تبیان، دستیار زندگی

بسم الله الرحمن الرحیم

با استفاده از این بیان رضوى در مى یابیم كه چنین مرگى جاهلى است ؛ از آنجا كه مرگ هر كسى با زندگى او تناسب دارد و مردن مردم چون زندگى آنان است . پس هنگامى كه مرگ كسى جاهلى باشد، زندگى اش نیز جاهلانه خواهد بود كه با مرگ جاهلى پایان پذیرفته است . چون زندگى عقلانى ، مرگ عقلانى را در پى دارد و هر كه از دنیا به باغى از باغ هاى بهشت برود، قطعا عاقل است . زیرا پروردگارش را عبادت و بهشت را كسب كرده است و هر كس چنین باشد، عاقل است . چون عقل آن نیروى درونى است كه به واسطه اش خداوند رحمان عبادت شود و بهشت به جنگ آید.
آرى ، سبب مرگ جاهلى همان ظهور زندگى جاهلى است ، باید زندگى او نیز حیات جاهلى باشد. سرش آن است كه وجود قرآن علمى و عینى سبب پیدایش حیات پاكیزه ى عقلانى است ؛ یا اءیها الذین امنوا استجیبوالله و للرسول اذا دعاكم لما یحییكم ⁽⁶⁴⁾ و لینذر من كان حیا و یحق القول على الكافرین . ⁽⁶⁵⁾

64.سوره ی انفال,آیه ی24.
65.سوره ی یس,آیه ی70.

منبع:کتابقرآن كریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

یكى دیگر از آثار مشترك قرآن علمى و عینى این است كه منشاء انكار قرآن علمى و رویگردانى از آن و مقابله ى با آن ، جاهلیت محض و از ساحت عقل و عدل دور بودن است ؛ اءفحكم الجاهلیة یبغون و من اءحسن من الله حكما لقوم یوقنون ⁽⁵⁸⁾ و اذ جعل الذین كفروا فى قلوبهم الحمیة حمیة الجاهلیة فاءنزل الله سكینته على رسوله و على المؤ منین و اءلزمهم كلمة التقوى و كانوا اءحق بها و اءهلها و كان الله بكل شى ء علیما . ⁽⁵⁹⁾ زیرا عقل آن نیرویى است كه به او، خداوند رحمان عبادت شود و بهشت به چنگ آید. پس آن چه وسیله ى پرستش خداوند نشود، هرگز عقل نیست ، بلكه سفاهت و نادانى است ؛ و من یرغب عن ملة ابراهیم الا من سفه نفسه . ⁽⁶⁰⁾
بنابراین ، حیات بى رشد عقلانى ، جهالت و پستى است ؛ هر چند صاحبان این حیات داراى صنعت پیشرفته باشند، چنان كه این عیب بزرگ ، در ملت هاى پیشرفته ى صنعتى و داراى حكومت هاى ستمگر و طغیانگر یا دیگر مردمان پیرو ممالك پیشرفته به چشم مى خورد و آنان روز قیامت چنین مى گویند: انا اءطعنا سادتنا و كبراءنا فاءضلونا السبیلا . ⁽⁶¹⁾
پس ، منكر قرآن و رویگردان از آن و پرخاشگران ، نادان و بى خرد، و زندگانى او جاهلیت ، و قلبش كانون تعصب باطل جاهلى است و مجالسى براى نزول آرامش و طماءنینه در آن نیست ، چنان كه با وجود طغیان جایى براى تقوا نمى ماند. چون تقوا عبودیت كامل و فروتنى در پیشگاه خداوند سبحان است ، در حالى كه طغیان همان ربوبیت باطل ، سركشى و استكبار در برابر خداوند متعالى است .
در روایت پیشین از حضرت رضا علیه السلام از جدشان حضرت على علیه السلام این معنا گذشت :... آیا معناى استكبار را مى دانید؟ استكبار ترك طاعت كسى است كه به اطاعتش امر، و تكبر ورزیدن نسبت به كسى است كه به پیروى از او دعوت شده اند؛ اءفتدرون الاستكبار ما هو؟ هو ترك الطاعة لمن اءمروا بطاعته و الترفع على من ندبوا الى متابعته . ⁽⁶²⁾
بنابراین ، زندگى منكر قرآن علمى و عینى و روى گردان از آن دو، جاهلیت محض است . محمد بن اسماعیل از حضرت رضا علیه السلام چنین نقل مى كند: كسى كه بمیرد و امامى نداشته باشد، به مرگ جاهلى مرده است ؛ من مات و لیس به امام ، مات میتة جاهلیة . به ایشان گفتم : آیا هر كس بمیرد و امامى نداشته باشد، به مرگ جاهلى مرده است ؟
حضرت فرمودند: آرى ، واقفى ها یعنى كسانى كه اعتقاد به امامان دوازده گانه ندارند كافرند و ناصبى ها كسانى كه به امامان معصوم علیه السلام ناسزا مى گویند مشرك ؛
نعم و الواقف كافر و الناصب مشرك . ⁽⁶³⁾

58-سوره ى مائده ، آیه ى 50.
59-سوره ى فتح ، آیه ى 26.
60-سوره ى بقره ، آیه ى 130.
61-سوره ى احزاب ، آیه ى 67.
62-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 2، كتاب الدعا، ص 25، ح 28.
63-همان ، ج 1، كتاب الامامة ، ص 90، ح 14.

منبع:کتاب قرآن كریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

بر پایه ى این بیان جامع و كامل حضرت ، همه ى انسان ها از شناخت كنه انسان كامل معصوم علیه السلام عاجزند و در نتیجه از گزینش و انتصاب و انتخاب و توكل او - به گونه اى كه امامت از طریق وكالت باشد، نه ولایت - ناتوانند، بلكه امام معصوم علیه السلام چونان ستاره اى بلند مرتبه است كه دست ها را به آن راهى نیست ، چه رسد به این كه او را برگزینند و مانند چراغى فروزان پیش روى مردم قرار دهند؛ بلكه این خداوند سبحان است كه شخصا امام معصوم را چون مشعلى نورانى پیش روى مردم مى نهد.
گفتنى است : این مشخصات و اوصاف میان دو قرآن ، علمى و عینى ، به عبارت دیگر، میان ثقلین ، مشترك است .

منبع: کتاب قرآن كریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

قرآن مایه ى شفا و مرض است . رازش همان است كه گذشت . زیرا انسان كامل قرآن مجسم است ، چنان كه قرآن ، انسان كامل مدون است و شفا و مرض از صفات فعلى و برگرفته از مقام فعل خداوند سبحان است ، نه از مقام ذات . چون ذات او برتر از آن است كه منشاء صدور شفا و مرض باشد.
پس شدنى است كه یك فعل خارجى ، براى گروهى نور و روشنایى و براى گروه دیگرى گمراهى و نابینایى باشد یا براى عده اى شفا و براى عده ى دیگرى سبب بیمارى و مرض باشد و هیچ مانعى از جمع میان آن دو روشنایى و گمراهى ، شفا و مرض ، دو امر متضاد در یك شى ء نیست . زیرا نسبت ها گوناگون است ؛ نسبت به بعضى شفا بخش و نسبت به بعض دیگر بیمارى زاست ؛ چنان كه درباره ى قرآن علمى آمده است كه نسبت به برخى نور و هدایت ، و براى برخى دیگر كورى و ضلالت است ، همچنین نسبت به قومى شفا بخش و براى قوم دیگر بیمارى زا و هلاكت آور است ؛ و ننزل من القران ما هو شفاء و رحمة للمؤ منین و لا یزید الظالمین الا خسارا ⁽⁵³⁾ ؛ و قل هو للذین امنوا هدى و شفاء و الذین لا یؤ منون فى اذانهم وقر و هو علیهم عمى اءولئك ینادون من مكان بعید . ⁽⁵⁴⁾
قرآن عینى نیز چنین است ؛ یعنى انسان كامل معصوم براى عده اى از مردم ، مظهر جمال خداوند و براى عده اى دیگر مظهر جلال اوست . چنان كه حضرت رضا علیه السلام مى فرماید: امام ، از گناهان پاك و از عیوب پیراسته است ، داراى علم ویژه و حلم مخصوص است ، نظام و قوام دین و عزت مسلمانان و مایه ى خشم منافقان و نابودى كافران است ؛ الامام المطهر من الذنوب و المبراء عن العیوب ، المخصوص بالعلم ، الموسوم بالحلم ، نظام الدین و عز المسلمین و غیظ المنافقین و بوار الكافرین . ⁽⁵⁵⁾

53-سوره ى اسراء، آیه ى 82.
54-سوره ى فصلت ، آیه ى 44.
55-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب الامامة ، ص 98، ح 35.

 منبع:کتاب قرآن كریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آِت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

اوصاف خداوند داراى دو نوع ذات و فعل است و هدایت یافتگى ، ذاتى اوست ؛ یعنى به هدایت كننده نیازى ندارد و صفت ذات اوست ، ولى هدایت گرى او نسبت به دیگران از صفات فعل اوست و هر صفت فعلى برگرفته از مقام فعل مستند به ذات است ، نه از خود ذات فعل خدا به سان واسطه اى میان آن صفت و ذات اوست .
پس هدایت باید مظهرى بیرونى داشته باشد كه همان فعل خداوند است و همان گونه كه قرآن كریم در دو اسم متهدى بنفسه و هادیا لغیره مظهر خداست ، انسان كامل معصوم و عالم به قرآن به محتواى آن نیز در دو اسم پیش گفته مظهر خداوند است .
شاهدش این حدیث حضرت رضا علیه السلام در باب امامت است : خداوند پیامبران و ائمه علیهم السلام را توفیق داد و آنچه را به دیگران نداده بود، از خزانه ى علم و حكمت خود به آنان عطا كرد. پس علم ایشان برتر از علم اهل زمانشان هست . چنان كه در قرآن آمده است ؛ آیا كسى كه به حق ره مى نماید، شایسته ى پیروى است یا آن كه راه نمى یابد، جز آن كه به وسیله ى دیگرى هدایت شود؟ شما را چه شده است چگونه داورى مى كنید؟ ان الاءنبیاء و الاءئمة صلوات الله علیهم یوفقهم الله و یؤ تیهم من مخزون علمه و حكمه ما لا یؤ تیه غیرهم ، فیكون علمهم فوق علم اءهل الزمان فى قوله تعالى : اءفمن یهدى الى الحق اءحق اءن یتبع اءمن لا یهدى الا اءن فمالكم كیف تحكمون . 1
آرى ، انسان كامل معصوم علیه السلام هدایت یافته ى ذاتى است و به هدایت دیگر موجودات امكانى نیاز ندارد. چون او مظهر تام و آینه ى تمام نماى خداوند و خودش صراط مستقیم است ؛ ان ربى على صراط مستقیم . 2 پس ، بدون نیاز به هدایت دیگران ، هدایت برگرفته از فعل خارجى معصوم علیه السلام است و او حقیقتا شایسته است كه هادى دیگران باشد.
بنابراین ، غیر معصوم به هدایت معصوم نیازمند است ، چنانكه همه ى كتاب هایى كه انسان ها براى هدایت مردم به سوى حق و حقیقت نگاشته اند، به كتاب خداوند سبحان نیاز دارد. چون قرآن مظهر خداوند هدایت یافته ى بالذات و هدایت گر دیگران است . پس قرآن عینى مانند علمى ، در این دو اسم مظهر خداوند متعالى است .

1.سوره ى یونس ، آیه ى 35؛ مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب الامامة ، ص 100، ح 45.
2.سوره ی هود,آیه ی56.

منبع:کتاب قرآن كریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

معیت قرآن و عترت كه بر آن اتفاق نظر هست ، حقیقتى است كه طبق مراتب وجود خارجى درجاتى دارد. پس وجود طبیعى آن با كثرت و تعدد همراه است . قرآن وجودى دارد و عترت نیز وجود دیگرى همچنین است در عالم مثال ؛ با این تفاوت كه در عالم مثال تزاحم مادى و تطارد عینى نیست و مرتبه ى سوم وجود آن دو در عالم عقل و تجرد محض ‍ است كه با وحدت همراه است قرآن و عترت بیش از یك وجود ندارد، هر چند بر پایه ى تجزیه و تحلیل مفهومى یا ماهوى تغایر همچنان هست در ذهن دو وجود جداگانه براى آن ها مى توان تصور كرد.
شاید در سخن حضرت صادق علیه السلام نشانى از همین مطلب باشد كه در پاسخ پرسش مفضل بن عمر درباره ى صراط فرمود: صراط راهى است به سوى شناخت خداوند بزرگ ، و آن دوتاست : راهى در دنیا و راهى در آخرت ؛ صراط دنیا همان امامى است كه طاعت او واجب است ، هر كس در دنیا او را بشناسد و از هدایت او سود برد، از راهى گذشته است كه گذرگاه جهنم در آخرت است و كسى در دنیا او را نشناسد، گام هایش در صراط آخرت مى لغزد و در دوزخ جا مى گیرد؛ هو الطریق الى معرفة الله عز و جل ، و هما صراطان فى الدنیا و صراط فى الآخرة ، و اءما الصراط الذى فى الدنیا فهو الامام المفترض الطاعة ، من عرفه فى الدنیا و اقتدى بهداه مر على الصراط الذى هو جسر جهنم فى الآخرة ، و من یعرفه فى الدنیا زلت قدمه عن الصراط فى الآخرة ، فتردى فى نار جهنم . 1
بر پایه ى مباحث پیش گفته قرآن ، كلام مصون الاهى است و شیطان از هر گونه دست درازى ، زیاد یا كم كردن ، تحریف و برگرداندن آن ناتوان است ؛ پس هر گاه سالك الى الله به وسیله ى كلمات قرآن سخن بگوید و روح و جسم و قلب و قالب خود را با آن همدم سازد و از هدایتش جدا نگردد، و هدایت قرآن را تابع هواى نفس خود نگرداند، بلكه خواسته هایش را با هدایت قرآن همگام كند، چنین انسانى مجسمه اى از قرآن مى شود كه از وسوسه ى شیطان در امان است ، به گونه اى كه ابلیس از جهت گمراهى و پیروى هواى نفس و جدایى و نافرمانى از حق ، در او طمعى نمى ورزد.
چنانكه از این كلام حضرت رضا علیه السلام از پدران معصومشان علیهم السلام به دست مى آید:
حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم به حضرت على علیه السلام فرمود: اى على ، هیچ راهى را نپیمودى ، جز آن كه شیطان در غیر مسیر تو قدم گذاشت ؛ ما سلكت طریقا و لا فجا الا سلك الشیطان غیر طریقك و فجك . 2

1.بحار، ج 8، باب 22، ص 66، ح 3 و ج 24، باب 24، ص 11، ح 3.
2.مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب الامامة ، ص 133، ح 142.

منبع:کتاب قرآن كریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

 

بسم الله الرحمن الرحیم

امام ترازوى عدلى است كه عقاید و اخلاق و اعمال مردم را با آن مى سنجند. از آنجا كه قرآن صراط مستقیمى است كه سالك در آن طى مسیر مى كند، پس هنگامى كه آن را شایسته بخواند و همه ى آیاتش را بشناسد و آن ها را باور و به آن ها عمل كند و از حق آن چیزى نكاهد، چنین سالكى خود صراط مستقیم و ترازوى عدل و قسط مى گردد، كه عقاید و اخلاق و اعمال مردم را با ترازوى عقیده ى صحیح و خلق نیكو و اعمال شایسته ى او مى سنجند.
بنابراین ، او نمونه ى كاملى از قرآن و معارف آن مى گردد. او قرآن عینى است در برابر قرآن علمى و از او جدایى ناپذیر، همان گونه كه قرآن علمى هرگز از او جدا نیست .

منبع:قرآن كریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

فیلسوفان انسان را نوع اخیر و حكیمان او را نوع متوسط مى دانند. زیرا در حركت جوهرى ، حركت و مسافت و متحرك در خارج یكى است ، گر چه از جهت تحلیل ذهنى ، هر یك از دیگرى جداست و انسان نیز نزد عموم فلاسفه نوع اخیر است ، لیكن از نظر حكمت متعالیه انسان نوع متوسطى است كه در زیر مجموعه ى آن ، انواع حقیقى بسیارى یافت مى شود.
بنابراین ، نفس چون ماده اى براى كمالات وجودى انسان است . سپس ، این كمالات در نفس رسوخ كرده ، ملكه مى شود، به گونه اى كه نفس توسط آن كمالات ، صورت خاصى مى گیرد و حقیقتا خود آن مى گردد؛ هر چند پیش ‍ از این ، كمالات به شكل قوه و استعداد در آن وجود داشته است .
انسان به تمام ذات و وجودش به سمت خداوند در حركت است و سرانجام به دیدار او بار مى یابد؛ یا اءیها الانسان انك كادح الى ربك كدحا فملاقیه . 1 اگر بر صراط مستقیم سیر كند و اصلا خودش صراط مستقیم شود، جمال رحمت پروردگارش را مى بیند؛ وجوه یومئذ ناضرة * الى ربها ناظرة . 2 اگر از صراط مستقیم دور گردد و به كژى گراید، خودش ‍ راه ضلالت و گمراهى مى شود و هیزم آتش مى گردد و جلال قهر و خشم پروردگارش را مى نگرد؛ خداوند سبحان سخن آنان را بیان مى كند كه از مكانى دور فریاد مى زنند: ربنا اءبصرنا و سمعنا؛ 3 یعنى خدایا دیدیم و شنیدیم ، در حالى كه آنان نابینا به محشر مى آیند؛ و نحشره یوم القیمة اءعمى . 4 چون از مشاهده ى جمال و رحمت الاهى ناتوان و نابینایند، هر چند جلال و قهر او را مى بینند جاى تدبر است .

1.سوره ى انشقاق ، آیه ى 6.
2.سوره قیامة ، آیات 22 - 23.
3.سوره ى سجده ، آیه ى 12.
4.سوره ى طه ، آیه ى 124.

منبع:کتاب قرآن كریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

 

دعاهایی كه در ارتباط غیرمستقیم با حضرت است

الف- دعا برای دوستان و یاوران و خدام آن حضرت

دعا برای دوستان و یاوران و زائرین حضرت نیز در ادعیه و زیارات به چشم می خورد. مضامینی از قبیل كمك خواستن از خداوند و یاری حق تعالی برای آنها، دعا برای این كه خداوند آنها را دوست بدارد.

ب- دعاهای شخصی كه در رابطه با حضرت برای خود دعا می نماییم

در ادعیه و زیارات مضامینی آمده كه دعا برای خود انسان در رابطه با امام زمان(عج)، است. از نمونه های آن موارد زیر است:

از اعوان و انصار و یاران و ملازمان و محافظان و تابعین و دوستان و خونخواهان و خالصان و پیشروان در ادای اوامر حضرت و راضی و تسلیم بودن نسبت به آن حضرت، از منتظران ظهور و فرج حضرت بودن، محشور گشتن در زمره آن حضرت و زیر پرچم حضرت، در قیامت از یاران حضرت بودن، توفیق ادای حقوق آن حضرت، درك ظهور و زمان پس از ظهور حضرت و بازگشت و زنده شدن در صورت مرگ قبل از ظهور.

 

خداوند رأفت و رحمت و دعاهای خیر حضرت را به ما برساند، نماز ما را به خاطر او قبول كند، دعای ما را به او مستجاب فرماید، گناهان ما را به او ببخشد، رضایت او را بر ما منّت نهد، ما را به او ببخشد، رضایت او را بر ما منّت نهد، ما اجتهاد در طاعت او داشته باشیم و اجتناب از معصیت او كنیم.

برآوردن حوایج به خاطر او، توفیق زیارت حضرت به انواع آن و با عبارات مختلف، ثبات در متابعت حضرت و یقین در زمان غیبت بر وجود آن حضرت و مسأله ظهور، گرفته نشدن یاد او از ما، توفیق دعا برای حضرت، برطرف شدن شك و شبهه، دفع بلا از ما، به خاطر آن حضرت.

آنچه آل محمد(صلّی الله علیه وآله)، را خوش آید و آنچه دشمنانشان از آن حذر كنند از ما ببینند، خداوند ما را به محبت او منتفع سازد، دعا برای دوری از شكّ و شبهه در مورد حضرت و داشتن خلوص، دوری از كسالت و بیكاری، سلامتی در امتحان الهی، نرمی و خضوع باطنی برای ولی امر خداوند، صبر در زمان غیبت و عجله نداشتن در امر ظهور.

ج- دعا علیه دشمنان حضرت

در ادعیه و زیارات دعا بر علیه دشمنان و خواركنندگان حضرت نیز آمده است. مضامینی از قبیل خوار شدن خوار كنندگان (خاذلین) حضرت، دعا علیه انواع دشمنان حضرت، دعا برای این كه خداوند دشمنانش را دشمن بدارد.

در ادعیه و زیارات مربوط به حضرت مضامین دیگری نیز آمده كه به آنها اشاره می شود:

1. شكوای دل با خداوند و امام زمان(عج)، از دشواری‌های زمانه و طولانی شدن غیبت و استغاثه به آنها، كه اكثرا با مضامین بالا و به صورت خطابی است، و گاهی كلماتی از قبیل «الغوث» و «ادركنی» و «العجل» آمده است.

2. بیان فضائل و خصائص مظلومیت اهل بیت(علیهم السلام)، و بخصوص امام  زمان(عج).

3. شهادت به اعتقادات درباره حضرت؛ از قبیل طول عمر حضرت و رجعت و عدل جهانی كه به دست او تحقق می یابد.

4. تجدید بیعت و اعلام آمادگی برای جانفشانی و اطاعت از اوامر آن حضرت.

 

بخش دوم

برشمردن دعاها و زیارات مربوط امام عصر(عج)، و ذكر منابع آنها و فشرده ای از محتوای هر یك، بخش دوم این نوشتار را تشكیل می دهد.

1. دعای ندبه

دعای ندبه از اعمال سرداب مقدس امام زمان(عجّل الله تعالی فرجه)، و نیز از اعمال عید فطر و روز جمعه است، و خواندن آن در همه اوقات مناسب است.

این دعا گرچه مربوط به امام زمان(عج) است، ولی می توان گفت یك دور عقاید تشیع در آن آمده است.

در این دعا ابتدا توحید و سپس نبوت انبیاء(صلوات الله علیهم)، و پیامبر و بعد مسأله وصایت امیرالمؤمنین(علیه السلام)، و فتنه های پس از پیامبر(صلّی الله علیه وآله)، آمده و پس از اشاره ای به ائمه(علیهم السلام)، موضوع امام زمان(عج)  آورده شده و درباره غیبت و دیگر جوانب مربوط به آن حضرت در قالب شكوای دل خطاب به حضرت آمده است و در آخر هم دعاهایی بسیار مختصر و جامع آمده است.(1)

2. دعای عهد

از امام صادق(علیه السلام) روایت شده كه فرمودند:

هر كس چهل روز صبح هنگام، دعای عهد را بخواند از یاران قائم ما است و اگر قبل از ظهور آن حضرت از دنیا برود خداوند او را در زمان ظهور از قبر بیرون می آورد كه در خدمت حضرت باشد. خداوند به هر كلمه ای از این دعا هزار حسنه عطا فرماید و هزار گناه محو می نماید.

دعای عهد ابتدا خداوند را به اسامی و صفات می خواند و بعد صلوات بر امام زمان(عج) است. سپس دعاهایی در مورد آن حضرت و فرج او و نیز حضور ما در زمان حضرت و دیدار روی حضرت دارد.(2)

3. زیارت آل یاسین

این زیارت توقیعی است كه از ناحیه مقدس امام عصر(عج) صادر گشته و حضرت می فرمایند:

هر گاه خواستید به ما توجه پیدا كنید همانگونه كه خداوند فرمود بگویید: سلام علی آل یاسین ...

این زیارت بسیار معتبر و پرمحتوا است و می توان گفت: خلاصه ای از عقیده هر شیعه در زمان غیبت است و آنچه یك شیعه باید در زمان غیبت بداند در آن آمده است.

در این زیارت ابتدا سلام‌های متعددی با مضامین بالا، خطاب به امام زمان(عج) آمده و سپس حضرت را برای عقاید قلبی خود از اقرار به ائمه(علیهم السلام)، و دیگر عقاید تشیع شاهد می گیرد.

در دعای بعد از زیارت آل یاسین هم پس از صلوات بر پیامبر(صلّی الله علیه وآله)، دعاهایی در مورد دعا كننده دارد و بعد صلوات بر حضرت حجت(عج) با القاب مخصوص است و بعد دعاهایی در مورد حفظ و فرج و تأیید و ظهور حضرت و درباره شیعیان آمده است.(3)

4. زیارت حضرت در حرم سامرا

زیارتی است كه شهید در مزار خود و نیز ابن مشهدی در المزار الكبیر آورده اند:

هنگامی كه از زیارت دو امام در سامرا فارغ شدی بر در حرم امام زمان(عج) بایست و بگو: السلام علیك یا خلیفة الله و ... سپس بر در سرداب غیبت، بین دو در بایست در حالی كه ...

این زیارت ابتدا سلام‌های متعددی با مضامینی بسیار سنگین دارد كه حاوی فضائل و خصایص حضرت و پاره ای از اعتقادات شیعه است و بعد شهادت به جوانب مختلف حضرت و مطالبی در مورد ظهور و بعد از ظهور خطاب به آن حضرت است و در آخر صلوات بر پیامبر(صلّی الله علیه وآله) و آل آن حضرت و دعا برای تعجیل فرج به چند شكل و برای یاری خداوند بوسیله حضرت و احیای دین توسط حضرت و ایجاد امنیت توسط حضرت و برپایی عدل و برطرف شدن ظلم توسط حضرت است و به صلوات ختم می شود.(4)

5. زیارت امام زمان(علیه السلام) در سرداب مقدس

زیارتی است كه شهید در مزار و ابن المشهدی در المزار الكبیر آورده اند كه هنگام داخل شدن در سرداب خوانده می شود و بعد از زیارت، دوازده ركعت نماز دارد و بعد دعای «الهی عظم البلاء ...» خوانده می شود.

این زیارت هم سلام‌هایی بسیار جامع و كامل دارد كه غیر از معصوم(علیه السلام) دیگری نمی تواند آن كلمات را بیان فرماید و در آخر حضرت را بر عقاید قلبی خود شاهد می گیرد و دعایی كوتاه در آخر دارد، و پس از آن نماز و صلواتی با عباراتی سنگین برای حضرت آمده است.(5)

6. صلوات بر امام زمان(عج)

صلواتی است شامل درود بر آن حضرت و دعا برای ظهور او به عبارت‌های مختلف و همچنین دعا برای بعد از ظهور حضرت است كه همان كارها و برنامه های حضرت است.(6)

7. زیارت حضرت پس از نماز صبح

زیارتی است كه هر روز پس از نماز صبح خوانده می شود. در این زیارت از خدا طلب صلوات بر حضرت از سوی جمیع مؤمنین می نماید و همچنین تجدید بیعت با حضرت و دعا برای خود كه از یاران حضرت و اطرافیان و نگهبانان و شهیدان در ركاب حضرت باشیم.(7)

8. دعا در زمان غیبت

دعایی است كه در زمان غیبت خوانده می شود و به گفته شهید و ابن مشهدی از ناحیه خود حضرت وارد شده و این دعا بعد از اعمال سرداب نیز خوانده می شود.

در این دعا ابتدا شكایت به خداوند از زمان غیبت آمده و پس از صلوات دعا برای فرج و استغاثه به پیامبر(صلّی الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین(علیه السلام) و بعد استغاثه به امام زمان(عج) است.(8)

9. زیارت امام زمان(علیه السلام) در روز جمعه

زیارتی است كه در روز جمعه (كه روز ظهور امام زمان(عجّل الله تعالی فرجه) خواهد بود) وارد شده است.

این زیارت ابتدا سلام‌هایی است متعدد كه همه حاوی صفات و خصایص و فضایل حضرت و گاهی حاوی دعای برای فرج و دیگر جوانب حضرت است و سپس ذكر صلوات آمده و دعا برای خود كه از منتظران و یاران و شهیدان و دوستان حضرت باشیم. بعد از آن خطاب به حضرت درد دل و شكوایی دارد.(9)

10. دعا برای حضرت در شب نیمه شعبان

دعایی است كه در شب نیمه شعبان خوانده می شود. در این دعا خداوند را به حق مولود نیمه شعبان قسم می دهد و القاب و فضایل حضرت و بعد صلوات بر حضرت آمده و دعا برای حضور در ظهور حضرت و از یاران آن حضرت بودن و در آخر صلوات بر ایشان و لعن بر دشمنان ایشان ذكر شده است.(10)

11. دعا برای امام زمان(علیه السلام) در روز جمعه

این دعا در اصل صلواتی است كه در اعمال روز جمعه وارد شده است. ابتدا صلوات‌هایی بر پیامبر(صلّی الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین(علیه السلام) و ائمه(علیهم السلام)، و بعد صلواتی بر همه معصومین(علیهم السلام) است. سپس صلوات بر امام زمان(عج) است و بعد دعا برای طول عمر حضرت و حفظ حضرت از انواع شرور و دعا برای رعیت و شیعیان حضرت و دعا برای فرج و ظهور حضرت به انواع مختلف و در آخر صلواتی بر پنج تن(علیهم السلام)، و امام زمان(عج) آمده است.(11)

12. دعا برای امام زمان(علیه السلام) در سرداب مقدس

این دعا از امام رضا(علیه السلام) نقل شده و در اعمال سرداب مقدس آمده است. ابتدا دعا برای سلامتی حضرت با القاب خاص آمده و حفظ از شرور و تأیید آن حضرت از جانب خداوند و دعا برای فرج و ظهور حضرت و انواع دعا علیه دشمنان امام زمان(عج) و اقرار به صفات حضرت و دعا برای خود نسبت به حضرت و نیز دعاهایی كلی برای خود انسان و در آخر، صلوات بر ائمه(علیهم السلام) و اقرار به فضایل و خصایص اهل بیت(علیهم السلام) آمده است.(12)

13. دعا برای امام زمان(علیه السلام) در زمان غیبت

دعایی كه ابوعمرو، عثمان بن سعید عَمری، اولین نائب از نوّاب اربعه زمان در غیبت صغری خوانده و ابوعلی محمدبن همام شنیده و او را امر نموده كه این دعا را بخواند، و سید بن طاووس نیز فرموده كه ما این دعا را از فضل خدا می دانیم.

در ابتدای این دعا جمله «اللهم عرّفنی نفسك...» آمده و سپس به پیامبر(صلّی الله علیه وآله) و ائمه( علیهم السلام) شهادت داده و بعد دعا برای سلامتی امام زمان(عج) و دعا برای طول عمر حضرت است و در همه اینها معارف بالایی درباره آن حضرت آورده است.

سپس دعا برای خودمان از قبیل یقین و حالت انتظار و تسلیم در مقابل حضرت و از یاران حضرت بودن آمده است. بعد از آن دعا برای فرج و لعن بر دشمنان حضرت و دعا برای بعد از ظهور حضرت و صلوات بر ائمه(علیهم السلام) و سپس شكایت از زمان و دعا علیه دشمنان حضرت و نیز تحقق یافتن تمام خوبی‌ها توسط حضرت آمده است.(13)

امید است این مختصر، انس دل‌هایی باشد كه در عصر غیبت، انیسی جز مولایشان برای دل خود ندارند و با آنچه به عنوان خطاب با حضرت ولی عصر(عجّل الله تعالی فرجه) بر زبان می آورند، از اعماق وجود، آن محبوب دل‌ها را دعا كنند و از دور و نزدیك سلامش نمایند و بر او درود فرستند.

 

پی نوشت‌ها:

1- كتاب محمد بن حسین بن سفیان بزوفری (خطی)؛ المزار القدیم، راوندی (م 573 ق.)؛ المزار الكبیر، محمدبن مشهدی (م قرن 6)؛ جمال الاسبوع، سید بن طاووس، ص553؛ الاقبال بالاعمال، سید بن طاووس، ص295، ب87، دعا بعد صلاة عید الفطر؛ مصباح الزائر، سید بن طاووس، ص446، اعمال سرداب؛ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ج102، ص111؛ زادالمعاد، محمدباقر مجلسی، ب11، زیارت صاحب الزمان(عجّل الله تعالی فرجه)

2- مصباح الزائر، سید بن طاووس، ص235، 236؛ بحارالانوار، ج53، ص95، ح111؛ ج102، ص111؛ مفاتیح الجنان، ص539 ـ 540.

3- الاحتجاج، طبرسی، ج2، ص316- 318؛ بحارالانوار، ج53، ص171،ح57؛ ج 94،ص3؛ ج102، ص81،ح1؛ مفاتیح الجنان، ص523ـ 525.

4- المزار الكبیر، ابن مشهدی، ص194ـ 196؛ مزار شهید، ص62 ـ 63؛ بحارالانوار، ج102، ص116 ـ 118؛ مفاتیح الجنان، ص526 ـ 529.

5- المزار الكبیر، ابن مشهدی، ص196؛ مزار شهید، ص64 ـ 65؛ مصباح الزائر، سید بن طاووس، ص228، 229؛ بحارالانوار، ج102، ص101 ـ 109؛ مفاتیح الجنان، ص529 ـ 531.

6- مصباح الزائر، سید بن طاووس، ص228، 229؛ بحارالانوار، ج102، ص102؛ مفاتیح الجنان، ص531.

7- مصباح الزائر، سید بن طاووس، ص228، 229؛ بحارالانوار، ج102، ص110؛ مفاتیح الجنان، ص538 ـ 539.

8- المزار الكبیر، محمد ابن مشهدی، ص196؛ مزار شهید، ص64، 65؛ بحارالانوار، ج102، ص119؛ مفاتیح الجنان، ص531- 532، شبیه آن در ص 115 ـ 116، و نیز دعای بعد از نماز امام زمان(عج) در بحارالانوار، ج91، ص190، و مفاتیح الجنان، ص45 ـ 46.

9- بحارالانوار، ج102، ص215؛ مفاتیح الجنان، ص59 ـ 60.

10- الاقبال بالاعمال، سید بن طاووس، ص 705 ـ 706؛ مفاتیح الجنان، ص59 ـ 60.

11- الغیبة، شیخ طوسی، ص177؛ جمال الاسبوع، سیدبن طاووس، ص494 ـ 504؛ بحارالانوار، ج52، ص17 ـ 22، ج94، ص181؛ مفاتیح الجنان، ص51 ـ 53.

12-المصباح، كفعمی، ص548؛ مصباح الزائر، سید بن طاووس، ص226، 227؛ جمال الاسبوع، سید بن طاووس، ص506 ـ 511؛ بحارالانوار، ج95، ص330، ح4؛ ج102، ص111؛ بحارالانوار، ج95، ص332، ح5؛ مفاتیح الجنان، ص541 ـ 543.

13- كمال الدین، شیخ صدوق، ج2، ص190؛ مصباح الزائر، سید بن طاووس، ص22ـ 223؛ جمال الاسبوع، سید بن طاووس، ص521 ـ 529؛ بحارالانوار، ج53، ص187، ح18؛ ج5، ص327، ح3؛ ج102، ص89؛ مفاتیح الجنان، ص588 ـ 591.

نویسنده: محمد انصاری زنجانی

تنظیم تبیان، هدهدی.

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام بر یگانه یادگار خداوند در زمین ...

درود بی پایان بر حضرت بقیة الله الاعظم حجة بن الحسن المهدی، ارواحنا فداه.

خدایا، ظهورش را نزدیك فرما، و جهان را به نور قدومش روشن كن. و عدل مطلق را به دست او در سراسر گیتی حكمفرما ساز.

دعاها و زیارت‌های مربوط به ساحت مقدس امام زمان و صاحب اختیار عوالم امكان، بخش مهمی از فرهنگ شیعه را به خود اختصاص داده است. این گستردگی منشأیی جز این ندارد كه آن حضرت، خاتم اوصیا و امید امت‌هاست. و با امامتی كه تاكنون دوازده قرن از آن می گذرد، نمونه ای در انبیا و امامان گذشته است.

جمع آوری و تدوین ادعیه و زیارات مربوط به آن حضرت به صورت‌های مختلفی تاكنون انجام شده و دایره وسیعی دارد. در این نوشته به چند نمونه مشهور آنها اشاره می شود و با برداشت‌های موضوعی و تلخیصی كه از مضامین آنها شده، آشنایی بیشتری با محتوای این دعاها پیدا خواهیم كرد.

لازم به تذكر است كه دعا برای وجود شریف امام زمان،(عجّل الله  تعالی  فرجه)، در دعاهای مخصوص به حضرت محدود نمی شود؛ بلكه در زیارات ائمه و اعمال شب و روز جمعه و حتی در دعاهای نماز و غیره نیز به چشم می خورد، كه در این نوشته به آن موارد هم مراجعه شده است.

بخش اول

برداشتی از ادعیه و زیارات مربوط به امام زمان،(عجّل الله  تعالی  فرجه)، كه بیانگر محتوای آنهاست و آنچه ما بر زبان جاری می كنیم و باید به معنای آن توجه كنیم، بخش نخست این نوشتار است كه بطور خلاصه و فهرست وار تقدیم می شود:

دعاهایی كه در مورد خود حضرت موجود است:

1- تعجیل فرج و ظهور حضرت

این مضمون بیش از مضامین دیگر در ادعیه و زیارات آمده است. در دعاها و زیارت‌های مربوط به امام زمان(عج)، آنچه بیش از همه به چشم می خورد؛ دعا برای تعجیل فرج و مقرر گشتن امر ظهور حضرت از جانب خداوند به عبارت‌های مختلف است. دعا برای تعجیل فرج گاهی به صورت تصریح و گاهی به صورت كنایه است مانند: عزّت مؤمنان و ذلت جباران، منافقان، كفار، معاندان، دشمنان، سلاطین، رقیبان حضرت و آنان كه سعی در خاموش نمودن نور حضرت و از یاد بردن ذكر او دارند.

یاری مؤمنان و سركوب دشمنان توسط حضرت، درخواست چشم روشنی برای معصومین و ذریه آنها و نیز شیعیان، از خداوند كه اشاره به ظهور و فرج است؛ احیای دین و سنت و درستی تغییر یافته های قرآن و بازگرداندن احكام تغییر داده شده توسط حضرت، ظاهر شدن نور حضرت و برطرف شدن بدعت‌ها و باطل‌ها.

گسترش عدل و داد به دست حضرت پس از شیوع ظلم و جور، ایجاد رعب و سیطره برای حضرت پس از ظهور، نشر علم و پاكسازی جهان از ضلالت‌ها توسط حضرت، برطرف شدن تمامی مشكلات و غم‌های مؤمنان توسط حضرت، استقرار امنیت در همه جا توسط حضرت، هدایت تمامی بندگان به آن حضرت، جمع و یگانگی احزاب و فرقه های مختلف توسط حضرت و ...

2- دعا برای سلامتی حضرت

در دعا برای سلامتی امام زمان(عج)، نیز گاهی تصریح به سلامتی و حفظ حضرت شده و گاهی به صورت‌های دیگر آمده است. از نمونه این دعاها دفع حسد و شر حیله گران و ظالمان و جباران از حضرت است. سلام‌هایی كه به حضرت داده شده بسیار زیاد است و همه حاوی مضامین بالا از عقاید شیعه در مورد آن حضرت و صفات و خصائص و دیگر جوانب او است. این سلام‌ها همه به منزله دعا برای سلامتی حضرت بوده و نیز ادای احترام و عرض ادب خدمت اوست.

در این سلام‌ها اشاره شده كه تحیتی از جانب خود انسان و نیز درخواست از خداوند است كه سلام جمیع مؤمنین و مؤمنات از شرق و غرب عالم را به او برساند، حفظ حضرت از هر طرف و از هر جهت، حفظ پیامبر(صلّی الله علیه وآله)، و ائمه(علیهم السلام)، به آن حضرت و درباره آن حضرت، دعا برای طول عمر و زینت زمین به بقاء حضرت به عبارات مختلف.

صلوات‌هایی كه در ادعیه و زیارات نسبت به حضرت آمده به انواع و اقسام و عبارات مختلف است و اكثرا همواره با صلوات بر پیامبر(صلّی الله علیه وآله)، دیگر معصومین(علیهم السلام)، آمده است.

ادامه دارد...