تبیان، دستیار زندگی

آب منشا حيات

((و جـعـلـنـا مـن الـمـاء كـل شـي حي ))((1))پيامبر اكرم (ص) فرموده: ((كل شي خلق من الماء)) ((2))

طبق آيه فوق و فرموده پيامبر, همه موجودات منشا هستى خود را از آب گرفته اند مرحوم صدوق از جـابـر بـن يـزيـد جـعـفـى ـ كـه از بـزرگان تابعين ((3))به شمار مى رود ـ از امام باقر(ع) پرسش هايى دارد, از جمله در رابطه با آغاز آفرينش جهان مى پرسد امام در جواب مى فرمايد: ((اول شـي خلقه من خلقه , الشي الذي جميع الاشيا منه , و هو الماء ((4)), نخستين آفريده اى كه خدا خلق كرد, چيزى است كه تمامى اشيا از آن است و آن آب است)).

مـرحـوم كـلـيـنـى در روضـه كافى روايتى از امام باقر(ع) آورده كه در جواب مرد شامى فرموده: ((نخست آن چيزى را آفريد كه همه چيزها از آن است و آن چيز كه همه اشيا از آن آفريده شده, آب است در نتيجه خدا نسب هر چيزى را به آب رساند, ولى براى آب نسبى كه بدان منسوب شود قرار نداد)) ((5)).

هم چنين محمد بن مسلم ـ كه شخصيتى عالى قدر به شمار مى رود ـ ازامام صادق (ع) چنين روايت كرده است: ((كان كل شي ماء و كان عرشه على الماء)) ((6)) .

آيه شريفه: ((و هو الذي خلق السماوات والارض في ستة ايام و كان عرشه على الماء ((7)), و او اسـت كـه آسـمـان ها و زمين را در شش هنگام آفريد و عرش [تدبير] او [پيش از آن] بر آب بود)), دلالت دارد كه پيش از پيدايش جهان هستى, ازآسمان ها گرفته تا زمين, آب پديد آمده است, زيرا در تعبير ((و كان عرشه على الماء)) واژه ((عرش)) كنايه از عرش تدبير و منظور, علم خداى متعال است به همه مصالح وشايستگى ها و بايستگى هاى هستى, در برهه اى كه جز آب چيزى نبوده است درنـتـيجه آيه كنايه از آن است كه خداى تعالى بود و هيچ چيز با او نبود, وخداوند پيش از آفرينش جهان ابتدا آب, سپس همه مخلوقات را از آب آفريد.

قرآن كريم در چند جا اشاره دارد كه ريشه زندگى, هم در منشا و پيدايش و هم درصحنه هستى و تداوم حيات, همه از آب است مى فرمايد:

((و جعلنا من الم ((8)), هر چيز زنده اى را از آب پديد آورديم)).ءا كل شي حي

((واللّه خلق كل دابة من ماء ((9)), خدا هر جنبنده اى را از آب آفريد)).

درباره انسان مى گويد:

((و هو الذي خلق من الماء بشرا ((10)), و او است كه از آب بشرى آفريد)).

مـقـصود از اين آب همان آبى است كه سرمنشا همه موجودات است چنان چه درآيات فوق آمده, يا مـنـظـور از آب, نـطفه است چنان چه در آيه ((خلق من ما ((11)), [ آدمى] از آبى جهنده آفريده شد)) ((الم نخلقكم من ماء مهين ((12)), مگر شما را از آبى پست نيافريديم؟)) مقصود از ((پست)) بدبو و نفرت آور, برحسب ظاهر است ولى بيش تر مفسرين بر اين عقيده اند كه منظور از ((مـا)) همان پديده نخستين است ((اول ما خلق اللّه الماء ((13)), نخستين چيزى كه خدا آفريد آب بـود)), كـه تـمـامـى پديده ها از آن ريشه گرفته اند, زيرا بذر نخستين موجود زنده تنها ازآب پـاشـيـده شد, همان بذر اوليه اى كه به صورت حيوان ساده تك سلولى (آميپ) شكل گرفت و به سوى جان دارانى كه اعضاى پيچيده با بيش از يك ميليون سلول پيش رفت كرد.ء دافق

امـا چگونگى پيدايش حيات ـ در آب اقيانوس ها, درياها و باتلاق ها ـ از نكات مبهمى است كه هنوز عـلـم تـجـربـى بـدان دسـت نيافته است ازاين رو است كه تئورى تكامل جان داران ـ به هر شكل و فرضيه اى كه تا كنون مطرح شده ـ به بررسى مرحله پس از پيدايش نخستين سلول زنده پرداخته اسـت, امـا برهه پيش از آن هنوز مجهول مانده است همين اندازه معلوم گشته كه حيات به اراده الـهـى ـ كـه بر تماى مقدرات هستى چيره است ـ به وجود آمده است و اين امر مسلمى است كه از پذيرش آن گريزى نيست , زيرا كه هم تسلسل باطل است و هم خودآفرينى محال دانش تجربى روز هم خودآفرينى را باطل مى شناسد ((14)).

1- انبيا21: 30.

2- بحارالانوار, ج 54, ص 208, شماره 170 الدرالمنثور, ج 4, ص 317.
 3- تـابـعـين به كسانى گفته مى شود كه پس از اصحاب آمده از ايشان كسب فيض نمودند و خود به ديدار مبارك پيامبر نايل نگرديده اند.
4- كتاب توحيد صدوق , ص 67, شماره 20, باب التوحيد.

 5- كافى شريف , ج 8, ص 94, شماره 67.

انديشه ي گوينده از گفتارش مهمتر است.

مثل لاتيني