تبیان، دستیار زندگی

تجربه خشكسالی این سال‌ها و انتشار ریزگردهایی كه آسمان نیمی از كشور را تیره و تار كرده از واقعیت سخت و دشوار سال‌های پیش‌رو نشان دارد.

واقعیتی تلخ كه همچنان در سكوت نهادهای مسوول باقی مانده و گاهی واكنش‌ها و اظهارنظرهای غلط، بی‌منطق و فاقد بنیان‌های فنی و علمی از آنان سرمی زند.

برای رسیدن به ذهنیتی شفاف از این اظهارنظرها و بحران‌هایی كه طی این چند سال گریبانگیر مردم بوده است، مصاحبه‌ای با دكتر محمدحسین مهدیان، عضوهیات علمی پژوهشكده حفاظت خاك و آبخیزداری وعضو انجمن علوم خاك انجام دادیم كه در ادامه می‌آید.

امروزه صحبت‌های كارشناسی ضد و نقیضی درباره چگونگی پدید آمدن این ریزگردها می‌شود. بهانه اصلی ما از این مصاحبه این است كه بپرسیم اصلا داستان ریز گردها از كجا آغاز شده و قرار است به كجا ختم ‌شود؟

یكی از بحران‌های دیگری كه طی این چند دهه آثار خود را نشان داده،كاهش كیفیت و كمیت محصولات كشاورزی و تولید عسل و گرده افشانی گل‌هاست. زنبورهای عسل نقش سازنده‌ای در تبدیل عسل و گرده افشانی گل‌ها دارند، اما متاسفانه نشستن متناوب گرد وخاك روی گیاهان علاوه بر كاهش توانایی فتوسنتز گیاهان در روند تولید عسل و گرد افشانی گل‌ها و گیاهان تاثیر زیادی گذاشته است. ​این كاهش عملكرد پوشش گیاهی می‌تواند بر حیات جانوران،مراتع و دامداری كشور نیز در دراز مدت تاثیر گذار باشد.

متاسفانه استمرار این پدیده باعث شده زندگی كشاورزان بویژه نواحی جنوب غربی كشورمان مختل شود و سطح مهاجرت‌های منفی كشاورزان برای فرار از این ریزگردها مانند زمان جنگ كه عده بیشماری از مردمان نواحی جنگی به شهرهای اطراف مانند تهران مهاجرت كردند،افزایش پیدا كند.

در صورتی كه اگر فردی كشاورز در زمین زراعی خود به كشاورزی بپردازد و درآمد خوبی داشته باشد و بتواند زندگی خود را بچرخاند هیچ وقت به فكر مهاجرت نمی‌افتد.متاسفانه امروزه پهنه وسیعی از كشورمان از هجوم این ریزگردها در امان نیست.

منطق حكم می‌كند در وهله اول متولی خاصی تعیین شود تا سایر ارگان‌ها، سازمان‌های مربوط، موسسات و مراكز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها هر یك تحت نظارت این مجموعه و با تخصیص اعتبار لازم كار تحقیقاتی خود را آغاز كنند. پس از آن باید یك برنامه‌ مدون كوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت طراحی شود تا در یك چشم‌انداز چند ساله این بحران بخوبی مدیریت و حل و فصل شود.

مدیریت بحران ریزگردهای داخلی بویژه ریزگردهای جنوب شرق ایران به‌دست خودمان است و برای حل آن مشكلی نداریم، اما برای مدیریت ریزگردهای منطقه، در سطح بین‌الملل نیازمند تعاملات سیاسی و دیپلماتیك هستیم. در حال حاضر این تعامل برقرار شده، اما هنوز كافی نیست و برای پیشگیری و مهار آن باید از فناوری كشورهای خارج از منطقه كمك بگیریم.

همچنین در تمام دنیا وقتی یك ناحیه دچار بحران‌هایی مانند سیل، زلزله و جنگ می‌شود، نیروهای ارتش به طرق مختلف به كمك مردمان آن ناحیه می‌رود. عوارض این ریزگردها خیلی بدتر از زلزله، جنگ و سیل است، بنابراین لازم است ارتش جمهوری اسلامی هم دست به كار شود و با استفاده از پتانسیل‌های بیشتر نیروی نظامی و متخصصان این حوزه به مقابله با این ریزگردها برود.

 در چنین شرایطی، نتیجه هم مشخص است؛ روبه‌رو شدن با عوارضی كه گاه براحتی جبران نمی‌شود.

اوتیسم یكی از این بیماری‌هاست كه خیلی آن را نمی‌شناسند یا فقط اسمش را شنیده‌اند؛ علائم این بیماری در سال‌های اولیه زندگی كودك نمایان می‌شود و هر چه زودتر برای درمان و كنترل آن اقدام كنند، آینده بهتری نیز در انتظار كودك خواهد بود.

دكتر آزیتا توسلی، فوق تخصص بیماری‌های مغز و اعصاب كودكان در گفت‌وگو با جام‌جم در این‌باره توضیح می‌دهد: اوتیسم یك بیماری با طیفی گسترده است كه شامل ناتوانی‌های تكاملی سیستم عصبی می‌شود و آن را از خفیف تا شدید طبقه‌بندی می‌كنند.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران در مورد علائم بیماری می‌گوید: كودكانی كه دچار اوتیسم هستند، در تعاملات اجتماعی‌شان با نقص روبه‌رو بوده و نمی‌توانند با دیگران ارتباط اجتماعی برقرار كنند.

ارتباط كلامی و غیركلامی‌شان نیز همراه با اختلال است. علاوه بر این موارد، این بچه‌ها رفتارهای تكراری و كلیشه‌ای از خود نشان می‌دهند و تمایلات و عواطف‌شان محدود و كند است.

بعضی‌ها اوتیسم را نمی‌شناسند و تصور می‌كنند اوتیسم نوعی بیماری روانی است یا این‌كه به عقب‌افتادگی ذهنی كودك منجر می‌شود. در حالی كه اوتیسم جزو بیماری‌های روان نیست و با این‌كه شاید بعضی از علائم بیماری‌های روان شبیه به نشانه‌های اوتیسم باشد، ولی نوع و روند بیماری‌ها كاملا با هم متفاوت است.

دكتر توسلی ضمن بیان این‌كه وجود نقایصی در تكامل سیستم عصبی این بچه‌ها موجب بروز چنین حالاتی می‌شود، می‌گوید: ساختمان‌های مغز و ارتباطات بین نورون‌ها و سیناپس‌های مغز به دلایلی در این كودكان بخوبی ایجاد نمی‌شود و در آینده بازتاب این نقایص ممكن است به صورت اوتیسم بروز كند.

این پزشك متخصص می‌افزاید: عوامل ژنتیكی و فاكتورهای ناشناخته محیطی نیز در این زمینه می‌تواند موثر باشد؛ به این معنا كه ممكن است بیماری در خانواده‌ای به صورت ژنتیكی مشاهده شود یا عوامل ناشناخته محیطی كه مادر در دوران بارداری با آنها روبه‌رو شده، زمینه‌ساز چنین مشكلی شود البته ممكن است علائم اوتیسم از ماه‌های اولیه پس از تولدنمایان شود. با این حال اوتیسم در پسرها شایع‌تر بوده و میان آنها حدود چهار برابر دختران مشاهده می‌شود.

همان‌طور كه گفته شد خیلی‌ها با اوتیسم آشنا نیستند و نمی‌دانند چه زمانی باید به بروز این بیماری شك كنند. دكتر توسلی ضمن بیان این‌كه می‌توان بیماری را در ماه‌های اول زندگی شیرخوار تشخیص داد، درباره علائم آن توضیح می‌دهد: كودك یك ساله باید بتواند كلماتی مانند «بابا» و «مامان» را ادا كند، ولی چنانچه شیرخوار در این سن هیچ‌گونه تولید صوتی نداشته باشد و تا شانزده ماهگی نتواند كلمه‌ای را بیان كند یا تا دو سالگی قادر نباشد عبارات دوكلمه‌ای را بگوید، پدر و مادر باید به ابتلای كودك به این بیماری شك كنند بنابراین می‌توان گفت تاخیر در تكلم و به دست نیاوردن مهارت‌های تكلمی یكی از علائم اوتیسم در سنین خیلی پایین است.

وی می‌افزاید: گاهی هم ممكن است كودك تا یك سالگی چند كلمه را یاد گرفته و ادا كند، ولی با گذشت زمان آنها را فراموش كرده و تكلمش دیگر پیشرفت نكند؛ این مورد هم زنگ خطری است كه والدین باید در نظر داشته باشند. به گفته این فوق تخصص بیماری‌های مغز و اعصاب كودكان، این بچه‌ها به چشم پدر و مادرشان نگاه مستقیم نمی‌كنند و با سایر بچه‌های هم‌سن و سال‌شان نیز نمی‌توانند ارتباط برقرار كنند.

همچنین مهارت بازی كردن ندارند و از اسباب‌بازی‌ها به شیوه صحیح استفاده نمی‌كنند؛ مثلا ممكن است ماشین را فقط جلو و عقب ببرند یا چرخش را بچرخانند.

دكتر توسلی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین مشكلی كه پدر و مادر را متوجه بروز بیماری می‌كند، ناتوانی كودك در برقراری ارتباطات اجتماعی است؛ گاهی ممكن است او بتواند با اطرافیان و در محیط خانه ارتباطی جزئی و محدود داشته باشد، ولی شرایطی هم پیش می‌آید كه كودكان مبتلا به اوتیسم هیچ‌گونه ارتباط چشمی یا غیرچشمی با افراد خانواده‌شان ندارند و بیشتر در خودشان فرورفته‌اند. حتی گاهی ممكن است پدر و مادر در روزها و ماه‌های اول پس از تولد، به اشتباه تصور كنند كودك ناشنواست؛ چون او هیچ واكنشی به صدا كردن اسمش نشان نمی‌دهد و توجهی به اطرافش ندارند.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، بچه‌ها معمولا از 9 ماهگی افراد غریبه را می‌شناسند و وقتی كنار آنها قرار می‌گیرند، واكنش نشان داده و دچار اضطراب می‌شوند؛ در حالی كه این حالت برای بچه‌های مبتلا به اوتیسم پیش نمی‌آید. این كودكان مهارت بازی كردن، تقلید كردن و لذت بردن از بودن در آغوش پدر و مادر را نیز ندارند. دكتر توسلی درباره كودكانی كه سن‌شان بیشتر است، می‌گوید: در سنین بالاتر ممكن است كودك حركات غیرعادی داشته باشد؛ مثلا دور خودش بچرخد یا بدنش را مرتب جلو و عقب ببرد.

با توجه به این‌كه تشخیص و كنترل اوتیسم در اولین فرصت می‌تواند وضع زندگی كودك را بهبود بخشد، لازم است پدر و مادر با شناخت علائم بیماری، بموقع نیز نسبت به تشخیص و درمان آن اقدام كنند. دكتر توسلی در این زمینه به والدین توصیه می‌كند: زمانی كه با مشاهده علائم فوق به وجود این بیماری شك كردید، برای تشخیص دقیق و نهایی حتما باید به پزشكان فوق تخصص اعصاب كودكان یا فوق تخصص روانپزشكی كودكان مراجعه كنید. البته توصیه می‌شود همه بچه‌های سالمی كه برای كنترل وضع سلامت‌شان به پزشك مراجعه می‌كنند، از نظر تكاملی هم بررسی شده و در سن هجده و بیست‌وچهار ماهگی از نظر اوتیسم غربالگری شوند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی - جام جم

اما همچنان سرطان بیماری دردناك و مهلكی است كه مبتلایان به آن از مشكلات زیادی رنج می‌برند. اینجاست كه این بیماران به دنبال روش‌هایی هستند كه بتواند از درد و مشكلات آنها بكاهد.

مطالعات نشان می‌دهد بیش از 30 درصد بیماران سرطانی در سراسر دنیا برای كمك به درمان بیماری خود حداقل یكی از انواع طب مكمل از جمله داروهای گیاهی، طب سوزنی، هومیوپاتی یا هیپنوتیزم را استفاده كرده‌اند.

روش‌های طب سنتی و مكمل با مكانیسم‌هایی از جمله تقویت سیستم ایمنی، بهبود و افزایش جریان خون در بعضی نقاط بدن، بهبود فعالیت ارگان‌های داخلی از جمله دستگاه گوارشی، جریان خون، غدد، كبد و كلیه، كاهش عوارض جانبی درمان‌های رایج از جمله جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی و در نهایت بازگرداندن تعادل به فعالیت ارگان‌های داخلی بدن می‌تواند به عنوان یك روش درمانی مكمل به بیماران سرطانی كمك كند.

به‌عنوان مثال طب سوزنی روش بسیار خوبی در كاهش درد، ضعف و خستگی، تهوع (بویژه پس از شیمی‌درمانی) و تقویت سیستم ایمنی است.

همچنین دارو‌های گیاهی زیادی است كه می‌تواند به رفع مشكلات بیماران سرطانی كمك كند و در مواردی عوارض سمی شیمی‌درمانی را كاهش دهد.

به عنوان مثال آلوئه‌ورا در جلوگیری یا برطرف كردن عوارض پوستی رادیوتراپی بسیار مفید است. شیرین‌بیان و زنجبیل در كاهش تهوع و مشكلات گوارشی بیماران تاثیر خوبی دارد یا جینسینگ كه یك گیاه دارویی تقویتی بسیار خوب برای بیماران سرطانی است.

همچنین به مشورت با متخصص برای تغذیه مناسب نیز توصیه اكید می‌شود. ماساژدرمانی نیز می‌تواند باعث كاهش خستگی و افزایش جریان خون و انرژی بیمار شود. یوگا، چی‌گنگ، هیپنوتیزم و انرژی‌درمانی نیز می‌تواند به بیمار آرامش داده و در برطرف كردن درد و خستگی مزمن بیمار مفید باشد.

در مجموع طب مكمل می‌تواند به كاهش علائم و مشكلات بیماران سرطانی از جمله درد، خستگی و ضعف، مشكلات گوارشی، بی‌خوابی و اضطراب كمك كند و در یك كلام كیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد، عوارض و مشكلات پس از شیمی‌درمانی و رادیو‌تراپی را كاهش دهد و در برخی موارد نیز به درمان سرطان كمك كند.

بدیهی است برای استفاده از روش‌های درمانی طب مكمل و سنتی حتما با متخصص این رشته‌ها و پزشك معالج خود مشورت كنید.

این موفقیت‌ها مدیون تلاش محققان و دانشمندانی است كه برای بهبود زندگی انسان و شناسایی و درمان بیماری‌های مختلف از پژوهش‌های شبانه‌روزی دست بر نمی‌دارند.

شناسایی ساختار ژنتیكی انسان یا به اصطلاح پروژه ژنوم انسانی در اوایل دهه گذشته اتفاق بسیار مهمی در حوزه علوم پزشكی بود.

ابداع و رواج روش‌های نوین برای تشخیص بیماری‌های ژنتیكی و وراثتی از موضوعات جدید مطرح‌شده در حوزه پزشكی است كه در صورت موفقیت در تشخیص زودهنگام بیماری‌ها می‌تواند با تغییر شیوه زندگی در سنین جوانی بروز این گروه از بیماری‌ها را منتفی كرده یا به تعویق اندازد.

بی‌شك پیشگیری از بروز بیماری‌ها در میانسالی می‌تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت زندگی در سنین سالمندی و افزایش طول عمر آنها داشته باشد.

با توجه به اهمیت این موضوع با دكتر میر مجید مصلایی، نایب‌ رییس انجمن متخصصان علوم آزمایشگاهی تشخیص طبی ایران كه روش جدیدی را برای تشخیص بیش از 25 بیماری ژنتیكی معرفی كرده است گفت‌وگو كرده‌ایم.

هر قطعه از ساختار DNA یا به عبارتی واحد‌های ژنتیكی، مسئولیت‌ها و پیامدهایی را در بدن انسان به عهده دارد. اگر به هر علتی جهش منجر به تغییر ساختار واحدهای ژنتیكی شود چه عواقبی به همراه خواهد داشت؟

جهش‌های ژنتیكی در اغلب موارد منجر به بروز تغییرات ناگواری در بدن می‌شود كه در حقیقت همان بیماری است. البته با توجه به شرایط و ویژگی‌های بدنی هر فرد نوع و شدت بیماری ناشی از این تغییرات می‌تواند متفاوت باشد. گاهی نیز این تغییرات ساختاری ایجاد شده در ژن انسان می‌تواند مفید باشد و موجب بهبود وضع سلامت فرد و انتقال آن از نسل امروز به نسل‌های آینده شود. اما با در اختیار داشتن دانش و فناوری شناسایی ساختار ژنتیكی هر فرد می‌توان با انجام آزمایش بر مقداری از نمونه خون گرفته شده از فرد یا مقداری از مایع آمنیوتیكی كه نمونه‌ای مناسب از جنین داخل رحم است، ساختار DNA را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد.

اگر فردی بداند در معرض ابتلا به یك بیماری خاص قرار دارد براساس آن باید شیوه زندگی خود را تغییر دهد و این تغییرات در قالب توصیه ارائه نمی‌شود، بلكه جزئی از یك دستورالعمل زیستی است كه در قالب یك نسخه تجویز شده پزشكی و درمانی ارائه می‌شود.

رعایت این دستورالعمل‌ها به منزله این است كه 20 تا 30 سال زودتر از ابتلا به یك بیماری خاص می‌توان از فعال‌شدن ژن مولد بیماری ممانعت به عمل آورد.

برای مثال تعادل وزن، حفظ تناسب اندام، كاهش مصرف مواد غذایی پرچرب، 20 دقیقه تحرك و ورزش روزانه، ازدواج و بارداری در سنین پایین تر از 30 سالگی و تغذیه نوزاد با شیر مادر از جمله راهكارهای تجویز شده برای پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه در افراد مستعد ابتلا به این بیماری است.

در چنین شرایطی انجام ماموگرافی سالانه و آزمایش‌های دوره‌ای به یك الزام تبدیل می‌شود كه اگر هركدام از این راهكارها با جدیت مورد توجه قرار گیرد و بموقع انجام شود حتی در صورت مشاهده علائم اولیه سرطان نیز می‌توان از پیامدهای ناگواری همچون برداشتن سینه، غدد لنفاوی، شیمی درمانی و رادیوتراپی جلوگیری كرد.

در حقیقت این آزمایش كه به آزمایش GPDT معروف است یك تست آزمایشگاهی جدید و نوآورانه است كه امكان شناسایی افرادی را كه از نظر ژنتیكی مستعد ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی، انواع سرطان‌ها، اختلالات و نقایص سیستم ایمنی بدن، دیابت و مشكلات وابسته به سن هستند، فراهم می‌كند.

به طور كلی 25 بیماری كه به این روش قابل تشخیص هستند در پنج گروه بیماری‌های سیستم ایمنی، بیماری‌های قلبی ـ عروقی، بیماری‌های وابسته به سن، بیماری‌های سرطانی و بیماری‌هایی كه سلامت عمومی بدن را در معرض خطر قرار می‌دهند طبقه‌بندی می‌شوند.

نتایج آزمایشات بر اساس یك گزارش 30 صفحه‌ای محرمانه آماده می‌شود و بر این اساس بیمار مطلع می‌شود در برابر كدام بیماری‌ها در خطر است و در این صورت در كدام یك از گروه‌های پرخطر یا كم‌خطر قرار می‌گیرد.تفسیر نتایج و هشدارهای توصیه‌ای و پیشگیرانه باید توسط پزشك متخصص ارائه شود.

به عبارتی اگر در گذشته زیبایی افراد به عنوان یك كلیت در نظر گرفته می‌شد، این كلیت امروزه در حال تجزیه و تفكیك‌شدن است و هركدام از اجزا به طور مجزا ارزیابی می‌شود.

عمل‌های جراحی زیبایی نیز به كمك این تفكیك زیبایی آمده است. مبادرت به این عمل‌های جراحی در سال‌های اخیر در ایران رواج زیادی یافته است، به طوری كه از نظر تعداد جراحی زیبایی بینی، ایران رتبه اول را در جهان به خود اختصاص داده است.

این در حالی است كه كارشناسان نسبت به عوارض جسمی و حتی فرهنگی این جراحی‌ها هشدار می‌دهند و غفلت از ارزش‌ها و زیبایی‌های معنوی و گرایش به زیبایی‌های ظاهری و چشم‌ و همچشمی و رواج مدگرایی و مصرف‌گرایی را علت عمده این اتفاق می‌دانند. با دكتر شهربانو قهاری، روان‌شناس در این خصوص گفت‌وگو كرده‌ایم.

آیا تمایل به زیبایی میان انسان‌ها یك امر طبیعی است یا خیر؟ و اگر طبیعی است، آیا حد و مرزی برای آن وجود دارد؟ به عبارتی این تمایل و تلاش برای رسیدن به آن تا چه حدی قابل قبول و پذیرش است؟

وقتی به طور كل صحبت از زیبایی می‌شود، در حقیقت دو نوع زیبایی قابل تبیین است؛ زیبایی صورت و زیبایی سیرت كه منظور از زیبایی سیرت همان اخلاق و رفتار نیكو و ارزش‌های معنوی و مذهبی است كه در همه ادیان هم به آن اشاره شده است. به طور مثال در قرآن آمده است كه ملاك برتری و تقرب شما نزد پروردگارتان تقوا و خویشتنداری است؛‌ یعنی زیبایی سیرت نه صورت. این ملاك در بقیه ادیان هم مطرح شده،‌ در حالی كه راجع به زیبایی ظاهری صحبتی نشده است، اما نمی‌توان گفت چون درباره زیبایی ظاهری در دین صحبتی به میان نیامده است، پس مهم نیست. اتفاقا از آنجا كه این تمایل بر پایه فطرت آدمی است، مهم است، اما به اندازه و در حد معقول و طبیعی آن و نه در حد افراط كه مانع رسیدن فرد به كارهای دیگر و بویژه خودسازی وی شود كه هدف اصلی ادیان هم هست.

اما متاسفانه آنچه بیشتر آدم‌ها به آن توجه می‌كنند، زیبایی صورت و ظاهر است تا زیبایی سیرت،‌ به طوری كه گاهی آنقدر برایشان مهم می‌شود كه دیگر ارزش‌های معنوی جایی در زندگی‌شان ندارد.