبه های محیط خود آگاه می سازند. چشم ها اطلاعات بینایی را فراهم می كنند؛ گوش ها صوت راتشخیص می دهند و در تعادل نیز نقش دارند؛ بینی و زبان به ترتیب به بوها و مزه های مختلف پاسخ می دهند و اعصاب حسی پوست، ما را قادر به احساس تماس فیزیكی (لمس)، تغییرات دما و درد می كنند. در هر مورد اطلاعات محیطی كه به وسیله اعضای حسی تشخیص داده می شود، به وسیله اعصاب به مغز منتقل می شوند و در آنجا مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.

بینایی

اعضای بینایی، چشم ها هستند. شعاع های نوری كه به هر چشم وارد می شود، به وسیـله قرنیـه و عدسی متمركز شده، روی شبكیه می افتند و یك تصویر وارونه بر روی آن تشكیـل می دهنـد. سلـول های شبكیه این تصویر را به تكان هـای الكتریكی تبدیـل مـی كنند كه از طریق عصب بینایی به مغز می روند و در آنجا رمز گشایی شده، باعث بینایی می شوند. عنبیه، اندازه مردمك را تغییر داده، مقدار نوری را كه به شبكیه می رسد، كنترل می كند. رگ های خونی شبكیه و لایه ای به نام مشیمیه، مواد غذایی را به چشم می رسانند.

نمای شبكیه

سلول های شبكیه، رنگ و شدت نور را ثبت می كنند. در پشت شبكیه، دیسك بینایی قرار دارد كه در آنجا رشته های عصبی به هم نزدیك شده، عصب بینایی را تشكیل می دهند و رگ های خونی وارد چشم می شوند. دیسك، هیچ گونه سلول حساس به نور ندارد و«نقطه كور» خوانده می شود. این عكس با یك افتالموسكوپ گرفته شده است كه داخل چشم را بزرگ و روشن می كند.

شنوایی و تعادل

گوش نه تنها وظیفه شنیدن بلكه برقراری تعادل را نیز به عهده دارد. گوش شامل قسمت های خارجی، میانی و داخلی است. گوش خارجی، امواج صوتی را به پرده صماخ می رساند، باعث لرزش آن می شود. استخوان های گوش میانی، این لرزش ها را به گوش داخلی منتقل می كنند. این پیام ها در آنجا به پیام های الكتریكی تبدیل می شوند. این پیام ها از طریق سلول های عصبی به مغز رفته، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. گوش داخلی همچنین ساختارهایی دارد كه با تشخیص وضعیت و حركت سر به تعادل كمك كرده، به ما اجازه می دهند بدون یان كه بیافتیم، قائم بایستیم و حركت كنیم.

ساختار گوش

گوش خارجی شامل لاله (قسمت قابل مشاهده) و مجرای گوش است كه به پرده صماخ ختم می شود. گوش میانی حاوی ۱۳ ‌استخوان ظریف است كه پرده صماخ را به غشای جدا كننده گوش میانی و داخلی، مرتبط می كنند. حلزون كه حاوی گیرنده های حسی شنوایی است و نیز ساختارهای تنظیم كننده تعادل در گوش داخلی قرار دارند.

بویایی

بوها به وسیله سلول های گیرنده تخصیص یافته در سقف حفره بینی تشخیص داده می شوند. این سلول های گیرنده مولكول های بودار موجود در هوا را تشخیص می دهند و این اطلاعات را به تكان های الكتریكی ظریفی تبدیل می كنند. این تكانه ها از طریق عصب بویایی به پیاز بویایی (انتهای عصب بویایی) و سپس مغز منتقل می شوند و در مغز مورد تحلیل قرار می گیرند. حس بویایی انسان بسیارحساس بوده، ما را قادر به تشخیص بیش از ۱۰۰۰۰ بوی مختلف می كند.

گیرنده های بویایی

مولكول‌های بودار با ورود به بینی،‌ مژه های (موهای ظریف)متصل به سلول های گیرنده سقف حفره بینی را تحریك می كنند. این گیرنده ها پیام ها را از طریق عصب بویایی به پیاز بویایی متصل می كند كه پیام ها را به مغز می برد.

چشایی

مزه ها به وسیله جوانه های چشایی تشخیص داده می شوند این ساختارها در دهان و گلو قرار دارند و اكثر آنها (حدود ۱۰۰۰۰ عدد) در سطح فوقانی زبان واقع شده اند. آنها تنها می توانند۴ ‌مزه اصلی را تشخیص دهند. شیرینی، ترشی، شوری و تلخی. هر مزه به وسیله جوانه های چشایی واقع در یك ناحیه خاص از زبان تشخیص داده می شود: تلخی در پشت، ترشی در كناره ها، شوری در جلو و شیرینی در نوك. حس بویایی ما به همراه این4 ‌مزه اصلی، ما را قادر به افتراق طیف وسیعی از مزه های جزئی تر می كند.

ساختار جوانه چشایی

مواد داخل دهان در تماس با موهای ظریفی قرارمی گیرند كه روی جوانه های چشایی زبان واقع هستند. این موها، تكانه هایی عصبی تولید می كنند كه از طریق رشته های عصبی به یك ناحیه تخصص یافته در مغز می روند.

لامسه

حس لامسه شامل حواسی چون درد، فشار، ارتعاش و دماست. این حواس به وسیله دو نوع گیرنده واقع در زیر سطح پوست، تشخیص داده می شوند: انتهاهای عصبی آزاد (بدون پوشش) و انتهاهای عصبی پوشیده به صورت اجسام حسی، انواع مختلف انتهاهای عصبی یا اجسام حسی، حواس ویژه را می گیرند. تعداد گیرنده ها در بدن فرق می كند: برای مثال، نوك انگشتان دست به شدت حساس هستند و گیرنده های زیادی دارند در حالی كه ناحیه میانی پشت گیرنده های كمتری دارد.

گیرنده های لامسه

لمس به وسیله گیرنده های مختلفی در سطوح مختلف پوست انجـام مـی شـود. گیرنده های عصبی آزاد در نزدیك سطح پوست، به لمس، درد، فشــار و دمــا پـاسـخ مــی دهند. كه اجسام مركل و مایسنر، لمس ظریف و اجسام پاچینی، فشار عمقی و ارتعاش را تشخیص می دهند.

دستگاه تنفسی

تنفس فرایندی است كه از طریق آن،‌ بدن اكسیژن كسب می كند (برای تولید انرژی) و دی اكسید كربن (محصول دفعی اصلی) را دفع می كند. هوا از طریق بینی یا دهان وارد شده، از طریق نای (لوله هوا) به طرف برونش ها (راه های هوایی تحتانی) و برونشیول ها (راه های هوایی كوچكتر) در ریه ها می رود. برونشیول ها به كیسه هایی به نام آلوئول ختم می شوند كه در اطراف آنها رگ های خونی قرار دارد. اینجا اكسیژن وارد خون و دی اكسید كربن وارد ریه ها می شود تا به خارج دمیده شود. تنفس توسط دیافراگم (یك عضله) و عضلات بین دنده ای انجام می شود. دستگاه تنفسی شامل حلق (گلو)، حنجره و اپی گلوت نیز هست. لوزه ها و آدنوئیدهـای واقع در حـلق به مبارزه با عفونت ها كمـك می كنند. حنجره، حاوی طناب های صوتی است كه برای تولید صدا به لرزش در می آیند. اپی گلوت در طول بلع، نای را می بندد تا غذا وارد ریه ها نشود

تنفس چگونه انجام می شود؟

تنفس عملی است كه به وسیله آن بدن هوا را وارد و خارج می كند. جریان هوا به درون و بیرون از بدن، به خاطر حركت هوا از نواحی پرفشار به كم فشار صورت می گیرد. برای تنفس به درون (دم)، دیافراگم و عضلات بین دنده ها منقبض شده، قفسه سینه را بزرگ می كنند. در نتیجه، فشار هوا در ریه ها كاهش پیدا می كند، به طوری كه كمتر از فشار هوای اطراف می شود و هوا وارد ریه ها می گردد. برای تنفس به بیرون (بازدم)، عضلات شل شده، حجم ریه را كاهش می دهند. فشار هوا در ریه ها بیش از هوای اطراف می شود و باعث خروج هوا از بدن می شود.

تبادل گاز در بدن

بافت های بدن، دایماً اكسیژن رااز خون مـی گیرند و دی اكسید كربن را در خون آزاد می كنند. اكسیژن محیط وارد ریه ها می شود و از آلوئول ها (كیسه های نازك) وارد رگ های خونی به نام مویرگ می گردد كه در آنجا به ماده ای به نام هموگلوبین كه درگلبول های قرمز وجود دارد، متصل می شود. در همین زمان، دی اكسید كربن از پلاسما (قسمت مایع خون) وارد آلوئول ها می شود تا با بازدم خارج گردد. درمویرگ های بافت ها، گلبول قرمز اكسیژن را آزاد می كند در حالی كه دی اكسید كربن وارد پلاسما می شود.

اسکلت

اسكلت به بدن شكل می دهد، به عنوان تكیه گاهی برای آن عمل می كند و از آن حفاظت می كند. این اسكلت از ۲۰۶ استخوان تشكیل می شود كه خود تحت حمایت غضروف (یك ماده سفت و لیفی) قرار دارند. اسكلت محوری (جمجمه، ستون فقرات، قفسه سینه) از ۸۰ استخوان تشكیل می شود و از مغز، طناب نخاعی، قلب و ریه ها حفاظت می كند. اسكلت جانبی ۱۲۶ استخوان دارد و شامل استخوان های اندام ها، ترقوه استخوان كتف و استخوان های لگن است. تمام استخوان ها، بافت های زنده هستند و سلول هایی دارند كه مرتباً‌ با مواد جدید جایگزین استخوان قدیمی می شوند. استخوان ها، حاوی یك ماده نرم و چربی دار هستند كه مغز استخوان نام دارد؛ اطراف آن استخوان اسفنجی قرار می گیرد كه خود با استخوان متراكم كه چگالی بیشتری دارد، محصور می شود. مغز استخوان در ستون فقرات، جمجمه، دنده ها و گردن، سلول های خونی را می سازد.

انواع مفصل

مفاصل در محل اتصال هر یا چند استخوان تشكیل می شوند. انواع مختلف مفاصل، درجات مختلفی از حركت را تأمین می كنند. تعدادكمی از مفاصل، از جمله مفاصل جمجمه، ثابت هستند. مفاصل نیمه متحرك مثل مفاصل ستون فقرات، پایداری و تا حدی انعطاف پذیری راتأمین می كنند. بیشتر مفاصل كه مفاصل سینوویال نام دارند، آزادانه حركت می كنند. انواع اصلی مفصل سینوویال و صفحات حركتی آنها در زیر به تصویر كشیده شده است.

ستون فقرات

ستون فقرات كه ستون مهره ها نیز خوانده می شود، بدن را در وضعیت قائم نگه می دارد؛ تكیه گاه سر است و طناب نخاعی را دربر گرفته، از آن محافظت می كند. ستون فقرات از ۳۳ استخوان به نام مهره تشكیل شده است. مفاصل و دیسك های حاوی بافت لیفی در بین مهره ها، ستون فقرات را انعطاف پذیر می كنند و باعث پایداری رباط ها و عضلات و كنترل حركات آن می شوند.

قابل توجه كنكوری هایی كه سرگرم انتخاب رشته هستند.

برای آشنایی با دانشگاهها و رشته های دانشگاهی می توانید از آدرس زیر به صفحه رشته های سایت اموزشی رشد دسترسی پیدا كنید.

http://reshteha.roshd.ir