اهل بیت
چارلز دیکنز (رمان نویس معروف انگلیسی: 1812-1870میلادی) در کتاب "جُنگ" یا
"متفرّقات" خود (Miscellanies = میسِلِنیز، ص61) مینویسد: ((اگر "حسین"(ع)
(آن طور که برخی دشمنان گفته اند) برای برآورده ساختن امیال دنیوی خود (و
مثلاً برای رسیدن به حکومت) جنگیده بود، پس من نمی فهمم که چرا خواهر و
همسر و اولادش او را همراهی کردند؟! (یعنی: کسی که قصد جنگ دارد، هیچگاه
فرزند و زن و خواهر را همراه خود به میدان نمی برَد!)؛ بنابراین، بدیهی است
که او خالصانه برای اسلام جان فشانی کرده است)).
“ If Husain had fought to quench his worldly desires, then I do not
understand why his sister, wife, and children accompanied him. It stands
to reason therefore, that he sacrificed purely for Islam ” , “Charles
Dickens’ Miscellanies”, p.61
دوشنبه 6/9/1391 - 21:6
اهل بیت
هزاران بیت سروده انگلیسی در مدح و رثای امام
حسین و شهدای کربلا، تنها بخشی از ارادت او به آل ا...است. می گوید:«اکسیر
و کیمیای واقعه کربلا مرا دگرگون کرد و به همین دلیل با سرودن اشعار
انگلیسی درباره امام حسین(ع) و یاران باوفایش می خواستم رایحه جان فزای
پیام اباعبدا...(ع) را به گوش تمام جهانیان برسانم.» سیدصابر مرجائی، شاعر
انگلیسی سرا و مرثیه گوی وقایع محرم و عاشورای حسینی را می گویم که تاکنون
بیش از ۴هزار و ۵۰۰ بیت درباره وقایع محرم، نهضت عاشورا و دلاوری های سالار
شهیدان به زبان انگلیسی سروده است. او متولد ۱۳۳۷ در شهرستان خلخال است که
به دلیل تحصیل در خارج از کشور تسلطی کافی به زبان انگلیسی دارد. سیدصابر
مرجائی در حال حاضر و در آستانه ۵۴ سالگی ضمن همکاری با کتابخانه مرکزی
آستان قدس رضوی، به عنوان کارشناس امور بین الملل و راهنمای بازدیدکنندگان و
مهمانان خارجی در سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس
رضوی مشغول فعالیت است. آن چه در ادامه می آید، گفت وگوی ما با این شاعر
انگلیسی سراست.
ماجرای نوشتن اشعار انگلیسی
در وصف امام حسین(ع)
در ابتدای این گفت وگو از «مرجائی»
می خواهم از زمانی که تصمیم گرفت اشعار انگلیسی در وصف امام حسین(ع)
بنویسد،صحبت کند. او می گوید:«بین سال های ۶۸ تا ۷۸ بیشتر به تدریس زبان
انگلیسی مشغول بودم و کاری جدی در زمینه شعر انجام نمی دادم، فقط گاهی دل
سروده هایی برای حضرت رضا(ع) داشتم که معمولا آن ها را در روز ولادت و
شهادت این امام همام در بخش انگلیسی شبکه جهانی سحر قرائت می کردم. با فرا
رسیدن سال ۸۱ تحولات زیادی در انگیزه و احساس و فعالیت هایم رخ داد، آن سال
از سوی مقام معظم رهبری با عنوان عزت و افتخار حسینی نامگذاری شد، همین
دلیل برایم انگیزه ای شد تا علاوه بر منظوم کردن نهج البلاغه درباره حضرت
اباعبدا...الحسین(ع) نیز اشعاری بسرایم و از آن به بعد دست، دل، روح و
روانم تحت تاثیر این واقعه عظیم در تاریخ بشر قرار گرفت.»
دل سروده های ۸ ساله
او سپس درباره اشعاری که در این زمینه
سروده است، صحبت و به سیر مطالعاتی آن اشاره می کند:«مطالعات زیادی را از
کتاب های تاریخی، اسناد و مقتل های معتبر انجام دادم و مقطع زمانی مشخصی را
برای اشعارم تعیین کردم که هم اکنون پس از ۸ سال اشعار جلد اول این اثر با
بیش از ۴هزار و ۵۰۰ بیت آماده شده است.»
مرجائی جلد دوم اشعارش را
مربوط به وقایع پس از عاشورا عنوان می کند و می گوید: جلد یک این آثار
مربوط به مقطع پس از شهادت امام علی(ع) تا روز عاشوراست که قصد دارم وقایع
پس از عاشورا را نیز در جلد دوم منظوم کنم و فکر می کنم این مجموعه در حدود
۸هزار بیت باشد.
همزیستی ذهنی با واقعه کربلا
در ادامه از این شاعر انگلیسی سرا می
خواهم که خاطره ای از دوران نگارش این اشعار را برای ما روایت کند. او به
سال سوم سرودن اشعارش اشاره می کند و یادآور می شود: «در سال سوم سرودن این
اشعار و مرثیه ها، تمام فعالیت های جنبی از جمله تدریس زبان انگلیسی را
تعطیل کردم و برای کسب قدرت روحی بیشتر به کشاورزی و باغبانی به طور پاره
وقت پرداختم؛ کاشتن، آبیاری و پرورش گل و نهال انبساط روحی بیشتری به من
داد و بیشتر تصاویر ذهنی درباره وقایع عاشورا نیز در آن لحظه های ناب و هم
نشینی با طبیعت در ذهنم نقش بست... ضمن این که این هم نشینی و هم زیستی با
واقعه کربلا باعث روح افزایی و آرامش ذهنی من شد.» مرجائی می افزاید: اکسیر
و کیمیای واقعه کربلا مرا دگرگون کرد و همین موضوع باعث شد که به طور
بی وقفه از صحنه های کربلا شعر بسرایم با این امید که دل سروده هایم را
تمام ساکنان زمین بشنوند.
ترجمه اشعار به زبان آلمانی و ترکی
او در بخش دیگری از این گفت وگو ابراز
امیدواری می کند که بتواند اشعارش را به زبان آلمانی و ترکی-استانبولی
ترجمه کند:«در حال حاضر در ترکیه و آلمان، ۲ نفر از استادان دانشگاه اشعارم
را مطالعه کرده اند و علاقه مندند که این اشعار را به زبان های ترکی و
آلمانی ترجمه کنند... اشعار انگلیسی محرم و حماسه عاشورا بدون شک
شنونده های فراوانی در بین انگلیسی زبانان و همچنین چند میلیارد غیرمسلمان
خواهد داشت.» مرجائی در بیان اهدافش از سرودن این اشعار می گوید:«هدف من از
سرودن این اشعار به زبان انگلیسی، آشنایی مخاطبان غیرمسلمان با پرچم دار
مبارزه با ظلم و بی عدالتی و شخصیت والای سید و سالار شهیدان بود و
می خواستم پیام این اسوه عدالتخواهی را به گوش همگان برسانم، ضمن این که
اعتقاد دارم هر بیت از این اشعار، سفیری از جانب امام حسین(ع) و یاران
اوست.» او در ادامه یکی از اشعارش را این گونه ذکر می کند: «یکی از ابیات
شعرهایم درباره سرنوشت طفلان مسلم است که شهادت غریبانه آن ها را روایت
می کند:
The two minor orphans of Muslim AS Were captured and put
inside the jail Ibn Ziyad had ordered the warden To give them a hard
time on a big scale The two kids fasted all day and slept hungry Till
the color of their faces turned pale
behroozraha
دوشنبه 6/9/1391 - 21:0
شعر و قطعات ادبی
زان یار دلنوازم شکریست با شکایت گر نکته دان عشقی بشنو تو این حکایت
بی مزد بود و منت هر خدمتی که کردم
یا رب مباد کس را مخدوم بی عنایت
رندان تشنه لب را آبی نمیدهد کس
گویی ولی شناسان رفتند از این ولایت
در زلف چون کمندش ای دل مپیچ کان جا
سرها بریده بینی بی جرم و بی جنایت
چشمت به غمزه ما را خون خورد و میپسندی
جانا روا نباشد خون ریز را حمایت
در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود
از گوشهای برون آی ای کوکب هدایت
از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیفزود
زنهار از این بیابان وین راه بینهایت
ای آفتاب خوبان میجوشد اندرونم
یک ساعتم بگنجان در سایه عنایت
این راه را نهایت صورت کجا توان بست
کش صد هزار منزل بیش است در بدایت
هر چند بردی آبم روی از درت نتابم
جور از حبیب خوشتر کز مدعی رعایت
عشقت رسد به فریاد ار خود به سان حافظ
قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت
حافظ
behroozraha
دوشنبه 6/9/1391 - 20:34
اهل بیت
حكومت صفوی كه خود را پیرو آیین اهل بیت میدانست با آزادی مردم در برگزاری
محافل و مجالس سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع)، زمینه رشد شعر آیینی را در
ادبیات فارسی فراهم آورد و شعر عرب، الگوی شاعران آیینیسرای پارسی بویژه
در زمینه شعر عاشورایی شد، زیرا «مقاتل» كه خود زمینهساز
شعر آیینی عرب بود، در اصل به زبان عربی سروده شده بود و شاعران بزرگی چون
كمیت، سیدحمیری، دعبل خزایی و... كه در زمینه سیرهسرایی و منقبتنویسی
اهل بیت آثاری درخور آفریدهاند الگویی مناسب برای شاعران آیینی ایران
فراهم آوردهاند.
اما به نظر میرسد اكنون شعر عاشورایی فارسی، نه تنها
مستقل از شعر عاشورایی زبان عربی شده است؛ بلكه از آن پیشی گرفته و گوی
سبقت را از استاد خود ربوده است.
behroozraha
دوشنبه 6/9/1391 - 20:29
اهل بیت
در دوران معاصر، بهرهبرداری سیاسی از عاشورا در آثار شاعران بیش از پیش
شایع شد و شاعران موضوعاتی نظیر شكوه از حاكمان و ذلت اعراب را مورد توجه
خود قرار دادند و شاعران شیعه، سنی، مسیحی و كمونیست مجذوب قیام امام
حسین(ع) شدند كه پیام آزادگی، سازشناپذیری و ظلمستیزی را منتشر میكرد.
در این زمان شعر حسینی با حوادث و نیازهای روز میتپد و از عمق درد و نیاز
مردم با آنان سخن میگوید.
شاعران عرب در قرون اول و دوم هجری بیشتر به
تحریك احساسات حزنانگیز مردم پرداختهاند به اینعلت كه وقوع حادثه
عاشورا به آنان نزدیكتر بود. اینگروه در آثار خود بیشتر به مظلومیت
خاندان پیغمبر اشاره كردهاند اما در دورههای بعد، شاعران معاصر در آثار
خود واقعه عاشورا را از منظر آزادگی و پیام بیداری نگریسته و به همین دلیل
مقاومت مردم لبنان و فلسطین و مبارزان علیه باطل را به عنوان درسی از كربلا
معرفی كردهاند. بنابراین میتوان گفت كه شعر مقاومت در ادبیات عرب،
زاییده شعر عاشورایی است.
behroozraha
دوشنبه 6/9/1391 - 20:28
اهل بیت
بیشتر شاعران و نویسندگان عرب در آثار و سرودههای خود به واقعه عاشورا
بهعنوان یك مساله فردی نگاه نكردهاند، بلكه شاعران عرب در اشعار خود
عاشورا را واقعهای مربوط به تعیین سرنوشت مردم آن روزگار و حامل پیام صلح و
آزادی برای همه بشریت ذكر كردهاند.
در حالیكه تعدادی از شاعران و
نویسندگان عربزبان در بیان انقلاب عاشورا صرفا به مظلومیت امام حسین(ع) و
یارانش توجه كردند و مصیبتهایی را كه در این حادثه برای اهل بیت
پیامبر(ص) بهوجود آمده را به صورت وسیع ذكر كردند، گروهی دیگر علاوه بر
ذكر مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش به فلسفه قیام عاشورا توجه كرده و
اهداف اصلی امام حسین(ع) از قیام عاشورا را در آثار خود منعكس كردهاند؛ به
عنوان مثال در اشعار دعبل خزاعی فلسفه قیام امام حسین(ع) تا حد زیادی از
منظر هدف امر به معروف و نهی از منكر وصف شده است.
behroozraha
دوشنبه 6/9/1391 - 20:27
اهل بیت
تاثیرات دامنهدار واقعه عاشورا در متون ادبی نویسندگان و شاعران عرب تا
بدانجاست كه برخی از واژگان هچون فداكاری، ایثار، مبارزه با ظلم و... به
طور ناخودآگاه به واقعه عاشورا استناد داده میشود و این تاثیرات پس از
گذشت 14 قرن هنوز دامنهدار است.
همچنین واژههایی مثل عطش، آب، تیرهای مسموم، خیمهگاه، فرات، ثارالله، یالثارات، راسالحسین
و... در شعر شاعران عرب به نماد عشق و ایثار بدل شدهاند و استفاده از این
نمادها را میتوان حتی در شعر شاعران سوسیالیست هم مشاهده كرد. بیاتی
شاعر عراقی را میتوان به عنوان نمونهای از این شاعران ذكر كرد كه زندگیش
را در تبعیدهای پیدرپی گذرانده و واژههای كربلا، فرات، شهید و... در شعر
او برجسته است. این شاعر در یكی از قصاید خود چنین سروده است: «از هزار سال قبل صدای گریه بلند است بر شهید كربلا و پیوسته خون امام حسین(ع) رنگ آب فرات را سرخ و نخلها را خونین نموده است.»
واژههای
عاشورایی در ادبیات عرب آنقدر زیاد هستند كه تبدیل به یك كلیدواژه در
گنجینه ادبیات عربی شدهاند و این واژهها، نشانه اشعار سروده شده برای
واقعه كربلا محسوب میشوند. نكته قابل توجه این است كه هر چه از واقعه
عاشورا زمان بیشتری گذشته، از تكرار این واژهها كاسته نشده است.
behroozraha
دوشنبه 6/9/1391 - 20:26
اهل بیت
در تاریخ ادبیات عرب، شاعران اهل تسنن نیز آشكارا به سرودن اشعار ویژه
امام حسین(ع) مبادرت ورزیدهاند. یكی از این شاعران سنیمذهب، ابن ثناالملك است كه تمام ارزش و اعتبار شخصی خود را ناشی از علاقه به امام حسین(ع) دانسته و بصراحت شیعه و سنی را عزاداران این مصیبت میخواند.
بعضی
از منتقدان ادبی معتقدند هر چه شاعران و نویسندگان شیعی واقعه عاشورا را
از دیدگاه حقانیت و قداست نگریستهاند، نگاه شاعران و نویسندگان اهل سنت،
نسبت به این واقعه سیاسی بوده است.
نزار قبانی شاعر
سنیمذهب، داستان مقاومت مردم فلسطین و جنوب لبنان را برگرفته از كربلا
میداند و جنوب را به عنوان پوشنده عبای امام حسین(ع) و تصویری كه برگرفته
از صحنه كربلاست، بیان میكند. قبانی در یكی از اشعار خود سروده است: «اگر
میخواهیم دوباره متولد شویم از خیمه حسین(ع) و اهلبیت او بر پوست شما،
علامت شهادت نصب میشود و از دل روزگار همچون جوشیدن آب و پیام بیرون
میآید؛ پیامی كه كربلا، احد، بدر، حسین(ع) و فاطمه(س) یك صدا ندا میزنند
تا ما تاریخمان را اصلاح كنیم.»
شاعر معروف دیگری در ادبیات عرب به نام عبدالرحمان شرقاوی میگوید: «جایگاه سر حسین(ع) در قلب من است. به دنبال راس حسین نباشید بلكه از ارزش و جایگاه شهادت او آگاه باشید.»
behroozraha
دوشنبه 6/9/1391 - 20:25
اهل بیت
بسیاری از شعرهایی كه برای امام حسین(ع) سروده شده، توسط عالمان شیعه بوده
است كه فقط برای تقرب به اهل بیت شعر میسرودند. عالمان برجستهای نظیر هاشم الكعبی، علامه بحرالعلوم و سیدحیدرحلی در این میان اهمیت ویژهای دارند.
اما
اینگونه شاعران فقط به ذكر مناقب اهل بیت(ع) و بویژه امام حسین(ع) و
یارانش بسنده میكردند. در كنار این دسته از شاعران شیعه، شاعران شیعه
دیگری هستند كه در واقعه عاشورا ذوب شده و آن را به بهترین گونه در آثار و
سرودههای خود جاودان كردهاند. نمونه بارز این گروه كه سرآمد همه
شاعران شیعه است، دعبل خزاعی است كه در قصیده تائیه
واقعه كربلا و مصائب اهل بیت(ع) را به گونهای زیبا توصیف كرده و میگوید:
«آل رسولالله در بیابان تشنه و سرگردانند، حال آن كه خاندان یزید در
قصرها و خیمههای آراسته زندگی میكنند.»
این شاعر شیعی كه در زمان امام
رضا(ع) زندگی میكرد در بخش دیگری از قصیده تائیه كه از زیباترین
قصیدهها در مدح و مرثیه اهل بیت(ع) به شمار میرود، میگوید: «ای
فاطمه(س) اگر تصور میكردی كه حسین(ع) در خون خود غلطید و لبتشنه در كنار
فرات جان داد، به صورت خود سیلی میزدی و اشك دیدهات برگونههایت جاری
میشد، آنها تشنه جان دادند، ای كاش من هم پیش از آن مرده بودم.»
همچنین
حمیری كه در رثای سالار شهیدان(ع) و یارانش به صورت جدی به سرودن شعر
پرداخته و در یكی از قصاید خود گفته است: «من پیوسته به دوستی حسین(ع) عشق
میورزم و خود را فدایی راه او میدانم و همیشه زبان به مدح او و یارانش
میگشایم.»
شاعران شیعهمذهب در تمام دورهها با اشاره به واقعه
عاشورا، ادبیات متمایزی را خلق كردهاند و در پرتوی این تلاش، اصطلاحات و
گفتارهای زیبایی را با محوریت عشق، فداكاری و ایثار، نشانگر خاص این حادثه
در متون ادبی عرب قرار دادهاند. كمیل نیز از دیگر شاعران شیعی است كه
اشعارش در دفاع از امام حسین(ع) و اهل بیت ایشان در محافل مختلف قرائت
میشد.
به نظر میرسد شاعران شیعهمذهب در توصیف واقعه عاشورا، بیشتر
به اهداف اصلی و آرمانخواهانه امام حسین(ع) بویژه امربه معروف و نهیاز
منكر اشاره كرده و پیرامون آن شعر سرودهاند، اما شاعران و ادیبان دیگر
مذاهب با تمركز بر موضوع اصلاحگری، این واقعه را توصیف كردهاند و در
آثار اینگروه هدف امام حسین(ع) اصلاح جامعه منحرف آن زمان ذكر شده كه
در پرتوی فداكاری و ایثار به گونهای عمیق حاصل شده است.
همچنین احمد
امین ناقد مصری در اینباره میگوید: «حقیقت این است كه ادبیات شیعه،
ادبیات عرب را غنی و پربار كرده و علت آن نیز موقعیت شیعه بود كه به صورت
طبیعی موجب شعلهور كردن عاطفه و تحریك آن میشد؛ عاطفهای كه بهترین
پشتوانه ادب محسوب میشود.» behroozraha
دوشنبه 6/9/1391 - 20:23
اهل بیت
حركت انقلابی امام حسین (ع) در تاریخ ادبیات عرب، مكتب ادبی خاصی را پدید
آورد كه پیش از آن وجود نداشت. قبل از قیام امام حسین(ع)، جریان متعهد در
ادبیات عرب مربوط به اشعار اخلاقی و آداب اجتماعی محض بود اما پس از واقعه
كربلا، این جریان در ادبیات عرب متحول شد و رنگ عدالتطلبی و بیدادستیزی به
خود گرفت.
تقریبا بخش مهمی از شاعرانی كه در ادبیات عرب به خلق
اثر پرداختهاند، سرودههایی را به واقعه عاشورا اختصاص دادهاند. در واقع
انقلاب كربلا عنصرهایی را به ادبیات عرب تزریق كرده كه در تاریخ ادب عرب
كمیاب و چه بسا نایاب هستند.
اولین اشعار عاشورایی در ادبیات عرب در
فضای خفقان عصر اموی و عباسی سروده شد و سرایندگان آن با بیم جان در رثای
امام حسین(ع) شعر میسرودند. شاعرانی نظیر كمیت، سید اسماعیل حمیری، منصور
نمری و عبدی كوفی در فضایی رعبانگیز و هراسآور در دوره حكومت بنیامیه،
اشعار ارزندهای در جهت انتقام خون امام حسین(ع) سرودند و خاندان بنیامیه
را مورد هجو و لعن خویش قرار دادند. كمیت اسدی میگوید: «و امام حسین(ع)
كشتهای است كه در میان فرومایگان و اوباش افتاده است.»
سید اسماعیل
حمیری، شاعر عربزبان ـ كه دیوانش آكنده از اشعاری در وصف اهل بیت(ع) و
واقعه كربلاست ـ ضمن اینكه از دشمنان اهل بیت(ع) تبری میجوید، در رثای
امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) میگوید: «ای آل یاسین، ای كسانی كه مورد
اطمینان من هستید، شما سروران من در زندگانی میباشید، از دشمنان شما یعنی
آل حرب، آل زیاد و آل مروان تبری و بیزاری میجویم ـ ابن زیاد با چوبدستی
به دندانهای حسینبنعلی میزد ـ در حالیكه من بارها پیغمبر را دیدم كه
آن دندانها را میبوسید و من بر این امر شاهدان بسیار دارم.»
در دوره
بنیعباس شاعری به نام منصور نمری پس از واقعه تخریب حرم امام حسین(ع)
توسط متوكل عباسی، در اشعار خویش بنیعباس را همپایه با بنیامیه معرفی
كرد و مورد تعقیب قرار گرفت. از این شاعر اشعار زیادی با موضوع عاشورا بر
جای مانده است.
در ادبیات عرب، شاعرانی را كه متأثر از واقعه عاشورا شعر
سرودهاند میتوان به 3 دسته تقسیم كرد: شاعران شیعه، شاعران سنی و شاعران
غیرمسلمان.
behroozraha
دوشنبه 6/9/1391 - 20:22