اعتیاد به اینترنت یعنی چی؟
فكر می‌كنید اعتیاد اینترنتی وجود ندارد؟ فكر می‌كنید ممكن نیست روزی شما یا شریك زندگی‌تان به چت‌های طولانی پای رایانه عادت كند؟ فكر می‌كنید امكان ندارد شما یا همسرتان، نشستن روبه‌روی كامپیوتر را به مصاحبت با یكدیگر ترجیح دهید؟ اما اعتیاد به اینترنت از هیچكس بعید نیست، حتی شما یا او!
اعتیاد به اینترنت به معنای استفاده بیش از اندازه از اینترنت است، این نوع اعتیاد در حدی است كه فرد با گذشت زمان، توانایی كنترل و اراده‌اش را در استفاده از اینترنت از دست می‌دهد و در انجام فعالیت‌های روزمره و همیشگی‌اش با مشكل مواجه می‌شود.
این كه دقیقا كدام بخش اینترنت این معتادان را جذب می‌كند قابل تعیین نیست، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد این گروه معمولا در اتصال به شبكه یا مشغول وبلاگ‌نویسی می‌شوند یا بازی‌های رایانه‌ای، چت، خرید یا هرزنگاری.
اما این معتادان چگونه فرصت همیشه آنلاین بودن را پیدا می‌كنند؟ علاوه بر كودكان و نوجوانان كه هنوز شاغل نیستند و فرصت زیادی برای اینترنت‌گردی دارند، شمار زیادی از معتادان به اینترنت را جوانانی تشكیل می‌دهند كه به دلیل اعتیادشان به اینترنت،ناچارند ساعات كارشان را نیز صرف آن كنند.
اگر همسر شما به اینترنت معتاد است، نخست باید قانعش كنیم این نوع اعتیاد هم مضرات فراوانی دارد
شاید به نظر می‌آید این جوان‌ها باید مجرد باشند، اما درواقع مجرد یا متاهل بودن و حتی داشتن یا نداشتن فرزند، ربط چندانی به اعتیاد اینترنتی ندارد، مثلا چندی پیش پلیس، زن و شوهری اروپایی را به جرم آزار و اذیت نوزادشان دستگیر كرد. این زن و شوهر معتاد به اینترنت بودند. آنها در حالی مشغول شركت در نوعی بازی اینترنتی درباره بزرگ كردن فرزندی در دنیای مجازی بودند كه نوزادشان را در دنیای واقعی از یاد بردند و وقتی كودك پیدا شد بشدت دچار سوءتغذیه شده بود!
نشانه‌های اعتیاد
حدود 14 سال از زمانی كه كشورهای پیشرفته، اعتیاد به اینترنت را به عنوان نوعی اختلال روانی پذیرفتند می‌گذرد، از آن زمان تا امروز پژوهشگران سراسر دنیا روش‌های زیادی برای تشخیص اعتیاد افراد به اینترنت ابداع كرده‌اند كه بررسی همه آنها علائمی مشترك از اعتیاد به اینترنت را نشان می‌دهد.
براساس‌پژوهش‌ها یك معتاد به اینترنت به جای دوستان واقعی، دوستانی مجازی پیدا می‌كند، ساعت‌های متمادی آنلاین است و حتی چك كردن ایمیل‌ها و گفتگو با دوستان مجازی‌اش را به انجام وظایف اصلی‌اش ترجیح می‌دهد. زندگی او از برنامه زمانی خاصی تبعیت نمی‌كند، نمی‌تواند نقش واقعی‌اش را در خانواده به عنوان یك همسر، پدر، مادر یا فرزند به درستی انجام دهد و در نهایت خانواده را نادیده می‌گیرد، از آنجا كه وقت زیادی را پای رایانه می‌گذراند به مرور زمان با انتقاد اطرافیان مواجه می‌شود و برای شانه خالی كردن از آن درباره زمان آنلاین بودنش دروغ می‌گوید یا با دیگر اعضای خانواده برای بیشتر بهره بردن از اینترنت درگیر می‌شود، خماری این نوع اعتیاد فقط روحی ـ روانی است و با نشانه‌های جسمی همراه نیست، فرد در بیشتر اوقاتی كه به اینترنت متصل نیست، برای وصل شدن دوباره به آن نقشه می كشد و اگر این نیاز از او دریغ شود متاثر و ناخشنود می‌شود.
این گروه از معتادان، اینترنت و گشت و گذار در دنیای مجازی را راهی برای فرار از واقعیت‌های آزاردهنده و كسل‌كننده زندگی و ناتوانی‌شان در برقراری ارتباط با دیگران می‌دانند، احساس می‌كنند در حالت آنلاین از تمركز و توانایی ذهنی بیشتری برخوردار هستند و با آفلاین شدن به بیقراری و خشم دچار می‌شوند.
این اعتیاد، بزرگ و كوچك نمی‌شناسد
عسل فرهادی كارشناس ارشد روان‌شناسی می‌گوید: چه پیر و چه جوان، چه زن و چه مرد و خلاصه همه آنها كه به اینترنت معتاد شده‌اند یك وجه مشترك دارند و آن ناتوانی در برقراری ارتباط موفق اجتماعی با دیگران است.
فرهادی با اشاره به پژوهش‌های گوناگونی كه با محوریت دلایل اعتیاد به اینترنت انجام گرفته است، این نوع اعتیاد را زاییده زندگی در دنیای مدرن می‌داند و توضیح می‌دهد: برای این گروه از معتادان، اینترنت قادر است تمامی نیازهای زندگی آنها را از خرید گرفته تا دوستیابی برطرف كند.
اینترنت به گفته این پژوهشگر از نظر خیلی‌ها دنیایی نامریی است كه هركس می‌تواند با پنهان كردن هویت واقعی‌اش به شخصیت واقعی خود را بروز دهد و افرادی ناشناس را كه دوستان مجازی‌اش محسوب می‌شوند در محرمانه‌ترین احساساتش سهیم كند. چه‌بسا مشتركان جسور و گستاخ چت روم‌های اینترنتی با اسم‌های عجیب و غریب در دنیای واقعی انسان‌هایی به ظاهر خوددار و محجوب باشند كه وصل شدن به اینترنت مجال هنجارشكنی را به آنها داده است.
اینترنت گاهی سرگرمی بیماران مبتلا به افسردگی نیز می‌شود در حالی كه فرهادی می‌گوید: احتمال دارد امكان ارتباط با دوستانی مجازی و دوری از دنیای واقعی، این گروه از بیماران را بیش از پیش گوشه‌گیر و غمگین كند.
به گفته این متخصص، اعتیاد به اینترنت در سنین نوجوانی و جوانی بیشتر است و این گروه‌ها معمولا برای پاسخ دادن به حس كنجكاوی، علاقه به بیشتر دانستن درباره مسائل ممنوع، فرار از احساس تنهایی، نیاز قلبی به فعالیت‌های گروهی و نامحدود بودن اطلاعات اینترنت به آن معتاد می‌شوند. گرچه نوجوانان را می‌توان با وضع برخی قوانین در خانه از شر اعتیاد اینترنتی خلاص كرد، اما مسلما كنترل جوانانی كه از اعتیاد به اینترنت رنج می‌برند، دشوارتر و عوارض آن بیشتر است. برای مثال این نوع زندگی در جوانان متاهل، به تضعیف روابط عاطفی میان زوج‌ها، مشكوك شدن آنها نسبت به دوستان مجازی یكدیگر و حتی فراهم شدن امكان خیانت به یكدیگر در فضای مجازی می‌انجامد و در جوانان غیرمتاهل به هدر رفتن فرصت‌های مفید، دور ماندن از جامعه و ایجاد ارتباط‌های ناسالم با دوستان نامطمئن منجر می‌شود.
ترك را آغاز كنید
كاش می‌شد مثل فیلم‌های زمان قدیم ترك دادن معتادان به اینترنت هم مثل معتادان معمولی با حبس كردن‌شان در یك اتاق یا بستن‌شان به تخت میسر می‌شد، اما واقعیت این است كه اعتیاد به اینترنت پدیده‌ای روانی و پیچیده است كه برای حل آن باید دلیل گرایش فرد معتاد را به آن دانست.
فرهادی در این زمینه مثالی می‌زند: اگر دلیل اصلی گرایش فرد به اینترنت، فرار از زندگی كسالت بار واقعی است، می‌توانیم با افزایش برنامه‌های تفریحی و ایجاد دلمشغولی‌های جذاب، او را به دنیای واقعی دعوت كنیم.
اگر همسر شما به اینترنت معتاد است، نخست باید قانعش كنیم این نوع اعتیاد هم مضرات فراوانی دارد. در این مرحله اگر او بپذیرد آنگاه باید برنامه‌ای مشخص برای هر روز بنویسد و خود را ملزم به عمل كردن به آن كند. زمان اتصال به اینترنت را كم كند و ساعت‌ها را با دقت زیر نظر داشته باشد تا گذشت زمان را درك كند.
فرهادی درباره راهكارهای دیگر ترك اعتیاد اینترنتی توضیح می‌دهد: از مراجعه به روان‌شناسان و روان‌پزشكان نترسید. بعید نیست درمانی ساده برای حل مشكل افسردگی و اضطراب بتواند میل بی‌حد به اینترنت را كم كند.
او در زمینه ترك اعتیاد اینترنتی در نوجوانان نیز می‌گوید: برای نوجوانتان محرم اسرار باشید تا به جای دوستان مجازی، با شما گفتگو كند. دقیقا بفهمید دلیل این اعتیاد چیست و او دقیقا از كدام بخش اینترنت بیشتر لذت می‌برد تا بتوانید جایگزین‌هایی مناسب برای آن بیابید. برای استفاده‌اش از رایانه فرصتی اختصاص دهید و در خارج از آن زمان حق استفاده از اینترنت را از او بگیرید.
خودتان را آزمایش كنید!
از زمانی كه اعتیاد به اینترنت تبدیل به یك مشكل جدی در جامعه بشری شد دانشمندان راه‌های گوناگونی را برای سنجش سطح این اعتیاد ابداع كردند. یكی از معتبر ترین این راه روش دكتر كیمبرلی یانگ است. اگر پاسخ شما به هر یك از این «آیا‌ها» مثبت و در حد بالا باشد نشان می‌دهد كه مشكل اینترنت شما جدی است و باید به روانشناس مراجعه كنید یا دستكم روش‌هایی را برای ترك آغاز كنید.
آیا شما آنقدر پای اینترنت وقت می‌گذرانید كه گفتگو اعضای خانواده را فراموش كنید؟
آیا وقتی مقابل مانیتور نشسته‌اید زمان از دست‌تان در می‌رود و نمی‌توانید وقت‌تان را تنظیم كنید؟
آیا در نگفته‌های دل‌تان، وصل شدن به اینترنت را از مصاحبت با شریك زندگی‌تان شیرین‌تر می‌دانید؟
آیا وصل شدن به اینترنت را از بیرون رفتن از منزل با خانواده ترجیح می‌دهید؟
آیا دیگران از آنلاین بودن شما شكایت دارند و معتقدند شما زیادی به اینترنت وابسته هستید؟
آیا راندمان كاری شما به دلیل اتصال دائمی به اینترنت افت كرده است؟
آیا دوستان مجازی فراوانی پیدا كرده‌اید؟
آیا دائما ایمیل یا جی‌میل‌تان را چك می‌كنید؟
آیا شب‌ها برای اینترنت گردی از خواب‌تان كم می‌كنید؟
آیا به خاطر آنلاین بودن حاضرید قید كارهای مهم زندگی را بزنید؟
یا گمان می‌كنید اگر آفلاین باشید از تمركز ذهنی لازم برای كارهای روزانه ناتوانید؟
آیا برای بیشتر آنلاین ماندن دائما به اطرافیان التماس می‌كنید كه بگذارند كمی بیشتر از اینترنت استفاده كنید؟
آیا تلاش‌های شما برای قطع وابستگی به اینترنت بی‌نتیجه مانده است؟
آیا شما اینترنت گردی را به عنوان راهی برای خلاصی از دل مشغولی‌های روزمره می‌پسندید؟
آیا با وصل شدن به اینترنت حس می‌كنید می‌توانید امور زندگی را بهتر مدیریت كنید و حتی حوادث را پیش‌بینی كنید؟
آیا حس می‌كنید بدون اینترنت زندگی دشوار و كسل كننده می‌شود؟
آیا وقتی آنلاین هستید تحمل این كه كسی مزاحم‌تان شود یا وقت‌تان را برای كاری ضروری بگیرد، ندارید؟
آیا در حالت آفلاین احساس افسردگی و ناامیدی می‌كنید؟
علی یوشی‌زاده
