حجاب و عفاف
به راستی آیا برهنه شدن و کشاندن رفتارهای جنسی به کوچه و خیابان به آدمی ارزش
میدهد و انسان را از احساس ارزشمندی بهرهمند میسازد؟ البتّه شاید احساس رضایت
آنی و زود گذر پدید آورد، ولی کمتر کسی است که بر خورداری از این حالت و رفتار را
ارزش تلقی کند و شخص برخوردار از این روحیه را ارزشمند بداند. افزون بر این، تأمین
هر خواستهای همیشه با احساس رضایت همراه نیست. در جامعهای که برهنگی تمام
شریانهای آن را پر کرده و زن و مرد همواره در حال مقایسه داشتهها و نداشتههای
خویشند، انسانها در تشویش مستمر و دلهره همیشگی فرو میروند؛ زیرا رقابت و مقایسه
در میدانی رخ مینماید که ظرفیت رقابت ندارد و بدین سبب، آدمی به تنوع طلبی حریصانه
کشیده میشود. بیتردید تا وقتی این اندیشه فضای ذهن آدمی را آکنده است، فرصتی برای
بروز خلاقیت و ابتکار باقی نمیماند. ذهنِ مشغول به تصاحب دل دیگران و جلب نظر
مردان و پسندیده شدن، هرگز اندیشه علمی را بر نمیتابد و نمیتواند یافتهای تازه
عرضه کند. او در پی آن است که در وضعیت موجود پسندیده شود نه آن که وضعیت را تغییر
دهد و با ابتکار و خلاقیت، طرحی نو در اندازد. از سوی دیگر، از آنجا که احساس
بیارزش بودن تمام وجود این افراد را پر کرده است، در پی جبران این کمبود بر
میآیند و چون آسانترین راه رسیدن به این احساس، مقبول دیگران واقع شدن است، از
طریق سکس و عرضه پیکر خود در این مسیر گام بر میدارند تا به شکلی، احساس ارزشمندیِ
از کف رفته خود رإ؛ ّّ جبران کنند. در حالی که شخص بر خوردار از حجاب هرگز چنین
نیازی را احساس نمیکند. در نگاه او بهترین راه جبرانِ احساسِ ارزشمندی آن است که
خود را از دسترس بیگانگان دور نگهدارد و مقام و موقعیت خود را پایین نیاورد. گویا
از همین رو است که ویل دورانت میگوید: زنان دریافتند که دست و دل بازی مایه طعن و
تحقیر است.
بنابراین، چنین افرادی هم ارزشمندی را از کف دادهاند و هم در جبران
آن به بیراهه رفتهاند. راه رسیدن به احساس ارزشمندی پایدار، رفتن در پی کسب صفات
ارزشمند و پایدار است.
انسان بر خوردار از حجاب، با دور نگهداشتن خود از دسترس
دیگران، سطح ارزشمندی خود را ارتقا میبخشد تا آنجا که مرد، نیازمندانه به آستان
وی روی میآورد. بیتردید اگر زنان این مفهوم را به طور کامل درک کنند، به پوشیده
داشتن و مخفی ساختن پیکر خویش بیشتر گرایش نشان میدهند?? و پی خواهند برد که راه
احساس ارزشمندی در دسترس و مقبول بودن لحظه به لحظه نیست. راسل میگوید: از لحاظ
هنری، مایه تأسف است که بتوان به آسانی به زنان دست یافت. ویل دورانت نیز میگوید:
آنچه میجوییم و نیابیم عزیز و گرانبها میگردد??.
ویلیام جیمز به صراحت توصیه
میکند: زنان عزّت و احترامشان به این است که به دنبال مردان نروند، خود را مبتذل
نکنند و خود را از دسترس مردان، دور نگهدارند.
پس حجاب احساس ارزشمندی است؛ که
موقعیتی بلند مرتبه برای زنان پدید میآورد و مردان را در محدودیت فرو میبرد. اگر
چه در بیان به زنان گفته میشود که پوشیده بیرون آیید؛ ولی واقعیت آن است که به مرد
گفته میشود، بهره برداری جنسی در همه جا ممنوع. چون راه چشم را که نافذترین کانال
حسیِ مردان است، نمیتوان سد کرد.
چهارشنبه 21/8/1393 - 13:13
حجاب و عفاف
از نظر روانشناسی، قطعیترین عامل رشد انسان «میزان ارزشی» است که هر فرد برای خود
قائل است??؛ به عبارت بهتر، نافذترین عامل رشد روانی و شخصیتیِ انسان، سطح حرمت
خود (esteem - Self) او است. درجه ارزیابی فرد از خود، حرمت خود خوانده میشود و در
واقع باز خوردی از مورد قبول بودن و مورد قبول نبودن به شمار میآید. این قضاوت در
قالب رفتارهای کلامی و غیر کلامی بروز میکند و گسترهای است که فرد خود را در آن
پهنه توانا، مهم، موفق و با ارزش و یا ناموفق و بیارزش میداند??.
چنان که
گذشت، «سطح حرمت خود» در سازش یافتگی هیجانی، اجتماعی و عاطفی تأثیر بسیار دارد و
از عوامل تعیین کننده اساسی در شکلدهی الگوهای رفتاری و عاطفی است؛ به گونهای که
تردید افراد در ارزشمندیشان به ناتوانی در رسیدن به زندگی عاطفی موزون میانجامد.
این افراد همواره از آشکار شدن ناتوانیهاشان هراسناکند و صحنه را ترک میکنند. از
طرفی خلاقیت با «سطح حرمت خود» رابطه کاملاً مستقیم دارد.
چهارشنبه 21/8/1393 - 13:12
حجاب و عفاف
شخصیت؛ مجموعه افکار، عواطف، عادتها و اخلاقیات یک انسان است که به تمایز وی از
دیگران میانجامد?؛ به عبارت دیگر، مجموعه صفات و ویژگیهای جسمی، روانی و رفتاری
که هر انسان را از انسانهای دیگر متمایز میسازد، شخصیت نام دارد?. بر این اساس،
هر کس شخصیتی دارد که خود را با آن معرفی میکند. و دیگران نیز او را به همان
ویژگیها میشناسند. در، «روانشناسی کمال» انسان رشد یافته که انسان خواستارِ
تحققِ خود (actualizing person - The Self) معرفی میگردد، این گونه توصیف شده است:
انسانی که نیازهای سطوح پایین (نیازهای جسمانی، ایمنی، تعلق، محبت و احترام) را پشت
سر نهاده، در صدد استفاده از تواناییها و قابلیتهای خود است و به دنبال به فعلیّت
رساندن خویشتن و تحقق خویش است?. اریک فروم انسان رشد یافته را انسان بارور
(Productive person) معرفی میکند و در تعریف او میگوید: وی انسانی است که نیازهای
روانیاش را از راههای بارور و زایا و خلاق ارضا میکند?. به عقیده اریک فروم
مؤثرترین عامل در رشد شخصیت انسان برآوردن معقول نیازهای روانی است که حیوانات پست
این نوع نیازها را ندارند. انسان سالم نیازهای روانی - نه نیازهای جسمانی مانند
گرسنگی، تشنگی، جنسی و...- خود را از راههای خلاّق ارضا میکند و اشخاص ناسالم از
راههای نامعقول?. اکنون باید دید فرصت رشد شخصیت با رعایت حجاب بیشتر فراهم
میگردد یا با عدم رعایت آن؟ انسانی که پیوسته نگران زیبایی خود است و بیشتر در
جهت معرفی پیکر خود میکوشد، بهتر میتواند قابلیتهای خود را بشناسد و به فعلیت
برساند یا آن که سر در باغ اندیشه دارد؟ آیا توجّه به نیازهای جسمانی و سطحی به
انسان امکان رشد میدهد یا توجّه به نیازهای عالی و مخصوص انسانها؟ آیا غرق شدن در
خود نمایی و جلب توجّه دیگران مسیر منتهی به یافتن خویشتن است؟ انسانی که زندگیاش
تحت فرمان و ارادهاش نیست، در حس هویّت یابی خود (of Identity A Sense) دچار شکست
شده است? تا چه رسد به آن که هویّتش را به کمال رساند. زیرا سلیقه و خواست دیگران
در زندگیاش تأثیر میگذارد و چنان زندگی میکند که دیگران میپسندند، نه آنگونه که
خود میپسندد.
بیحجاب در اندیشه نمایش خود و زیبایی خویش است. این امر که عقده
حقارت (inferority complex) انسان را مینمایاند، زمینه رشد و تعالی وی را نابود
میسازد؛ در حالی که زن مانند مرد یک انسان است و باید از نظر انسانی رشد و تکامل
یابد. کسی که با نمایش زیبایی خود و گزینش پوششی ویژه در اندیشه جلب نظر دیگران به
سر میبرد، در حقیقت میخواهد با تکیه بر جذابیتهای ظاهری خویش و نه اصالتها و
ارزشهای متعالی خود، جایی در جامعه بیابد. در واقع او از این طریق اعلام میدارد،
آنچه برایش اصل است و اهمیّت دارد، «زن بودن» او است نه انسانیت و اندیشه و لیاقت و
کارآییاش. چنین فردی قبل از همه اسیر خویش است و به مغازهداری شبیه است که پیوسته
در اندیشه تزیین ظاهر و تغییر دکور خود به سر میبرد و فرصت پرداختن به آرزوهای
بزرگتر را نمییابد.
چهارشنبه 21/8/1393 - 13:11
حجاب و عفاف
بیتردید زندگی اجتماعی - خواه بر استدلال عقلی و خواه برخواسته فطری و خواه بر
بنیان قراردادهای اجتماعی و... بنا شده باشد - از تأثیر و تأثّر متقابل افراد و
عملکرد آنها تهی نیست. خوبیها و زیباییها برای فرد و خانواده و جامعه مفیدند و
زشتیها و بدیها نیز به همه زیان میرسانند. و تأثیر خود را بر تمام اعضا و ارکان
جامعه به جا خواهند گذاشت
چهارشنبه 21/8/1393 - 13:10
حجاب و عفاف
1. حجاب چشم
«قل للمؤمنین یغضّوا من ابصارهم؛ ای رسول، به مردان مؤمن بگو تا
چشم ها را از نگاه ناروا بپوشند» . (سوره ی نور، آیه ی 30)
«قل للمؤمنات یغضضن
من ابصارهنّ؛ ای رسول، به زنان بگو تا چشم ها را از نگاه ناروا بپوشند» . (سوره ی
نور، آیه ی 31)
2. حجاب در گفتار
نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب گفتاری
زنان در مقابل نامحرم است.
«فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض؛ زنها که
نازک و نرم با مردان سخن نگویید، مبادا آن که دلش بیمار (هوا و هوس) است، به طمع
افتد» . (سوره ی احزاب، آیه ی 32)
3. حجاب رفتاری
نوع دیگر حجاب و پوشش
قرآنی، حجاب رفتاری زنان در مقابل نامحرم است. به زنان دستور داده شده است به گونه
ای راه نروند که با نشان دادن زینت های خود باعث جلب توجه نامحرم شوند.
«و لا
یضربن بارجلهنّ لیعلم ما یخفین من زینتهنّ؛ و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و
زیور پنهان پاهایشان معلوم شود» . (5) (سوره ی نور، آیه ی 31)
از مجموع این
مباحث، به روشنی استفاده می شود که مراد از حجاب اسلامی، پوشش و حریم قایل شدن در
معاشرت زنان با مردان نامحرم، در خلال رفتارهای مختلف آنها، مثل نحوه ی پوشش، نگاه،
حرف زدن و راه رفتن است.
بنابراین، حجاب و پوشش زن، به منزله ی یک حاجب و مانع
در مقابل افراد نامحرمی است که قصد نفوذ و تصرف در حریم ناموس دیگران را دارند.
در انتها، این نوشتار را با بیان سخنانی از استاد شهید «مرتضی مطهری» که در
تبیین فلسفه ی حجاب در اسلام، تلاش علمی فراوانی داشت، به پایان می رسانیم: «عده ای
می گویند: چون حجاب، به معنی پرده است، اسلام خواسته است زن باحجاب باشد، یعنی
همواره پشت پرده بوده و در عزلت و گوشه نشینی باشد، اما باید بدانیم آنچه درباره ی
پوشش زن است کلمه «ستر» به کار می رود. پوشش زن، در اسلام آن است که در معاشرت با
مردان، بدن خود را پوشانده و از جلوه گری، پرهیز کند» . (6)
پی نوشتها:
1. تفسیر نور، ج 8.
2. مجمع البیان، ذیل
آیه.
3. تفسیر المیزان.
4. تفسیر نور،ج 8.
5. المیزان، 19.
6. شهید
مطهری، مسأله حجاب، انتشارات صدرا.
سه شنبه 20/8/1393 - 13:42
حجاب و عفاف
الف- آثار فردی
در خصوص آثار فردی رعایت حجاب، می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. احترام به شخصیت زن، به واسطه ی رعایت حجاب، 2. مصونیت ارتباطات زن با مردان
غریبه، 3. حفظ اعتقادات مذهبی برای افراد، 4. حفظ عفت زن و جلوگیری از فساد و
ناهنجاری.
ب - آثار اجتماعی
آثار اجتماعی رعایت حجاب فراوانند که برخی از
آنها عبارتند از:
1. سلامت نسل جدید جامعه، 2. پیشگیری از فساد اخلاقی، 3.
مبارزه با مظاهر بی دینی، 4. حفظ کیان خانواده.
در این نوشتار، آیه ی 59 سوره ی
احزاب و نکات پیرامون آن را بررسی کردیم، اما در مورد انواع حجاب، با مطالعه ی کتب
تفسیری و آیات قرآنی دیگر، مشخص می شود که انواع حجاب در قرآن، به سه بخش تقسیم شده
است.
سه شنبه 20/8/1393 - 13:41
حجاب و عفاف
حجاب ، در لغت به معنای مانع و پرده و پوشش آمده است. حجاب، به معنای پوشش اسلامی
بانوان، دارای دو بعد ایجابی و سلبی است. بعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بعد سلبی
آن، حرام بودن خودنمایی به نامحرم است و این دو بعد باید در کنار یکدیگر باشند؛ تا
حجاب اسلامی محقق شود. گاهی، ممکن است یک بعد باشد ولی دیگری نباشد که در این صورت،
نمی توان گفت که حجاب اسلامی محقق شده است.
اگر به معنای عام، هر نوع پوشش و
مانع از وصول به گناه را حجاب بنامیم، حجاب می تواند اقسام متفاوتی داشته باشد، از
جمله حجاب ذهنی، فکری و روحی، علاوه بر این، در قرآن از انواع دیگر حجاب که در
رفتار خارجی انسان تجلی می کند، نام برده شده است، مثل حجاب و پوشش در نگاه که به
مردان و زنان، در مواجهه با نامحرم توصیه شده است.
«جلابیب» جمع جلباب، به
معنای مقنعه ای است که سر و گردن را می پوشاند. (2) و یا پارچه ی بلندی است که تمام
بدن و سر و گردن را می پوشاند. (3) مرحوم امین الاسلام طبرسی، در «مجمع البیان» ،
در ذیل آیه می نویسد، «جلباب» عبارت از روسری بلند است که هنگام خروج از خانه، زنان
به وسیله ی آن، سر و صورت خود را می پوشانند ... مقصود این است که با روپوشی که زن
بر تن می کند، محل گریبان و گردن را بپوشاند. با توجه به معانی جلباب و از جمله،
این معنی که پارچه ی بلندی برای پوشیدن تمام بدن و سر و گردن است، در معنای امروزی،
می توان پوشش «چادر» را با «جلباب» همانند و مشابه در نظر گرفت و از آن جا که در
این آیه، به طور مشخص به استفاده ی زنان و دختران از جلباب اشاره شده است، می توان
نتیجه گرفت که طبق فرموده ی رهبر معظم انقلاب اسلامی، چادر به عنوان یک حجاب برتر
مطرح شده است.
پوشش، معرف شخصیت و عفت زن مؤمن است و موجب می گردد که افراد
لاابالی جرأت نکنند به او جسارت کرده و به دید شهوت و هوسرانی به او بنگرند. این
آیه، بیان می دارد: زنان مؤمن برای این که مورد آزار افراد هرزه قرار نگیرند، به
گونه ای خود را بپوشانند که زمینه ای برای بی حرمتی به آنها فراهم نگردد.
خداوند در این فرموده اش، ابتدا فلسفه ی حجاب را تبیین می کند و با تهدید و
زور، دستور حجاب را مطرح نمی کند و سپس، به بیان الگوی عملی پوشش، یعنی جلباب که
پوشش خاص آن زمان بوده است، اشاره می کند. در اینجا، می توان نتیجه گرفت که برای
ایجاد فرهنگ حجاب و پوشش مناسب در جامعه، باید ابتدا پایه های اعتقادی و بینش افراد
را نسبت به این موضوع، محکم کنیم و این، یعنی نهادینه سازی باورهای درست و فرهنگ
سازی دقیق. بنابراین، تهدید و اجبار، هیچ گاه به عنوان اولین راهکار، اثر بخش
نخواهد بود.
این آیه، به پیامبر فرموده است که ابتدا، به زنان و دختران خود و
بعد، به زنان مؤمن بگو که حجاب را رعایت کنند. یعنی، در امر به معروف، اول از خودی
ها و نزدیکان شروع کنیم، سپس به سراغ دیگران برویم. همچنین در احکام الهی ، تفاوتی
میان همسران و دختران پیامبر، با دیگر زنان وجود ندارد . احکام دینی، باید مورد
توجه و استفاده ی همه قرار گیرد. (4)
هر پدیده ای، آثار و پیامدهایی را به
دنبال خواهد داشت. حجاب نیز، به عنوان یک راهکار عملی، آثار فردی و اجتماعی مختلفی
را به دنبال خواهد داشت.
دوشنبه 19/8/1393 - 13:47
حجاب و عفاف
«یا
ایها النبی، قل لازواجک و بنائک و نساء المؤمنین یدنین علیهنّّ من جلابیبهنّ ذلک
ادنی ان یعرفن فلا یؤذین و کان الله غفوراً رحیماً؛ ای پیامبر به زنان و دختران خود
و به زنان مؤمن بگو روسری های بلند بر خود بیفکنند، این عمل مناسب تر است، تا (به
عفت و پاکدامنی) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند و خداوند آمرزنده ی مهربان
است» . (1) (سوره احزاب، آیه ی 59)
در این نوشته، بر آنیم که آیه ی مورد نظر را
مورد بررسی قرار داده و برخی از نکات پیرامون آن را که نتیجه ی مطالعه ی کتب تفسیر
ی می باشد، به رشته ی تحریر درآوریم. شایسته ی یادآوری است که این نوشته، قصد تفسیر
آیه را ندارد و تنها به بیان نکات اجمالی آن بسنده می کند، اما پیش از طرح نکات،
لازم است مفهوم حجاب بررسی گردد.
دوشنبه 19/8/1393 - 13:46
حجاب و عفاف
مسامحه و فراموشی:
عنصر دیگری که باید همیشه مورد توجه مسئولین تربیت ، اعم
از خانواده و نهادهای رسمی وغیر رسمی که به صورت مستقیم وغیر مستقیم در این عرصه
مسئولیت دارند ، قرار گیرد این است که برای درونی کردن هر نگرش، بینش و رفتار نباید
از آن غفلت کرد به عنوان مثال با سرد شدن هوا وافزایش پوشش نباید وضعیت پوشش در
تابستان فراموش شود ویا سایر موارد از این نوع. بنابراین یک اصل در کار فرهنگی
استمرار آن است تا به خوبی جایگزین و سپس پیوسته تقویت شود.
شنبه 17/8/1393 - 11:11
حجاب و عفاف
در تربیت از منظر اسلام تاکید زیادی بر الگو شده است. خداوند متعال در قرآن کریم از
افراد بسیاری اززن و مرد و بخصوص پیامبران
عظیم الشان بویژه پیامبر
بزرگواراسلام(ص) به عنوان اسوه حسنه نام می برد. بنابراین درخانواده ، وسایل ارتباط
جمعی
( صدا وسیما ، کتب ،نشریات و...) ،مدارس می تواند به زیبایی الگو را
معرفی کنند تا کودکان ، نوجوانان و جوانان به لحاظ ویژگی های فطری کمال و زیبایی
گرایی، مصادیق درستی را الگوی خود قرار دهند و از الگوهای دروغین پرهیز کنند.
شنبه 17/8/1393 - 11:9