رمضان
ماه رمضان، در بین مردم آذربایجان غربی به دلیل اینكه این ماه، ماه نزدیك
شدن بیشتر به خداوند تعالی است، از منزلت و احترام خاصی برخوردار است.
ماه رمضان، در بین مردم آذربایجان
غربی به دلیل اینكه این ماه، ماه نزدیك شدن بیشتر به خداوند تعالی است، از
منزلت و احترام خاصی برخوردار است.
در اعتقاد مردم آذربایجان غربی،
رمضان، ماه نیایش و دعا، ماه عبادت و رستگار شدن و ماهی است منتسب به امام
اول شیعیان، حضرت علی ابن ابوطالب (ع) كه از آن به "بهترین ماهها" یاد
میكنند. باور مردم استان بر این است كه ماه رمضان، ماه پاكیها و
زلالیهاست و خیر و بركت خداوندی بیش از هر ماه دیگری، در این ماه بر
سفرههای روزهداران نازل میشود. در آذربایجان غربی مردم بنا به سنتی،
روزه گرفتن را از چند روز مانده به آغاز این ماه شروع میكنند كه با این
عمل، مردم باب مهیا شدن خود را برای خودسازی باز میكنند. استقبال از ماه
رمضان، امروزه نیز در بین شیعیان و اهل تسنن مرسوم است به طوری كه برخی از
مومنین ده تا سه روز مانده به شروع ماه رمضان، روزه داری را آغاز میكنند.
در آذربایجان غربی، هنوز هم میتوان مومنانی را سراغ گرفت كه با قصد و نیت
قرب به خدا، سه ماه متوالی رجب، شعبان و رمضان را روزهدار هستند. اما آنچه
مربوط به آداب و رسوم خاص ماه رمضان است، با شروع این ماه پر بركت و اعلام
روز ورود به ماه ضیافتالله شروع میشود. در شب آغاز ماه رمضان در
گذشتههای نه چندان دور، رویت هلال ماه در شهرها و روستاهای استان با آیین
خاص و آداب ویژهای همراه بوده است.
اكثر اهالی در آذربایجان غربی، در
گذشته، برای این منظور، در روزهای پایانی ماه شعبان، برای رویت هلال ماه
به پشت بامهای منازل میرفتند و با مشاهده هلال ماه به شادمانی پرداخته و
با ذكر صلوات و دعاخوانی ورود به این ماه را به همدیگر تبریك میگفتند.
بزرگترها بعد از رویت هلال ماه رمضان، به چهره یك كودك معصوم یا یك فرد
مومن و نمازخوان نگاه میكردند و اعتقاد داشتند كه نگریستن به صورت آدمهای
بینماز و روزهخوار، خوش یمنی درپی نخواهد داشت. نگاه كردن بهآیینه و
فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به
عنوان یك رسم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است . این عادت
بر این اعتقاد مبتنی است كه باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و
روشن باشد و از ناپاكیها صیقل یابد. پیرمردان برای این منظور همواره آیینه
كوچكی در درون جیب خود داشتند و بعد از اینكه خود به رویت آیینه
میپرداختند، با فرستادن صلوات چندین بار آئینه را به دور خود و اهل
خانواده میچرخاندند. در روستاهای آذربایجان غربی زنان روستایی در ماه
رمضان مانند عید نوروز اقدام به غبارگیری از منازل میكردند. زنان مومنه
آذربایجان غربی بر این اعتقاد بودند خانهای كه برای شروع ماه رمضان پاك و
تمیز نباشد، خیر و بركت ماه مهمانی خدا، از آن گریزان میشود.
همچنین زنان روستایی در آستانه
ماه رمضان، انواع خوراكیها و حلوا و شیرینیها را برای اهل خانه و مهمانان
خود آماده میكردند. حلوای ماه رمضان در بین مردم روستایی به " تره "
مشهور است كه آرد آن را با مقداری شیر آمیخته كرده و پس از آنكه خشك شد با
روغن حیوانی یا معمولی سرخ كرده و به آن عسل اضافه میكنند. پختن نوعی نان
محلی با عنوان "یاغلی فتیر" (نوعی نان روغنی) نیز در ماه رمضان در بین
خانوادههای روستایی آذربایجان غربی رواج داشت. این نان علاوه بر مصرف در
سر سفره خانوادهها، به نیت نذری و هدیه به همدیگر داده میشد و معتقد
بودند كسی كه از این نان بخورد در طول روز گرسنه نمیشود. در روستاهای
استان در ماه رمضان، وسیله آگاه شدن مردم از اوقات شرعی، عمدتا به وسیله
موذنهای روستایی، حركت ستارگان و بالاخره بانگ صبحگاهی خروسهای محلی بوده
است. در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن در بین مردم منطقه به " اوباش " یا
"اوباش دان" مشهور است و وقت آن نیز یك ساعت مانده به اذان صبح است .
موذنین روستایی، با صدای نافذ و گیرایی، وقت سحر را بر پشت بامهای منازل یا
مساجد روستایی با دعایی كه در محل به آن "مناجات" میگویند، اعلام
میداشتند.
"مناجات" شامل چند قطعه دعا به
زبان عربی و تركی و صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بوده است. پیرمردان در سطح
روستاها، هنوز هم با حسرت زیادی خاطراتی از شیوه بیان، گیرایی و زیبایی
صدای مناجات خوانان نقل میكنند. همچنین در گذشتههای نه چندان دور در
مناطق روستایی وقت سحر و اذان صبح از روی حركت ستارههایی كه اصطلاحا به
آنها "اولكرلر" میگفتند تعیین میشد. ماه رمضان در آذربایجان غربی، هنوز
هم ماه احسان، اطعام و تجدید دوستیهاست و اكثر خانوادهها، سعی میكنند
حداقل برای یكبار در طول این ماه برای افراد فامیل و نزدیكان، افطاری
بدهند. دادن افطاریهای جمعی، برای مستمندان هنوز هم، در سطح برخی از مساجد
شهری و روستایی استان در شبهای ماه رمضان مرسوم است. در كنار غذاهای مخصوص
این ماه، وسایل پذیرایی از مهمانان در این ماه، انواع حلواها و نانهای
روغنی، مرباهای مختلف و محصولات بومی را شامل می شود. نماز خواندن و عبادت
در ماه رمضان، در سطح مساجد آذربایجان غربی هنوز هم توام با شور و حال خاصی
است. حضور زنان، مردان و كودكان در مساجد در شبهای رمضان، بعد از افطار در
شهرها و روستاهای آذربایجان غربی، جذبه و حال و هوای دیگری دارد. شور و
حال شركت مردم در آیینهای عبادی مساجد، در شبهای قدر اوج میگیرد كه این
آیین از گذشته وجود داشته و هنوز هم با حالت معنوی خاصی ادامه دارد.
در سالهای اخیر برای شبهای قدر و
آیین احیا، برنامههای خاصی از سوی هیاتهای مذهبی و نهادهای متولی چون
سازمان تبلیغات اسلامی منظور میشود. رییس سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان
غربی، تلاوت قرآن مجید با حضور قاریان و حافظان مشهور، سخنرانی، آیین
عرفانی دعا و نیایش به درگاه خداوند متعال در سطح بیش از یك هزار مسجد
استان را از برنامههای امسال شبهای قدر و شب ضربت خوردن و شهادت حضرت علی
(ع) ذكر كرد. یكی از آیینهایی كه در مسجد انجام میگرفت و هماكنون نیز در
برخی از مناطق روستایی به عنوان یك رسم باقی مانده است دوختن كیسههای پول
برای بزرگترهای خانواده بود كه با ترتیب و آیین خاصی انجام میشد. در
آخرین جمعه ماه رمضان، هر یك از زنان و دختران یك تكه پارچه نو و پاك را با
خود به مسجد میبردند و روحانی مسجد در حالیكه دعای مخصوصی را میخواند
زنان و دختران باید قبل از پایان دعا كیسه را دوخته و حاضر می كردند. در
این كیسه كه به اعتقاد مردم مایه بركت بود یك سكه قرار میدادند كه قبلا آن
سكه توسط افراد مومن متبرك میشد و در اصطلاح محلی به آن " كیسه دیبی"
(تهكیسه) میگفتند . ماه رمضان در آذربایجان، طنزهای خاص خود را دارد كه
به تناسب افراد و موقعیتهای ماه به كار برده میشود. در شبهای مهتابی ماه
رمضان، فردی كه روزه نمیگیرد اگر بخواهد از خانه خارج شود به او میگویند
سر و صورت خودت را بپوشان زیرا ماه به صورتت تف میاندازد. در بین عوام این
اعتقاد وجود دارد كه ماه به صورت كسانی كه روزه نمی- گیرند " تف " میكند .
یا از كسی كه روزه نمیگیرد وقتی سووال میكنند چرا روزه نمیگیری قبل از
خود او اطرافیان میگویند هنوز ماه را ندیده است، یا میگویند صغیر است یا
میگویند زورش به "اروج" نمیرسد.
"اروج" لفظی است در زبان تركی كه
هم به معنی روزه و روزهداری و هم از اسمهای مردانه است. روزهخواری هنوز
هم در بین مردم آذربایجان غربی عمل بسیار زشتی است به طوری كه كمتر كسی
جرات میكند روزهخواری خود را علنی كند. در خانوادههای روستایی حتی زنانی
كه برای گرفتن روزه عذر شرعی دارند آنچنان در خفا و پنهانی این كار را
میكنند كه حتی شوهران و فرزندانشان نیز متوجه روزهدار نبودن آنها
نمیشوند. روز آخر ماه رمضان كه در بین مردم آذربایجان غربی به "عرفه"
مشهور است، روز زیارت اهل قبور و تهیه لوازم عید فطر است . مردم روستاهای
ارومیه و شهرهای دیگر آذربایجان غربی در روز عرفه به طور دسته جمعی به
زیارت اهل قبور میروند و حلوا یا خرما و یا نقلی كه با خود آوردهاند در
بین مردم تقسیم میكنند.
در روز عرفه سرپرست خانواده با
محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا كرده و
در محل خاصی قرار میدهند. فطریه در روستاها شامل آرد یا گندم میشود كه
سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار میدهد كه در اولین
فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد. در برخی از مناطق روستایی و شهری
در روز پایانی ماه رمضان بعد از ادای فریضه مغرب و عشا، آیین خداحافظی ماه
رمضان برگزار میشود كه این آیین شامل نمازهای مستحبی و دعاهاست. در آیین
وداع با ماه رمضان كه با طول و تفضیل زیاد در بین مردم اهل تسنن آذربایجان
غربی برگزار میشود روزهداران طی دعاهایی خاص از خداوند متعال میخواهند
آنان و خانوادهشان را برای عبادت ماه رمضان سال آینده صحیح و سالم نگاه
دارد.
دوشنبه 17/4/1392 - 18:26
رمضان
صدای پای رمضان كه می رسد بویش را می توان در كوچه پس كوچههای شهر، خیابان
در مراسم و مجالسی ویژه و حتی در كنج خانه ها و خلوت منازل استشمام كرد.
آداب و رسوم مربوط به ماه صیام آن قدر متنوع و جذاب هستند كه باید برای آن كتابی قطور نوشت و ساعت ها در مورد آن سخن گفت.
با
توجه به اینكه ایران كشوری مسلمان و شیعه به شمار میآید، ماه رمضان نیز
از جایگاه ویژهای در نقاط مختلف و در بین مردمان آن برخوردار است. از
روستاهای كوچك و قصبه ها گرفته تا شهرهای بزرگ همه رنگ صیام به خود می
گیرند و جامه افطاری و سحری به تن می كنند، اما آداب و رسوم منطقه
آذربایجان خود چیزی دیگری است ، حلاوت،طراوت و جذابیت دیگری دارد.
آذربایجان
از دیرباز به سرزمین خدا پرستی، وحدانیت و نیز عشق به ولایت و تشیع و
امالقرای اسلام لقب گرفته است، اما آنچه كه در اولین گام می توانم در
آستانه رمضان و یا در روزهای روزه در بین مردم آذربایجان مشاهده كرد تغییر
رفتار و منش آنها و سیل دعوت به افطارها است.
افطار دادن به قدری در
بین مردم آذربایجان از جایگاه بالایی برخوردار است كه هر یك سعی می كند بر
دیگری پیشی گیرد به همین خاطر اگر شما در آذربایجان بخواهید افطاری بدهید
بعد از دهم ماه رمضان دچار مشكل خواهید شد چون قبلاً رزور شده است!
*نزیه
برخی از مردم یكی دو روز قبل از ماه رمضان یعنی روزهای آخر ماه شعبان را به نیت استقبال از ماه مبارك رمضان روزه میگیرند.
مردم
آذربایجان شرقی با خانهتكانی به استقبال ماه مبارك رمضان میروند و یكی
دو روز مانده به آغاز ماه مبارك رمضان مردم روستاهای آذربایجان شرقی فطیری
به نام «نزیه»درست میكنند.
نزیه یك نوع نان محلی مغزدار است كه روی آن با چنگال و ته استكان بزك شده است. این فطیر از شیرینیهای مخصوص ماه رمضان است.»
*قاباخلاما
پیش
از اینكه رادیو و تلویزیون اعلام آغاز ماه رمضان را به عهده بگیرند،
روستائیان برای رویت هلال بالای بام میرفتند و ساعتها منتظر میشدند یا
سواری را به شهرهای اطراف میفرستادند تا از دیده شدن هلال خبری بیاورد.
رسم پیشواز هم در میان متدینین وجود دارد كه به آن «قاباخلاما» میگویند.
آنها دو یا سه روز قبل از رویت هلال به پیشواز ماه رمضان میروند و روزه
میگیرند.»
*رویت هلال ماه و نگاه كردن به آئینه
بزرگترها بعد
از رویت هلال ماه رمضان، به چهره یك كودك معصوم یا یك فرد مومن و نمازخوان
نگاه میكردند و اعتقاد داشتند كه نگریستن به صورت آدمهای بینماز و
روزهخوار، خوش یمنی درپی نخواهد داشت.
نگاه كردن بهآیینه و فرستادن
صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یك رسم
در بین پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است .
این عادت بر این اعتقاد مبتنی است كه باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاكیها صیقل یابد.
پیرمردان
برای این منظور همواره آ ئینه كوچكی در درون جیب خود داشتند و بعد از
اینكه خود به رویت آیینه میپرداختند، با فرستادن صلوات چندین بار آئینه را
به دور خود و اهل خانواده میچرخاندند.
هر چند این رسم در طی سالیان
اخیر به دلیل توسعه رسانه های گروهی، موضوعیت خود را از دست داده اما هنوز
كه هنوز است بسیاری از پیرزنان و پیرمردان روستانشین برای كار مبادرت می
كنند .
پیش از این همچنین قبل از آغاز ماه رمضان از طرف مردم روستاهایی
كه روحانی نداشتند، نمایندگانی به نزد امامجمعههای شهرها فرستاده می
شد و از آنها درخواست میكردند كه یك روحانی را به نمایندگی از خود به
روستا بفرستند. روحانی فرستاده شده را با سلام و صلوات به روستا میبردند و
هر شب در خانهای مهمان میشد تا ماه رمضان به پایان برسد.»
*غباروبی منازل و مساجد
در
آذربایجان شرقی مخصوصاً زنان روستایی در ماه رمضان مانند عید نوروز اقدام
به غبارگیری از منازل میكردند و مردم این منطقه اقدام به غباروبی مساجد
میكنند.
زنان مومنه آذربایجان بر این اعتقاد بودند خانهای كه برای
شروع ماه رمضان پاك و تمیز نباشد، خیر و بركت ماه مهمانی خدا، از آن گریزان
میشود.
*افطاری
افطاردهی در آذربایجان شرقی از هفته دوم ماه
رمضان مرسوم است و معمولا فقرا را به مراسم افطاری دعوت میكنند و البته از
افراد فامیل نیز وعده گرفته میشود.
اما آنچه كه اغلب بر سر سفره
افطاری آذربایجان ها دیده می شود از نان های روغنی گرفته تا سوپ و خرماهای
تزئین شده با گردو ، پودر گردو ، پنیر ،سبزی، ماست، مربا، شیر برنج و انواع
حلیمها است.
در گذشته آبگوشت از غذاهای مرسوم افطاری بوده است اما
امروز افطاریها تفاوت چندانی با دیگر نقاط كشور ندارد فقط آش دوغ و آش
رشته مرسوم است و اخیرا گذاشتن سوپ هم بر سر سفره افطار در تبریز مرسوم شده
است.
امروزه نان روغنی پزهای بازاری كار خانمها را راحت كرده اند اما
چه بسیار زمان كدبانو كه، لذیذترین و خوشمزه ترین كلوچه ها ، نان ها و كیك
ها و شیرینی ها را برای مهمانان روزه دار خود تدارك می بینند.
اما در
این میان آنچه باید به وجودش آنهم در عصر تكنولوژی و پیشرفت حسرت خورد،
انتقال این سنت حسنه از داخل خانه های با صفا و كوچك شهروندان و روستائیان
به داخل سالن های بی روح و تالارهای غذاخوری است، اگر تا دیروز با خرما و
آب داغ و سوپی خانگی از روزه داران پذیرایی شده و و زنان آذربایجانی
كدبانوگری و دست پخت های هنرمندانهای خویش را به رخ مهمانان می
كشیدند،اكنون به دلیل زندگی ماشینی غذاهای رنگارنگ، گران قیمت و مصنوعی بر
روی میزها چیده می شود.
اما این تغییر شیوه هم به نوعی از نیت خیرخواهانه مردم آذربایجان حكایت دارد.
اما
شیرین ترین افطاری به تازه دامادها و تازه عروس ها اختصاص دارد، پسران و
دختران نامزد در ایام زمپان جایگاه ویژه ای در سر سفره افطار دارند
.خانواده آقا دامادها و عروس خانم ها هم جای خود دارد.
كار و بار
شیرینی فروش ها و مخصوصاً آن دسته از قنادیهای كه زولبیا و بامیه و كلوچه
ها و نان روغنی ها مخصوص و معروف خود را می پذند نیز در این ایام سكه می
شود.چند ساعت به افطار مانده می توان شور و حرارت و صف های طولانی در مقابل
این شیرینی فروش ها را مشاهده كرد.
*اوباش دان
اما سحری خوردن
و سحری بلند شدن هم برای خود در آذربایجان و به ویژه در روستاهای آن آدابی
دارد هنوز هم كه هنوز است روستائیان و عشایر آذربایجان با صدای ضربه
همسایه بر دیوار خانه شان از خواب بیدار می شوند اگر سحرگاهان كه در
روستاهای دور افتاده آذربایجان بر روی پشت بام خانه ای قرار بگیری می بینی
كه چه شور و نشاط مبرهن در روستاها حاكم است چراغ خانه ها یكی یكی روشن می
شوند همسایههای دیوار به دیوار زنجیر وار یكدیگر را به فریضه الهی فرا می
خوانند و حسن ختام این شعر منظوم سحری خوردن به شیواترین موسیقی آسمانی
یعنی اذان صبح ختم می شود.
در روستاهای استان در ماه رمضان، وسیله آگاه
شدن مردم از اوقات شرعی، عمدتا به وسیله موذنهای روستایی، حركت ستارگان و
بالاخره بانگ صبحگاهی خروسهای محلی بوده است.
در بین عامه مردم، زمان
سحری خوردن در بین مردم منطقه به « اوباش» یا « اوباش دان» مشهور است و وقت
آن نیز یك ساعت مانده به اذان صبح است .
موذنین روستایی، با صدای نافذ
و گیرایی، وقت سحر را بر پشت بامهای منازل یا مساجد روستایی با دعایی كه
در محل به آن « مناجات» میگویند، اعلام میداشتند.
مناجات شامل چند قطعه دعا به زبان عربی و تركی و صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بوده است.
پیرمردان در سطح روستاها، هنوز هم با حسرت زیادی خاطراتی از شیوه بیان، گیرایی و زیبایی صدای مناجات خوانان نقل میكنند.
همچنین
در گذشتههای نه چندان دور در مناطق روستایی وقت سحر و اذان صبح از روی
حركت ستارههایی كه اصطلاحا به آنها « اولكرلر» میگفتند تعیین میشد.
ماه
رمضان در آذربایجان، هنوز هم ماه احسان، اطعام و تجدید دوستیهاست و اكثر
خانوادهها، سعی میكنند حداقل برای یكبار در طول این ماه برای افراد فامیل
و نزدیكان، افطاری بدهند.
دادن افطاریهای جمعی، برای مستمندان هنوز هم، در سطح برخی از مساجد شهری و روستایی استان در شب های ماه رمضان مرسوم است.
مراسم
نیمه ماه رمضان یعنی روز تولد امام حسن مجتبی (ع) نیز در آذربایجان گرامی
داشته می شود هر چند مراسم عقد و عروسی در این ماه در بین مردم آذربایجان
متداول و معمول نیست اما بسیاری از خانواده ها نیز فراهم كردن مقدمات یك
زندگی مشترك و مراسم بله برون را در ایام رمضان و به ویژه پانزدهم پربركت و
میمون می دانند.
*شبهای احیا
اما شبهای احیا در آذربایجان
از جایگاه ویژه ای برخوردار است مساجد حسینه ها، مصلی ها همه از خیل
مشتاقان وصال دوست و خریداران مغرفت ،پابرهنگان و تشنگان محبت و رحمت دوست
آكنده و لبریز است.«سبحانك یا لا اله الا انت،الغوث الغوث خلصنا من النار
یارب» و این آوای سوزناك هر آذربایجانی است كه در شب های قدر (19 – 23
رمضان) از دل سینه های مالامال از امید رحمت و مغفرت پروردگار جاری می
شود.در این روزها و شب ها محبت،مهربانی،احسان و نیكوكاری مردم آذربایجان و
خانواده های آنان به اوج خود می رسدخوشحال و با نشاط از آن جهت كه رمضان
این ماه پرفیض و بركت را در یافته اند و به این توفیق بزرگ نائل شده اند و
مغموم از آن جهت كه این ماه دوست داشتنی در حال خداحافظی از آنهاست.
*زیارت اهل قبور
در
عصر واپسین روز از ماه رمضان بسیاری از خانواده ها در بسیاری از شهرها و
روستاها به زیارت اهل قبور رفته و نذر و احسان می كنند.كودكان و نوجوانان
نیز از این آداب و رسوم سنتی و معنوی سهمی برای خود دارند آنها پا به پای
بزرگان و والدین خود سحری می خورند و چون ظهر شرعی فرا می رسد افطار زود
هنگام می كنند. آنها نیز از فیوضات این ماه پربركت مستفیض می شوند.
*دوختن كیسه لعن ابن معلجم
رسم
كیسهدوزی 27 ماه رمضان كه هنوز در برخی مناطق این استان زنده است ،«
معروف است كه روز 27 ماه رمضان شب قصاص ابن ملجم است. در این روز زنان برخی
مناطق كیسهای میدوزند كه به كیسه لعن ابن ملجم یا كیسه مراد معروف است.
در شب بیست و هفتم ماه رمضان با هر سوزنی كه به این كیسه میزنند، یك بار
به ابن ملجم لعنت میفرستند.»
*فطریه
در آخرین روز سرپرست
خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی
جیب جدا كرده و در محل خاصی قرار میدهند.
فطریه در روستاها شامل آرد
یا گندم میشود كه سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار
میدهد كه در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد.
در برخی از
مناطق روستایی و شهری در روز پایانی ماه رمضان بعد از ادای فریضه مغرب و
عشا، آیین خداحافظی ماه رمضان برگزار میشود كه این آیین شامل نمازهای
مستحبی و دعاهاست.
در میان مردم آذربایجان شرقی رسم است كه مادر
خانواده، كاسهای را پر از گندم میكند و از بزرگ تا كوچك بر روی آن دست
میزنند. همه سعی میكنند در هنگام اعلام عید در خانههای خود باشند تا
فطریهشان به گردن كس دیگری نیفتد. مردم استان معتقدند كه باید فطریه را در
همان روز اول به فقرا بدهند.»
بعد از برگزاری نماز عید در مسجد محل، مردم به دید و بازدید میروند و خصوصا به كسانی سر میزنند كه نوعید دارند.
اما
هلال ماه شوال كه به بام باختر آسمان نقش می بندد حلول شوال و پایان رمضان
حتمی است و فردایش عیدفطر است و شادی و نشاطی دیگر و به شكرانه توفیق یك
ماه روزه داری و منزلت در جوار محبت پروردگار را جشن و سرور و شادمانی
خانواده ها را در بر می گیرد.هرچند كه این جشن در ذات خود اندكی هجران دارد
چرا كه این ماه دوست داشتنی برای سالی دیگر از خانه ها رخت بر بسته است:
صد حیف كه آن رفت
صد شكر كه این آمد
دوشنبه 17/4/1392 - 18:24
رمضان
واژه رمضان از ریشه «رمض» به معنای شدت تابش خورشید بر سنگریزه است
.ماه رمضان نهمین ماه از ماه های قمری و بهترین ماه سال است . می گویند چون
به هنگام نامگذاری ماه های عربی ، این ماه در فصل گرمای تابستان قرار
داشت، ماه «رمضان» نامیده شد، ولی از سوی دیگر ، « رمضان » از اسماء الهی
است . این ماه ، ماه نزول قرآن و ماه خداوند است و شب های قدر در آن قرار
دارد. در این ماه درهای آسمان و بهشت گشوده و در های جهنم بسته می شود. و
به عبادت در یکی از شب های آن ( شب قدر) بهتر از عبادت هزار ماه است.
آداب
و رسوم ماه مبارك رمضان یكی از مباحث مهم فرهنگ مردم است كه به واسطه قدمت
خود، از قداست ویژه ای برخوردار است. متأسفانه در زندگی شهری و ماشینی،
بسیاری از این سنتهای زیبا به بوته فراموشی سپرده شده اند و بسیاری دیگر
نیز كم رنگ تر شده اند و از آنجا كه این رسوم زمینه ساز همبستگی در جامعه
به ویژه در میان مردم مسلمان استان قزوین است، اهمیت فراوانی دارد.
در
هر گوشه ی از جهان كه مسلمانی هست ماه رمضان در ظرف فرهنگ بومی آن منطقه
قرار می گیرد و آن چنان با سنت های محلی خو می گیرد كه به سختی می توان ماه
رمضان را تنها یك مراسم دینی دانست.
سنت روزه داری در تلفیق با فرهنگ و سنت های اجتماعی در هر جامعه ی شكلی خاص به خود گرفته است
روزهداری
در ایام معینی از سال به عنوان یك آموزه دینی، سنتی است كه در ادیان
آسمانی و حتی در ایران باستان در طول تاریخ به چشم میخورد.
البته این
فریضه به عنوان یكی از فروع دین، در بین مسلمانان از ویژگیهای خاص و
برجسته برخوردار بوده و در طول تاریخ بعد از ظهور اسلام نیز با حفظ اصالت و
جوهره خود در نزد اقوام و شهرهای مختلف با آداب و رسوم و سنتهای اجتماعی
خاصی انجام میشده است
به انگیزه حلول ماه مبارك رمضان و آغاز ماه
تزكیه روح و جان،از نیمه شعبان جنب و جوش خاصی برای به پیشواز رفتن ماه
رمضان در میان مردم مسلمان استان قزوین مشاهده میشود و مسلمانان برای
انجام فرایض دینی این ماه آماده میشوند، از جمله میتوان به این موارد
اشاره داشت:
خانه تكانی
قبل از فرارسیدن این ماه،
این خطه از میهن اسلامی، به زدودن آلودگی از چهره خانه و محله خویش
میپردازند، درواقع با نظافت و خانه تكانی به پیشواز بهار قرآن میروند تا
بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تكالیف دینی خویش
بپردازند.پاكیزگی تنها به محیط خانه محدود نگشته و پیر و جوان با طیب خاطر
در نظافت اماكن عمومی محله خود مشاركت میكنند و مساجد و حرم امام زاده ها
و تكایا را جهت برگزاری مراسم گوناگون ماه رمضان آماده میسازند..در امر
نظافت شخصی نیز، همگان اهتمام میكنند
تهیه مایحتاج رمضان
در
گذشته، تهیه مایحتاج ماه مبارك رمضان با جدیت تمام انجام میگرفت، زیرا در
این ماه كسب و كار تقریباً متوقف میشود و مردم بیشتر از هر كاری به عبادت
میپردازند و لازم بود كه مردم مایحتاج خود را قبل از ماه مبارك تهیه كنند
تا بتوانند با آسودگی در مجالس ویژه این ماه شركت نمایند.
تشخیص وقت سحر
یكی
از آداب و رسوم استحبابی قزوینیها، "رویت هلال ماه" در آخرین غروب ماه
شعبان و همزمان با شب اول ماه رمضان است كه دیدن هلال نازكی از ماه، ورود
به ماه رمضان و ضیافت خدا را نوید میدهد.
از قدیم الایام، برای بیدار
شدن در سحرهای ماه مبارك رمضان و تشخیص وقت دقیق سحر و انجام اعمال مخصوص
از وسایل و روشهای گوناگونی استفاده میكردند. بعضی از این روشها امروزه
نیز متداول و برخی منسوخ شده اند. از جمله شناختن ستارگان و محل و جای آنها
در آسمان، بانگ خروس، روشن كردن چراغهایی در نقاط مرتفع شهر و گلدسته
مساجد، صدای طبل و ظروف فلزی ، صدای مناجات از گلدستههای مساجد، جار كشیدن
در كوچهها ، كوبیدن دیوار همسایه و غیره از روشهای پیشین بوده و امروزه
مردم به وسیله زنگ تلفن و ساعت شماطه دار و رادیو و تلویزیون متوجه زمان
دقیق سحر میشوند.
كلوخ اندازان
در گذشته ، یك روز
قبل از ماه رمضان، مراسم كلوخ اندازان در چند شهر ایران انجام می گرفت، که
در قزوین به « گل خندانی» معروف بود. در این روز مردم هر شهر یا روستا به
گردشگاههای اطراف شهر یا روستای خویش میرفتند و انواع خوراكها و غذاها به
همراه خود میبردند و ضمن دور هم نشستن به تعریف قصه ، سرگذشت ، تفریح و
انجام بازی میپرداختند و این روز را با خرمی و شادی به پایان
میرساندند.در این مناسك به نوعی افراد روح و جسم خود را آماده میكردند،
زیرا علاوه بر تفریح و شادمانی كه باعث تقویت روحیه افراد میشد، غذاهایی
هم كه در این روز تناول میشد، از انرژی برخوردار بود
شب نشینی
یكی از مراسمی كه در گذشته رونق بیشتری داشت و امروزه كم و بیش اجرا میشود، دیدار از دوستان و آشنایان بعد از افطار است.
در
این مجالس افراد فامیل و یا دوستان دور هم جمع میشوند و ضمن تناول شب چره
با خواندن ابیاتی از دیوان سعدی یا حافظ و یا داستان گویی و اجرای بازی به
شب نشینی میپردازند. از جمله در روستای لهران طالقان صاحبخانه با تنقلات
یا شب چروز از مهمانان پذیرایی میكند و با بازی شبیه گل یا پوچ آنها را
سرگرم میكند و اگر فصل زمستان باشد، همگی دور كرسی مینشینند و از گرمای
مطبوع آن لذت میبرند
مردم قزوین در شبهای قدر نیز با برپایی آیینهای
ویژه از قبیل شركت در محفلهای معنوی نیایش و دعا فرج، جوشن صغیر و كبیر،
ابوحمزه ثمالی، جامعه كبیره، اقامه نمازهای یكصد تا هزار ركعتی و نماز هفت
قل هوالله، حضور در مساجد و تكیهها و سرگرفتن قرآن در شبهای قدر به راز و
نیاز میپردازند.
خواندن سورههای عنكبوت، روم، دخان بویژه قدر از باورهای دینی مردم این استان است كه در این شبها انجام میشود.
یكی
از سنتهایی كه هنوز نیز در گوشه وكنار شهر قزوین مشاهده میشود برپایی جشن
و شادی در شب بیست و هفتم ماه رمضان و شب قتل ابن ملجم مرادی است.
دراین شب پیرمردان و جوانان با برپایی محفل سرور تا هنگام سحر به خوردن تنقلات و شیرینی و شربت میپردازند.
خوردن كلهپاچه همراه با سیر پخته در سحر و نوشیدن چای زیاد پایان بخش این جشن است.
حلیم،
شله زرد، آش دوغ، آش رشته، شیربرنج، قورمه سبزی، فرنی و رنگینك از جمله
غذاهایی است كه بانوان این استان برای افطار و سحری خانواده طبخ میكنند.
نان چایی، قاق، شیرمال، دیماج نیز از دیگر خوراكیهایی است كه در این ماه مبارك در قزوین صرف میشود.
دادن
ولیمه و افطاری با نیت خیر برای مستمندان و بستگان و اقوام علاوه بر عمل
به آموزههای دینی سفارش شده، كدورت و اختلافها را برطرف و محبت را بیشتر
كرده، چون معتقدند لطف خدا بیشتر شامل حال كسانی میشود كه دل مومن
روزهدار را شاد میكنند.
توزیع جیره خشك از قبیل برنج، روغن، گوشت و
آرد بین افراد و خانوادههای نیازمند در ماه مبارك رمضان بخصوص شبهای
قدراز دیگر آدابی است كهازسالیان دور بین قزوینیهای اصیل رایج بودهاست
آنچه میتوان در مجموع از این آداب و رسوم نتیجه گرفت و از آن به عنوان كاركردهای اجتماعی ماه رمضان نام برد، این موارد است:
* نظم بخشی به رفتار افراد
* تقویت روحیه همكاری و ایجاد زمینههای وحدت بخش
* رفع كدورت از میان افراد از طریق مراسم آشتی كنان كه توسط ریش سفیدان انجام میگیرد و به تحكیم اتحاد جمعی مدد میرساند.
دوشنبه 17/4/1392 - 18:15
رمضان
كنكاشی در آداب و رسوم گذشتگان قم در ماه مبارك رمضان
رمضان واژه زیبایی است كه مردم آن را همراه با عبودیت و بندگی صفا و صمیمیت دوری از كینه ها و كمك به نیازمندان می دانند.
با آغاز ماه مبارك رمضان آداب و رسوم مخصوص این ماه نیز كه هنوز برخی از
آنها از گذشته درمیان مردم به جای مانده خودنمایی كرده و باعث تقویت روحیه
های نوعدوستی محبت و دوری از صفات زشت خودپرستی و بی توجهی به جامعه می
شود.
رمضان عطرهای گوناگونی را دراقلیم ایران زمین می پراكند و مردم را
وا می دارد تا با بهره گیری از فرهنگ معنوی و آداب گذشتگان به گرامیداشت
این ماه بپردازند.
به گزارش ایرنا مردم متدین قم نیز از دیرباز در
آستانه ماه مبارك رمضان به دنبال آن بوده اند كه با آمادگی كامل به استقبال
این ماه رفته و از لحظه لحظه آن به نحو احسن بهره گیرند.
سنت های
زیبای مردم قم كه یادگار پدران نیكو سرشت آنان است اگرچه برخی از آنها رنگ و
بوی گذشته را ندارد اما هنوز مردم با احترام به آن نگریسته و آن را با دل و
جان در آغوش می كشند.
دراین گزارش سعی شده كه نگاهی به آداب و رسوم گذشتگان قم در ماه مبارك رمضان پرداخته و گوشه ای از رسوم كنونی نیز بیان شود.
حضور دركنارمرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه (س ) یكی از رسوم مردم قم درماه
رمضان بوده و هست كه عاشقان و دلسوختگان با دلی شكسته در كنار مرقد آن
بانوی گرامی حضوریافته و موفقیت دراین ماه را از پروردگار متعال خواستار می
شوند.
آنان در كنار مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه (س ) به عنوان شفیع
روز محشر از آن بانوی گرامی اسلام طلب یاری كرده تا بتوانند خود را پاك و
بهترین بهره را از این ماه ببرند.
دعا و نیایش به درگاه الهی و شركت در
نمازهای جماعات ادعیه و سخنرانی های این مكان مقدس از جمله رسومی است كه
از گذشته در قم متداول بوده است .
همچنین مردم قم دراین ماه برای از
بین بردن كینه ها و دوستی و صفا ارتباط بیشتری با یكدیگر پیدا كرده و با
حلالیت طلبی از یكدیگر سعی می كردند كه با استفاده از دعای مومنان بهترین
استفاده از فرصت طلایی كه دراختیار دارند را ببرند.
اطعام به نیازمندان
نیز یكی از آداب و رسوم مردم این دیار بوده كه مردم با فراهم آوردن سفره
های افطار سعی داشتند كه به هر نحو با دعوت از نیازمندان خود را دراین كار
معنوی و مورد رضایت حقتعالی شریك كنند.
بسیاری از مردم قم نیز ترجیح می
دادند كه اطعام خود را به صورت مخفیانه و در تاریكی شب انجام داده و بدون
اینكه شناسایی شوند و یا عزت نفس نیازمند را دچار خدشه كنند.
پخش آش و
شله زرد نذری نیز یكی از فعالیتهای دیرینه مردم این شهر مقدس است كه به نیت
كمك به نیازمندان با پخش این دو طعام سعی دارند كه نوعدوستی و توجه به
دستورات شرع اسلام را مد نظرداشته باشند.
یكی از آداب و رسوم كه در
گذشته بسیار پر رنگ بوده و امروز نیز كم و بیش به طریقی دیگر دیده می شود
مراسمی باعنوان كلوخ اندازان بود به این معنا كه همه باید آماده ورود به
این ماه شوند.
خانه تكانی دعای برای آمرزش گناهان گسترش مروت و دوستی
كنارگذاشتن اختلافات و دشمنی ها و درنهایت آمادگی كامل برای ورود به این
ماه را به عنوان كلوخ اندازان می گفتند.
به گفته سالخوردگان دراین شهر
مردم درآن زمان به این مراسم با تمام وجود اهمیت می دادند و لحظه ای غفلت
از آن را برای خود گناهی نابخشودنی می دانستند و به نوعی این اعتقاد را
داشتند كه شاید این ماه رمضان آخرین فرصت برای طلب و مغفرت به درگاه الهی
باشد.
سحرخوانی از دیگر رسوم بسیار رایج بوده است تا افراد در خواب نمانند و از لحظات نورانی هنگام سحر بهترین استفاده را ببرند.
سحرخوانان با صدای خوش و زیبا دركوچه های شهر به دعا و نیایش می پرداختند
به گونه ای كه مردم هیچگاه حاضر نبودند این صدای دلنشین را با خواب عوض
كنند.
به گفته قدما درآن زمان سحرخوانان همچنین با حضور در گلدسته های
حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س ) به خواندن ادعیه می پرداختند بطوریكه صدای
آنان به تمام شهر می رسید.
همچنین درآن زمان ارتش با استقرار یك توپ در باغ ملی قدیم قم نزدیكی حرم مطهر و شلیك آن مردم را از وقت سحر و افطار مطلع كرد.
یكی از رسوم آن زمان كه اكنون نیز ادامه دارد كمك به نیازمندان بود كه در
ماه رمضان فرصت مناسبی برای توانگران فراهم می شد كه سفره های سخاوت خود را
بیشتر از گذشته باز كنند و آنان این عمل را افتخاری بزرگ برای خود می
دانستند.
از دیگر سنت های قدیم مردم قم درماه مبارك رمضان را پختن غذا
توسط افراد نیكوكار بود كه آنان معمولا غذاهایی كه اغلب نیازمندان توانایی
استفاده از ان را نداشتند از جمله فسنجان را در كاسه های روحی كرده و در
تاریكی شب به آنان می دادند.
در آن زمان معتمدان محل با شناسایی
نیازمندان بدون اینكه افراد عزت نفسشان شكسته شود آذوقه مورد نیاز را
دراختیار این افراد قرار می دادند.
آداب ویژه ماه مبارک رمضان در استان قم
از نیمه دوم ماه
شعبان همه مردم در جنب و جوش و آماده ساختن خویش براى استقبال از ماه مبارك
رمضان هستند. چند روز قبل از ماه رمضان، مردم به نظافت و پاكسازى خانهها،
مساجد، تكیهها و حسینیهها مىپردازند.
یكى از رسوم ماه مبارك رمضان در شهرستان قم ایجاد الفت بین افرادى
است كه به سببى از یكدیگر كدورتى به دل دارند. این عقیده وجود دارد كه اگر
كسى روزه بگیرد، در حالى كه از بستگان یا برادر دینى خود كدورتى به دل
داشته باشد، روزهاش مال شیطان است و قبول درگاه خداوند نیست.
روز آخر شعبان را روز «كلوخ اندازان» گویند. در اكثر نقاط ایران از
جمله در این استان ضمن اینكه مردم دور هم جمع مىشوند و به شادى و شادمانى
مىپردازند، خود را براى ماه رمضان آماده مىكنند.
روز كلوخاندازان بعضىها در خانه بزرگ خانواده جمع مىشوند و
بسیارى از مردم در صورت مناسب بودن هوا؛ اغلب در بهار و تابستان به باغها و
گردشگاههاى اطراف شهر و آبادىشان مىروند و به تفریح و برپایى مراسم
مخصوص روز كلوخاندازان مىپردازند. خوراكىهاى این روز بسیار متنوع است و
سعى مىكنند آنچه میلشان باشد بخورند و خود را براى ماه رمضان كه ماه امساك
و پرهیز از زیادهخوارى و گناه است آماده كنند.
بسیارى از خانوادههایى هم كه به پیشواز ماه رمضان مىروند و روز
آخر ماه شعبان روزه مىگیرند مقیّد به برگزارى مراسم «كلوخ اندازان» هستند و
دو یا چند روز به ماه رمضان مانده به «كلوخاندازان» مىروند.
مردم قم روز كلوخ اندازان وسایل خورد و خوراك و تفریحشان را
برمىدارند و به امامزادهها و زیارتگاههاى اطراف قم از جمله به «شاه
جمال»، «مسجد جمكران» و «چهار امامزاده» و دیگر امامزادگان مىروند. در
مسجد جمكران هر كسى در این روز دو ركعت نماز حاجت مىخواند.
بعضى از خانوادهها نیز به باغهاى اطراف قم مىروند. تا چند سال
پیش، گروهى از جوانان بعدازظهر روز آخر ماه شعبان، ساز و نقاره برمىداشتند
و به «دروازه قلعه» مىرفتند و پس از تفریح از جمله چوب بازى، هر كس كلوخى
به آب خندق دروازه قلعه مىانداخت و از خدا توفیق مىطلبید تا ماه رمضان
بتواند روزه بگیرد.
در ماه مبارك رمضان در اغلب مساجد و تكایا و بسیارى از خانهها ختم قرآن
برگزار مىشود. البته ختم قرآن تنها به ماه رمضان اختصاص ندارد و در تمام
ماههاى سال برپا مىشود، اما در ماه رمضان صفا و جلوهاى دیگر دارد؛ مردها،
زنها و بچهها هركدام جداگانه در مجالس ختم قرآن شركت مىكنند.
محل برگزارى ختم قرآن مردها، اغلب در مساجد است و محل برگزارى ختم
قرآن زنان، در خانهها مىباشد كه به صورت نوبتى در خانه شركت كنندگان برپا
مىشود.
اگر ماه رمضان سىروز باشد، هر روز یك جزء از قرآن خوانده مىشود،
اما اگر بیست و نه روز باشد، ده روز آخر ماه، هر روز چند آیه بیشتر خوانده
مىشود.
افطارى دادن یكى از رسوم پسندیده است و آنهایى كه توانایى دارند یك
یا چند روز از ماه رمضان را افطارى مىدهند و از روزه داران دعوت به عمل
مىآورند. افطارى دادن ثواب بسیار دارد و بسیارى معتقدند، كسى كه افطارى
مىدهد با ثواب روزه میهمانانش شریك مىشود و خداوند اجر و مزد بسیار به او
مىدهد.
آنان كه توانایى چندانى ندارند و نمىتوانند از روزهداران پذیرایى
كنند، خرما یا شربت یا نوعى شیرینى مثل زولبیا به مسجد مىبرند و بین دو
نماز مغرب و عشا از روزهداران پذیرایى مىكنند.
شبهاى نوزدهم، بیست و یكم و بیست و سوم ماه مبارك رمضان كه مصادف با
شبهاى قدر و ضربت خوردن و شهادت مولاى متقیان على علیهالسلام مىباشد
مردم تا سحر به عبادت، خواندن قرآن، دعا و سوگوارى مولاى متقیان مشغولند.
بعضى در خانه و بسیارى در مسجد و قبور امامزادگان اعمال و مراسم احیا را
به جا مىآورند.
حرم حضرت معصومه، مصلاى قدس، مسجد امام حسن عسگرى علیهالسلام و
مسجد جمكران از مكانهاى مهمى هستند كه مردم براى احیا به آنجا مىروند.
مراسم احیا معمولاً از ساعت 10 شب با سخنرانى و مداحى آغاز مىشود، سپس
دعاى جوشن كبیر خوانده مىشود و بعد، چراغها را خاموش مىكنند و قرآنها
را بر سر مىگذارند و پس از استغفار و طلب حاجت، مراسم به اتمام مىرسد و
مردم براى خوردن سحرى به خانههاى خود مىروند.
در مراسم احیا در حین خواندن دعاى جوشن كبیر، برخى زنان در حالى كه
در دلشان دعا را زمزمه مىكنند، هنگام خواندن «الغوث ...»، به نبات یا نقل و
یا قندى كه در دست دارند مىدمند و بعد از مراسم، قند و یا نبات را براى
تبرك و شفا نگه مىدارند. یكى از خوراكىهاى متداول در شب بیست و هفتم، كله
پاچه است.
خوردن كله پاچه همراه با شادى و جشن و سرور است. مردم، این كله را
به نیت كله ابن ملجم مىخورند و هنگام خوردن، بر ابن ملجم، لعنت مىفرستند
دوشنبه 17/4/1392 - 18:13
رمضان
مردم استان چند روز قبل از فرا رسیدن ماه رمضان خود را آماده استقبال از
ماه خدا مىكنند. مساجد را مىآرایند و غبار آن را مىزدایند. برخى از
مؤمنین بنابر سنت دیرین خود، از چند روز قبل با روزه گرفتن به پیشواز ماه
رمضان مىروند. با آغاز این ماه پر خیر و بركت مردم به مساجد روى مىآورند و
جان خویش را با كلام خدا و سخن واعظان آرامش مىبخشند.
از مراسم پرشكوه ماه رمضان جلسات قرائت قرآن در مساجد و منازل است.
در برخى از شهرهاى استان نیز در شبهاى رمضان مراسم «الله رمضونى» انجام
مىشود.
در این مراسم، جوانان به جمعآورى اعانات براى مستمندان مىپردازند و
از محل جمعآورى این كمكها به مستمندان افطارى مىدهند. (معمولاً غذاى
تهیه شده را به منازل مستمندان مىبرند.)
با فرا رسیدن شبهاى احیاء، مساجد شور و نشاطى خاص مىیابد و مردم
روزهدار با اشتیاق فراوان در مساجد حضور مىیابند و مراسم احیاء را با
خواندن قرآن، دعاى جوشن كبیر و قرآن بر سر گرفتن، بهجا مىآورند. این
شبها كه مصادف با شهادت امام امیرالمؤمنین علیهالسلام است، دستههاى
عزادار در مساجد به سینهزنى و عزادارى مىپردازند.
از جشنهاى ماه رمضان در این استان مىتوان به جشن نیمه رمضان
(ولادت حضرت امام حسن مجتبى علیهالسلام) و جشن 27 رمضان (كشته شدن ابن
ملجم) اشاره نمود. با فرا رسیدن ماه رمضان تركمنها با آداب و رسوم خاص این
منطقه مهیاى میهمانى خدا مىشوند. در این ایام مساجد گرم و پرنور مىشود.
نماز تراویح از مهمترین مناسك عبادى ماه رمضان پس از نمازهاى یومیه است.
از دیگر مراسم ماه رمضان كه مختص تركمنهاست برگزارى مراسم «یا رمضان» است
كه در شب چهاردهم رمضان و پس از اداى نماز عشاء و تراویح انجام مىپذیرد.
در این مراسم دستههاى چند نفرى از جوانان با خواندن سرودهایى با
مضامین مذهبى از درب مساجد به سوى منازل مردم حركت مىكنند و در هر خانهاى
با خواندن سرود از صاحبخانه تقاضاى كمك براى مستمندان را مىنمایند.
تركمنها در شبهاى رمضان قربانى مىكنند و مردان براى میهمانى حاضر
مىشوند و براى زنان غذا به منزلها فرستاده مىشود. به این مراسم «الله
یولى» یعنى در راه خدا مىگویند. مراسم شب قدر نیز در میان آنها از اهمیت
خاصى برخوردار است.
در این شب علاوه بر عبادات معمول، اداى نمازهاى نافله و قرائت قرآن،
به صله ارحام به شكل وسیع مىپردازند. آنها براى شب بیست و هفتم ماه
رمضان اهمیت فراوانى قائلند و آن را «قدر گیجه» مىنامند.
در این شب میهمانى مفصلى مىدهند و تا سحرگاهان بیدار مىمانند.
دوشنبه 17/4/1392 - 18:8
رمضان
رمضان
در كرمانشاه با پیچیدن نوای ربنا در كوچهها و خیابان ها می آید... با
سفرههای پر از خرما، حلیم، شیربرنج، زولبیا و بامیه... با دست های رو به
آسمان و دعاهای زیر لب
به گزارش باشگاه خبرنگاران کرمانشاه
مردم
كرمانشاه هم مثل تمام مردم کشور، از قدیم عادت داشتند که سر رسیدن رمضان را از
ارتفاعات نگاه کنند. آنها به بلندترین نقطه شهر می رفتند و سعی می کردند اولین
نفری باشند که هلال ماه پربرکت رمضان را به چشم می بینند.
آنها هنوز
هم داوطلبانه جمع می شوند و با هم شروع به رفت و روب و پاكیزه كردن کوچه ها و
مساجد می کنند. ریش سفیدهای محل، دست به کار آشتی دادن كسانی می شوند كه به هر
دلیلی از همدیگر کینه به دل گرفته اند و کوچکترها خود را برای روزه کله گنجشکی
آماده می کنند.
در همان
روزها بود که شلیك گلوله توپ لحظه آغاز اذان صبح و اذان مغرب را به مردم شهر اعلام
می کرد و جمعیت کم و متمرکز شهر، بهانه ای بود تا مردم شبیه یک خانواده بزرگ،
همدیگر را از روی دیوارها صدا کنند و سر سفره های سحری و افطاری همدیگر بنشینند و
روزه داری شان را با یکدیگر تقسیم کنند.
سفره رمضان
در ماه
رمضان بازار غذاهای سنتی و محلی کرمانشاه به راه است. سر سفره کرمانشاهی ها که
بنشینید، می توانید طعم لذیذ حلیم کرمانشاهی، آش عباسعلی، آش ترخینه، خورشت خلال،
سیب پلو، خوراک چنگال، شیر برنج، كوفته، شله زرد و كله گنجشكی را بچشید که همه با
روغن اعلای حیوانی درست شده اند. شیرینی های محلی کرمانشاهی مثل کاک و نان برنجی
هم پای ثابت سفره های رمضانی مردم این منطقه هستند که در کنار نان روغنی، زولبیا و
بامیه، شیره انگور، حلوا و خرما قرار می گیرند.
شاید
برایتان جالب باشد اگر بدانید که آش عباسعلی تاریچخه ای به اندازه 200 سال دارد! در آن زمان آشپز متدین و ماهری به
نام عباس علی نذر می کند که هر شب در مسجد به مردم آشی ویژه بدهد تا آنها روزه خود
را با آن آش افطار کنند. در این این آش از گوشت، نخود، لوبیا، عدس، پوره گندم،
سبزیجات معطر، روغن کرمانشاهی و ادویه جات استفاده شده بود که مزه ای منحصر به فرد
به آن می دادند.
سال ها
بعد، این آش پرملات به نام آشپز آن یعنی عباسعلی در کرمانشاه معروف می شود و به
یکی از غذاهای مورد علاقه مردم تبدیل می شود. حالا، بعد از 200 سال، یاد عباس علی
متدین در هر ماه رمضان بر سر سفره های افطاری مردم زنده می شود و مردم با این
عقیده که چنین آشی متبرک و خوش یمن است، آن را نذری می دهند.
خوراک
چنگال هم یکی دیگر از خوردنی های پرطرفداری کرمانشاهی است که نوعی شیرینی محسوب می
شود. این خوراک مخلوطی است از نان و روغن کرمانشاهی و شکر که به عقیده کرمانشاهی
ها، روزه دار را تا افطار نگه می دارد.
فطریه
کرمانشاهی
ها رسم دارند که مبلغ فطریه را شب قبل از عید مردم زیر بالشت خود بگذارند و فردا
اول وقت، به خانواده مستمندی كه آبرومند و اهل نماز و روزه است هدیه بدهند. این
شیوه پرداخت فطریه اگرچه این روزها چندان رایج نیست اما هنوز هم در محله های قدیمی
و روستاهای کوچک دیده می شود/س
دوشنبه 17/4/1392 - 18:6
رمضان
ماه رمضان و آداب و رسوم مردم ایلام
مردم
استان ایلام در ماه رمضان در كنار غذا بر اساس رسومات معمول عذاهایی از
قبیل "شله، آش، بژی برساق، كله كنجی، شله زرد، حلیم، آش گندم و شیره خرما"
برای افطار تهیه میكنند. خبرگزاری میراث فرهنگی_
گروه میراث فرهنگی_ در قدیم كه امكاناتی از قبیل تلوزیون، رادیو و
بلندگوی مسجد نبود مردم ایلام با صدای یك نفر كه در وقت سحر در محلهها
اذان و مناجات میگفت بیدار میشدند.
به گزارش روابط عمومی سازمان
میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری استان ایلام در ماه مبارك رمضان سطح
حضور مردم ایلام در مساجد و شركت در نماز جمعه و جماعات افزایش یافته و
مردم سعی دارند نمازهای پنجگانه را در مساجد اقامه كنند.
بعد از
مراسم سحر و ادای نماز صبح روزهداران كار روزانه خود را آغاز و در طول روز
بعد از ساعت كار و در اوقات فراغت شركت در كلاسهای آموزش قرآن از
پرطرفدارترین برنامههای روزهداران در این استان است.
برگزاری
دعاهای توسل، كمیل، ندبه، قرائت سی جزء قرآن، فاتحهخوانی در مزار
درگذشتگان، معطر كردن خانهها به بوی گلاب ، ادای نذور و نیازها از دیگر
برنامههای روحانی مردم ایلام در ماه رمضان است.
مردم این استان
در كنار غذا بر اساس رسومات معمول عذاهایی از قبیل "شله، آش، بژی برساق،
كله كنجی، شله زرد، حلیم، آش گندم و شیره خرما" برای افطار تهیه میكنند.
یكی از آیینهای ویژه مردم در این استان دادن افطاری به اقوام و خویشاوندان است.
در
این راستا از شب اول ماه رمضان اعضای یك فامیل در منزل بزرگ آن خاندان جمع
شده و این كار تا پایان ماه مبارك رمضان به صورت هرشب در منزل یكی از
بستگان ادامه پیدا میكند.
برگزاری مراسم روضهخوانی دیگر آیین
ویژه در ماه مبارك رمضان توسط بانوان در منازل است. برخی بانوان در این
استان در شبهای قدر و در ساعات پایانی قبل از افطار این آیین را برگزار
میكنند. این آیین با هدف ترویج فرهنگ مذهبی و شناخت بیشتر بانوان با مسایل
مذهبی برگزار میشود.
اوج لحظات عرفانی مردم ایلام در شبهای قدسی
قدر رخ مینمایاند، مردم با شركت گسترده در آیینهای شبهای احیا و برگزاری
مراسم سوگواری و تعزیه شهادت مولای متقیان حضرت علی(ع) به عزاداری و نیایش
با خدا میپردازند.
دستگیری از مستمندان و كمك به فقرا و نیازمندان از دیگر آیینهای ویژه مردم این استان در ماه مبارك رمضان است.
بسیاری از مردم خیر ایلام كه توان مالی داشته در این ماه به طور ویژه از مردم كم دست به ویژه ایتام حمایت و به آنها كمك میكنند.
همچنین در این ماه تعدادی از مغازههای ایلام اقدام به پخت حلیم كرده و آنرا به طور رایگان بین روزه داران توزیع میكنند.
بنابراین
گزارش روابط عمومی سازمان ایلام نیز به مناسبت ماه مبارك رمضان اقدام به
تهیه و توذیع کتابچه نغمه های آسمانی حاوی ادعیه ویژه ماه مبارک رمضان كرده
است .
تهیه مطالب ویژه این ماه به نام "ضیافت نور"جهت لینک در
سایت اطلاع رسانی خود (ilam-miras.ir) نیز از دیگر فعالیت های حوزه روابط
عمومی استان جهت ماه مبارک رمضان است.
تهیه و توذیع اوقات شرعی
استان ،برنامه های غذایی برای افطار،چرا نباید با قند مصنوعی افطار
كرد،توصیه های سلامتی در ماه مبارك رمضان،توصیه های غذایی برای روضه داران ،
و برنامه های ویژه این ماه از مطالب درنظر گرفته شده برای درج در ویژه
نامه ماه مبارک رمضان در سایت اطلاع رسانی روابط عمومی است .
دوشنبه 17/4/1392 - 18:2
رمضان
بیرجند / واحد مرکزی خبر / اجتماعی
گزارش مکتوب...آداب و رسوم مردم خراسان جنوبی در ماه ضیافت الهی
همزمان با دعوت حق برای ماه ضیافت الهی ، جلوه ای از پاکی و نورانیت خراسان جنوبی را فرا می گیرد .
هلال
ماه که رویت می شود گویی سرآغازی است برای پاکی و اتصال به مدار ربوبیت،
دست های نیاز این مردمان که در کشور به سادگی و فرهنگی بودن مشهورند به سوی
آسمان گشوده می شود تا شاخه شاخه اجابت را نصیب مردم این خطه کویری کند.
مردم
خداجوی خراسان جنوبی در ماه میهمانی خدا آداب و رسومی را به ثبت رسانده
اند که هرچند گوشه هایی از این آداب و رسوم هنوز در برخی از مناطق به چشم
می خورد اما به نظر می رسد زندگی شهری و اقتضائات آن مجال پرداختن به این
سنت های زیبا را از مردم این دیار ستانده است.
در گویش بیرجندی کلمه
رمضان quotation mark رمزو quotation mark ( (ramazo تلفظ می شود و
یازده ماه دیگر سال quotation mark سالگان quotation mark (salego) گفته
میشود و این نامگذاری quotation mark رمضان quotation mark را از ماه
های دیگر ممتاز می کنند.
مردم مومن این خطه پیش از فرا رسیدن ماه مبارک
رمضان با گرفتن روزه در آخرین روزهای ماه شعبان به استقبال ماه مهمانی خدا
می روند که این استقبال آیین پیشواز (پیشباز در گویش بیرجندی) از ماه
رمضان نامیده می شود.
در روستاهای خراسان جنوبی در ایام قدیم، یکی از
ریش سفیدان یا افراد مسن روستا حدود یک ساعت قبل از اذان صبح بیدار می شد
و با دعا و مناجات به درگاه خدا و سپس با صدای بلند اهالی روستا را بیدار
می کرد.
مناجات و شب خوانی از نخسین شب رمضان آغاز می شود بطوریکه در
گذشته نه چندان دور مراسمی با عنوان شوخوانی و رمضان خوانی در روستاها و
شهرهای خراسان جنوبی به خصوص بیرجند به صورت باشکوه برگزار می شد که امروز
مانند بسیاری از سنتها به دست فراموشی سپرده شده است.
شب خوانی معمولا در سه نوبت انجام می گرفت که هر کدام نمودار وقتی از سحرگاهان بود.
صدای این شب خوانان در سکوت دل شب ، حالت روحانی به آن می داد و مردم نیز برنامه سحر خود را با همین مناجات ها تنظیم می کردند.
قبل از اذان سحر نیز مناجات کوتاهی می کردند که به آن نظاره خوانی می گفتند.
در آخرین دقایق سحر برای اعلام وقت امساک، یک شب خوانی کوتاه دیگر انجام می گرفت.
افطاری،
مجالس پر رونق بویژه دعوت نیازمندان، فامیل و همسایگان دور و نزدیک از
نمودهای بارز احیای سنت زیبای صله رحم در ماه مبارک رمضان در خراسان جنوبی
است.
علیزاده یکی از مسن ترین مداحان و موذن بیرجندی می گوید: در قدیم و
حتی امروزه بسیاری از قدیمی های بیرجند با نوای شب خوانی برای سحری خوردن
بیدار می شدند.
شب نشینی های معنوی همراه با ختم قرآن و قرائت نهج
البلاغه در قبل و بعد از اذان صبح، اقامه نماز مستحبی و صرف سحری در جمع
نیز جلوه ای از پاکی و نورانیت را در این شب ها در منظر هر بیننده نمایان
می سازد.
در این ماه زنان و دختران خانواده نیز برای پختن شیرینی های محلی و آماده کردن مواد غذایی ماه رمضان به منزل یکدیگر می روند.
آش رشته، نان، پنیر و سبزی، حلوا، خرما، فرنی، شله زرد، زولبیا و بامیه، قوت افطار مردم این خطه است.
هنوز
هم سادگی سفره افطار در برخی مناطق روستایی بیرجند موج می زند، در برخی
مناطق روستایی اهالی روستا به یاد حضرت علی(ع) روزه خود را با نمک افطار می
کنند.
در جلسات قرآنی مرسوم است چنان چه فردی برخی از سوره های قرآن
از جمله انعام، یس، توحید، الرحمن و سجده را در این جلسات قرائت کند، جلسه
بعد با آوردن شیرینی یا پختن آش نذری به اعضای جلسه ،خوشحالی اش را قرائت
سوره های ذکر شده بروز می دهد.
در آخرین روز ماه مبارک رمضان و با پایان جزء 30 قرآن نیز با پخش نقل و نبات، دعای ختم قرآن و وداع با ماه مبارک رمضان تلاوت می شود.
اشرفی
مسئول دارالقرآن کریم اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان جنوبی می گوید: بیش
از هزار جلسه قرآنی در این استان شناسایی شده که حدود 450 جلسه در
دارالقرآن کریم استان به ثبت رسیده است.
یکی دیگر از آیین های قدیمی ماه مبارک رمضان در بیرجند خواندن رمضانی است.
در
این مراسم در شبهای رمضان پس از نماز و افطار، جمعی از نوجوانان پسر در
دستههای چهار تا شش نفری به در خانه همسایه ها به ویژه سرشناسان و صاحبان
ثروت می روند و به قصد گرفتن انعام برنامه ویژهای اجرا میکنند.
علیزاده
از مداحان مسن بیرجند یادآور می شود: رسم رمضان خوانی در سال های قبل توسط
مردان مسن و سرشناس انجام می شد که این امر در سال های اخیر به نوجوانان و
جوانان سپرده شده است.
دکتر محمد مهدی ناصح محقق و شاعر بیرجندی درباره
نحوه اجرای رمضان خوانی در خراسان به ویژه در شهر بیرجند چنین می گوید:
کودکان و نوجوانان در ایام ماه رمضان در گروه های مختلف و زیر سرپرستی یک
نفر به در منازل می روند و با خواندن شعرهایی، از صاحب خانه تقاضای شیرینی و
خوردنی می کنند، شعرهایی که در این مراسم خوانده می شود به نام رمضانی
مشهور است و معمولا توسط سرگروه خوانده می شود .
رمضان خوانی در گویش بیرجندی با یک مقدمه دعایی که توسط استاد خوانده میشود آغاز شده و با آمین شاگردان ادامه پیدا می کند.
رمضان
خوانی از سنت هایی است که شاید در گذشته در ماه رمضان در تمامی کوچه و
محلات شهر به چشم می خورد اما هم اکنون تنها در محلات پائین شهری بیرجند و
شاید توسط برخی جوانان اجرا شود که آن هم در حال منسوخ شدن است.
زنگویی
محقق فرهنگ عامه در این مورد به آداب مردم بیرجند اشاره و آیین های خراسان
جنوبی را به دو گروه آیین های مردانه و آیین های زنانه تقسیم بندی می کند.
وی رمضان خوانی را از آیین های مخصوص مردان می داند که با این رسم ، ماه مبارک رمضان را تکریم و تعظیم می کنند.
زنگویی یادآور می شود: آیین بیست و هفتمان نیز از آیین های بانوان خراسان جنوبی برای تکریم و گرامیداشت ماه نزول وحی است.
این
محقق آیین بدرقه ماه مبارک را نیز از رسوم خاص خراسان جنوبی ها برای
بزرگداشت ماه رحمت الهی می داند و تصریح می کند: در این آیین، همانطور که
مردم مومن استان با روزه گرفتن آخرین روزهای شعبان به استقبال ماه رمضان
آمدند، این ماه را با روزه گرفتن روزهای پس از عید فطر بدرقه می کنند.
مراسم
quotation mark بیست و هفتمان quotation mark در شب بیست و هفتم ماه
مبارک رمضان نیز از دیگر برنامههایی است که از گذشته دور در شهرستان
بیرجند وجود داشته و هنوز هم نام آن فراموش نشده است.
روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان روز مرگ ابن ملجم مرادی ملعون است.
در
شب بیست و هفتم ماه رمضان برخی از زنان و دختران جوان با پوشاندن صورت خود
و گرفتن سبد یا طبقی در دست که در آن، آینه ، سرمه دان و شانه قرار دارد
و ملاقه به دست به در خانه همسایگان رفته و طلب هدیه می کنند .
آنها
صاحب خانه را با زدن ملاقه به درخانه صدا می کنند و تقاضای هدیه ، پول و یا
خوراکی می کنند و اگر صاحب خانه بخواهد زیرکی کند و چهره فرد را ببیند با
ملاقه پشت دست او می زنند.
خانم صاحبخانه نیز با سرمه چشمانش را سیاه
کرده و به یمن تبرک شانه را بر موهایش میزند و به آینه نگه می کند سپس نذر
خود را در سینی بیست و هفتمان می گذارد.
پولی که به این طریق به دست می آید متبرک شمرده و آن را شادی آور می دانند.
در
این مراسم همه کسانی که بدین صورت پولی به دست آوردند پیش ازظهر روز بیست و
هفتم رمضان به بازار رفته و با آن پول پارچه ای به دلخواه خود می خرند و
ظهر آنروز در خانه یا مسجد از آن پارچه پوشاکی مانند چادر، پیراهن و چارقد
برای خود می دوزند و آن را می پوشند و بر این باورند که تمام سال را به
شادی خواهند گذراند و از همه بلاها مصون خواهند بود.
در شب اول ماه شوال
(شب عید فطر) تنها یک بار مناجات و شب خوانی انجام می گیرد به گونه ای که
با گفتن سخنان موزون و خواندن اشعاری مناسب با ماه مبارک رمضان وداع می
کردند و بدین جهت این شب خوانی را الوداع می نامند.
الوداع خوانی که با اشک و سوز الوداع خوانان به دلیل پایان ماه برکت الهی همراه است در شب عید فطر انجام می شود.
دوشنبه 17/4/1392 - 17:58
رمضان
ماه مبارک رمضان و عبادات این ماه
نورانی یکی از اشتراکات همه اقوام خراسان شمالی بوده که در طی آن هر کدام
از آنها به زبانی و بیانی، خالصانه و عاشقانه با معبود خود به نجوا
میپردازند.
خراسان شمالی به عنوان استان گنجینه
فرهنگها و مهد اقوام و آیینهای مختلف، آداب و رسومی زیبا و پرمعنی در
پیشواز از ماه مبارک رمضان دارد. به گزارش انعکاس
به نقل از مهر، در این استان قومیتهای فارس و ترک و کرد و ترکمن در کنار
یکدیگر به آرامش زندگی کرده و با وجود داشتن علایق و سلایق مختلف، دلایل
وحدت آفرین و اشتراکات زیادی نیز دارند.
ماه مبارک رمضان و عبادات این ماه
نورانی یکی از اشتراکات همه اقوام خراسان شمالی بوده که در طی آن هر کدام
از آنها به زبانی و بیانی، خالصانه و عاشقانه با معبود خود به نجوا
میپردازند.
پیشواز رفتن در آستانه ماه مبارک رمضان
فرهنگ یکسان تمامی این اقوام است آنان که میخواهند به میهمانی خدا بروند
سعی میکنند خود را از تمام نظرات آماده ورود به آستان قدس الهی کنند.
غالب آداب و رسوم پیشواز رفتن در بین اقوام مختلف این استان یکسان
بوده و در واقع ارتباط نزدیک آنان با یکدیگر، به نوعی همگونی فرهنگی ایجاد
کرده است اما برخی از رسوم گویا ریشه در سنتهای بسیار قدیمی قومی خاص
داشته و در واقع خاستگاه آن، نحوه زندگی، محل زندگی، زبان، مذهب و دیگر
مشخصات یک قوم بوده است.
ترکهای خراسان شمالی و نظافت خانه و مسجد
ترک زبانان خراسان شمالی در آستانه ماه مبارک رمضان نظافت منازل،
مساجد و تکایا را آغاز کرده و همزمان با زیبا کردن ظواهر خانه و کاشانه،
سعی میکنند زشتیها و پلشتیها را نیز از قلوب خود بزدایند.
بانوان خانه قبل از شروع ماه رمضان «خانه تکانی» کرده و در واپسین
روزهای ماه شعبان، ضمن آب و جارو کردن کوچههای محل زندگی، خود را آماده
حضور در مهمانی خدا میکنند.
همچنین آن دسته از افرادی که به خاطر مسائل و مشکلات پیش آمده با
یکدیگر زبان بسته هستند با دعوت و ارشاد بزرگان روی همدیگر را بوسیده و
کدورتها را کنار میگذارند.
یکی از رسوم منحصر به فرد اقوام ترک خراسان شمالی در آستانه ماه مبارک
رمضان تهیه و پختن ماهی در کنار سایر غذاهای متنوع است، آنان اعتقاد دارند
که ماهی پاک کننده است حال اینکه وجه تسمیه این اعتقاد چیست؟ به نظر
میرسد به علت محل زندگی ماهی و انتساب آن به دریا و پاک بودن آن باز
میگردد.
کرمانج های خراسان شمالی و هدیه دادن
فارغ از رسوم یکسانی که کرمانج های خراسان شمالی با دیگر اقوام دارند
(همانند نظافت منازل و مساجد و …)، هدیه دادن در آستانه ماه مبارک رمضان
یکی از رسوم تقریبا منحصر به فرد این قوم است.
هدیه دادن به نوجوانانی که تازه به سن تکلیف رسیدهاند و میخواهند
برای نخستین بار روزه بگیرند از دیرباز در میان خانوادههای کرمانج خراسان
شمالی مرسوم بوده است.
این هدیه در واقع تشویق کوچکترها برای شروع روزه گرفتن در ماه رمضان بوده و غالبا توسط بزرگ خانواده به نوجوانان اهدا میشود.
یکی دیگر از رسوم کرمانج های خراسان شمالی ذبح گوسفندی است که از ماههای قبل، مخصوص ذبح برای این ماه نگهداری و پروار شده است.
پس از ذبح گوسفند بانوان خانه تقریبا تمام گوشت آن را «قورمه» درست
میکنند یعنی گوشت را در روغن پخته و آن را برای پخت غذا در روزها و شبهای
ماه رمضان آماده میکنند.
ترکمنهای خراسان شمالی و “آرازا آی”
برخی از ترکمنهای این استان ماههای رجب و شعبان را روزه میگیرند که
همراه با ماه رمضان ۳ ماه را روزه گرفته باشند، آنان ماه رمضان را “آراز
آی” مینامند و تقریبا تمامی آنها ۲ روز مانده به این ماه روزه گرفتن را
شروع کرده و در واقع به پیشواز آن میروند.
در چند روز مانده به ماه رمضان صدای قرآن از داخل بسیاری از منازل این
قوم شنیده میشود و در کوچهها نیز کودکان بازی کنان میخوانند: آرازا آی
گلدی، آغیز آچار لری بلن/ آرازا آی گلدی، تراویح لری بلن/ آرازا آی گلدی،
ختم قرآن لری بلن/ آرازا آی گلدی، یا رمضان گیجه سی بلن…
یکی دیگر از رسوم خاص قوم ترکمن در خراسان شمالی اقامه نماز «تراویج»
است، ترکمنها در این ماه علاوه بر برپایی نمازهای یومیه، شبها با حضور در
مساجد اقدام به برپایی نماز جماعت با عنوان تراویج میکنند.
تراویج، نمازی ۲۰رکعتی بوده که در قالب ۱۰نماز دو رکعتی، پس از اقامه نماز عشاء به جماعت خوانده میشود.
در این نماز امام جماعت پس از خواندن حمد، ۱۰سوره از سورههای کوتاه قرآن مجید را در بجای سوره توحید قرائت میکند.
تات ها و چراغانی کوی و برزن
بسیاری از آداب پیشواز در قوم تات خراسان شمالی، با آداب پیشواز غالب
مردم در حال حاضر یکسان است، آدابی چون نظافت منازل، غبار روبی مساجد و
تکایا و …که در فرهنگ دیگر اقوام این استان نیز وجود دارد.
در سالهای گذشته در روستاهای تات نشین خراسان شمالی چراغانی کردن
کوچهها و خیابانها تقریبا یکی از رسوم منحصر به فرد این قوم بوده است.
تات ها نیز پیش از شروع ماه مبارک رمضان
یک یا ۲ روز را زودتر روزه گرفته و به پیشواز این ماه میروند.همچنین در
شبهای پیش از ماه رمضان نیز اقدام به برگزاری دورههای قرائت قرآن، مجالس
دعا و نیایش و نیز برگزاری نمازهای جماعت پنج گانه میکنند و بدین طریق خود
را آماده حلول این ماه مبارک میکنند.
دوشنبه 17/4/1392 - 17:55
رمضان
در ماه رمضان مردم یك پارچه براى انجام تكالیف شرعى آماده مىشوند و در
جهت بجا آوردن این وظایف هر جمعیت و هر گروهى با آداب و تشریفات خاص خود
مراسم رمضان را برگزار مىكنند.
در خراسان نیز چند روز قبل از ماه رمضان مردم به نظافت و پاكسازى
خانهها و مساجد و حسینیهها مىپردازند. همچنین مردم مایحتاج ماه مبارك
رمضان را قبل از فرا رسیدن این ماه تهیه مىكنند.
یكى از رسوم پسندیده در ماه مبارك رمضان آشتى و ایجاد الفت بین
افرادى است كه به سببى از یكدیگر كدورتى به دل دارند. عقیده بر این است كه
اگر كسى روزه بگیرد در حالى كه از بستگان یا برادر دینى خود كدورتى به دل
داشته باشد روزهاش مورد قبول درگاه خداوند نیست.
در اكثر نقاط ایران روز آخر ماه شعبان را روز «كلوخ اندازان»
مىگویند. در این روز ضمن اینكه مردم دور هم جمع مىشوند و به شادى و
شادمانى مىپردازند خود را براى ماه رمضان آماده مىكنند. روز كلوخ اندازان
بعضیها در خانه بزرگ خانواده جمع مىشوند و بسیارى از مردم در صورت مناسب
بودن هوا به باغها و گردشگاههاى اطراف شهر و آبادیشان مىروند. در مشهد
نیز مردم روز كلوخاندازان به بیرون از شهر مىروند و آن روز را به شادى
سپرى مىكنند.
قابل توجه اینكه عدهاى از مردم یك روز و بعضى دو تا سه روز قبل از ماه رمضان، روزه پیشوازى مىگیرند.
در گذشته مردم ماه مبارك رمضان را با رؤیت هلال ماه آغاز مىكردند
به این صورت كه مردم غروب روز آخر ماه شعبان به بالاى منارهها، گلدستهها و
پشت بامها مىرفتند و بانگاه دقیق در آسمان به جستجوى ماه مىپرداختند و
در صورت مشاهده ماه اعمال مخصوص ماه رمضان را بجا مىآوردند. امروزه نیز
علاوه بر این كار، با استماع از صدا و سیما و شنیدن حكم مراجع
جامعالشرایط، رمضان را آغاز مىكنند. در مشهد عقیده دارند وقتى هلال ماه
رمضان را دیدند باید به شمشیر نگاه كنند. اگر شمشیر نباشد به سبزه، گل، آب
یا به چراغ نگاه مىكنند.
در قدیمالایام براى بیدار شدن در سحرهاى ماه رمضان و تشخیص وقت
دقیق سحر از وسایل و روشهاى گوناگونى از جمله: ستارگان، بانگ خروس، صداى
نقاره، طبل و شیپور، بوق حمام، توپ در كردن و جار كشیدن استفاده مىكردند.
اما امروزه زنگ ساعت متداولترین وسیلهاى است كه از آن براى بیدار شدن در
سحر استفاده مىكنند. غیر از این مورد كوبیدن دیوار همسایه و یا به صدا
درآوردن زنگ در یا تلفن و نیز صداى مناجات، از گلدستههاى مساجد از دیگر
روشهاى بیدار شدن در سحر مىباشد.
نحوه بجا آوردن اعمال سحر و خوردن سحرى در شهرها و روستاهاى مختلف
تفاوتهایى دارد. اما آنچه بیشتر معمول است به این صورت است كه ساعتى به سحر
مانده اهل خانه بیدار مىشوند و وضو مىگیرند و مشغول خواندن دعاى سحر و
قرآن مىشوند. بعد از ختم دعا و قرآن نیت مىكنند و خوردن سحرى را آغاز
مىكنند.
بعد از كسب و كار روزانه، روزهداران براى اداى نماز مغرب و عشا یا
به مسجد مىروند و یا در خانه نماز بجا مىآورند و نزد خانواده خویش افطار
مىكنند. آنهایى كه در مسجد با جماعت نماز مىخوانند اغلب در همان مسجد بین
دو نماز روزه خود را باز مىكنند. به این صورت كه هر شب از طرف كسانى كه
نذر دارند خرما، زولبیا، بامیه، شیرینى یا حلوا بین نمازگزاران تقسیم
مىشود.
غذاهاى افطار اغلب ساده و سبك است و روزهداران از خوردن غذاهاى
سنگین پرهیز مىكنند. یكى از رسوم پسندیده در ماه مبارك رمضان افطارى دادن
مىباشد و آنهایى كه استطاعت مالى دارند چند روز از ماه رمضان را افطارى
مىدهند. در ماه مبارك رمضان در اغلب مساجد و تكایا و بسیارى از خانهها
ختم قرآن برگزار مىشود و مردها و زنها جداگانه در مجالس ختم قرآن شركت
مىكنند.
شبهاى ماه رمضان واقعاً شبهاى عبادت و نیایش است. انسان احساس
مىكند كه جز توسل به درگاه الهى و ستایش ذات پروردگار راه دیگرى ندارد و
آن علاقه و كشش قلبى و عواطف انسانى و روحانى ایجاب مىكند كه انسان به سوى
مجالس مذهبى و زیارت حضرت رضا علیهالسلام و استفاده از مجالس و محافل
مذهبى رهسپار شود و از بركات و فضائل و روحانیت این مجالس بهرهمند شود. در
این مجالس كه یك ساعت بعد از افطار تا نیمه شب برگزار مىشود ابتداء دو
ساعت مراسم تلاوت قرآن مجید و تفسیر آن است و سپس مراسم روضهخوانى، وعظ و
خطابه توسط وعاظ درباره زندگانى ائمه اطهار و درباره مسائل مذهبى برگزار
مىشود و از مستمعین و حضّار و مدعوین با چاى، میوه، زولبیا و بامیه
پذیرایى مىشود. حدود نیمه شب مجلس تمام مىشود.
ایام شهادت حضرت على علیهالسلام مصادف با روزهاى نوزدهم، بیستم و
بیست و یكم ماه مبارك رمضان است. در این ایام مسلمانان و دوستداران مولاى
متقیان در ماتم و حزن و اندوه فرو مىروند و همه جا یكپارچه سیاهپوش
مىشود. كسب و كار و بازار یكسره تعطیل، و تعزیه و عزادارى در همه جا برپا
مىگردد. این ایام با شبهاى قدر مصادف است و شیعیان شب هنگام تا سحر به دعا
و نیایش پروردگار مشغول مىباشند و در تمام مساجد و تكایا در سوگ امام،
نوحهخوانى و سینهزنى بر پاست.
در مشهد روزهاى نوزدهم و بیست و یكم هیئتهاى مذهبى در حال سینه زدن و
زنجیر زدن به حرم مطهر حضرت رضا علیهالسلام مشرف مىشوند و پس از عزادارى
در حرم به حسینیهها و تكیههاى خود برمىگردند. در دیگر شهرهاى استان
خراسان نیز دستههاى سینهزنى و زنجیرزنى در خیابانها راه افتاده و به
عزادارى مىپردازند.
شبهاى نوزدهم، بیستویكم و بیست و سوم ماه مبارك رمضان، شبهاى احیا
شیعیان تا سحر به عبادت و خواندن قرآن و دعا مشغول مىشوند. بسیارى از مردم
در مساجد و برخى هم در خانه اعمال و مراسم احیا را بجا مىآورند.
روز بیست و هفتم ماه رمضان را كه مصادف با كشته شدن ابنملجم
مىباشد، مردم جشن مىگیرند و شادى مىكنند. در این شب بازار انواع
خوراكیها از جمله كلهپاچه رونق بسیار دارد.
در قدیم در شهرستان بجنورد اعضاى هر خانواده شب بیست و هفتم دور هم
جمع مىشدند و زنان لباس گلى مىپوشیدند و جشن مىگرفتند و براى افطار
كلهپاچه بار مىگذاشتند. هنگام خوردن كله پاچه هر یك از اعضاى خانواده
چاقویى در دست مىگرفت و به كله گوسفند حمله مىبُرد تا از كله گوسفند جز
استخوان چیزى باقى نمىماند.
دوشنبه 17/4/1392 - 17:52