فیبرهای غذایی
تعریف فیبرهای غذایی
فیبرهای غذایی بخشی از گیاهان هستند که توسط آنزیم‌های موجود در دستگاه گوارش انسان قابل هضم نمی‌باشند. فیبرهای غذایی فواید زیادی برای حفظ سلامتی انسان و جلوگیری از بیماری‌ها دارند و به همین جهت امروزه نقش به سزایی در رژیم‌های درمانی و پزشکی ایفا می‌کنند. البته باید توجه داشت که استفاده از فیبرها فقط برای بیماران با بیماری‌های خاص توصیه نمی‌شود و تمام افراد باید روزانه به مقدار لازم از فیبرها استفاده نمایند.
فیبرهای غذایی در میوه‌جات، سبزی‌جات، بقولات و دانه‌های کامل یافت می‌شوند که فراهم کننده‌ی ریزمغذی‌ها و ترکیبات غیرمغذی مانند آنتی اکسیدان‌ها، فیتواستروژن‌ها هستند که اهمیت زیادی برای سلامتی انسان دارند. یک رژیم غذایی سرشار از فیبر، از نظر انرژی و چربی فقیر می‌باشد. این رژیم از لحاظ حجم زیاد بوده و از نظر ریزمغذی‌ها غنی می‌باشد و همین امر خود یکی از مزیت‌های استفاده از فیبرها در رژیم غذایی است.
دسته‌بندی فیبرهای غذایی
1- سلولز2- پلی‌ساخاریدهای غیرسلولزی که خود به پنج دسته تقسیم می‌شوند، شامل:
الف: همی سلولز
ب: پکتین
ج: صمغ‌ها
د: لزوجت گیاهان
ه: گیاهان خزه مانند و جلبکی
3- غیر کربوهیدرات‌ها: که در این گروه لیگنین جای دارد.
حال اندکی به اطلاعات خود در دسته‌بندی فوق بیافزاییم.
- سلولز: انسان‌ها به علت فقدان آنزیم لازم جهت هضم سلولز در دستگاه گوارش خود قادر به هضم سلولز نمی‌باشند. بنابراین سلولز در مسیر دستگاه گوارش به صورت توده‌ای قرار می‌گیرد و همین توده به حرکت غذا در طی دستگاه گوارش کمک کرده و سبب تقویت و افزایش حرکات دودی معده می‌شود.
سلولز اغلب در دیواره‌ی سلولی گیاهان یافت می‌شود و فراهم کننده‌ی موادی هستند که در گذشته فیبر خام نام برده می‌شدند.
منابع اصلی سلولز عبارتنداز: برگ و ساقه سبزی‌جات، پوست و دانه‌ی میوه‌جات.
- پلی ساخاریدهای غیر سلولزی: همان‌طور که قبلاً ذکر کردیم دارای 5 عضو می‌باشد.
این مواد آب را جذب کرده و زمان تخلیه‌ی غذا را از لوله‌های گوارشی کوتاه می‌نمایند. تمام این مواد به غیراز همی سلولز، موادی صمغ مانند هستند که در آب حل می‌شوند و به
کلسترول چسبیده و جذب کلسترول را کنترل می‌کنند و هم‌چنین با تولید توده‌هایی غیرقابل هضم در روده و تحریک عضلات روده، مانع فشار کلون می‌شوند.
- لیگنین: این نوع فیبر تنها نوع غیر کربوهیدراتی از فیبرهای غذایی می‌باشد. لیگنین اغلب از قسمت چوب مانند گیاهان به دست می‌آید و در روده با صفرا ترکیب شده و تو ترکیبات غیرقابل حل شدن تولید می‌کند و به این صورت مانع هضم آن‌ها می‌شود. لیگین در بافت سفت گلابی و نوعی لوبیا یافت می‌شود.
دسته‌بندی فیبرهای غذایی از لحاظ قابل حل بودن
- فیبرهای غیرقابل حل:- سلولز
- اغلب همی سلولز
- لیگنین
- فیبرهای قابل حل:1- صمغ‌ها GUM
2- لزوجت گیاهان MUCILAGE
3- جلبک‌ها و خزه‌ها ALGAL
4- اغلب پکتین‌ها
-
منابع سلولز: سیب ، گلابی،
نخود ، لوبیا، خانواده‌ی کلم، سبزی‌جات ریشه‌ای،
گوجه‌فرنگی، سبوس، گندم کامل، گندم سیاه کامل.
- منابع پلی ساخاریدهای غیرسلولزی:
همی سلولز= سبوس، غلات، دانه‌های کامل.
پکتین= سیب،
مرکبات ، توت‌ها بخصوص توت‌فرنگی، لوبیا سبز، هویج
صمغ‌ها= بلغور جودوسر، لوبیا خشک
لیگنین= گندم کامل، گندم سیاه کامل،
توت فرنگی، هلو،
گلابی ،
آلو ، سبزی‌جات رسیده
یاشار وزیری- کارشناس‌ارشد علوم تغذیه*مطالب مرتبط در این سایت:
نقش کربوهیدارت ها در سلامتی انسان نقش فیبر غذایی در سلامتی بدن فواید مصرف سبوس برای بدن 