برنامه های اسلام، برای رسیدن انسان به خوشبختی و سعادت جاودانه تدوین شده است؛ سعادتی كه گستره ای به پهنای دنیا و آخرت دارد. در این میان، روزه عبادتی است كه در ره پویی بشر به سوی كمال و تعالی نقش بسزایی دارد.
روزه، برای رستگاری انسان و رهایی او از قید تن و توجه او به افق های سبز واجب گردیده است. انسان خو گرفته با روزمرگی در یك اردوی معنوی یك ماهه، رهایی از بند تن و زنگارزدایی از دل را با هم تجربه می كند، غلبه بر خواهشهای دل را تمرین می كند و لذت آسمانی شدن را می چشد. در آیه 183 سوره بقره، امید به پرهیزكار شدن انسان را در قفس تن، راز وجوب روزه می داند و می فرماید:
«ای ایمان آورندگان! روزه بر شما واجب گردید، آن سان كه بر پیش از شما هم واجب شده بود. باشد كه پرهیزكاری كنید.»
نكته زیبایی كه در این آیه به چشم می خورد، لطافت بیان آن است. به دلیل دشواری روزه، خداوند از طرفی با خطاب«یا ایها الذین امنوا» و از دیگر سو با توجه دادن به این كه روزه اختصاص به شما ندارد بلكه بر پیشینیان نیز لازم بوده است، مسلمانان را آماده انجام آن ساخته است.
امام صادق(ع) در بیانی زیبا چنین می فرماید: لذت خطاب «یا ایها الذین امنوا» سختی و مشقت عبادت را از بین می برد.
وقتی انسان با چنین خطابی از سوی معبود بی همتا روبه رو می گردد، سرشار از نیرو خود را آماده اجرای حكم آن یگانه بی نیاز می كند.
در این نوشتار برآنیم تا گوشه ای از آثار سازنده روزه بر زندگی انسان را در دو بعد معنوی و اجتماعی بررسی كنیم.

معنویت، نیاز اساسی انسان است. همان گونه كه غذا، برای ادامه زندگی مادی ضروری است، معنویت نیز برای طراوت روح بزرگ انسان یك نیاز اساسی است. از نگاه قرآن انسان مستعد تعالی است؛ از این رو برنامه های ویژه ای هم برای او قرار داده شده است. در قرآن به انسان چنین گفته می شود :«ای انسان حقا كه تو به سوی پروردگار خود به سختی در تلاشی و او را ملاقات خواهی كرد».
در مسیر تعالی انسان، برنامه هایی از سوی آفریدگار آگاه از همه احوال انسان پیشنهاد شده كه انجام برخی از آنها با شرایط لازم و برخی دیگر داوطلبانه است. روزه در شمار عبادتهایی است كه در شرایط ویژه ای مانند ماه مبارك رمضان و یا نذر و ... واجب می شود، ولی به صورت مستحبی و داوطلبانه هم قابل انجام است.در آموزه های دینی هم سفارش زیادی به روزه داری و توجه به این برنامه حتی به صورت داوطلبانه و مستحبی شده است.

مهمترین رهاورد روزه، بر اساس آیه 183 بقره، رسیدن به گوهر پرارج تقواست. هدف از وجوب روزه، تربیت معنوی انسان و گذاشتن او در بزرگراهی است كه به پارسایی منتهی می شود. تعبیر«لعلكم تتقون» در این آیه شریفه، پرده از رازی می گشاید كه ملاك برتری آدمیان بریكدیگر دانسته شده و فرجامی نیك به نام فلاح و رستگاری خواهد داشت.
روزه، قطع نظر از زیباییهای دیگرش، یك زورآزمایی و خودشناسی است. روزه دار وقتی كه دید می تواند در مدت معینی از همه ضروریات بدن صرف نظر كرده و گرسنه و تشنه بماند، می داند كه دست كشیدن از محرمات برای او میسر است. بدین وسیله درهای تقوا و مقاومت در برابر شهوتها به روی شخص باز می شود و می تواند خود را به انجام واجبات و مستحبات وادارد.

با نگاهی به شرایط روزه داری، در می یابیم كه این برنامه هدفی جز تربیت انسان و آسمانی كردن او ندارد.
خداوند سبحان با دعوت به روزه، مقامی دیگر از انسانیت را پیشنهاد می دهد؛ انسانیتی رها از اسارت تن و خواهشهای درونی؛ انسانیتی كه با گذار از موانع ساده به دست می آید. چشم پوشی از آنچه تاكنون به راحتی بهره مند بوده، آن هم برای مدتی معین. تلاش برای خدایی شدن. شكستن دیوار عادتهایی كه مانع انس با معنویات است و انسان را از ترقی و تعالی باز می دارد.

یكی از آثار معنوی روزه، آرامش قلبی است؛ گوهر گران سنگی كه بشریت امروز برای یافتن آن حاضر است از همه دارایی خویش بگذرد. در پرتو روزه داری، دل از هوی و هوس بریده و در دامن یاری كه مبدأ و معدن آرامش است، پناه می گیرد. روزه دار با توجه بیشتر به پروردگار و احساس نزدیكی به آن «قریب مجیب»، دل از اغیار بریده و سرشار از آرامش و طمأنینه می گردد. از این رو، امام باقر (ع) در سخنی كوتاه و زیبا فرمود: «روزه مایه آرامش دل هاست.»

روزه، فرصتی است برای تأمل و تفكر. انسان روزه دار اندكی در آنچه بوده و آنچه باید باشد، تدبر می كند، با چراغ روزه ره می یابد و خود را از گردنه های پرخطر زندگی مادی به دور نگه می دارد. امام علی(ع) از رسول اعظم(ص) نقل می كند كه حضرت در سفر معراج از خداوند پرسید: خدایا روزه چه آثاری دارد؟ خداوند فرمود: روزه حكمت می آفریند و حكمت، معرفت و شناخت را در پی دارد و به دنبال معرفت، یقین وباور به دانسته ها حاصل می شود. زمانی كه كسی به یقین رسید، با تمام شرایط سازگاری می یابد و در این اندیشه نیست كه چگونه شب را به صبح رسانیده؛ در سختی یا آسایش]و تمام خاطر خود را به یار بی همتا می سپارد و در كسب رضایت او می اندیشد[.(ارشاد القلوب/ ج1/ ص 203)

روزه با گرسنگی و تشنگی و محدودیتهایی همراه شده تا خواب غفلت از چشم انسان گرفتار در تار دنیای فریبا، برباید و او را به فردایی دیگر یادآور شود. بر این اساس، یكی از آثار معنوی روزه، یادآوری روز رستاخیز است كه هیچ كس را از آن گریزی نیست. مردمان هر یك با كوله ای از توشه هایی كه در دنیا اندوخته اند، برانگیخته خواهند شد و در محشر گرسنه و تشنه در انتظار حسابرسی به سر خواهند برد. امام رضا (ع) در این باره می فرمایند:«مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگی و تشنگی را بفهمند و به واسطه آن، فقر و بیچارگی آخرت را بیابند.»(وسایل الشیعه/ ج4/ص 4)

اگر در عبادتهای دیگر، فرصت مانور برای شیطان فراهم گردد و بتواند با ریاكاری و تظاهر گوهر «قبول» را از اعمال انسان برباید، در روزه این مجال از او گرفته می شود؛ چه اینكه روزه دار را نیازی به تظاهر نیست و به دور از چشم مردم، بر شكستن روزه بدون اطلاع آنها توانا خواهد بود. از این رو، امام علی(ع) فرمودند: خداوند روزه را واجب كرد تا اخلاص آفریدگان آزموده گردد.» (نهج البلاغه)
فرد با گرفتن روزه و حفظ آن، اخلاص خود را ثابت می كند و در اثر مداومت بر این كار، صافی و صفا در دیگر عبادتها نیز برای او حاصل می شود. حضرت فاطمه زهرا(س) در این باره چنین می فرمایند: «خداوند روزه را برای استواری و تثبیت اخلاص ]بندگان [واجب ساخت.»(الكافی/ ج4/ص 62)

از آن روز كه تاج كرامت بر اثر دمیده شدن روح الهی بر آدم، بر سر همه انسانها نهاده شد، دریایی از حسادت و اندوه، ابلیس را فراگرفت و با سرباز زدن از سجده بر آدم، خود را از وادی رحمت خداوند راند. از آن پس، هر گاه و هر دم در كمین آدم و فرزندان او نشست تا بلكه سدی باشد بر سر راه عروج آنان، شیطان با انبوهی از لشكریان پلید به جنگ آدمیان همت گمارد و تا روز قیامت به این مبارزه ادامه خواهد داد تا به گمان خود گوهر سعادت از كف آنان برباید. در مقابله با این دشمن قسم خورده، انسان ها به برنامه هایی دعوت شده اند كه نتیجه آن رستگاری خودشان و روسیاهی شیطان و شیطان صفتان است. در این میان، روزه برنامه ای است كه به فرموده رسول خدا (ص)، شیطان را از انسان دور می سازد و فرصتی برای تقویت روحانی او پدید می آورد.

از چیزهایی كه اهمیت روزه را بیشتر می نمایاند، وعده پاداشهایی است كه برای این رفتار دینی داده شده است. در حدیثی قدسی می خوانیم كه خداوند فرمود: هر كار نیكی پاداشی معین مانند ده تا هفتصد برابر آن عمل دارد، غیر از روزه داری كه از آنِ من است و من خود پاداش آن را می دهم... چون بنده ام به خاطر من از خواسته ها و خوردنی ها و لذت هایش صرف نظر می كند.» بر اساس این روایت نورانی، سر این پاداش بیكران، در دلدادگی انسان به خدا و گذشتن او از همه خواسته های خویش برای او نهان است.

انسان هرچند معنویت گریز نیست، اما گاهی دشواری ظاهری برخی از تكالیف دینی، بهانه ای برای سهل انگاری در انجام آن برنامه را در وی پدید می آورد. اما هنگامی كه فرد در برنامه ای عمومی و همراه با همسفرانی آسمانی به توفیق روزه داری دست یازید، برای او بسان ورود به شهر عبادت و بندگی خواهد بود؛ زیرا موفقیت در گرفتن روزه، با قبول تمام سختیهای آن، مقدمه حضور دائمی برای دیگر برنامه های آسان و انسان ساز را در او به وجود می آورد. از سویی دیگر، تمرین یك ماهه فرصتی برای انس هر چه بیشتر با برنامه های دینی خواهد بود. روزه آغازی است برای انجام تمام خوبیها، پلی است برای پرواز به سوی بیكرانها و جرقه ای برای خدایی شدن.

یكی از جلوه های معنوی روزه داری، انس با سحر و عادت به سحرخیزی است. از نظر قرآن، بهترین زمان برای مناجات و استغفار، سحر است:
هر گنج سعادت كه خدا داد به حافظ
از یمن دعای شب و ورد سحری بود
در دعای روز هجدهم این ماه هم از خداوند چنین می طلبیم:
«خدایا!مرا در این ماه نسبت به بركت سحرهایش بیدار گردان و دلم را به روشنی فروغ سحرگاهانش روشن ساز!»

یكی از فواید بزرگ روزه، تربیت روح و تقویت اراده و تعدیل غرایز انسانی است. روزه دار در حال روزه با وجود گرسنگی و تشنگی و خودداری از سایر لذایذی كه باید از آنها چشم بپوشد، روح و اراده خویشتن را تقویت می كند. بر این اساس، مقصود از روزه به دست گرفتن زمام نفس سركش و تسلط بر شهوات و هوسهاست. در حقیقت، مهم ترین فلسفه روزه همین اثر اخلاقی و تربیتی است. انسانی كه هر لحظه تشنه و گرسنه شد، آب و غذا در اختیار اوست، همانند درختانی است كه در پناه دیوارهای باغ بر لب نهرها می رویند كه یك روز قطع آب، ممكن است باعث پژمردگی یا خشكیدن آنها گردد. این درختان نازپرورده، كم مقاومت، كم دوام و بسیار ناپایدارند، اما درختانی كه از لابلای صخره های سخت می رویند و نوازشگر آنها از همان كوچكی طوفانهای سخت كوهستان و محرومیتهای گوناگون است، محكم، با دوام، پرمقاومت سختكوش و سخت جانند.
روزه نیز با محدودیتها و محرومیتهای موقت خود، به روح و جسم انسان توان و قدرت و مقاومت و به دنبال آن نور وصفا می بخشد. جمله «لعلكم تتقون» باشد كه پرهیزكار شوید.» نیز به همین حقیقت اشاره دارد.

انسان به بهانه روزه، بستر پر آرامش خویش را رها می كند، از غذا و نوشیدنیها در طول روز خودداری می كند، تمام وجود خود را برای انجام یك روزه كامل و مورد رضایت حضرت حق، از بدیها باز می دارد و هر لحظه به یاد او و در اندیشه خشنود سازی اوست. رهاورد چنین برنامه ای، تابش نور الهی بر دل چنین فردی است و باز شدن در روشن آشنایی و انس با خدای خوبیها. روزه دار در ماه رمضان، مهمان ویژه خداست و بر خوان پر از نعمت او بهترین لحظه های معنوی را تجربه می كند. آنچنان كه امام باقر(ع) فرمود: «ماه رمضان، ماه خداست و روزه داران در آن مهمانان خدا و مورد تكریم ویژه اویند.» روزه داران در این ماه فرصتی برای حضور هر چه بیشتر بر سر سفره احسان الهی می یابند؛ فرصتی كه به منظور انس او با آفریدگارش تدارك دیده شده است.

امام صادق(ع) در تفسیر آیه «واستعینوا بالصبر و الصلاة»(بقره 45) فرمود: «الصبر الصیام؛ صبر، روزه است.» و فرمود: «هنگامی كه گرفتاری شدیدی به انسان رو آورد، روزه بگیرد كه خداوند خود فرموده: ازروزه و نماز استمداد جویید.»(المیزان/ ج1 / ص 154)
روزه، مایه رسیدن به اهداف بلندی است كه بدون تكیه بر معنویات دسترسی به آنها ممكن نیست. انسان در پرتو روزه، تحمل سختی ها و شكیبایی را می آموزد و تا رسیدن به هدف، پایمردی و مقاومت نشان می دهد و در مواجهه با دشواریها بی تاب نمی شود، بلكه با تكیه بر لطف الهی، در آرزوی پایان آن می نشیند و با كوشش خود، در راه رسیدن به هدف بزرگی كه دارد، گام بر می دارد.

یكی از آثار روزه بخصوص در ماه مبارك رمضان، خو گرفتن به برنامه های معنوی با توجه به سفارشهای فراوان معصومان(ع) به آن برنامه هاست كه نقش بسزایی در انس افراد با معنویات و لذت بردن از برنامه های معنوی دارد.

یكی از آثار اجتماعی روزه، درس مساوات و برابری در میان افراد اجتماع است؛ زیرا با انجام این دستور مذهبی افراد برخوردار، هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمی یابند و هم با صرفه جویی در غذای شبانه روزی خود می توانند به كمك آنها بشتابند.(تفسیر نمونه/ج1/ص 455) امام صادق(ع) نیز با اشاره به این پیامد نیكوی روزه می فرماید: «خداوند روزه، را از آن رو واجب كرد كه دارا و محتاج در آن برابر گردند.»(من لایحضره الفقیه/ج2/ص 43)

روزه فرهنگ مخصوص خود دارد و روزه داران در ماه مبارك رمضان، بیشتر با واژه های مربوط به این فرهنگ سر و كار پیدا می كنند. طبق تحقیقات، در ماه مبارك رمضان، چهارصد واژه همگام با فرهنگ روزه بین ده تا سه برابر بیشتر از سایر ماه ها به كار می روند؛ واژه هایی چون تلاوت، صدقه، انفاق، خیرات، احسان، نماز، روزه، دستگیری، فقرا و... .

بسیاری از كدورتها و ناهنجاریهای اجتماعی، بویژه در ارتباطهای ناسالم با دیگران، ریشه در خود پرستی و خود شیفتگی دارد. فرد روزه دار با روزه داری از پیله خودپرستی خارج شده و پروانه وار گرد دیگر دوستان نیز خواهد گشت. توجه به همسایگان، اصلاح كدورتها، بازدید از اقوام و حضور در سفره افطاری دیگران و... زمینه های پدیدآیی ارتباطهای سالم و سودمند را فراهم می سازد.

یكی از آثار سودمند روزه در بخش اجتماعی آن، تمرین احترام به قانون و دیگر افراد جامعه است. در جامعه ای كه روزه به عنوان یك فریضه دینی مورد توجه است، همه افراد خود را موظف به خویشتنداری و رعایت احترام آن جامعه می دانند و از هركاری كه موجب جریحه دار شدن و آزار روزه داران می گردد، پرهیز می كنند. در جامعه روزه دار، خوردن و آشامیدن و حركات ضد اخلاقی مغایر با رفتار دینی به شدت محكوم است و انسانهای فهیم خویشتن را از آن دور نگه می دارند.

اگر كار سخت و دشواری برای همگان مقرر گردد، تحمل آن برای افراد از حیث روانی دشوار نخواهد بود. فخر رازی در تفسیر كبیر در این باره می گوید: چون روزه یك عبادت طاقت فرساست، عمومیت آن برای همگان مایه تقویت توان و مقاومت است. به همین دلیل، در آیه 183بقره، از وجوب روزه در تاریخ گذشته سخن به میان آمده است. همچنین، روزه داری به صورت همگانی و در مدت معینی از سال، فرصتی را برای تمرین یكی از قوانین مذهبی فراهم كرده تا همگان از بركات دستور ها و راهكارهای دینی به صورت ملموس آگاهی یابند.

بر اساس آماری كه از سوی مراجع مربوط اعلام می گردد، هر ساله با فرا رسیدن ماه مبارك رمضان میزان جرایم اجتماعی به میزان قابل توجهی كاهش می یابد. ریشه این اصلاح اجتماعی را باید در گرایش افراد جامعه به معنویات و سلطه معنویت بر جامعه جستجو كرد. این راهكار بزرگ معنوی می تواند راه گشای دیگر معضلات اجتماع اسلامی و نیز بشری قرار گیرد؛ به گونه ای كه با تبیین و گسترش صحیح مسائل دینی و روحانی، می توان به ستیز اهریمن پلیدیها و نادرستی ها رفت.

تشویق به افطاری دادن در فرهنگ اسلامی و دستگیری از نیازمندان و نیز گستردن سفره های اطعام برای همگان كه امروزه به صورت فرهنگی فراگیر درآمده، نشانه هایی از مهرورزی اند.
اكرام ایتام به پیروی از مولای یتیمان، امیر مؤمنان (ع) نیز گوشه ای از آثار اجتماعی روزه داری به شمار می آید. در ماه رمضان، دل ها در اثر همسایگی با نور و كاستن از عوامل مادی، رنگ و بوی بیشتری از محبت به خود می گیرد و زمینه گسترش شمیم خوش مهربانی در سراسر جامعه اسلامی پدید می آید.

ماه رمضان آمد، ای یار قمر سیما!
بربند سر سفره، بگشای ره بالا!
ای یاوه هر جایی، وقت است كه باز آیی
بنگر سوی حلوایی1 تا كی طلبی حلوا
یك دیدن حلوایی ز انسان كندت شیرین
كه شهد تو را گوید: «خاك توام ای مولا»
گر توبه ز نان كردی، آخر چه زیان كردی
كو سفره نان‌افزار؟ كو دلبر جان‌افزا؟
از دُرد به صاف آییم2 وز صاف به قاف اییم
كز قاف صیام ای جان، عصفور3 شود عنقا4
مولانا
فراخوانی دیگر و صلایی دوباره طنین‎انداز شد و در جان و دل عاشقان، جنب‌وجوشی دیگر پدید آمد. زهی سعادت! كه پروردگار مهربان در یك فراخوان عمومی، بندگانش را به مهمانی خویش خوانده است تا كام تشنه آنان را در این صحرای سوزان جهان مادی، سیراب سازد و روح سرگردان آنان را به بركت روزه و نماز و دعا و نیایش، به آرامش برساند و غبارها و تیرگی‎های گناهان را از صفحه جانشان بزداید. در این میان، تنها اظهار شوق معشوق جهان به عاشقان خویش باشكوه است. به تعبیر زیبای حكیم نظامی گنجه‎ای، حضرتش «شیفته» كسی می‎شود كه «شیفته» او شود و صدها برابر راغب كسی می‎شود كه به او رغبت ورزد:
شیفته‎ شیفته خویش بود
رغبتی از من، صد از او بیش بود5
نیز به تعبیر حافظ:
سایه معشوق اگر افتاد بر عاشق، چه شد
ما به او محتاج بودیم، او به ما مشتاق بود6
ـ این فراخوان و این اظهار رغبت معبود و این فرصت طلایی ضیافت را دریابیم و قدر بدانیم كه بهشت وصال حضرت معبود، به اقتضای مقام كبریایی آن ذات پاك، گاه‌گاهی ممكن می‎شود.
غنیمتی شمر ای شمع، وصل پروانه
كه این معامله تا صبحدم نخواهد بود7
از دیدگاه محی‌الدین عربی، رمضان، اسمی از اسم‌های خداست. پس باید برای آراسته شدن به این اسم، قیام كرد و خود را آماده ساخت تا به دیگر اسم‌ها و صفات الهی، آراسته شد. «رمضان، اسمی از اسماء تعالی است. پس قیام در این ماه، از برای این اسم و آراسته شدن به آن است. خداوند می‎فرماید: «یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ؛ روزی كه همه مردمان به فرمان پروردگار جهانیان بایستند.» (مطففین: 6) لذا عارف برای اجلال و بزرگداشت این اسمی كه اختصاص به این ماه ارجمند دارد، قیام می‎كند. در حقیقت، این ماه را از صفات حق‌تعالی، حكمی است كه غیر این ماه را نیست و آن وجوب روزه است بر بندگان الهی و آن روزه، صفتی است صمدانی كه انسان در آن عجل الله تعالی فرجه الشریف صفت و ماه] از خوردن و نوشیدن و زناشویی و غیبت دور است و اینها تمامی، صفات الهی است كه بنده در روزه‎اش بدان‌ها متصف می‎شود».8
اوج بزرگی ماه رمضان، در بنده روزه‎دار بروز می‎كند؛ آیینه‌داری خدا و با او هم‌جوار شدن. چنین كسی در كنار بهشت دیدار خدا، دنیا و نعمت‎هایش و بهشت و موهبت‎هایش را نیز خواهد داشت، همانگونه كه در این نیایش دل‌نشین از امام سجاد علیه السلام می‎خوانیم: «ولا تقطعنی عنك و لا تبعدنی منك یا نعیمی و جنتی و یا دنیای و آخرتی؛ عجل الله تعالی فرجه الشریف خدایا! ارتباط من با خود را] قطع نكن! و مرا از خود دور نگردان! ای نعمت من و بهشت من و دنیا و آخرت من!»9
یازده ماه پیشباز ماه رمضان
ماه رمضان، ماه مهمانی خدا، ماه جبران گذشته‎ها، ماه دریافت امان‎نامه ابدی از خدا، ماه رهایی از دوزخ، ماه بهشتی شدن، ماه سامان بخشیدن به دنیا و آخرت، ماه كشف و كرامت و ماه شایستگی برای لقاءالله و دیدار خداست. پس شگفت نخواهد بود اگر از یازده ماه قبل، به پیشبازش برویم و یازده ماه خود را برای چنین مهمانی سودآوری آماده كنیم. آن‌كه ماه رمضان را می‎شناسد، این‌گونه است: او از فردای عید فطر، در اندیشه ماه رمضان بعد است و از همان زمان، مراقب دل و جان خویش است تا دوباره به این ضیافت نور دعوت و خوشه‌چین این خرمن انبوه شود. احمد غزالی در این باره می‎نویسد:
«اكنون در سالی، ماهی را روزه فرمودند و این سال را به عدد، سیصد و شصت روز كردند، اما روز و سالِ خاصه‌گیان حق، مشاهده حق است و این را بر دوازده ماه كردند و یك ماه را از این برگزیدند. بر وی رقم صیام كشیدند تا بندگان، بدو از طعام و شراب10 امساك آرند. از درون تو، ماهی نهادند كه آن را ماه محبت گویند و آن اقبالِ آفتابِ دوستی است. ماه دیگر شرف نهادند و آن اقبالِ آفتاب نیازمندی است و ماه ارادت نهادند و این، اقبالِ آفتاب گرفتاری است و ماه صدق نهادند و آن، آفتابِ راستی است و ماه تسلیم نهادند، و آن، اقبال آفتابِ حكم برداشتن است و ماه رضا نهادند و آن، اقبال آفتابِ حقیقت است و ماه وجد نهادند و آن، اقبال آفتابِ بی‌خودی است و ماه وقت نهادند و آن، اقبال آفتابِ ربایش حقی است و ماه انس نهادند و آن اقبال آفتابِ سعادت دوستی است و ماه دیگر، حدیث نهادند و آن اقبالِ آفتاب قبول حقی است. این یازده ماه را باید گذرانید تا آنگاه به ماه صیام رسید و انآ اقبال آفتابِ مشاهده دوست است كه امساك باید آورد از طعام و شراب و بدانجا رسد كه چون ذكر با اخلاص ‎گوید، طعام و شرابِ وی شود كه بقا یابد از او و نوری در باطن وی بتابد كه سرّ او برایش كشف شود. و او، یك شادی‌اش در وقت افطار باشد و در آن مناجات كه در افطار این صوم كند، آن است كه حق‌تعالی وی را بشارت دهد كه: وصال من، مر تو راست، باش در وفای این تا وقتی كه همه به شراب و طعام مشغول آیند، تو به رؤیت و تماشای من درآیی كه اجر چنین روزه‎دارانی به نزد من، جز لقای من نباشد».11
ماه رمضان، فرصتی معنوی و زودگذر
فرصت‎ها زودگذرند و چه بسا تكرارناپذیر. پس باید از این لحظه‌ها استفاده بهینه كرد. ماه مبارك رمضان، یكی از این فرصت‎هاست كه هر سال، فقط یك‌بار رخ می‌دهد. آنان‌كه به تكرار فرصت‎ها اطمینان ندارند، نه‌تنها مراقب چنین فرصتی هستند، بلكه از چنین فرصتی بیشترین بهره را می‎برند؛ زیرا می‌دانند شاید این فرصت دیگر تكرار نشود و در نتیجه، برای همیشه به اندوه و حسرت گرفتار آیند. ماه رمضان، یكی از آن نسیم‎های ربانی است كه چون می‎وزد، باید خود را در معرض آن قرار داد كه پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید:
ان لربكم فی ایام دهركم نفحات الا فتعرضوا لها لعله ان یصیبكم نفحه منها فلا تشقون بعدها ابدا.12
همانا در روزگار شما، پروردگارتان نسیم‎هایی می‎وزاند. آگاه باشید كه در این هنگام، خود را به آن نسیم‎ها بسپارید، شاید نسیمی به شما برخورد كه پس از آن، هرگز گرفتار بدبختی و شقاوت نشوید.
مولوی با استناد به این حدیث شریف سروده است:
گفت پیغامبر كه نفحت‎های حق
اندرین ایام می‎آرد سَبَق13
گوش و هش دارید این اوقات را
در ربایید این چنین نفحات14 را
نفحه آمد مر شما را دید و رفت
هر كه را می‌خواست، جان بخشید و رفت
نفحه دیگر رسید آگاه باش
تا از این هم وانمانی خواجه تاش15
بر این اساس، بزرگان به فرصت‎ها و استفاده بهینه از آن اهتمام ویژه‎ای داشتند و همگان را به آن سفارش می‎كردند.
عزیزالدین نسفی درباره استفاده از فرصت‎ها می‎نویسد:
ای درویش! حیات را به غنیمت‎دار و صحت را به غنیمت‎دار و جوانی به غنیمت‎دار و جمعیت و فراغت را به غنیمت‎دار و یاران موافق را و دوستان مشفق را به غنیمت‎دار كه هر یكی نعمتی عظیمند و مردم از این نعمت‎ها غافلند و هركه نعمت نشناسد، از آن نعمت، برخورداری نیابد و این نعمت‎ها هیچ بقا و ثبات ندارند. اگر درنیابی، خواهند گذشت و چون بگذرد، هرچند پشیمانی خوری، سود ندارد. امروز كه داری، به غنیمت‌دار و هر كار كه امروز می‎توانی كردن، به فردا مینداز كه معلوم نیست كه فردا چون باشد.
ای درویش! تو از اینها مباش كه چون نعمت فوت شود، آنگاهش قدر بدانی كه بعد از فوت نعمت، قدر دانستن، هیچ فایده ندهد. با وجود نعمت، اگر قدر نعمت را بدانی، توانی كه آن را به غنیمت داری.16
مشو غافل ز پاس وقت وگر از دور بینانی
كه چون شد فوت، نتوان این عبادت را قضا كردن17
جانسوزتر ز مرگ طبیعی است فوت وقت
كاین انقطاع حق بود، آن انقطاع خلق18

پی‌نوشت‌ها:

1. مقصود، خداوند است.
2. یعنی از آلودگی‎ها صاف و زلال شویم.
3. گنجشک.
4. مولانا، کلیات دیوان شمس تبریزی، تصحیح: بدیع‌الزمان فروزانفر، ص48.
5. حکیم نظامی گنجه‎ای، کلیات خمسه، ص47.
6. دیوان حافظ، تصحیح: غنی، قزوینی، ص 198، غزل 206.
7. همان.
8. محی‌الدین ابن عربی، الفتوحات المکیة، ج2، ص321.
9. بحارالانوار، ج91، ص 147 (مناجات المریدین).
10. نوشیدنی.
11. احمد غزالی، مجموعه آثار، به کوشش: احمد مجاهد، صص47 و 48.
12. سیوطی، جامع الصغیر، ج1، ص80.
13. می‎آرد سَبَق: یعنی از پیِ هم می‎وزد.
14‎. نسیم‎ها.
15. مولوی، مثنوی معنوی، دفتر اول، بیت‎های 1960 ـ 1963.
16. عزیزالدین نسفی، انسان کامل، ص 323.
17. دیوان صائب تبریزی، تصحیح: محمد قهرمان، ج2، ص1242.
18. همان، ص 1052.

منبع: www.pajuhesh.irc.ir

تبلیغ شرکت تی ای دیتا به مناسبت ماه مبارک رمضان


تبلیغ یک آژانس هوایی به مناسبت ماه مبارک






تبلیغ مک دونالد


یک بیلبورد بسیار جالب، زیبا و خلاقانه به مناسبت ماه رمضان

گوشی آیفون

کارخانه نیسان

تبلیغ شامپو

به گزارش خبرگزاری فارس، مردم چین قبل از فرا رسیدن ماه مبارك رمضان بعد از تمیزكردن خانه‌ها و مساجدشان، به سخنان امام جماعتی كه راجع به اعمال این ماه و وظایف روزه‌داران صحبت می‏كند، گوش فرا می‌دهند و عقاید و احكام و نماز طراویح از جمله برنامه‏هایی است كه در ماه رمضان در مساجد كشور چین بر پا می‌شود.
«رجب ماجین لونگ» حافظ كل قرآن كریم از كشور چین به خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس می‌گوید: جمعیت مسلمانان در شمال كشور چین بیشتر از جمعیت جنوب آن است و شناختشان نسبت به دین اسلام بیشتر است اما جنوب چین به دلیل وجود پایتخت، معرفتشان نسبت به دین كمتر است و مسلمانان كمتری در آنجا زندگی می‌كنند.
وی درباره اهمیت تفسیر نسبت به قرائت قرآن ابراز می‌كند: معمولاً افراد بعد از روخوانی و قرائت قرآن به تفاسیر «جلالین» و «قاضی» مراجعه می‌كنند و سپس برای یادگیری علوم دینی به آموزشگاه‌هایی به نام «معهد» می‌روند و یا بعضی از مساجد نیز خودشان این علوم را به وسیله اساتید قرآنی آموزش می‌دهند و سپس بعد از طی این دوره، وارد دانشگاه‌هایی می‌شوند كه مختص علوم دینی و قرآنی است.
ماجین لونگ بیان می‌كند: در كشور چین 66 گروه مسلمان وجود دارد كه از اواخر ماه شعبان با روزه گرفتن به استقبال ماه رمضان می‌روند و بیشتر اوقاتشان را در مساجد می‌گذرانند. مسلمانان پیش از فرا رسیدن ماه خدا، بی‌صبرانه ماه مبارك رمضان را انتظار می‌كشند و بسیار این ماه را گرامی می‌دارند و در مساجد به عبادت خدا می‌پردازند؛
به گزارش فارس، هشتاد سال پس از هجرت پیامبر اكرم (ص)، ساخت مسجد‌های پاگودا (سبك معماری مخصوص چین و ژاپن) در چین رواج یافت، آنچنان كه امروز قریب به 45‌هزار مسجد این كشور میزبان میلیون‌ها مسلمان چینی و توریست‌های مسلمان و غیرمسلمانی است كه به قصد دیدن این مساجد به این كشور سفر می‌كنند. تعداد مسلمانان این كشور را نیز 50 میلیون نفر برآورد می‌كنند.
انتهای پیام/ك