تبیان، دستیار زندگی

حدیث (1) امام على علیه‏السلام :

اَعجَبُ ما فِى النسانِ قَلبُهُ وَ لَهُ مَوارِدُ مِنَ الحِكمَةِ وَ اَضدادٌ مِن خِلافِها فَاِن سَنَحَ لَهُ الرَّجاءُ اَذَ لَّهُ الطَّمَعُ وَ اِن هاجَ بِهِ الطَّمَعُ اَهلَكَهُ الحِرصُ وَ اِن مَلَكَهُ الیَأسُ قَتَلَهُ السَفُ... فَكُلُّ تَقصیرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ كُلُّ اِفراطٍ بِهِ مُفسِدٌ؛

مام على علیه‏السلام :

شگفت‏ترین عضو انسان قلب اوست و قلب مایه هایى از حكمت و ضد حكمت دارد. اگر آرزو به آن دست دهد، طمع خوارش مى گرداند و اگر طمع در آن سر بركشد، حرص نابودش مى‏كند و اگر ناامیدى بر آن مسلّط شود، اندوه، او را مى‏كُشد... هر كوتاهى برایش زیانبار است و هر زیاده‏روى برایش تباهى آفرین.

علل الشرایع، ص 109، ح 7

 

 

حدیث (2) پیامبر صلى ‏الله‏علیه‏و‏آله :

فِى النسانِ مُضغَةٌ اِذا هىَ سَلِمَت وَ صَحَّت سَلِمَ بِها سائرُ الجَسَدِ، فَاذا سَقِمَت سَقِمَ بِها سائرُ الجَسَدِ وَ فَسَدَ، وَ هِىَ القَلبُ؛

در انسان پاره گوشتى است كه اگر آن سالم و درست باشد، دیگر اعضاى بدنش هم با آن سالم مى‏شوند و هرگاه آن بیمار شود، دیگر اعضاى بدنش بیمار و فاسد مى‏گردند. آن پاره گوشت، قلب است.

خصال، ص 31، ح 109

 

 

 

حدیث (3) امام على علیه‏السلام :

أَكلُ السَّفَر جَلِ قُوَّةٌ لِلقَلبِ الضَّعیفِ وَهُوَ یُطَیِّبُ المِعدَةَ وَیُذَكِّى الفُؤادَ وَیُشَجَّعُ الجَبانَ وَیُحَسِّنُ الوَلَدَ؛
خوردن به، قلب ضعیف را قوى، معده را پاك، ترسو را شجاع و فرزند را زیبا مى‏كند.

تحف العقول، ص‏101

 

 

حدیث (4) پیامبر صلى‏لله‏ علیه ‏و ‏آله :

خَیْرُ القُلوبِ اَوعاها لِلخَیْرِ وَ شَرُّ القُلوبِ اَوعاها لِلشَّرِّ، فَاَعلَى القَلبِ الَّذى یَعِى الخَیْرَ مَمْلُوٌّ مِنَ الْخَیْرِ اِن نَطَقَ نَطَقَ مَأجورا و اِنْ اَنْصَتَ اَنْصَتَ مَأجورا؛

بهترین قلب‏ها، قلبى است كه ظرفیت بیشترى براى خوبى دارد و بدترین قلب‏ها، قلبى است كه ظرفیت بیشترى براى بدى دارد، پس عالى‏ترین قلب، قلبى است كه خوبى را در خود دارد و لبریز از خوبى است. اگر سخن بگوید، سخنش در خور پاداش است و اگر سكوت كند، سكوتش درخور پاداش است.

جعفریات، ص 168

 

 

حدیث (5) امام صادق علیه السلام :

اَوْحَى اللّه‏ُ عَزَّوَجَلَّ اِلى مُوسى علیه‏السلام یا مُوسى لا تَفْرَحْ بِكَثْرَةِ الْمالِ وَ لا تَدَعْ ذِكْرى عَلى كُلِّ حالٍ فَاِنَّ كَثْرَةَ الْمالِ تُنْسِى الذُّنوبَ وَ اِنَّ تَرْكَ ذِكرى یُقْسِى الْقُلوبَ؛

خداى عزّوجلّ به موسى علیه‏السلام وحى كرد: اى موسى! به زیادى ثروت شاد مشو و در هیچ حالى مرا فراموش مكن، زیرا با زیادى ثروت گناهان فراموش مى‏شود و از یاد بردن من قساوت قلب مى‏آورد.

نهج الفصاحه، ح 2783

 

 

حدیث (6) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

قَلْبٌ لَیْسَ فیهِ شَىْ‏ءٌ مِنَ الْحِكْمَةِ كَبَیْتٍ خَرِبَ فَتَعَلَّموا وَ عَلِّموا وَ تَفَقَّهوا وَ لا تَموتوا جُهّالاً فَاِنَّ اللّه‏َ لا یَعْذِرُ عَلَى الْجَهْلِ؛

دلى كه در آن حكمتى نیست، مانند خانه ویران است، پس بیاموزید و آموزش دهید، بفهمید و نادان نمیرید. براستى كه خداوند، بهانه‏اى را براى نادانى نمى‏پذیرد.

بحارالأنوار، ج 78، ص 173، ح 12

 

 

حدیث (7) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

مَنْ قَلَّ طَعْمُهُ صَحَّ بَدَنُهُ وَ مَنْ كَثُرَ طَعْمُهُ سَقُمَ بَدَنُهُ وَ قَسا قَلْبُهُ؛

هر كس كم بخورد، سالم مى‏ماند و هر كس زیاد بخورد تنش بیمار مى‏شود و قساوت قلب پیدا مى‏كند.

نهج الفصاحه، ح 2292

 

 

حدیث (8) امام زمان(ع):

قُلُوبنا اَوعیَةٌ لِمَشیَّةِ اللهِ فَاذا شاءَ شِئنا؛

دلهای ما ظرف اراده و مشیت خداست پس هرگاه او چیزی را اراده کند،ما نیز همان چیز را اراده می کنیم.

بحارالانوار،ج52،ص51

 

 

 

 

 

حدیث (1) امام على علیه‏السلام :

 عَوِّدْ اُذُنـَكَ حُسْنَ الاِْسْتِماعِ وَ لا تُصغِ اِلى ما لا یَزیدُ فى صَلاحِكَ استِماعُهُ فَاِنَّ ذلِكَ یُصدِئُ الْقُلوبَ وَ یوجِبُ الْمَذامَّ؛

گوش خود را به شنیدن خوبى‏ها عادت بده و به آنچه كه به صلاح و درستى تو نمى‏افزاید گوش مسپار، زیرا این كار، دل‏ها را زنگار مى‏زند و موجب سرزنش مى‏شود.

غررالحكم، ح6234

 

 

 

حدیث (1) امام صادق علیه السلام :

صِلَةُ الرحامِ تُزَ كّى العمالَ وَتُنمى الموالَ وَ تَدفَعُ البَلوى‏ وَتُیَسِّرَ الحِسابَ وَتُنسِئُ فِى الجَلِ؛
صله رحم، اعمال را پاكیزه، اموال را بسیار، بلا را برطرف و حساب (قیامت) را آسان مى‏كند و مرگ را به تأخیر مى‏اندازد.

كافى، ج 2، ص 157، ح33

 

 

حدیث (2) امام صادق علیه السلام :

صِلَةُ الرحامِ تُحَسِّنُ الخُلُقَ وَ تُسمِحُ الكَفَّ وَتُطیبُ النَّفسَ وَتَزیدُ فِى الرِّزقِ وَتُنسِئُ فِى الجَلِ؛
صله رحم، انسان را خوش اخلاق، با سخاوت و پاكیزه جان مى‏نماید و روزى را زیاد مى‏كند و مرگ را به تأخیر مى‏اندازد.

كافى، ج 2، ص 151، ح 6

 

 

حدیث (3) امام على علیه السلام :

اَربَعَةُ اَشیاءَ لا یَعرِفُ قَدرَها اِلاّ اَربَعَةٌ : اَلشَّبابُ لا یَعرِفُ قَدرَهُ اِلاَّ الشُّیوخُ وَالعافیَةُ لا یَعرِفُ قَدرَها اِلاّ اَهلُ البَلاءِ وَ الصِّحَةُ لا یَعرِفُ قَدرَها اِلاَّ المَرضى وَ الحَیاةُ لا یَعرِفُ قَدرَها اِلاَّ المَوتى؛

ارزش چهار چیز را جز چهار گروه نمى‏شناسند : جوانى را جز پیران، آسایش را جز گرفتاران، سلامتى را جز بیماران و زندگى را جز مردگان .

مواعظ العددیّه، ص 275

 

 

حدیث (4) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله:

لِیَتَزَوَّدِ العَبدُ مِن دُنیاهُ لآِخِرَتِهِ ، وَ مِن حَیاتِهِ لِمَوتِهِ وَ مِن شَبابِهِ لِهَرَمِهِ ، فَاِنَّ الدُّنیا خُلِقَت لَكُم وَ اَ نتُم خُلِقتُم لِلخِرَةِ ؛

انسان باید براى آخرتش از دنیا، براى مرگش از زندگى و براى پیرى‏اش از جوانى، توشه برگیرد، چرا كه دنیا براى شما آفریده شده و شما براى آخرت آفریده شده‏اید .

تنبیه الخواطر، ج 1، ص 131

 

 

حدیث (5) امام باقر علیه السلام:

اَلبِرُّ وَ الصَّدَقَةُ یَنفیانِ الفَقرَ وَ یَزیدانِ فِى العُمرِ وَ یَدفَعانِ عَن صاحِبِهِما سَبعینَ میتَةَ سوءٍ ؛

كار خیر و صدقه، فقر را مى‏بَرند، بر عمر مى‏افزایند و هفتاد مرگ بد را از صاحب خود دور مى‏كنند.

ثواب الاعمال، ص 141

 

 

حدیث (6) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله:

فِى الزِّنا سِتُّ خِصالٍ: ثَلاثٌ مِنها فِى الدُّنیا وَ ثلاثٌ فِى الآخِرَةِ، فَاَمّا الَّتى فِى الدُّنیا فَیَذهَبُ بِالبَهاءِ وَ یُعَجِّلُ الفَناءَ وَ یَقطَعُ الرِّزقَ وَ اَمّا الَّتى فِى الآخِرَةِ فَسوءُ الحِسابِ وَ سَخَطُ الرَّحمنِ وَ الخُلودُ فِى النّارِ ؛

زِنا، شش پیامد دارد: سه در دنیا و سه در آخرت. سه پیامد دنیایى‏اش این است كه: آبرو را مى‏بَرد، مرگ را شتاب مى‏بخشد و روزى را مى‏بُرد و سه پیامد آخرتى‏اش: سختى حسابرسى، خشم خداى رحمان و ماندگارى در آتش است.

خصال، ص 321، ح 3

 

 

حدیث (7) امام باقر علیه السلام:

اَلبِرُّ وَ الصَّدَقَةُ یَنفیانِ الفَقرَ وَ یَزیدانِ فِى العُمرِ وَ یَدفَعانِ عَن صاحِبِهِما سَبعینَ میتَةَ سوءٍ ؛

كار خیر و صدقه، فقر را مى‏بَرند، بر عمر مى‏افزایند و هفتاد مرگ بد را از صاحب خود دور مى‏كنند.

ثواب الاعمال، ص 141

 

 

حدیث (8) امام حسین علیه السلام :

ما أَهوَنَ المَوتَ عَلى سَبیلِ نَیلِ العِزِّ وَإِحیاءِ الحَقِّ لَیسَ المَوتُ فى سَبیلِ العِزِّ إِلاّحَیاةً خالِدَةً وَلَیسَتِ الحَیاةُ مَعَ الذُّلِّ إِلاَّ المَوتَ الَّذى لاحَیاةَ مَعَهُ؛
چه آسان است مرگى كه در راه رسیدن به عزّت و احیاى حق باشد، مرگ عزتمندانه جز زندگى جاوید و زندگى ذلیلانه جز مرگ همیشگى نیست.

احقاق الحق، ج11، ص601

 

 

حدیث (9) امام على علیه السلام :

اَلمَنِیَّةُ وَلاَ الدَّنِیَّةُ وَالتَّقَلُّلُ وَلاَ التَّوَسُّلُ؛
مرگ آرى امّا پستى و خوارى هرگز، به اندك ساختن آرى امّا دست سوى این و آن دراز كردن هرگز.

نهج البلاغه، حكمت 396

 

حدیث (10) امام صادق علیه السلام :

یَعیشُ النّاسُ بِاِحْسانِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا یَعیشونَ بِاَعْمارِهِمْ وَ یَموتون بِذُنوبِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا یَموتونَ بِآجالِهِمْ؛

مردم، بیشتر از آن‏كه با عمر خود زندگى كنند، با احسان و نیكوكارى خود زندگى مى‏كنند و بیشتر از آن‏كه با اجل خود بمیرند، بر اثر گناهان خود مى‏میرند.

دعوات الراوندى، ص 291، ح 33

 

 

حدیث (11) امام على علیه ‏السلام :

مَنْ عَطَفَ عَلَیْهِ اللَّیْلُ وَالنَّهارُ اَدَّباهُ وَ اَبلَیاهُ وَ اِلَى الْمَنایا اَدْنَیاهُ ؛

شب و روز بر هر كس بگذرد، او را ادب مى‏كند، فرسوده‏اش مى‏نماید و به مرگ نزدیكش مى‏سازد.

كافى، ج 8 ، ص 17، ح 2

 

 

حدیث (12) امام حسین علیه ‏السلام :

لَو عَقَلَ ألناسُ و تصَّوروا الموتَ بِصورتهِ لَخَرِبَتِ الدُّنیا ؛

اگر مردم تعقل می کردند و مرگ را تصور می کردند، دنیا ویرانه مى‏شد.

خرد گرایى: ص 334 ح 1094

1- محو شدن حسنات در قیامت به دلیل ...

پیامبر صلى الله علیه و آله :

یُؤتى بِاَحَدٍ یَومَ القیامَةِ یوقَفُ بَینَ یَدَىِ اللّه‏ِ وَ یُدفَعُ إِلَیهِ كِتابُهُ فَلایَرى حَسَناتِهِ فَیَقولُ: اِلهى لَیسَ هذا كِتابى فَاِنّى لا اَرى فیها طاعَتى! فَیُقالُ لَهُ: اِنَّ رَبَّكَ لا یَضِلُّ وَ لایَنسى ذَهَبَ عَمَلُكَ بِاغتیابِ النّاسِ ثُمَّ یُؤتى بِآخَرَ وَ یُدفَعُ اِلَیهِ كِتابُهُ فَیَرى فیهِ طاعاتٍ كَثیرَةً فَیَقولُ: اِلهى ما هذا كِتابى فَاِنّى ما عَمِلتُ هذِهِ الطّاعاتِ فَیُقالُ: لاَِنَّ فُلانا اغتابَكَ فَدُفِعَت حَسَناتُهُ اِلَیكَ؛

روز قیامت فردى را مى‏آورند و او را در پیشگاه خداوند نگه مى‏دارند و كارنامه‏اش را به او مى‏دهند، اما حسنات خود را در آن نمى‏بیند. عرض مى‏كند: الهى! این كارنامه من نیست! زیرا من در آن طاعات خود را نمى‏بینم! به او گفته مى‏شود: پروردگار تو نه خطا مى‏كند و نه فراموش. عمل تو به سبب غیبت كردن از مردم بر باد رفت. سپس مرد دیگرى را مى‏آورند و كارنامه‏اش را به او مى‏دهند. در آن طاعت بسیارى را مشاهده مى‏كند. عرض مى‏كند: الهى! این كارنامه من نیست! زیرا من این طاعات را بجا نیاورده‏ام! گفته مى‏شود: فلانى از تو غیبت كرد، حسنات او به تو داده شد.

(جامع الاخبار، ص 412)

 

 

 

2- نورانیت شخصی که شهادت حق دهد

پیامبر صلى الله علیه و آله :

وَ مَن شَهِدَ شَهادَةَ حَقٍّ لِیُحیِىَ بِها حَقَّ امرِى‏ءٍ مُسلِمٍ اَتى یَومَ القیامَةِ وَ لِوَجهِهِ نورٌ مَدَّ البَصَرِ تَعرِفُهُ الخَلایِقُ بِاسمِهِ وَ نَسَبِهِ ؛

كسى كه براى زنده كردن حق یك مسلمان، شهادت حقّ بدهد، روز قیامت در حالى آورده مى‏شود كه پرتو نور چهره‏اش، تا چشم كار مى‏كند دیده مى‏شود و خلایق او را به نام و نسب مى‏شناسند.

(كافى، ج 7، ص 381، ح 1)

 

 

 

3- بازخواست در قیامت به اندازه عقل

امام باقر علیه‏السلام:

إنَّ اللّه‏ تَبارَكَ وَتَعالى یُحاسِبُ النّاسَ عَلى قَدرِ ما آتاهُم مِنَ العُقُولِ فِى الدُّنیا؛

خداوند (در روز قیامت) از بندگانش به مقدار عقلى كه به آنها داده بازخواست خواهد كرد.

(غررالحكم، ج 6، ص 441، ح 10926)

 

 

 

4- برطرف شدن اندوه در قیامت

امام رضا علیه السلام:

مَـن فـرّج عن مـومـن فـرّج الله عَن قَلبه یـَوم القیامة؛

هر کس اندوه و مشکلى را از مومنى بر طرف نماید خداوند در روز قیامت انـدوه را از قلبش بر طرف سازد.

(اصول کافى، ج 3، ص 268)

 

 

 

5- ترس از خدا امنیت در قیامت

(مناقب ابن شهر آشوب، ج4، ص 69)

 

 

 

6- باریک بینی در قیامت به اندازه عقل بندگان

امام باقر علیه‏السلام :

اِنَّما یُداقُّ اللهُ العِبادَ فی الحِسابِ یَومَ القِیامَةِ علی قَدرِ ما اَتاهُم مِن العُقُولِ فِی الدُّنیا؛

خدا در روز قیامت نسبت به حساب بندگانش به اندازه عقلی که در دنیا به آنها داده است باریک بینی می کند.

(اصول کافی، ج 1، ص 12)

 

 

 

7- مشاهده قیامت همزمان با مرگ

پیامبر صلى الله علیه و آله :

اِذا ماتَ اَحَدُكُم فَقَد قامَت قیامَتُهُ، یَرى ما لَهُ مِن خَیرٍ وَ شَرٍّ؛

هرگاه یكى از شما بمیرد، قیامتش برپا مى‏شود و خوبى‏ها و بدى‏هاى خود را مى‏بیند.

(كنزالعمّال، ح 42123)

 

 

 

8- اولین چیز در ترازو عمل

پیامبر صلى الله علیه و آله :

اَوَّلُ ما یوضَعُ فى میزانِ العَبدِ یَومَ القیامَةِ حُسنُ خُلقِهِ؛

نخستین چیزى كه روز قیامت در ترازوى اعمال بنده گذاشته مى‏شود، اخلاق خوب اوست.

(قرب الإسناد، ص 46، ح 149)

 

 

 

9- پشیمان ترین فرد در قیامت

امام صادق علیه السلام:

اِنَّ مِن اَعظَمِ النّاسِ حَسرَهً یَومَ القِیامَهِ، مَن وَصفَ عَدلاً ثُمَّ خالَفَهُ اِلَى غَیرِه؛

پشیمان ترین شخص در روز قیامت، کسى است که براى مردم از عدالت سخن بگوید، اما خودش به دیگران عدالت روا ندارد.

(وسائل الشیعه، ج15، ص 295)

 

 

 

10- دورترین افراد در قیامت از خدا

امام محمد باقر علیه السلام:

الجَبّارونَ اَبعَدُ النّاس منَ اللهِ عزُّ و جلَّ یومَ القیامَةِ؛

دورترین مردم ار خداوند عزّو جل در روز قیامت سرکشانِ متکبّر هستند.

(جهادالنفس، ص254)

 

 

 

11- روزه یاد آور قیامت

امام رضا علیه السلام فرمود:

انما امروا بالصوم لكى یعرفوا الم الجوع و العطش فیستدلوا على فقر الاخر؛

مردم به انجام روزه امر شده‏اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگى آخرت را بیابند.

(وسائل الشیعه، ج 4، ص 4، ح 5 _ علل الشرایع، ص 10)

 

 

 

11-بزرگترین افسوس

امام علی علیه السلام فرمود:

إنَّ اعظَمَ الحَسَرَاتِ یَومَ القیامَةِ حَسرَةُ رَجُل کَسَبَ مالاً فی غَیرِ طاعَةِ اللهِ فوَرِثَهُ رَجُلٌ فانفَقَهُ فی طاعَةِ اللهِ سُبحانَهُ فَدَخَلَ بِهِ الجَنّة وَ دَخَلَ الاوَّلُ بِهِ النّارَ.

روز قیامت بزرگترین افسوس،ُ افسوس مردی است که مالی را به ناروا گردآورده به دوزخ رود و آن مال را برای کسی به ارث گذارد که در طاعت خداوند سبحان خرجش نموده به بهشت رود.

(نهج البلاغه حکمت 429)

حدیث (21) پیامبر صلى‏لله‏ علیه ‏و ‏آله :

اَلْعِلْمُ رَأسُ الْخَیْرِ كُلِّهِ، وَ الْجَهْلُ رَأسُ الشَّرِّ كُلِّهِ ؛

دانایى سرآمد همه خوبى‏ها و نادانى سرآمد همه بدى‏هاست.

بحارالأنوار، ج77، ص 175، ح9

 

حدیث (22) امام على علیه‏ السلام :

اَلْعِلْمُ اَصْلُ كُلِّ خَیْرٍ، اَلْجَهْلُ اَصْلُ كُلِّ شَرٍّ؛

دانایى، ریشه همه خوبى‏ها و نادانى ریشه همه بدى‏هاست.

غررالحكم، ح 818 و819

 

 

حدیث (23) امام على علیه‏السلام :

رَأْسُ الْعِلْمِ التَّمْییزُ بَیْنَ الاَْخْلاقِ وَ اِظْهارُ مَحْمودِها وَ قَمْعُ مَذْمومِها؛

بالاترین درجه دانایى، تشخیص اخلاق از یكدیگر و آشكار كردن اخلاق پسندیده و سركوب اخلاق ناپسند است.

غررالحكم، ح 5267

 

 

حدیث (24) امام على علیه‏السلام :

جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُكَ وَ یَحْسُنْ اَدَبُكَ وتَزكُ نَفسُكَ؛

با علما معاشرت كن تا علمت زیاد، ادبت نیكو و جانت پاك شود.

مطالب السؤول، ص 49

 

 

 

حدیث (25) امام على علیه‏السلام :

مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ وَلْیَكُنْ تَاْدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛

كسى كه خود را پیشواى مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن‏كه دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، باكردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب‏آموز خود بیش از آموزگار و ادب‏آموز مردم، شایسته تجلیل است.

غرر الحكم، ح 7016

 

 

حدیث (26) امام على علیه‏السلام :

یا مُؤمِنُ اِنَّ هذَا العِلمَ وَالاَْدَبَ ثَمَنُ نَفْسِكَ فَاجْتَهِد فى تَعَلُّمِهِما ، فَما یَزیدُ مِنْ عِلْمِكَ وَ اَدَبِكَ یَزیدُ فى ثَمَنِكَ وَ قَدْرِكَ ، فَاِنَّ بِالْعِلْمِ تَهْتَدى اِلى رَبِّكَ وَ بِالاَْدَبِ تَحْسِنُ خِدْمَةَ رَبِّكَ وَبِأَدَبِ الْخِدْمَةِ یَسْتَوجِبُ الْعَبْدُ وَلایَتَهُ وَقُرْبَهُ ، فَاقْبَلِ النَّصیحَةَ كى تَنْجُوَ مِنَ الْعَذابِ؛

اى مؤمن! به تحقیق این دانش و ادب بهاى جان توست پس در آموختن آن دو بكوش كه هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود بر قیمت و قَدْرت افزوده مى‏شود ؛ زیرا با دانش به پروردگارت راه مى‏یابى و با ادب به پروردگارت خوش خدمتى مى‏كنى و با ادب در خدمت‏گزارى، بنده سزاوار دوستى و نزدیكى به او مى‏شود . پس [این [نصیحت را بپذیر تا از عذاب بِرَهى.

جامع الأخبار، ص 310، ح 852

 

 

حدیث (27) پیامبر صلى‏لله‏ علیه ‏و ‏آله :

اَلْعِلمُ إمامُ الْعَمَلِ وَالْعَمَلُ تابِعُهُ یُلهَمُ بِهِ السُّعَداءُ وَ یُحْرَمُهُ الأْشقیاءُ؛

دانش پیشواى عمل و عمل پیرو آن است. به خوشبختان دانش الهام مى‏شود و بدبختان از آن محرومند.

الأمالى، طوسى، ص 488، ح 38

 

 

حدیث (28) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

قَلْبٌ لَیْسَ فیهِ شَىْ‏ءٌ مِنَ الْحِكْمَةِ كَبَیْتٍ خَرِبَ فَتَعَلَّموا وَ عَلِّموا وَ تَفَقَّهوا وَ لا تَموتوا جُهّالاً فَاِنَّ اللّه‏َ لا یَعْذِرُ عَلَى الْجَهْلِ؛

دلى كه در آن حكمتى نیست، مانند خانه ویران است، پس بیاموزید و آموزش دهید، بفهمید و نادان نمیرید. براستى كه خداوند، بهانه‏اى را براى نادانى نمى‏پذیرد.

بحارالأنوار، ج 78، ص 173، ح 12

 

 

 حدیث (29) امام علی علیه‏السلام :

قُم عَن مَجلِسِکَ لِاَبیکَ وَ مُعَلِّمِکَ وَ اِن کُنتَ اَمیراً؛

به احترام پدر و معلمت از جای برخیز هرچند فرمان روا باشی.

غررالحکم،ح2341

 

 

حدیث (30) رسول اکرم (ص):

اَجوَدُکُم مِن بَعدی رَجُلٌ عَلِمَ عِلماً فَنَشَرَ عِلمَهُ؛

بخشنده ترین شما پس از من کسی است که دانشی بیاموزد آنگاه دانش خود را بپراکند.

میزان الحکمه، ح13825

 

 

حدیث (31) امام محمد باقر علیه‏السلام :

ما شیبَ شیءٌ بشیءٍ اَحسن مِن حِلمٍ بعلمٍ؛

چیزی با چیزی نیامیخته است که بهتر از حلم با علم باشد.

(بحارالانوار ، دار احیاء التراث العربی ، ج 75 ، ص 172 )

 

 

 

حدیث (32) پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله):

مَن عَمِلَ بِما یَعلَمُ وَرَّثَهُ اللَّهُ عِلمَ ما لَم یَعلَم.

هر كس به آنچه می ‏داند عمل كند، خداوند دانش آنچه را كه نمی ‏داند به او ارزانى می ‏دارد.

دانش نامه عقائد اسلامی – ج2-ص486 -ح 1827

حدیث (11) قال الصادق علیه‏السلام :

لایَزالُ المُؤمِنُ یُورِثُ أَهلَ بَیتِهِ العِلمَ وَ الدَبَ الصّالِحَ حَتّى یُدخِلَهُمُ الجَنَّةَ جَمیعا؛

مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و ادب شایسته بهره مند مى سازد تا همه آنان را وارد بهشت كند.

مستدرك الوسایل، ج12، ص201، ح13881

 

 

حدیث (12) قال على علیه‏السلام :

اَلعِلمُ قاتِلُ الجَهلِ؛

دانش، نابود كننده نادانى است.

التوحید، ص 127

 

 

حدیث (13) قال على علیه‏السلام :

اَلا اِنَّ فیهِ عِلمَ مایَأتى وَالحَدیثَ عَنِ المَاضى وَدَواءَ دائِكُم ونَظمِ ما بَینَكُم؛

آگاه باشید كه دانش آینده، اخبار گذشته و درمان دردهایتان و نظم میان شما در قرآن است.

نهج البلاغه، خطبه 157

 

 

حدیث (14) قال على علیه‏السلام :

إِذا تَفَقَّهَ الرَّفیعُ تَواضَعَ؛

انسان بلند مرتبه چون به فهم و دانایى رسد، متواضع مى شود.

غررالحكم، ج3، ص133، ح4048

 

 

حدیث (15) قال على علیه‏السلام :

 اَلعِلمُ کَنزٌ عَظیمٌ لایَفنی؛

علم گنج بزرگی است که با خرج کردن تمام نمی شود.

غرر الحکم و درر الکلم

 

 

حدیث (16) قال على علیه‏السلام :

العِلمُ وَراثَهٌ کَریمَهٌ ، وَ الادابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ ، وَ الفِکرُ مِرآهٌ صافِیَهٌ؛

علم میراث گرانبهائی است و ادب لباس فاخر و زینتی است و فکر آئینه ای است صاف.

نهج البلاغه

 

 

 

حدیث (17) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

أنَّهُ إذا قالَ الْمُعَلِّمُ لِلصَّبىِّ قُل بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ فَقالَ الصَّبىُّ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ كَـتَبَ اللّه‏ُ بَراءَةً لِلصَّبِىِّ و بَراءَةً لأِبـَوَیهِ و بَراءَةً لِلمُعَلِّمِ؛

وقتى معلم به كودك بگوید: بگو بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم و كودك آن را تكرار كند خداوند براى كودك و پدر و مادرش و معلم، برائت از آتش در نظر خواهد گرفت.

مجمع البیان، ج 1، ص 50

 

 

حدیث (18) امام على علیه‏السلام :

عِلمُ الْمُنافِقِ فی لِسانِهِ وَعِلْمُ الْمُؤْمِنِ فی عَمَلِهِ؛

دانش منافق در زبان او و دانش مؤمن در كردار اوست.

غررالحكم، ح6288

 

 

حدیث (19) امام على علیه‏السلام :

تَغَرَّبْ عَنِ الأَْوْطانِ فى طَـلَبِ الْعُلا وَسافِرْ فَفِى الأَْسْفارِ خَمْسُ فَوائِدَ تَفَرُّجُ هَمٍّ وَاكْتِسابُ مَعیشَةٍ وَعِلْمٌ وَآدابٌ وصُحْبَةُ ماجِدٍ؛

براى كسب بلند مرتبگى از وطن خود دور شو و سفر كن كه در مسافرت پنج فایده است: برطرف شدن اندوه، بدست آوردن روزى و دانش و آداب زندگى، و هم‏نشینى با بزرگواران.

مستدرك الوسائل، ج 8، ص 115، ح 9199

 

 

حدیث (20) امام على علیه‏السلام :

اِنَّ الْعِلْمَ حَیاةُ الْقُلوبِ وَ نورُ الاَْبْصارِ مِنَ الْعَمى وَ قُوَّةُ الاَْبْدانِ مِنَ الضَّعْفِ؛

به راستى كه دانش، مایه حیات دل‏ها، روشن كننده دیدگان كور و نیروبخش بدن‏هاى ناتوان است.

امالى صدوق، ص 493، ح 1

حدیث (1) قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

خَیرُ الدُّنیا وَالآخِرَةِ مَعَ العِلمِ وَشَرُّ الدُّنیا وَالآخِرَةِ مَعَ الجَهلِ ؛

خیر دنیا و آخرت با دانش است و شرّ دنیا و آخرت با نادانى.

كنزالعمال، ج13، ص151، ح36472

 

 

حدیث (2) قال رسول الله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

طَلَبُ العِلمِ فَریضَةٌ عَلى كُلِّ مُسلِمٍ أَلا إِنَّ اللّه‏َ یُحِبُّ بُغاةَ العِلمِ؛

طلب دانش بر هر مسلمانى واجب است. خداوند جویندگان دانش را دوست دارد.

نهج البلاغه، خطبه 184

 

 

 

 

حدیث (3) قال على علیه‏السلام :

كُلُّ وِعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ إِلاّ وِعاءُ العِلمِ فَإِنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ؛

پفضاى هر ظرفى در اثر محتواى خود تنگ‏تر مى‏شود مگر ظرف دانش كه با تحصیل علوم، فضاى آن بازتر مى‏گردد.

التوحید، ص‏63

 

 

 

حدیث (4) قال على علیه‏السلام :

زَكاةُ العِلمِ بَذلُهُ لِمُستَحِقِّهِ وَإجهادُ النَّفسِ فِى العَمَلِ بِهِ؛

زكات دانش، آموزش به كسانى كه شایسته آن‏اند و كوشش در عمل به آن است.

نهج الفصاحه، ح 781

 

 

 

 

حدیث (5) قال على علیه‏السلام :

خَیرُ العِلمِ مانَفَعَ؛

بهترین علم آن است كه مفید باشد.

نهج البلاغه، خطبه‏178

 

 

 

حدیث (6) قال الصادق علیه‏السلام :

مَن تَعَلَّمَ العِلمَ وَعَمِلَ بِهِ وَعَلَّمَ لِلّهِ دُعِىَ فى مَلَكُوتِ السَّماواتِ عَظیما فَقیلَ: تَعَلَّمَ لِلّهِ وَعَمِلَ لِلّهِ وَعَلَّمَ لِلّهِ؛

هر كس براى خدا دانش بیاموزد و به آن عمل كند و به دیگران آموزش دهد، در ملكوت آسمانها به بزرگى یاد شود و گویند: براى خدا آموخت و براى خدا عمل كرد و براى خدا آموزش داد.

غررالحكم، ج6، ص441، ح10926

 

 

 

حدیث (7) قال على علیه‏السلام :

پاِنَّ العِلمَ حَیاةُ القُلوبِ وَ نورُ البصارِ مِنَ العَمى وَ قُوَّةُ البدانِ مِنَ الضَّعفِ؛

به راستى كه دانش، مایه حیات دل‏ها، روشن كننده دیدگان كور و نیروبخش بدن‏هاى ناتوان است.

امالى صدوق، ص 493، ح 1

 

 

 

حدیث (8) قال على علیه‏السلام :

یا مَعشَرَ الفِتیانِ، حَصِّنوا اَعراضَكُم بِالدَبِ وَ دینَـكُم بِالعِلمِ؛

اى جوانان! آبرویتان را با ادب و دینتان را با دانش حفظ كنید.

تاریخ یعقوبى، ج 2، ص 210

 

 

 

حدیث (9) قال على علیه‏السلام :

یَنبَغى لِلعاقِلِ اَن یَحتَرِسَ مِن سُكرِ المالِ وَ سُكرِ القُدرَةِ ، وَ سُكرِ العِلمِ ، وَ سُكرِ المَدحِ وَ سُكرِ الشَّبابِ ، فَاِنَّ لِكُلِّ ذالِكَ ریاحا خَبیثَةً تَسلُبُ العَقلَ وَ تَستَخِفُّ الوَقارَ؛

سزاوار است كه عاقل ، از مستى ثروت، قدرت ، دانش ، ستایش و مستى جوانى بپرهیزد، چرا كه هر یك را بادهاى پلیدى است كه عقل را نابود مى‏كند و وقار و هیبت را كم مى‏نماید.

غرر الحكم، ح 10948

 

 

 

حدیث (10) قال الصادق علیه‏السلام :

اِنَّ مِن حَقیقَةِ الیمانِ اَن تُؤثِرَ الحَقَّ وَ اِن ضَرَّكَ عَلَى الباطِلِ وَ اِن نَفَعَكَ وَ اَن لا یَجوزَ مَنطِقُكَ عِلمَكَ؛

از حقیقت ایمان این است كه حق را بر باطل مقدم دارى، هر چند حق به ضرر تو و باطل به نفع تو باشد و نیز از حقیقت ایمان آن است كه گفتار تو از دانشت بیشتر نباشد.

محاسن، ج 1، ص 205

نامه به دانش آموزان سرخ پوست آمریکایی

چندی پیش از سوی دانش آموزان سرخ پوست مدرسه راهنمایی مركزی اسپرینگ دال، در ایالت آركانزاس آمریكا، نامه ای به حضور امام خمینی (ره) می نویسد و با ارسال یك جفت جوراب به عنوان هدیه از طرف دانش آموزان مدرسه، از امام می خواهند كه یك شی شخصی خود را هر چند یك جوراب كهنه باشد به عنوان یادبود برای آنان ارسال دارد.

امام همراه جواب نامه یك جلد كتاب برای آنان می فرستد كه نشان دهنده تعالی و ترقی انسان در مطالعه كتاب است نه در نگهداری یك لباس كهنه اما پاسخ امام:

بسم الله الرحمن الرحیم فرزندان عزیز خوب دبیرستان اسپرینگ دال ایالت اركانزاس آمریك

نامه محبت آمیز و هدیه ارزشمند شما عزیزان را دریافت نمودم. من می دانم كه سرخ پوستان و سیاه پوستان در فشار و زحمت هستند. در تعلیمات اسلام فرقی بین سفید و سرخ و سیاه نیست، آنچه انسانها را از یكدیگر امتیاز می دهد، تقوا و اخلاق نیك و اعمال نیك است. از خداوند بزرگ می خواهم شما فرزندان عزیز را موفق كند و به راه راست هدایت فرماید. یك جزوه از كلمات نصیحت آموز پیامبر بزرگ اسلام را كه برای كودكان ایران هدیه داده اند برای شما عزیزان می فرستم و به شما دعای خیر می كنم. امید است در ارزش های انسانی موفق باشید.

یك روز از از كشور ایتالیا یك نامه و یك بسته برای امام رسید. توی آن بسته: یك گردنبند بود. صاحب نامه، نوشته بود من مسلمان نیستم ولی شمار را خیلی دوست دارم و این گردنبند را هم به شما هدیه می دهم تا هر جوری كه دلتان می خواهد از آن استفاده كنید.

چند روز گذشت یك روز صبح، امام صدای گریه یك بچه را شنیدند. گفتند: بروید ببنید این بچه كیست و چرا گریه می كند. برای امام خبر آوردند كه او دختر كوچك یك شهید است كه با مادرش آمده و می خواهد شما را ببیند. امام گفتند: او را زود بیاورید اینجا. وقتی دختر كوچولو را آوردند، هنوز داشت گریه می كرد. امام او را بغل گرفتند و روی زانوهای خود نشاندند. بعد او را بوسیدند و در گوشش چیزهایی گفتند: دختر كوچولو كم كم گریه را فراموش كرد و خندید امام هم با او خندید. بعد امام بلند شدند و آن گردنبند را آوردند و به گردن او انداختند و به او گفتند: «حالا برو پیش مامانت.» بچه هم با خوشحالی امام را بوسید و رفت.