شب قدر است و طي شد نامه هجـر
ســلام فيــه حتـي مطلــع الفجـــر
خواجه حافظ شيرازي
مقدمه
شب قدر واژهاي قرآني است. اين شب در قرآن، در سوره قدر، با صفت «مباركه» ياد شده و بهتر از هزار ماه دانسته شده است:
«انا انزلنه في ليله مباركه» و «ليله القدر خير من الف شهر»
(ما قرآن را در شب مبارك فرو فرستاديم) و (شب قدر از هزار ماه برتر است).
در شب قدر، همه امورات عالم اندازهگيري ميشود و به تصويب حجت خدا در هر زمان ميرسد. دقيقاً معلوم نيست شب قدر كدام شب است؛ گروهي آن را در طول سال محتمل ميدانند و گروهي در ماه رمضان، گروهي يكي از 12 شب آخر اين ماه و گروهي يكي از شبهاي بيست و يكم، بيست و سوم و نوزدهم ماه رمضان را شب قدر ميدانند. شيعيان نيز عموماً شب بيست و سوم را شب قدر ميدانند.
اين شب داراي اعمال فراواني است كه در كتب دعايي مذكور است. خوابيدن در شب قدر مذموم و شبزندهداري در آن مستحب است.
بنا بر روايات، روز قدر هم به اندازه شب قدر ارجمند است. دعا و استغفار در شب قدر، وظيفه دانسته شده است و رسول خدا صلّي الله عليه و آله و سلّم بر دعا در آن و طلب عافيت از خداوند تأكيد فرموده است.
شب قدر از شبهاي مقدس و متبرك اسلامي است. خداوند در قرآن مجيد از آن به بزرگي ياد كرده و سورهاي نيز به نام «سوره قدر» نازل فرموده است.
در تمام سال، شبي به خوبي و فضيلت شب قدر نميرسد. اين شب شب نزول قرآن، شب فرود آمدن ملائكه و روح نيز نام گرفته است.
عبادت در شب قدر برتر از عبادت هزار ماه است. در اين شب، مقدرات يك سال انسانها و روزيها، عمرها و امور ديگر مشخص ميشود.
ملائكه در اين شب بر زمين فرود ميآيند، نزد امام زمان عليه السلام ميروند و آنچه را براي بندگان مقدر شده بر ايشان عرضه ميدارند.
شبزندهداري و تلاوت قرآن و مناجات و عبادت در اين شب، بسيار توصيه و تأكيد شده است.
در بعضي از تفاسير آمده است كه روزي پيامبر اكرم فرمود: «يكي از بني اسرائيل لباس جنگ پوشيد و هزار ماه (هشتاد سال) از تن بيرون نياورد و پيوسته مشغول يا آماده جهاد في سبيل الله بود.»
ياران پيامبر تعجب كردند و آرزو كردند چنين فضيلت و افتخاري براي آنها نيز ميسر شود؛ در اين هنگام بود كه سوره قدر نازل شد و بيان شد كه «شب قدر از هزار ماه عبادت و جهاد برتر است.»
شب قدر، شبي است که در تمام سال هيچ شبي به فضيلت آن نمي رسد و عمل در آن بهتراز عمل در هزار ماه است. دراين شب برنامه هاي يک سال هر کس مقدر مي گردد . درشب قدر ملائکه و روح که اعظم ملائکه است به اذن پروردگار، خدمت امام زمان عليه السلام مشرف مي شوند و مقدرات هر کس را به امام عرضه مي دارند.
اعمال شب قدر به دو گونه اعمال مشترک و اعمال مخصوص تقسيم مي شود.
اعمال مشترک شبهاي قدر
1.غسل. (مقارن غروب آفتاب، که بهتر است نماز عشاء را با غسل خواند.(
2. دورکعت نماز اقامه شود، در هر رکعت بعد از حمد ، هفت مرتبه سوره توحيد خوانده شود. بعد از نماز هفتاد بارذکر " استغفرالله و اتوب اليه" گفته شود .
3.قرآن مجيد را بگشايد و بگذارد در مقابل خود و بگويد: اَللّهُمَّ اِنّي اَسئَلُِکَ بِکِتابِکَ المُنزَلِ وَ ما فيهِا سمُکَ الاَکبَرُ و اَسماؤُکَ الحُسني وَ يُخافُ وَ يُرجي اَن تَجعَلَني مِن عُتَقائِکَ مِنَ النّار. پس هر حاجت که دارد بخواهد.
4. مصحف شريف را بگيرد و بر سر بگذارد و بگويد:
اَللّهمَّ بِحَقِّ هذاالقُرآنِ وَ بِحَقِّ مَن اَرسَلتَه بِه وَ بِحَقِ کُلِّ مومنٍ مَدَحتَه ُ فيهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَيهِم فلا اَحَدَ اَعرَفُبِ بِحَقِّکَ مِنکَ.
ده مرتبه بگويد: بِکَ يا الله
ده مرتبه: بِمُحَمَّدٍ
ده مرتبه: بِعليٍّ
ده مرتبه: بِفاطِمَةَ
ده مرتبه: بِالحَسَنِ
ده مرتبه: بِالحُسَين ِ
ده مرتبه: بِعليّ بنِ الحُسين
ده مرتبه: بِمُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ
ده مرتبه: بِجَعفَر بنِ مُحَمَّدٍ
ده مرتبه: بِموُسي بنِ جَعفَر ٍ
ده مرتبه: بِعليِّ بنِ عَليٍّ
ده مرتبه: بِعَلِيِّ بنِ مُحَمَّدٍ
ده مرتبه: بِالحَسَنِ بنِ عَلِيٍّ
ده مرتبه: بِالحُجَّةِ
پس از اين عمل هر حاجتي كه داري طلب کن.
5. زيارت امام حسين عليه السلام است؛ که در روايت آمده است که چون شب قدر ميشود منادي از آسمان هفتم ندا ميکند که حق تعالي آمرزيد هر کسي را که به زيارت قبر امام حسين عليه السلام آمده است.
6. احيا داشتن اين شبها. در روايت آمده هر کس احيا کند شب قدر را گناهان او آمرزيده شود هر چند به عدد ستارگان آسمان و سنگيني کوهها و وزن درياها باشد.
7. اقامه صد رکعت نماز به صورت دورکعتي و افضل آن است که در هر رکعت بعد از حمد ، ده مرتبه سوره توحيد خوانده شود.
8. دعايي از امام زين العابدين عليه السلام که در مفاتيح الجنان آمده است . اللهم اني امسيت لک عبداً...
9. قرائت دعاي جوشن کبير.
10. طلب آمرزش از خداي متعال . و در خواست از خدا جهت نيازهاي دنيا و آخرت .
11. ذکر گفتن و صلوات بر محمد وآل محمد عليهم السلام.
اعمال مخصوص شب نوزدهم
1. صد بار ذکر " استغفرالله ربي واتوب اليه ".
2. صد بار ذکر " اللهم العن قتلة اميرالمومنين"
3. دعاي "يا ذَالَّذي کانَ... " خوانده شود
4. دعاي اللهم اجعل فيما تقضي و تقدر من الامر المحتوم ...
اعمال مخصوص شب بيست و يکم
1. دعاي اللهم صل علي محمد وال محمد و اقسم لي حلما يسد عني باب الجهل ... .
2. لعن بر قاتل اميرالمومنين .
3. زيارت حضرت علي عليه السلام .
اعمال مخصوص شب بيست و سوم
1. تلاوت سوره هاي عنکوبت و روم که امام صادق عليه السلام فرمود: که تلاوت کنند. اين دو سوره دراين شب از اهل بهشت است .
2. قرائت سوره هاي ... .
3. هزار مرتبه سوره قدر .
4. خواندن و تکرار دعاي اللهم کن لوليک حجة ابن الحسن ... .
5. دعاي اللهم امددلي في عمري واوسع لي في رزقي ... .
6. تلاوت قرآن کريم به هر مقدار که توانستي .
7. دعاوي " يا باطنا في ظهوره و يا ظاهراً في بطونه... .
التماس دعا
رمضان ديگري فرا رسيده و بار ديگر مائده رحمت الهي در ميهماني خداوند گشوده شدهاست. فرصتي دوباره با ماست تا در يك ماه پرفضيلت ديگر از عمرمان طور ديگر باشيم وجور ديگر ببينيم. فرصتي سبز در كف داريم تا در معركه پيكار با نفس، با تواني مضاعفدر باقي روزهاي سال نيز چنان كنيم و چنان باشيم كه مرضي اوست.
رمضان آمده است و نفسهايمان با نسيم سحرهايش گره خورده است. شوق هنگامه افطار و مناجاتهايش در سينههايمان جاري است. سرشار از لحظههاي پرفيضي هستيم كه چشمهسارپاك بندگياش، زنگار از سر و روي روح ميزدايد و جان ملول و خسته از كشاكش تمناهاينفس اكنون ميتواند دمي در سايهسار درخت پرثمرش بياسايد.
رهيافتگان ضيافت و باريافتگان خوان كرمش سرمست شوري از جنس عالم معنا هستند كهمجالي يافتهاند تا فارغ از هياهوي عادات و روزمرگيها چندي مشام جان را به رايحهكلام حق بسپارند و شبهاي قدرش را قدر بدانند و مقام والايش را دريابند.
طاعتتان مقبول و ميهمانيتان بر سر سفره پرنعمت حضرت دوست مبارك باد!
اعمال مستحب ماه مبارک رمضان
دعا و استغفار
قال على بن ابيطالب(ع): عليكم فى شهر رمضان بكثرة استغفار و الدعاء فاما الدعا فيدفع عنكم به البلاء و اما الاستغفار فتمحى به ذنوبكم.
ترجمه:
على بن ابى طالب(ع) فرمود: بر شما باد در ماه رمضان به استغفار و دعاى زياد. اما دعاهاى شما دافع بلا از شماست. و اما استغفار شما از بين برنده گناهان است.
توضيح:
از وظايف روزه داران در اين ماه، دعا و درخواستحوايج از حضرت حق است كه بنده احساس نياز به پيشگاه بى نياز كرده، و دستهاى احتياج خويش را به درگاه او دراز مىكند.
روزهاى ماه رمضان
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله): ايها الناس انه قد اقبل اليكم شهر الله بالبركة و الرحمة و المغفرة، شهر هو عند الله افضل الشهور، و ايامه افضل الايام و ليالى افضل الليالى و ساعاته افضل الساعات.
ترجمه:
رسول خدافرمود: اى مردم ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به شما رو كرده است، ماهى است كه پيش خدا بهترين ماه است و روزهايش بهترين روزها و شبهايش بهترين شبها و ساعاتش بهترينساعات.
اعتكاف
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله): اعتكاف عشر فى شهر رمضان تعدل حجتين و عمرتين.
ترجمه:
رسول خدافرمود: اعتكاف در يك دهه از ماه مبارك رمضان برابر با ثواب دو حج و دو عمره است.
توضيح:
در ايام و ليالى مقدسهاى، طبق روايات رسيده از ائمه معصومين (عليهم السلام) مستحب است كه هر مسلمانى در صورت امكان دهه آخر ماه مبارك رمضان را در مسجد معتكف شود، كه پيامبر اكرم(ص) در تمامى عمرش چنين مىكرد.
تلاوت قرآن
بهترين اعمال در شبها و روزهاى ماه مبارك رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، ولى چون قرآن در ماه رمضان نازل شده است، از اجر و ثواب ويژهاى برخوردار است چنانچه وارد شده:
قال ابو جعفر (عليه السلام): لكل شىء ربيع و ربيع القرآن شهر رمضان
ترجمه:
امام باقر(ع)فرمود: براى هر چيزى بهارى است و بهار قرآن رمضان است.
بنا بر اين امتيازات قرآن به اعتبار نزولش در ماه رمضان از ماههاى ديگر بيشتر است.
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله): من تلافيه آية من القرآن كان له مثل اجر من ختم القرآن فى غيره من الشهور.
ترجمه:
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله):اگر كسى در اين ماه يك آيه از قرآن تلاوت كند، ثوابش مثل كسى است كه در غير ماه رمضان يك ختم قرآن كرده است.
افطارى و صدقه دادن
قال الباقر (عليه السلام): يا سدير، هل تدرى اى ليال هذه؟ فقال له نعم. جعلت فداك ان هذه ليالى شهر رمضان فما ذاك؟ فقال له اتقدر على ان تعتق كل ليلة من هذه الليالى عشر رقاب من ولد اسمعيل؟ فقال له سدير بابى انت و امى لا يبلغ مالى ذاك، فما زال ينقص حتى بلغ به رقبة واحدة فى كل ذلك يقول: «لا اقدر عليه فقال له: افما تقدر ان تفطر فى كل ليلة رجلا مسلما؟ فقال له: بلى و عشرة فقال له (عليه السلام):
فذاك الذى اردت يا سدير، ان افطارك اخاك المسلم يعدل عتق رقبة من ولد اسماعيل عليه السلام.
ترجمه:
امام باقر(ع)فرمود:اى سدير! آيا مىدانى چه شبهايى است اين شبها؟ سدير گفت:
بلى فدايت گردم اين شبها شبهاى ماه رمضان است، مگر اين شبها چگونه است؟ امام (عليه السلام) فرمودند: آيا قدرت دارى هر شب از اين شبها ده بنده از فرزندان اسماعيل (ع) را آزاد كنى؟ پس سدير عرض كرد: پدر و مادرم به فدايت، ثروتم كفاف نمىدهد، پس امام پيوسته تعداد بندهها را كم كرد، تا رسيد به يكى در تمام اين ماه، سدير گفت: قدرت ندارم پس امام(ع) به او فرمود: آيا قدرت ندارى هر شب يك مسلمان روزهدارى را افطار دهى؟ سدير عرض كرد: بلى تا ده نفر را هم مىتوانم افطارى بدهم، پس امام به او فرمود:
اى سدير همان است كه اراده كردى يعنى با افطارى دادن ده روزهدار به ثواب عتق و آزاد كردن ده بنده از اولاد اسماعيل (ع) نايل مىگردى.
توضيح:
خداوند انسان روزهدار را بر آنچه انفاق مىكند در خوردنيها و آشاميدنيها محاسبه نمىكند ولى در اين امر «اسراف» نشود.
عن ابى عبد الله عليه السلام: من تصدق فى شهر رمضان بصدقة صرف الله عنه سبعين نوعا من البلاء.
ترجمه:
امام صادق (ع)فرمود: هر كس در ماه رمضان صدقهاى بدهد خداوند هفتاد نوع بلا را از او دو مىكند.