در واقع هرگونه اختلال در تنظیم درجه حرارت از طریق عدم تعادل در تولید و دفع گرما سبب گرمازدگی میشود؛ به عبارتی گرما بیش از حد تولید یا دفع گرما كاهش مییابد.
به گفته پزشكان درمان نكردن گرمازدگی در افراد جوان و سالم 20 درصد و در افراد مسن یا دچار بیماریهای زمینهای با 80 درصد خطر مرگ همراه است.
افرادی که به آب و هوای گرم عادت ندارند، افراد سالخورده،كودكان، مبتلایان به بیماریهای مزمن مانند دیابت یا اختلالات گردش خون و افرادی که داروهای خاص مانند آرامبخشهای قوی مصرف میکنند، ازجمله افرادی هستند که بیشتر در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند.
این وضعیت در صورت عدم کنترل، میتواند خیلی سریع به سمت درجات وخیمتر گرمازدگی به صورت افزایش درجه حرارت بدن تا حدود 41 درجه سانتیگراد پیشرفت کند.
علائم گرمازدگی
سردرد، گیجی، خستگی و بیاشتهایی، تهوع، استفراغ و تشنگی ازجمله علائم گرمازدگی است.
چنانچه فرد هوشیار نباشد یا دچار هذیان و تشنج باشد، باید سریع با اورژانس 115 تماس گرفته یا بیمار را به بیمارستان منتقل کرد.
اما در صورتی که فرد از هوشیاری لازم برخوردار باشد ابتدا باید وی را از مکان گرم خارج کرد و سپس در حالت درازکش، پاهایش را بالاتر از سر او قرار داد.
حتیالامکان باید لباسهای بیمار را خارج و از حوله خیس یا کیسه یخ روی گردن، کشاله ران و نواحی زیر بغل او استفاده کرد.
تغذیه در گرمازدگی
برای جلوگیری از بروز گرمازدگی بایستی آب و الکترولیدهای بدن تنظیم شود که این موضوع صرفا با نوشیدن آب به تنهایی تحقق نمییابد و موادی که حاوی الکترولید نیز باشند باید به آن اضافه شود مثل دوغ، آب میوه و حتی چای.
دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه به ایسنا میگوید: منظور از الکترولیدها تکعناصری مثل سدیم و پتاسیم است بر این اساس هنگام گرمازدگی حتی مقدار کمی نمک نیز کمک میکند چراکه در هوای گرم مقدار زیادی از نمک بدن نیز از دست میرود.
این متخصص تغذیه همچنین نوشیدن 2 لیتر مایعات را در طول روز برای جبران آب از دست رفته بدن ضروری میداند و ادامه میدهد: نوشیدن شربتهای سنتی که علاوه بر آب حاوی مقداری قند نیز هستند یا میوههایی مثل طالبی و هندوانه در این فصل لازم است.
گرمازدگی در كودكان
اگر کودک در معرض گرما قرار بگیرد، دمای بدنش افزایش یافته، سرخی گونهها، تعریق بیشتر، بیحالی، تهوع و استفراغ از عوارض بروز این حالت است.
کودکی با این علائم دچار کمآبی بدن یا دهیدراتاسیون میشود که گود افتادن چشمها، کاهش اشک، خشکی مخاط دهان و کاهش طراوت پوست را در پی دارد.
بیقراری و تحریکپذیری شاخصترین علامت گرمازدگی است در این حالت کودک تشنه بوده و باید سریعا آب یا نوشیدنی دیگری در دسترسش قرار گیرد. پوست این کودکان طراوت لازم را نداشته و سریعا باید به پزشک ارجاع داده شود.
دمای ?? تا ?? درجه بهترین دما برای محیط زندگی کودکان است.
درمانهای ساده
بهترین درمان برای افراد گرمازده انتقال فرد مبتلا به محیط امن و درآوردن لباس تا حد امكان است و یا فرو بردن فرد در آب تا امكان برقراری تبادل گرما فراهم شود و در صورت عدم دسترسی به آب توصیه میشود ملحفهای خیس به دور بیمار پیچیده شود یا فرد را در معرض كولر و پنكه قرار دهند به شرط آن كه بیمار دچار لرز نشود چراكه لرز خود عاملی برای تولید گرماست.
از قرار دادن بیمار مبتلا به گرمازدگی در آب سرد باید پرهیز کرد، زیرا این امر میتواند سبب بدتر شدن وضعیت بیمار شود. چنانچه بیمار هوشیار بوده و قادر به مصرف مایعات است، مصرف محلول «او آر اس» یا محلول آب و نمک و شکر (یك قاشق چایخوری نمک با 8 قاشق چایخوری شکر در یک لیتر آب) میتواند موثر باشد.
اگر بیمار با این اقدامات بهبود نیافت یا علائم او وخیمتر شد، لازم است که هر چه سریعتر او را به مراکز درمانی رساند.
افرادی كه مشغول انجام كارهای سخت و زیانآور هستند یا در معرض هوای آزاد كار میكنند و ورزشكاران بیشتر در معرض گرمازدگی قرار دارند.
عوارضی که بر اثر گرمازدگی به وجود میآیند طیف گستردهای دارند که ممکن است از بیحالی و انقباضهای ساده عضلات تا کما و مرگ متفاوت باشد.
به طور معمول افرادی که گرمازده میشوند اختلالاتی مانند انقباضهای پراکنده عضلانی بر اثر از دست دادن مقادیر زیادی آب و نمک از بدن، سردرد، تهوع، ضعف عضلانی، شوک و اغما را تجربه میکنند. البته همه این علائم در بیماران اتفاق نمیافتد و بسته به این که شدت گرمازدگی در چه حدی باشد نوع علائم یکسان نیست.
محققان توصیه میکنند به طور کلی فعالیت بدنی افراد در روزهای گرم کمتر از حد عادی باشد و لباسهای روشن و سبک پوشیده شود و در صورت بروز اختلال هوشیاری بیمار گرمازده سریعا به مراکز درمانی رسانده شود.