میلاد با بركت حضرت ابى عبداللّه الحسین (علیه السلام) ، دومین فرزند امام على و فاطمه زهرا (علیهما السلام) بنا بر مشهور ، روز سوم شعبان سال چهارم هجرى در مدینه بوده است.
پس از ولادت ، پیامبر اكرم (ص) نام وى را «حسین» گذاشت، آن گاه او را بوسید و گریست و فرمود :
تو را مصیبتى عظیم در پیش است ، خداوندا ! كشنده او را لعنت كن ! آن حضرت به مصباح الهدى و سفینة النّجاة و سیّد الشّهداء و ابوعبداللّه معروف است.
مسعودى مى نویسد : امام حسین (علیه السلام) مدّت هفت سال با رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) بود و در این مدّت ، آن حضرت خود متصدّى غذا دادن و علم و ادب آموختن به امام حسین (علیه السلام) بود. شدّت علاقه پیامبر اكرم (صلى الله علیه وآله وسلم) به حسین (علیه السلام) به قدرى بود كه كوچكترین ناراحتى او را نمى توانست تحمّل كند.
روزى پیامبر از در خانه فاطمه (علیها السلام) مى گذشت ، صداى گریه حسین را شنید، وارد خانه شد و به دخترش فرمود :
مگر نمى دانى كه گریه حسین در من چقدر مؤثّر است ، آن گاه طفل را بوسید و گفت :
«خداوندا! من این كودك را دوست دارم تو نیز او را دوست بدار»
حدیث معروف : «حُسَیْنٌ مِنّى وَ أَنـَا مِنْ حُسَیْن، أَحَبَّ اللّهُ مَنْ أَحَبَّ حُسَیْناً، حُسَیْنٌ سِبْطٌ مِنَ الاَْسْباطِ.»
یعنى : «حسین از من است و من از حسینم ، خداوند دوست دارد كسى را كه حسین را دوست مى دارد ، حسین سبطى از اسباط است.» موردِ قبول شیعه و سنّى است.
حسین بن على (علیه السلام) مدّت شش سالِ دوران كودكى اش را با پیغمبر اكرم (ص) سپرى كرد و پس از رحلت آن بزرگوار ، مدّت سى سال در كنار پدرش على (علیه السلام) به سر برد و در همه حوادث پرتلاطم دوران آن حضرت حضورى پرتلاش داشت.
پس از شهادت امیرمؤمنان (علیه السلام) ده سال تمام همراه و همگام با برادر عزیزش امام حسن (علیه السلام) زندگى كرد و پس از شهادت برادر در سال 50 هجرى ، به مدّت ده سال ، به ارزیابى حوادث زمان پرداخت و بارها به معاویه پرخاش كرد و پس از مرگ او در برابر حكومت یزید ، شجاعانه ایستادگى و از بیعت با او خوددارى كرد تا این كه در محرّم سال 61 هجرى به همراه گروهى از بستگان و یاران باوفایش، در سرزمین كربلا به شهادت رسید.
حسین بن على(علیه السلام) نمونه كامل یك انسان برجسته و متشخّص بود و نام حسین در اذهان، همراه با شجاعت و ظلم ستیزى و جوش و خروش بر ضدّ هر گونه ستم و تبعیض است.
در دوران پنج سال حكومت پدر با او همكارى مى كرد و در پى چاره مى گشت كه پیش از آن كه امّت ، نَفَسِ واپسین را برآورد ، نفحه حیاتى در او بدمد و در تاریخ طرحى نو دراندازد.
سال شصتم به پایان نرسیده بود ، امام حسین (علیه السلام) دید كه مردم در مقابل برادرش امام حسن (علیه السلام) از نفس افتاده و هرچه از باقیمانده مكتب در میانشان بوده از آنها دور گردیده و توده مردم ، خود را در گلوى گشاد بنى امیّه انداخته اند.
امام احساس كرد كه براى به حركت درآوردن امّت ، دیگر خطابه و سخنرانى حماسى كافى نیست ، بلكه باید اراده شكست خورده امّت را به پذیرفتن فداكارى وادارد و آنان را بر ضدّ باطل بشوراند تا زمینه تحقّقِ حقّ را فراهم سازد و در این راه ، با فداكارى منحصر به فرد خود ، براى حال و آینده معیارى ارزشمند و ثابت بر جاى نهاد.
هدف قیام :
هدف قیام امام حسین (علیه السلام) را به آسانى و بدون تكلّف مى توان از سخنان آن حضرت استنباط كرد.
آن گاه كه امام (علیه السلام) بر اثر تهاجم عمّال حكومت ناچار شد از مدینه خارج گردد ، در ضمن نوشته هاى ، هدف حركت خود را چنین شرح داد :
1ـ «من از روى خود خواهى و خوشگذرانى و یا براى فساد و ستمگرى قیام نكردم ، من فقط براى اصلاح در امّت جدّم از وطن خارج شدم. مى خواهم امر به معروف و نهى از منكر كنم و به سیره و روش جدّم و پدرم على بن ابیطالب عمل كنم.»
در این سخن چند نكته مهمّ ، شایان توجّه است :
1 ـ اصلاح امّت ، 2 ـ امر به معروف و نهى از منكر ، 3 ـ تحقّقِ سیره و روش پیامبر و على(علیه السلام)
2ـ آن حضرت در مقام دیگرى فرموده است :
«بار خدایا! تو مى دانى كه آنچه از ما اظهار شده براى رقابت در قدرت و دستیابى به كالاى دنیا نبوده ، بلكه هدف ما این است كه نشانه هاى دینت را به جاى خود برگردانیم و بلادت را اصلاح نماییم ، تا ستمدیدگان از بندگانت امنیّت یابند و به واجبات و سنّت ها و دستورهاى دینت عمل شود.»
در این سخن هم چند نكته قابل توجّه است :
1ـ برگرداندن نشانه و علائم دین به جاى اصلى خود
2 ـ اصلاحات در همه شهرها
3 ـ ایجاد امنیّت براى مردم
4 ـ فراهم ساختن زمینه عمل به واجبات و مستحبّات و احكام الهى.
3ـ در برخورد با سپاه حرّ بن یزید ریاحى فرمود :
اى مردم اگر شما از خدا بترسید و حقّ را براى اهلش بشناسید ، این كار بهتر موجب خشنودى خداوند خواهد بود. و ما اهل بیت پیامبر (ص) ، به ولایت و رهبرى، از این مدّعیانِ نالایق و عاملان جور و تجاوز ، شایسته تریم.
4ـ و نیز در مقام دیگر فرمود :
«ما اهل بیت به حكومت و زمامدارى ـ نسبت به كسانى كه آن را تصرّف كرده اند ـ سزاوارتریم.»
از این دو بخش از سخن امام (علیه السلام) نیز به وضوح استفاده مى شود كه آن حضرت خود را شایسته رهبرى و زمامدارى بر مردم مى داند ، نه یزید فاسد و دستگاه جائر او را.
بنابراین ، هدف امام حسین (علیه السلام) در این قیام ، تحقّقِ كاملِ حقّ بوده است.
امورى كه آن حضرت به عنوان فلسفه قیامش به آنها اشاره مى كند ، از قبیل : اصلاح امّت ، امر به معروف و نهى از منكر ، تحقّق سیره پیامبر و على ، برگرداندن علائم و نشانه هاى دین به جاى خود ، اصلاحات در شهرها، امنیّت اجتماعى ، فراهم ساختن زمینه اجراى احكام ، همه و همه این امور، زمانى قابل تحقّق و اجراست كه ولایت و حكومت در مجرا و مسیر اصلى اش قرار گیرد و به دست امام (علیه السلام) بیفتد ؛ لذا فرمود : «ما اهل بیت شایسته این مقامیم نه متصرّفانِ متجاوز و جائر»
پس هدف نهایى آن حضرت ، تشكیل حكومت اسلامى بر اساس سیره پیامبر و على بوده است كه در پرتو آن ، احكام الهى اجرا مى شود و نشانه هاى دین آشكار و شهرها اصلاح و امنیّت پابرجا و امر به معروف و نهى از منكر انجام و سیره و سنّت پیامبر و على متحقّق و در نتیجه كار امّت اصلاح مى گردد.
نكته شایان توجّه این كه تلاش خالصانه براى تشكیل حكومت اسلامى كه منبع و منشأ تمام خیرات و بركات است ـ و شعبه مهّم ولایت على و آل على (علیه السلام) هم كه همان قبول حاكمیّت و پذیرش تفسیر آنان از دین است ـ غیر از حكومت و سلطنت استبدادى و ریاست طلبى و كشورگشایى بر اساس هواهاى نفسانى است كه منشأ تمام مفاسد و شُرور است.
نتایج قیام حسینى :
1ـ درهم شكستن اركان مخوف دین سالارى ساختگى اُمَوى كه امویان و یارانشان سلطه سلطنتى خود را بر آن استوار ساخته بودند و رسوا ساختن حاكمان تبهكار بنى امیّه كه پیوسته در صدد اِحیاى نظام جاهلى بودند.
2ـ بیدار كردن وجدانهاى خفته :
شهادت فجیع امام حسین (علیه السلام) در كربلا موجى شدید از احساس گناه در وجدان مسلمانانى كه او را یارى نكردند برانگیخت.
این احساس گناه دو جنبه داشت : از یك طرف آنها را وادار مى ساخت كه گناهى را كه مرتكب شده اند با كفّاره بشویند و از طرف دیگر به كسانى كه آنها را به ارتكاب چنین گناهى واداشته بودند ، كینه و نفرت بورزند.
به طورى كه انگیزه قیام توّابین همان كفّاره یارى نكردن امام حسین(علیه السلام) و انتقام گرفتن از امویان بود.
مقدّر چنین بود كه آتش این احساس گناه ، پیوسته برافروخته ماند و انگیزه انتقام از بنى امیّه در هر فرصت به انقلاب و قیام بر ضدّ ستمگران منتهى گردد.
3ـ ارائه اخلاق جدید :
قیام امام حسین (علیه السلام) موجب آن گردید كه در جامعه ، نوعى اخلاق بلند نظرانه پدید آید.
امام (علیه السلام) و فرزندان و یارانش در قیام بر ضدّ بنى امیّه، اخلاق عالى اسلامى را با همه صفات و طراوت آن نشان دادند.
آنان این اخلاق را بر زبان نیاوردند ، بلكه با خون خود آن را مسجّل ساختند.
مردم عادى قبایل عادت كرده بودند كه دین و وجدان خود را به بهاى اندك بفروشند و در برابر ستمكاران گردن خم كنند تا از عطاهاى آنان بهره مند گردند.
هدف مسلمانان عادى همان زندگى روزمرّه شخصى بود و تنها به زندگانى خویش مى اندیشیدند. در آنان ، دردهاى اجتماعى تأثیرى نداشت ، به قول شاعر : از درد سخن گفتن و از درد شنیدن با مردم بى درد ندانى كه چه دردى است !
تنها كوشش آنان این بود كه دسترنج خویش را حفظ كنند و به توجیهات رهبران رام باشند ، مبادا نامشان از فهرست حقوق بگیران حذف شود ، لذا در مقابل جور و ستمى كه مى دیدند ، خاموشى مى گزیدند و تمام تلاش آنها این بود كه مفاخر قبیله اى خود را بازگو كنند و سنّت هاى جاهلى خویش را زنده سازند.
اصحاب حسین (علیه السلام) مردمى دیگر بودند كه در سرنوشت خویش با امام همراه شدند و با این كه داراى زن و فرزند و دوستانى بودند و از بیت المال هم حقوقى دریافت مى نمودند و زندگانى نسبتاً راحتى داشتند و مى توانستند از لذّت هاى حیات برخوردار گردند ، از همه اینها چشم پوشیدند و براى نثار جان در راه حسین (علیه السلام) با ستمگران به ستیز برخاستند.
براى بیشتر مسلمانان آن روز ، این نكته بسى جالب بود كه یك انسان بین زندگانى زبونانه و مرگ شرافتمندانه ، مرگ با عزّت را بر زندگى با ذلّت ترجیح دهد. براى مردم این نمونه اى عالى و شگفت انگیز بود.
چنان خصلتى وجدان هر مسلمانى را تكان مى داد و او را از خواب سنگین و طولانى راحت طلبى و فرصت طلبى و بیدار مى كرد تا زندگى اسلامى شكلى دیگر گیرد; شكلى كه سالها پیش از قیام حسین(علیه السلام)از میان رفته بود.
قیام امام حسین(علیه السلام) پس از دیرى خاموشى، از نو موجب برانگیختن روح مبارزه جویى گردید و این چنین قیام حسینى و كربلاى خونین او ، همه سدّهاى روحى و اجتماعى را كه مانع قیام و انقلاب مى شد، درهم فرو ریخت.
قیام حسین(علیه السلام) به مردم این درس را آموخت كه به آنان بگوید: تسلیم نشوید، انسانیّت خود را مورد معامله قرار ندهید، با نیروى اهریمن بجنگید، و همه چیز را در راه تحقّق آرمانهاى اسلام محمّدى (ص) فدا سازید.
قیام حسینى در وجدان گروه بسیارى از مردم این اندیشه را برانگیخت كه با حمایت نكردن از حسین(علیه السلام) مرتكب گناه شده اند و باید كفّاره بپردازند و كفّاره آن جز مبارزه با حاكمان جور و ظلم و ریشه كن نمودن بنیاد فاسد استبداد، چیز دیگرى نیست.
این گونه پس از نهضت حسینى (علیه السلام)، در مكتب، روح انقلاب دمیده شد و مردم در انتظار رهبرى قاطع بودند و هرگاه پیشگامِ ظلم ستیزى را مى یافتند بر ضدّ حكومت بنى امیّه دست به انقلاب مى زدند.
در همه این انقلابها، شعار انقلابیون، خونخواهى حسین(علیه السلام)بود.
انقلاب توّابین و انقلاب مردم مدینه و قیام مختار ثقفى در سال 66 هجرى و انقلاب زید بن على بن حسین(علیه السلام) در سال 122 هجرى، نمونه هایى از ظلم ستیزى است كه همه آنها ریشه در حركت و قیام بى نظیر حسینى(علیه السلام)دارد.
در این انقلابها مسلمانان پیوسته به دنبال آزادى و عدالت بودند ـ كه حكومتكنندگان آن را خفه كرده بودند ـ و تمام این تحرّكات به بركت تحرّك و قیام حسینى بود.
و این گونه حسین(علیه السلام) درس حریّت و آزادگى و استقلال و ظلم ستیزى را تا دامنه قیامت به همه انسانها آموخت.
سخنان حضرت ابى عبداللّه الحسین، بهترین معرّف هدف والاى آن حضرت است، از سرتاسر كلمات حضرتش نداى انسان دوستى و حریّت و عدالت و ظلم ستیزى و مقاومت در برابر جور حاكمان زر و زور به گوش مى رسد.
از میان كلمات قدسى آن حضرت، چهل حدیث را برگزیده ایم كه تقدیم خوانندگان ارجمند مى كنیم.
چهل حدیث :
1- پند امام به عالمان :
حضرت ابى عبداللّه الحسین (علیه السلام) خطاب به عالمان بى عمل و تاركان امر به معروف و نهى از منكر فرموده اند :
اى گروه نیرومندى كه به دانش مشهور و به نیكى مذكور و به خیرخواهى معروف و با نام خدا و مذهب در نفوس مردم ، با مهابت جلوه گرید ! شریف از شما حساب مى برد و ضعیف شما را گرامى مى دارد و كسانى كه بر آنها برترى و حقّى ندارید ، شما را بر خود ترجیح مى دهند ، شما وسیله حوائجى هستید كه بر خواستارانش ممتنع است و به هیبت پادشاهان و كرامت بزرگان در راه گام برمى دارید ... ! و امّا حق ضعیفان را ضایع كردید! و حقّ خود را كه به گمانتان شایسته آنید طلب نمودید...! و با این حال آرزوى بهشت الهى را دارید و همجوارى پیامبران و امان از عذابش را در سر مى پرورانید !
2- اصلاح امّت ، نه قدرت طلبى :
در باره فلسفه قیامش فرمود : بار خدایا! تو مى دانى كه آنچه از ما اظهار شده براى رقابت در قدرت و دستیابى به كالاى دنیا نیست ; بلكه هدف ما این است كه نشانه هاى دینت را به جاى خود برگردانیم و بلادت را اصلاح نماییم تا ستمدیدگان از بندگانت امنیّت یابند و به واجبات و سنّت ها و دستورهاى دینت عمل شود.
3- بهداشت جسم و خودسازى :
اى مردم! شما را به تقواى الهى سفارش مى كنم و از (گناه كردن) در ایّامش برحذر مى دارم ... در مدّت عمر به سلامت و تندرستى جسم پیشى گیرید ... و از كسانى مباشید كه بر گناه بندگان بیم دارند و خود از عقوبت گناه خویش آسوده خاطراند!
4- اقسام جهاد :
جهاد بر چهارگونه است : دوتاى آن فرض و یكى سنّت كه جز با فرض بر پا داشته نشود و دیگر جهاد سنّت.
امّا آن دوتایى كه فرض است ، یكى جهاد شخص با نفس خود در مقابل معصیت هاى الهى است و آن بزرگترین جهاد است و جهاد با كفّار كه هم مرز با شمایند فرض است.
و امّا جهادى كه سنّت است و جز با فرض برپا نشود ، جهاد با دشمن است و واجب است بر همه امّت و اگر جهاد را ترك كنند عذاب بر آنان آید و این عذابى است كه از خود امّت است.
و چنین جهادى بر امام سنّت است و حدّ آن این است كه امام با امّت به سراغ دشمن روند و با آنها جهاد كنند.
و امّا جهادى كه سنّت مطلق است عبارت از هر سنّتى است كه شخص آن را برپا مى دارد و در برپایى و اجرا و زنده كردن آن تلاش مى كند. بنابراین، هر نوع كار و كوشش در اقامه آن از بهترین اعمال خواهد بود، زیرا كه آن زنده نمودنِ سنّت است و پیامبر اكرم (ص) فرموده است : «هر كه سنّت و روش نیكویى را به وجود آوَرَد پاداشش براى او خواهد بود و نیز ثواب هر كه تا روز قیامت بدان عمل كند، بدون آن كه از ثواب آنها هم چیزى كاسته شود.»
5- تباهى دنیا :
امام حسین (علیه السلام) در هنگام سفر به كربلا فرمود :
راستى این دنیا دیگرگونه و ناشناس شده و معروفش پشت كرده و از آن جز نمى كه بر كاسه نشیند و زندگى اى پست ، همچون چراگاه تباه ، چیزى باقى نمانده است. آیا نمى بینید كه به حقّ عمل نمى شود و از باطل نهى نمى گردد ؟ در چنین وضعى مؤمن به لقاى خدا سزاوار است. و من مرگ را جز سعادت و زندگى با ظالمان را جز هلاكت نمى بینم. به راستى كه مردم بنده دنیا هستند و دین بر سر زبان آنهاست و مادام كه براى معیشت آنها باشد پیرامون آن اند ، و وقتى به بلا آزموده شوند دینداران اندكاند.
6- نعمت ناخوش انجام :
غافلگیر كردن بنده از جانب خداوند به این شكل است كه به او نعمت فراوان دهد و توفیق شكرگزارى را از او بگیرد.
7- عبادتِ تاجران، عابدان و آزادگان :
گروهى خدا را از روى میل و رغبت (به بهشت) عبادت مى كنند كه این عبادت تاجران است و گروهى خدا را از روى ترس (از دوزخ) مى پرستند و این عبادت بندگان است و گروهى خدا را از روى شكر (و شایستگىِ پرستش) عبادت مى كنند و این عبادت آزادگان است كه بهترین عبادت است.
8- پرهیز از ستمكارى :
برحذر باشید از ستم كردن به كسى كه یاورى جز خداوند عزّوجلّ ندارد.
9- روى آوردن به دین دار، جوانمرد و اصیل :
جز به یكى از سه نفر حاجت مبر : به دیندار ، یا صاحب مروّت ، یا كسى كه اصالت خانوادگى داشته باشد.
10- نشانه هاى مقبول و نامقبول انسانها :
از دلائل نشانه هاى قبول ، همنشینى با خردمندان است.
و از نشانه هاى موجبات نادانى ، مجادله با مسلمانان.
و از نشانه هاى دانا این است كه سخن خود را نقّادى مى كند و به حقایق فنونِ نظر ، داناست.
11- نشانه هاى مؤمن :
به راستى كه مؤمن خدا را نگهدار خود گرفته و گفتارش را آیینه خود ، یك بار در وصف مؤمنان مى نگرد و بار دیگر در وصف زورگویان ، او از این جهت نكته سنج و دقیق است و اندازه و قدر خود را مى شناسد و از هوش خود به مقام یقین مى رسد و به پاكى خود استوار است.
12- بخل ورزى در سلام :
بخیل كسى است كه به سلام كردن بخل ورزد.
13- نتیجه پیروى از گناهكار :
كسى كه با نافرمانى خدا گِرد كسى گردد ، آنچه را امید دارد از دست رفتنى تر است و از آنچه برحذر است زودتر دچارش گردد.
14- احترام به ذرّیه زهرا (علیه السلام) :
به خدا قسم من هرگز زیر بار پستى و ذلّت نخواهم رفت و در روز قیامت ، فاطمه زهرا پدرش را ملاقات خواهد كرد ، در حالى كه از آزارى كه فرزندانش از امّت پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) دیده اند به پدر خویش شكایت خواهد برد و كسى كه ذرّیّه فاطمه را آزار دهد داخل بهشت نخواهد شد.
15- فلسفه قیام :
من از روى خودخواهى و خوشگذرانى و یا براى فساد و ستمگرى قیام نكردم ، بلكه قیام من براى اصلاح در امّت جدّم مى باشد مى خواهم امر به معروف و نهى از منكر كنم و به سیره و روش جدّم و پدرم على بن ابیطالب عمل كنم.
16- ما اهل بیت شایسته حكومتیم :
ما اهل بیت به حكومت و زمامدارى ـ نسبت به كسانى كه آن را تصرّف كرده اند ـ سزاوارتریم.
17- امام كیست؟
به جان خودم سوگند ، امام و پیشوا نیست ، مگر كسى كه به قرآن عمل كند و راه قسط و عدل را در پیش گیرد و تابع حقّ باشد و خود را در راه رضاى خدا وقف سازد.
18- اهل بیت شایستگان حكومت :
اى مردم! اگر شما از خدا بترسید و حقّ را براى اهلش بشناسید ، این كار بهتر موجب خشنودى خداوند خواهد بود و ما اهل بیت پیامبر، به ولایت و رهبرى ، از این مدّعیان نالایق و عاملان جور و تجاوز ، شایسته تریم.
19- قیام در مقابل ظالم :
هان اى مردم ! پیامبر خدا فرموده است : كسى كه زمامدارى ستمگر را ببیند كه حرام خدا را حلال مى سازد و عهدش را مى شكند و با سنّت پیامبر (ص) مخالفت مى ورزد و در میان بندگان خدا بر اساس گناه و تجاوز عمل مى كند ولى در مقابل او با عمل یا گفتار ، اظهار مخالفت ننماید ، بر خداوند است كه او را با همان ظالم در جهنّم اندازد.
20- خشنودى خالق، ملاك رستگارى :
رستگار مباد مردمى كه خشنودى مخلوق را در مقابل غضب خالق خریدند.
21- بهترین یاران :
در شب عاشورا فرمود : من اصحاب و یارانى را بهتر از یاران خود ندیده ام و اهل بیت و خاندانى بهتر و با وفاتر از اهل بیت خود سراغ ندارم ، خداوند به همه شما جزاى خیر دهد.
22- آزمودگان استوار امام (علیه السلام) :
درباره اصحاب خود فرمود : به خدا قسم آنان را آزمودم ، دلاور و استوارشان دیدم ، به كشته شدن در ركاب من چنان مشتاق اند كه طفل شیرخوار به پستان مادرش !
23- بهترین سخن تسلّى بخش :
در مقام تسلّى به خواهر بزرگوارش فرمود :
اهل زمین مى میرند و اهل آسمان باقى نمى مانند و همه چیز رو به فناست ، جز ذات پروردگارى كه زمین را به قدرتش آفریده و خلق را برانگیزاند و همه به سوى او باز مى گردند و او تنهاى یگانه است.
24- شكیبایى، پل پیروزى :
به اصحاب رزمنده خود در روز عاشورا فرمود :
اى بزرگ زادگان ! صبر و شكیبایى ورزید كه مرگ چیزى جز یك پُل نیست كه شما را از سختى و رنج عبور داده به بهشت پهناور و نعمت هاى همیشگى آن مى رساند.
25- فرجام دنیا :
بندگان خدا! از خدا بترسید و از دنیا برحذر باشید كه اگر بنا بود همه دنیا به یك نفر داده شود و یا یك فرد براى همیشه در دنیا بماند ، پیامبران براى بقا سزاوارتر بودند و جلب خشنودى آنان بهتر و چنین حكمى خوش آیندتر بود ، ولى هرگز ! زیرا خداوند دنیا را براى فانى شدن خلق نموده كه تازه هایش كهنه و نعمت هایش زایل خواهد شد و سرور و شادى اش به غم و اندوه مبدّل خواهد گردید ، منزلى پست و خانه اى موقّت است ، پس براى آخرت خود توشه اى برگیرید. و بهترین توشه آخرت تقواست ، از خدا بترسید ، باشد كه رستگار شوید.
26- مقاومت مردانه :
نه به خدا سوگند ، نه دست ذلّت در دست آنان مى گذارم و نه مانند بردگان از صحنه جنگ در برابرشان فرار مى كنم.
27- آثار غذاى حرام :
در روز عاشورا خطاب به سپاه ظلم فرمود :
واى بر شما چرا ساكت نمى شوید ، تا گفتارم را بشنوید ؟ همانا من شما را به راه هدایت و رستگارى فرامى خوانم ، هر كس از من پیروى كند سعادتمند است و هر كس نافرمانى ام كند از هلاك شدگان است ، شما همگى نافرمانى ام مى كنید و به سخنم گوش نمى دهید ، آرى در اثر هدایاى حرامى كه به شما رسیده و در اثر غذاهاى حرامى كه شكم هایتان از آنها انباشته شده ، خداوند این چنین بر دلهاى شما مُهر زده است !
28- هیهات كه زیر بار ذلّت روم !
آگاه باشید كه فرومایه ، فرزند فرومایه ، مرا در بین دو راهىِ شمشیر و ذلّت قرار داده است و هیهات كه ما زیر بار ذلّت برویم ، زیرا خدا و پیامبرش و مؤمنان از این كه ما ذلّت را بپذیریم دریغ دارند ، دامن هاى پاك مادران و مغزهاى با غیرت و نفوس با شرافت پدران ، روا نمى دارند كه اطاعت افراد لئیم و پست را بر قتلگاه كریمان و نیك منشان مقدّم بداریم.
29- خشم الهى بر یهود ، مجوس و دشمن اهل بیت (علیه السلام) :
خشم خداوند بر یهود آن گاه شدّت گرفت كه براى او فرزندى قرار دادند، و خشمش بر نصارى وقتى شدّت یافت كه براى او قائل به خدایان سه گانه شدند، و غضبش بر مجوس آن گاه سخت شد كه به جاى او آفتاب و ماه را پرستیدند، و خشمش بر قوم دیگرى آن گاه شدّت یافت كه بر كشتن پسرِ دخترِ پیامبرشان هماهنگ گردیدند.
30- اگر دین ندارید ، لااقل آزاد باشید :
اى پیروان خاندان ابوسفیان! اگر دین ندارید و از روز قیامت نمى ترسید لااقلّ در زندگى دنیاتان آزادمرد باشید، و اگر خود را عرب مى پندارید به نیاكان خود بیندیشید.
31- پیشى گیرنده در آشتى :
هر یك از دو نفرى كه میان آنها نزاعى واقع شود و یكى از آن دو رضایت دیگرى را بجوید، سبقت گیرنده، اهل بهشت خواهد بود.
32- ثواب سلام :
سلام كردن هفتاد حسنه دارد، شصت و نُه حسنه از آنِ سلام كننده و یكى از آنِ جواب دهنده است.
33- رضاى خدا ، نه هواى مردم :
هر كس رضاى خدا را به غضب مردم بجوید، خدا او را از كارهاى مردم كفایت مى كند، و هر كس خشنودى مردم را به غضب خدا بجوید، خدا او را به مردم واگذارد.
34- ویژگی هاى حضرت مهدى (علیه السلام) :
درباره حضرت مهدى(علیه السلام) فرموده: شما مردم، آن حضرت را به داشتن آرامش و متانت و به شناخت حلال و حرام و به رو آوردن مردم به او و بى نیازى او از مردم مى شناسید.
35- رؤیاى دنیا :
بدانید كه دنیا شیرینى و تلخى اش رؤیایى بیش نیست، و آگاهى و بیدارى واقعى در آخرت است.
36- پرهیز از كلام پست و سبك :
چیزى به زبانتان نیاورید كه از ارزش شما بكاهد.
37- جاودانگى در مرگ با عزّت :
مرگ در راه عزّت جز زندگى جاوید، و زندگى با ذلّت جز مرگ بى حیات نیست.
38- حرمت حیله و نیرنگ :
حیله و نیرنگ نزد ما اهل بیت حرام است.
39- مرگ، پدیده گریبانگیر :
قبل از حركت از مكّه به سوى عراق در میان جمعى از بنى هاشم فرمود : مرگ گردنگیر فرزندان آدم است ; همچون گردنبند بر گردن دختر جوان، و من مشتاق دیدن گذشتگانم هستم، مانند اشتیاقى كه یعقوب به دیدن یوسف داشت.
40- اندیشه پایان كار :
حضرت در مسیر حركت به جانب كوفه فرموده است:زندگى دنیا گرچه نفیس و پربهاست، ولى پاداش خدا در جهان دیگر بالاتر و پربهاتر است. و اگر سرانجامِ جمع آورى مال و ثروت، ترك نمودن آن است، پس نباید مرد براى آن بخل ورزد.
و اگر روزى هاى بندگان، تقسیم و مقدَّر شده است،پس كمىِ حرصِ مرد در كسب، زیباتر. و اگر بدن ها براى مرگ آفریده شده است،پس كشته شدن مرد در راه خدا چه بهتر. درود بر شما اى خاندان پیامبر،كه من به زودى از میان شما كوچ خواهم كرد.