با توجه به تحول های چشمگیری که بعد از دهه ۱۹۷۰ میلادی در جوامع بین المللی برای ایجاد فرصت های شغلی جدید برای زنان به وجود آمد و جمعیت قابل توجهی از زنان وارد دنیای کار شدند...
موضوع خانواده های دوشغلی یا دو درآمدی به تدریج در مباحث روان شناسی و جامعه شناسی مطرح شد (خدابخشی کولایی، ۱۳۸۲.)
خانواده های دوشغلی بزرگ ترین گروه خانواده های غیرسنتی محسوب می شوند. در این نوع از خانواده ها، زن و شوهر هر دو کار و شغل خود را دارند و از در آمد مشترک شان زندگی خود را اداره می کنند. این الگو با خانواده های سنتی که در آن شوهر مسوول و نان آور خانواده است و زن صرفا به خانه داری می پردازد، متفاوت است (نوابی نژاد، ۱۳۷۹.)
با هر تحول و تغییری، دامنه ای از مزایا و محدودیت ها نیز ایجاد می شود. زوجی که به طور منظم و تمام وقت مشغول به کارند، به رغم اینکه وضعیت اقتصادی بهتری نسبت به سایر زوج های تک درآمدی یا سنتی دارند اما با مشکلات گوناگونی نیز دست به گریبان اند.
راپوپورت و راپوپورت (۱۹۷۸ به نقل از خدابخشی کولایی ۱۳۸۲) ۵ حیطه از استرس های متداولی که زوج هایی که هر دو شاغل اند و دست کم یک فرزند دارند را معرفی می کند:
۱) مشکلات مربوط به اتخاذ تصمیم بین مدیریت خانه داری و فعالیت های نگهداری و مراقبت از فرزند،
۲) تعارض های شخصی. تعارض هایی که دایما ذهن والدین را به خود مشغول می کند، مثلا زندگی خوب و متناسب از نظر خودشان و دیگران چگونه است،
۳) مشکلات مربوط به نقش های زندگی،
۴) مشکلات و تعارض های مربوط به شبکه اجتماعی مانند، اقوام، دوستان و دیگر افراد،
۵) مشکلات مربوط به چرخه زندگی، مانند، تولد بچه، ترک کردن خانه از سوی فرزند، برنامه ریزی مسایل آموزشی و اقتصادی در خانواده و موارد دیگری که زوج ها را در چالش تصمیم گیری های دشوار می اندازد.
با توجه به آنچه گفته شد، اشتغال هر دو زوج چندان خالی از مشکلات نیست اما آنچه روشن است، این است که نوع و ماهیت شغل در ایجاد مشکلات و دامن زدن به آنها بی تاثیر نیست. به عنوان مثال، اشتغال به حرفه های پزشکی و پیراپزشکی که با نوبت کاری های متعددی در شغل همراه است، مشکلات زندگی زوج های شاغل را دوچندان می کند.
یکی از مشکلات پیش روی زوج های شاغل در این حرفه ها، نحوه تعامل با فرزندان و کیفیت فرزندپروری است. مشکل اختصاص وقت برای تربیت فرزندان، مشکلی است که ذهن خیلی از زوج های شاغل را به خود مشغول کرده است. (نظری، ۱۳۸۸)
اکثر اوقات زنان ممکن است از اینکه مجبور شوند کودکشان را از سن پایین به مهدکودک بسپارند، احساس گناه می کنند یا دایم نگرانند که مبادا برای او اتفاقی رخ دهد. در بسیاری از مواقع، زنان دایم دچار سردرگمی اند که بین مادر بودن و شاغل بودن کدام یک را برگزینند.
از طرفی به دلیل غیبت مادر از خانه، پدر باید بخشی از وظایف خانه داری و فرزندداری را به عهده گیرد. بسیاری از مردان، تحمل و حوصله اندکی برای پرداختن به کارهای منزل و بچه داری دارند. هر چند که به مرور زمان، زوج ها می آموزند که با شرایط کاری و زندگی شان انطباق یابند اما در این میان بخشی از نیازهای روانی و عاطفی کودکشان بی پاسخ باقی می ماند.
بسیاری از زوج های شاغل، توانایی هماهنگی میان نیازهای فردی از جمله پیشرفت و رشد را با نیازهای زندگی خانوادگی، همانند درکنار هم بودن و لذت بردن از اوقات زندگی ندارند بنابراین، دایما یکی را فدایی دیگری می کنند.
آموزش زوج های شاغل برای آگاهی از تاثیر استرس های درونی و بیرونی بر زندگی می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات آنها، به ویژه در حیطه فرزندپروری باشد. در ادامه به برخی از نکات ارزنده یاری رسان در این زمینه، اشاره شده است:
۱) نخست اینکه، زوجی که در کادر پزشکی مشغول به کار است، باید برای فرزنددار شدن از قبل برنامه ریزی مناسب کرده باشد، مثلا اگر هر دوی آنها شاغل و دانشجو باشند، مسلما بیشترین ضربه و فشار را به خود و به روابطشان با فرزندشان وارد می سازند. زیرا مجبورند در مدت زمان اندکی استرسهای چندگانه ای از جمله، شغل، تحصیل و مراقبت از کودک نوپا را به عهده گیرند.
۲) دوم اینکه، بهتر است در نخستین سال زندگی کودک، زوج به ویژه مادر، برای مدتی حجم کار خود را کاهش داده یا به طور نیمه وقت کار کند. زیرا نخستین سال تولد کودک از نقطه نظر اریک اریکسون روان شناس مشهور، هنگام شکل گیری اعتماد در برابر بی اعتمادی در کودک است. اعتماد و دلبستگی کودک در وهله اول به مادر است، بنابراین، اگر کودک در این مرحله از رشد خود با عدم مراقبت صحیح و توجه ناکافی رو به رو شود، از دلبستگی ایمنی در آینده برخوردار نخواهد بود. اختصاص وقت به کودک و مشاهده لحظات شیرین رشد او، برای زوج بسیار لذت بخش خواهد بود. در این مقطع از زمان، پدر نیز باید همراه و همگام مادر باشد و او را از حمایتهای عاطفی و روانی خود بهره مند سازد(خدابخشی کولایی، ۱۳۸۸. )
۳) سوم اینکه، زوج ها نباید رابطه زناشویی خود را فراموش کنند و باید به اندازه فرزندپروری به آن توجه کنند. بسیاری از زوج ها پس از به دنیا آمدن کودکشان، رابطه زناشویی خود را فدای اختصاص وقت بیشتر به فرزندشان می کنند، به ویژه، زوج های شاغل چون با کمبود وقت نیز مواجه اند، کمتر به نیازهای زوجی خود توجه نشان می دهند.
۴) چهارم اینکه، سبک ها و انتظارات فرزندپروری خود را با همسرشان در میان بگذارند. بهتر است که زوج ها بر سر شیوه های فرزند پروری با هم به توافق برسند و همانند یک تیم کارآمد عمل کنند.
۵) پنجم، زوج ها باید در تمای جنبه های فرزندپروری همانند، آموزش، شیوه های تربیتی، تغذیه و ارتباطات اجتماعی، از یکدیگر حمایت کنند.
۶) و ششم اینکه، بهتر است که زوج ها به فرزندپروری به مثابه یک کار گروهی بنگرند که برای رسیدن به اهداف مشترکشان با هم همراه و همگام عمل می کنند.
از آنجایی که زوج های شاغل از وضعیت اقتصادی خوبی بهره مند هستند و پژوهش ها نشان می دهند که وضعیت اقتصادی مناسب با کیفیت زندگی زناشویی ارتباط مستقیم و مثبتی دارد، به نظر می رسد که زوج ها با مدیریت زمان و توجه به تمامی نیازهای زندگی زناشویی و فرزندان شان می توانند زندگی بدون دغدغه ای را نسبت زوج های دیگر تجربه کنند.
