السلام علیك یا ابا عبدالله الحسین
السلام علیك یا ابا صالح المهدی
سلام
عوامل و پیامدهای مهجوریت قرآن(قسمت اول)
مقدمه
مهجوریت قرآن، دغدغههای فراوانی در میان قرآن پژوهان به وجود آورده است، به طوری كه بسیاری كوشیدهاند با بررسی و تبیین ابعاد مهجوریت، قدمی در جهت مهجوریت زدایی از قرآن بردارند، قرآن مقدسترین و با ارزشترین كتاب در میان مسلمانان به شمار میرود. با وجود اهتمام به تلاوت، حفظ، تفسیر قرآن و نوشتن آن به زیباترین خطها و نیز استفاده از آیات قرآن در هنر معماری و انتشار این كتاب مقدس در تیراژ میلیونی و اقدامات دیگری از این دست، آیا باز هم قرآن مهجور است؟
آن چه مسلم است مهجوریت قرآن در سوره فرقان بیان شده است و پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ از امت خویش به درگاه خداوند شكوه مینماید. امّا آن چه در ابتدا ذكر شد مواردی از توجه ظاهری مردم به قرآن است و قبل از هر چیز باید بدانیم هدف از نزول این كتاب آسمانی چیست؟ و خدای متعال با فروفرستادن آن به دنبال كدام مقصد است؟
در این نوشتار درصدد بیان عوامل و پیامدهای مهجوریت در میان مسلمانان مورد بررسی قرار میگیرد و موضوع بحث شامل علل و نتایج نافرمانی، غفلت و فراموش قرآن از سوی مسلمانان میشود. از این رو موضع گیریهای كافران، مشركان و مخالفان قرآن محل بحث نخواهد بود. بدیهی است بحث از راههای مهجوریت زدایی از قرآن نیز از مباحثی است كه پرداختن به آن ضرورت دارد ولی به جهت رعایت اختصار از طرح آن در این مقاله معذوریم و با توفیقات الهی در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت.
عوامل مهجوریت
مهجوریت قرآن در میان مسلمانان دارای عوامل و زمینههای فراوانی است كه به اهم آنها میپردازیم:
1. تلاش برای جداكردن اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ از قرآن
مطابق حدیث شریف ثقلین، قرآن و عترت پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ دو ودیعه الهی و دو گوهر گرانبهای به جای مانده از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ هستند كه مایه سعادت انسانها و جوامع بشری به حساب میآیند.
«انی قد تركت فیكم الثقلین ما ان تمسكتم بهما لن تضلّوا بعدی و احدهما اكبر من الاخر: كتاب الله حبلٌ ممدود من السماء الی الارض و عترتی اهل بیتی. الّا و انهما لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض».[1]
جدایی ناپذیری ثقلین، بدین معنا نیست كه امام ـ علیه السّلام ـ همواره مصحفی را به همراه خود داشته باشد؛ بلكه به معنای عدم انفكاك امامت و وحی قرآنی از یكدیگر است؛ امامان ـ علیهم السّلام ـ مبیّن و مفسّر قرآن كریم و شارح جزئیات و تفاصیل و نحوة اجرای كلیات آن هستند و قرآن نیز انسانها را به عنوان معصومین ـ علیهم السّلام ـ ارجاع و به سنت آنها بها میدهد.
اگر پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ در حدیث ثقلین از جدایی ناپذیری ثقلین سخن نمیگفت. جای توهم بود كه تمسك به هر یك، به تنهایی برای هدایت بشركافی است؛ امّا بخش پایانی حدیث برخلاف این پندار باطل، قرآن و عترت را به عنوان دو حجت مستقل كه در مدار تبیین دین كامل، یعنی دین قابل اعتماد و عمل به هم بستگی دارند و هیچ كدام از دیگری مستغنی نیستند مطرح میكند.
قرآن و عترت برای ارائه دین كامل و صالح برای اعتقاد و عمل دو ثقل متحدند و بر اساس حدیث ثقلین، عترت منهای قرآن، «عترت منهای عترت»خواهد بود و همچنین قرآن منهای عترت به منزلة «قرآن منهای قرآن»خواهد بود. پس قرآن و عترت در ارائة دین جامع، به منزلة یك حجت الهی هستند.[2]
قرآن كتابی است كه باطل در آن راه ندارد؛[3] اهل بیت عصمت و طهارت ـ علیهم السّلام ـ نیز با توجه به بهرهمندی از مقام عصمت، در سخن و اعمال آنها باطل راه نمییابد و خدای متعال آنان را از هر نوع پلیدی پاك و پاكیزه گردانیده است.[4]
بدین جهت قرآن وعترت در حق بودن یكی هستند و میان حق و حق، جدایی معنا ندارد. بنابراین تلاش شیطان و شیطان صفتان در جدایی میان قرآن و عترت، ناكام بوده و خواهند بود. نتیجه این تلاش آن است كه خود آنها، از قرآن و عترت جدا شوند، و آن كه از حق جدا شود بیشك در دام باطل خواهد افتاد چرا كه هر آنچه حق نباشد، باطل است.
بنابراین، آنان كه به دنبال سعادت و هدایت هستند، بیتردید گمشدة خویش را باید در این دو جستجو كنند، آن هم نه به صورت مجزا و جدا از هم؛ زیرا قرآن بدون عترت و عترت بدون قرآن، علاوه برمهجوریت آن دو، موجب گمراهی مردم نیز خواهد شد.
2. عدم آشنایی نسبت به نقش قرآن در زندگی انسان
هر قدر انسان نسبت به عظمت و منزلت قرآن و نقش آن در زندگی خویش جاهل باشد، به همان میزان شوق وذوق او در اطاعت از آن كمتر خواهد شد؛ وقتی انسان نداند كه این كتاب چه فایده و بركاتی برای او دارد، به یقین رغبتی در توجه و پیروی از آن نشان نمیدهد.
متأسفانه برخی با نگرش تك بعدی به قرآن، گمان كردهاند، قرآن مجموعهای از احكام فردی و توصیههای اخلاقی است كه پیروانش را به یك سری توصیههای اخلاقی، عبادی و فردی دعوت نموده است. غافل از آن كه قرآن در زمینههای گوناگون از جمله مباحث اخلاقی، سیاسی، اجتماعی، حكومتی ـ تربیتی، جامعه شناسی، فقهی، اقتصادی و... دستور العمل لازم به پیروان خود ارائه نموده است.
امام خمینی (ره) با موضع گیری شدید در برابر جریانی كه قرآن و اسلام را از احكام سیاسی ـ اجتماعی تهی میداند میفرماید:
«باید به این نادانان گفت كه: قرآن كریم و سنّت رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ آن قدر كه در حكومت و سیاست، احكام دارند، در سایر چیزها ندارند، بلكه بسیاری از احكام عبادی اسلام، عبادی سیاسی است كه غفلت از آنها این، مصیبتها را به بار آورده است. پیغمبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ تشكیل حكومت داد مثل سایر حكومتهای جهان».[5]
پی نوشتها:
[1] . بحار الانوار، ج 23، ص 106.
[2] . ر.ك: آیت الله جوادی آملی، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، چ اول 1378، ج 1، ص 150 ـ 153.
[3] . فصلت، 41 و 42.
[4] . احزاب، 33.
[5] . صحیفه انقلاب، وصیت نامه الهی سیاسی امام خمینی، ص 10.
عوامل و پیامدهای مهجوریت قرآن
نویسنده:علی اكبر مؤمنی