** ربنای اول ** سوره آل عمران از سوره های مدنی - آیه شماره 8 متن عربی : ربنا لاتزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنك رحمه انك انت الوهاب . ترجه فارسی : بارالها ، دل های ما را به باطل میل مده پس از آنكه به حق هدایت فرمودی ، و به ما از لطف خویش اجر كامل عطا فرما كه همانا تویی بخشنده بی عوض و منت . ** ربنای دوم ** سوره مومنون از سوره های مكی - آیه شماره 109 متن عربی : انه كان فریق من عبادی یقولون ربنا ءامنا فاغفرلنا وارحمنا و انت خیر الرحمین . ترجمه فارسی : زیرا شمایید كه چون طایفه ای از بندگان صالح من روی به من آورده و عرض می كردند بارالها ما به تو ایمان آوردیم ، تو از گناهان ما درگذر و در حق ما لطف و مهربانی فرما كه تو بهترین مهربانان هستی . ** ربنای سوم ** سوره كهف از سوره های مكی - آیه شماره 10 متن عربی : اذ اول الفتیه ال الكهف فقالوا ربنا ءاتنا من لدنك رحمه و هیی لنا من امرنا رشدا. ترجمه فارسی : آنگاه كه آن جوانان كهف ( از بیم دشمن ) در غار كوه پنهان شدند از درگاه خدا مسئلت كردند بارالها تو در حق ما به لطف خاص خود رحمتی عطا فرما و بر ما وسیله رشد و هدایتی كامل مهیا ساز . ** ربنای چهارم ** سوره بقره از سوره های مدنی - آیه 250 متن عربی : و لما برزوا لجالوت و جنوده قالو ربنا افرغ علینا صبرا و ثبت اقدامنا و انصرنا علی القوم الكفرین . ترجمه فارسی : چون آنها در میدان مبارزه جالوت و لشكریان او آمدند از خدا خواستند كه بار پروردگارا به ما صبر و استواری بخش و ما را ثابت قدم دار و ما را بر شكست كافران یاری فرما .
بسم الله الرحمن الرحیم در آخرین روزهای ماه شعبان رسول گرامی اسلام ضمن ایراد خطبه ای برای مردم، به بیان فضایل و اهمیت ماه مبارك رمضان پرداختند و وظایف یك مسلمان واقعی و مؤمن حقیقی را برای تمام نسلها در طول تاریخ تشریح كردند. این توصیه ها مشعلی روشن برای همه كسانی است كه قصد دارند با شست و شوی جان و روح خویش در جاری زلال ماه مبارك رمضان، لیاقت قرب به درگاه ذات باری تعالی را بیابند و در ردیف مهمانان حقیقی ضیافت الله قرار گیرند. با هم ترجمه این خطبه را می خوانیم: ای مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو كرده است. ماهی كه نزد خدا، بهترین ماههاست و روزهایش بهترین روزها و شبهایش بهترین شبها و ساعتهایش بهترین ساعتهاست. ماهی كه در آن شما را به مهمانی خدا دعوت كرده اند و شما در آن از اهل كرامت خدا شده اید. نفسهای شما در آن ثواب تسبیح و ذكر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت. اعمال شما در آن پذیرفته است و دعاهای شما مستجاب، پس، از پروردگار خویش با نیت های راستین و دلهای پاك، بخواهید كه توفیق روزه این ماه وتلاوت قرآن در آن را به شما عنایت فرماید. شقی و بدبخت، آن كسی است كه در این ماه بزرگ، از آمرزش خدا بی بهره شود. در این ماه با گرسنگی و تشنگیتان، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را بیاد آورید. به فقیران و درماندگان كمك و تصدیق كنید. به پیران و كهنسالان احترام و ارج بنهید. به كودكانتان ملاطفت و مهربانی كنید. با خویشاوندان رفت و آمد داشته باشید. زبان خود را از گفتار ناشایست نگاه دارید. دیدگاه خود را از دیدن ناروا و حرام بپوشانید و گوش هایتان را از شنیدن آنچه نادرست است، بازدارید. با یتیمان مردم مهربانی كنید تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانی كنند. از گناهان خود به سوی خدا توبه و بازگشت كنید. در اوقات نماز، دستهای خود را به دعا بردارید، زیرا كه وقت نماز، بهترین ساعتهاست و در این اوقات، حق تعالی با رحمت، به بندگانش می نگرد و اگر با او مناجات كنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا كنند لبیكشان گوید واگر از او بخواهند عطا كند و چون او را بخوانند مستجابشان گرداند. ای مردم! جانهایتان در گرو اعمال شماست. پس با طلب آمرزش از خدا، آنها را از گرو، خارج كنید. پشت شما از بار گناهان سنگین است، پس با طول دادن سجده ها، آنها را سبك گردانید و بدانید كه حق تعالی به عزت خود سوگند یاد كرده است كه نمازگزاران و سجده كنندگان در این ماه را عذاب نكند و در روز قیامت آنها را از آتش دوزخ در امان دارد. ای مردم! هر كه از شما روزه دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد، نزد خدا پاداش بنده آزاد كردن و آمرزش گناهان گذشته اش را خواهد داشت. برخی از اصحاب گفتند: یا رسول الله! همه ما قادر به انجام آن نیستیم. حضرت فرمود: با افطار دادن روزه داران، از آتش جهنم بپرهیزید، اگرچه به نصف دانه خرما و یا به یك جرعه آب باشد. ای مردم! هر كه اخلاق خود را در این ماه نیكو كند، از صراط، آسان بگذرد، آن روز كه قدمها، بر آن بلغزد. هر كه در این ماه كارهای غلامان و مستخدمان خود را سبك گرداند، خدا در قیامت حساب او را آسان كند. هر كه در این ماه از آزار رساندن به مردم خودداری كند، حق تعالی، روز قیامت، خشم خود را از او باز دارد. هر كه در این ماه یتیم بی پدری را گرامی دارد، خدا او را در قیامت عزیز گرداند.
ماه رمضان فرصت مغتنمی است که خداوند برای بندگان در نظر گرفته تا انسانهای فراموشکاری که از پروردگار فاصله گرفتهاند به سوی او باز گردند. خداوند همواره برای بندگان فرصتهایی تعیین کرده تا آنان از این فرصتها با آگاهی بهره مند شوند . ماه رمضان از جمله این فرصتها است . رمضان، ماه خودسازی و اصلاح نفس است، در این ماه انسان خالق و خلق را در کنار هم مورد توجه قرار خواهد داد و با محرومان و مستضعفان احساس همدردی کرده و در جهت رفع مشکلات جامعه تلاش می کند. رمضان، ماه عابدان و زاهدانی است که می خواهند به قرب الهی برسند و از این ماه بهترین بهره ها را خواهند برد . در اسلام توصیه شده که در ماه مبارک رمضان به جای آنکه خود را از مردم جدا کنیم، می توانیم روز و شب با مردمی از اقشار مختلف جامعه در ارتباط باشیم و به دردهای اجتماعی رسیدگی کنیم. از آنجا که قرآن کریم در این ماه نازل شده، تلاوت قرآن در این ماه بسیار شایسته است، علاوه بر این، ایثار، همدردی با محرومان، کمک به فقرا و نیازمندان نیز در این ماه توصیه شده است، در ماه مبارک رمضان می توانیم خود را از فرش به عرش برسانیم . وقتی یک ماه تمرین دعا وعبادت وخودسازی کنیم بطور حتم روح و جان ما آمادگی تداوم این رفتار معنوی را در طول سال پیدا خواهد کرد و در حقیقت می توانیم با این شیوه خود را برای بقیه سال بیمه کنیم . این سیر معنوی از رجب و شعبان شروع می شود، در رمضان به اوج خود می رسد و استفاده از این اوج، موج حرکت در مسیر تعالی واقعی را موجب می شود.
خداوند در قرآن می فرماید:«یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا كُتِب عَلَیْكمُ الصیَامُ كَمَا كُتِب عَلى الَّذِینَ مِن قَبْلِكمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ(بقره ، 183) أَیَّاماً مَّعْدُودَت فَمَن كانَ مِنكُم مَّرِیضاً أَوْ عَلى سفَر فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّام أُخَرَ وَ عَلى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طعَامُ مِسكِین فَمَن تَطوَّعَ خَیراً فَهُوَ خَیرٌ لَّهُ وَ أَن تَصومُوا خَیرٌ لَّكمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ(بقره ،184) شهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَت مِّنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَمَن شهِدَ مِنكُمُ الشهْرَ فَلْیَصمْهُ وَ مَن كانَ مَرِیضاً أَوْ عَلى سفَر فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّام أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِكمُ الْیُسرَ وَ لا یُرِیدُ بِكمُ الْعُسرَ وَ لِتُكمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُكبرُوا اللَّهَ عَلى مَا هَدَاكُمْ وَ لَعَلَّكمْ تَشكُرُونَ(بقره ،185) :اى افرادى كه ایمان آورده اید ، روزه بر شما نوشته شد همان گونه كه بر كسانى كه قبل از شما بودند نوشته شده ، تا پرهیزكار شوید . چند روز معدودى را ( باید روزه بدارید ) و كسانى كه از شما بیمار یا مسافر باشند روزهاى دیگرى را ( بجاى آن روزه بگیرند ) و بر كسانى كه قدرت انجام آن را ندارند ( همچون بیماران مزمن و پیرمردان و پیره زنان ) لازم است كفاره بدهند ، مسكینى را اطعام كنند ، و كسى كه كار خیر را پذیرا شود براى او بهتر است ، و روزه داشتن براى شما بهتر است اگر بدانید . ( آن چند روز معدود ) ماه رمضان است كه قرآن براى راهنمائى مردم و نشانه هاى هدایت و فرق میان حق و باطل در آن نازل شده ، پس آنكس كه در ماه رمضان در حضر باشد روزه بدارد ، و آنكس كه بیمار یا در سفر باشد روزهاى دیگرى را بجاى آن روزه بگیرد ، خداوند راحتى شما را مى خواهد نه زحمت ، هدف این است كه این روزها را تكمیل كنید ، و خدا را بر اینكه شما را هدایت كرده بزرگ بشمرید و شاید شكرگذارى كنید . روزه سر چشمه تقوا و نیز حدیث معروف «الصوم جنة من النار »: روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ اشاره به همین موضوع است . در حدیث دیگرى از امام على (علیه السلام) مى خوانیم كه از پیامبر (ص) پرسیدند : چه كنیم كه شیطان از ما دور شود ؟ فرمود : «الصوم یسود وجهه ، و الصدقة تكسر ظهره ، و الحب فى الله و المواظبة على العمل الصالح یقطع دابره ، و الاستغفار یقطع وتینه »: روزه روى شیطان را سیاه مى كند ، و انفاق در راه خدا پشت او را مى شكند ، و دوست داشتن به خاطر خدا ، و مواظبت بر عمل صالح دنباله او را قطع مى كند ، و استغفار رگ قلب او را مى برد ! .در نهج البلاغه به هنگامى كه امیر مؤمنان على (علیه السلام) فلسفه عبادات را بیان مى كند به روزه كه مى رسد چنین مى فرماید : «و الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق» : خداوند روزه را از این جهت تشریع فرموده كه روح اخلاص در مردم پرورش یابد ! . و نیز در حدیث دیگرى از پیامبر (ص) مى خوانیم : «ان للجنة بابا یدعى الریان لا یدخل فیها الا الصائمون» : بهشت درى دارد به نام ریان ( سیراب شده ) كه تنها روزه داران از آن وارد مى شوند . مرحوم صدوق در معانى الاخبار در شرح این حدیث مى نویسد انتخاب این نام براى این در بهشت به خاطر آن است كه بیشترین زحمت روزه دار از ناحیه عطش است ، هنگامى كه روزه داران از این در وارد مى شوند چنان سیراب مى گردند كه بعد از آن هرگز تشنه نخواهند شد . اثر اجتماعی روزه الكسى سوفورین دانشمند روسى در كتاب خود مى نویسد : درمان از طریق روزه فائده ویژه اى براى درمان كم خونى ، ضعف روده ها التهاب بسیط و مزمن ، دملهاى خارجى و داخلى ، سل ، اسكلیروز ، روماتیسم ، نقرس ، استسقاء ، نوراستنى ، عرق النساء ، خراز ( ریختگى پوست ) ، بیماریهاى چشم ، مرض قند ، بیماریهاى جلدى ، بیماریهاى كلیه ، كبد و بیماریهاى دیگر دارد .معالجه از طریق امساك اختصاص به بیماریهاى فوق ندارد ، بلكه بیماریهائى كه مربوط به اصول جسم انسان است و با سلولهاى جسم آمیخته شده همانند : سرطان سفلیس ، سل و طاعون را نیز شفا مى بخشد ! . در حدیث معروفى پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلّم) اسلام مى فرماید : «صوموا تصحوا »: روزه بگیرید تا سالم شوید . و در حدیث معروف دیگر نیز از پیغمبر (صلى الله علیه وآله وسلّم) رسیده است «المعدة بیت كل داء و الحمیة راس كل دواء» : معده خانه تمام دردها است و امساك بالاترین داروها ! ( بحار الانوار جلد 14 قدیم ) . در طب امروز و همچنین طب قدیم ، اثر معجزآساى امساك در درمان انواع بیماریها به ثبوت رسیده و قابل انكار نیست ، كمتر طبیبى است كه در نوشته هاى خود اشاره اى به این حقیقت نكرده باشد ، زیرا مى دانیم عامل بسیارى از بیماریها زیاده روى در خوردن غذاهاى مختلف است ، چون مواد اضافى ، جذب نشده به صورت چربیهاى مزاحم در نقاط مختلف بدن ، یا چربى و قند اضافى در خون باقى مى ماند ، این مواد اضافى در لابلاى عضلات بدن در واقع لجنزارهاى متعفنى براى پرورش انواع میكربهاى بیمارى هاى عفونى است ، و در این حال بهترین راه براى مبارزه با این بیماریها نابود كردن این لجنزارها از طریق امساك و روزه است ! .روزه زباله ها و مواد اضافى و جذب نشده بدن را مى سوزاند ، و در واقع بدن را خانه تكانى مى كند .بعلاوه یك نوع استراحت قابل ملاحظه براى دستگاههاى گوارشى و عامل مؤثرى براى سرویس كردن آنها است ، و با توجه به اینكه این دستگاه از حساسترین دستگاههاى بدن است و در تمام سال به طور دائم مشغول كار است ، این استراحت براى آنها نهایت لزوم را دارد . بدیهى است شخص روزه دار طبق دستور اسلام به هنگام افطار و سحور نباید در غذا افراط و زیاده روى كند ، تا از این اثر بهداشتى نتیجه كامل بگیرد ، در غیر این صورت ممكن است نتیجه بر عكس شود .اثر اجتماعى روزه بر كسى پوشیده نیست . روزه یك درس مساوات و برابرى در میان افراد اجتماع است ، با انجام این دستور مذهبى ، افراد متمكن هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس در مى یابند ، و هم با صرفه جوئى در غذاى شبانه روزى خود مى توانند به كمك آنها بشتابند .البته ممكن است با توصیف حال گرسنگان و محرومان ، سیران را متوجه حال گرسنگان ساخت ، ولى اگر این مساله جنبه حسى و عینى به خود بگیرد اثر دیگرى دارد ، روزه به این موضوع مهم اجتماعى رنگ حسى مى دهد ، لذا در حدیث معروفى از امام صادق (علیه السلام) نقل شده كه هشام بن حكم از علت تشریع روزه پرسید ، امام (علیه السلام) فرمود :« انما فرض الله الصیام لیستوى به الغنى و الفقیر و ذلك ان الغنى لم یكن لیجد مس الجوع فیرحم الفقیر ، و ان الغنى كلما اراد شیئا قدر علیه ، فاراد الله تعالى ان یسوى بین خلقه ، و ان یذیق الغنى مس الجوع و الالم ، لیرق على الضعیف و یرحم الجائع» : روزه به این دلیل واجب شده است كه میان فقیر و غنى مساوات بر قرار گردد ، و این به خاطر آن است كه غنى طعم گرسنگى را بچشد و نسبت به فقیر اداى حق كند ، چرا كه اغنیاء معمولا هر چه را بخواهند براى آنها فراهم است ، خدا مى خواهد میان بندگان خود مساوات باشد ، و طعم گرسنگى و درد و رنج را به اغنیاء بچشاند تا به ضعیفان و گرسنگان رحم كنند . راستى اگر كشورهاى ثروتمند جهان چند روز را در سال روزه بدارند و طعم گرسنگى را بچشند باز هم اینهمه گرسنه در جهان وجود خواهد داشت ؟ ! اثر بهداشتى و درمانى روزه دراین آیات به بیان یكى از احكام اسلامی كه از مهمترین عبادات محسوب مى شود مى پردازد و آن روزه است ، و با لحن تاكید آمیز مى گوید : اى كسانى كه ایمان آورده اید روزه بر شما نوشته شده است آن گونه كه بر امتهائى كه قبل از شما بودند نوشته شده بود. و بلافاصله فلسفه این عبادت انسان ساز و تربیت آفرین را در یك جمله كوتاه اما بسیار پرمحتوا چنین بیان مى كند : شاید پرهیزكار شوید ( لعلكم تتقون ) . روزه عامل مؤثرى است براى پرورش روح تقوا و پرهیزگارى در تمام زمینه ها و همه ابعاد . از آنجا كه انجام این عبادت با محرومیت از لذائذ مادى و مشكلاتى - مخصوصا در فصل تابستان - همراه است تعبیرات مختلفى در آیه فوق به كار رفته كه روح انسان را براى پذیرش این حكم آماده سازد . نخست با خطاب یا ایها الذین آمنوا : اى مؤمنان ! سپس بیان این حقیقت كه روزه اختصاص به شما ندارد ، بلكه در امتهاى پیشین نیز بوده است . و سرانجام بیان فلسفه آن و اینكه اثرات پربار این فریضه الهى صددرصد عائد خود شما مى شود ، آن را یك موضوع دوست داشتنى و گوارا مى سازد . در حدیثى از امام صادق نقل شد كه فرمود : «لذة ما فى النداء ازال تعب العبادة و العناء !» : لذت خطاب یا ایها الذین آمنوا آن چنان است كه سختى و مشقت این عبادت را از بین برده است ! . اثر اخلاقی و تربیتی روزه روزه ابعاد گوناگونى دارد ، و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مى گذارد ، كه از همه مهمتر بعد اخلاقى و فلسفه تربیتى آن است . از فوائد مهم روزه این است كه روح انسان را تلطیف ، و اراده انسان را قوى ، و غرائز او را تعدیل مى كند . روزه دار باید در حال روزه با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب و هم چنین لذت جنسى چشم بپوشد ، و عملا ثابت كند كه او همچون حیوان در بند اصطبل و علف نیست ، او مى تواند زمام نفس سركش را به دست گیرد ، و بر هوسها و شهوات خود مسلط گردد .در حقیقت بزرگترین فلسفه روزه همین اثر روحانى و معنوى آن است ، انسانى كه انواع غذاها و نوشابه ها در اختیار دارد و هر لحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن مى رود ، همانند درختانى است كه در پناه دیوارهاى باغ بر لب نهرها مى رویند ، این درختان نازپرورده ، بسیار كم مقاومت و كم دوامند ، اگر چند روزى آب از پاى آنها قطع شود پژمرده مى شوند ، و مى خشكند .اما درختانى كه از لابلاى صخره ها در دل كوهها و بیابانها مى رویند و نوازشگر شاخه هایشان از همان طفولیت طوفانهاى سخت ، و آفتاب سوزان ، و سرماى زمستان است ، و با انواع محرومیتها دست به گریبانند ، محكم و با دوام و پر استقامت و سخت كوش و سخت جانند ! . روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام مى دهد و با محدودیتهاى موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مى بخشد ، و چون غرائز سركش را كنترل مى كند بر قلب انسان نور و صفا مى پاشد .خلاصه روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مى دهد ، جمله لعلكم تتقون ( باشد كه پرهیزگار شوید ) اشاره به همه این حقایق است خلاصه ای از دست نوشته های شهید مطهری
براى شناخت عظمت و اهمیت و موقعیت ماه مبارک رمضان چاره اى جز مراجعه به معارف اسلامى نیست. بیان ثواب عبادات و اعمال و اخلاقیات و انجام امور خیر در روایات و اخبار نشانگر این است که ماه رمضان در میان تمام ایّام سال از امتیازات بسیار مهمى برخوردار است. رسول حق((صلى الله علیه وآله)) فرمود: شعبان ماه من است، و ماه رمضان ماه خداوند، هر کس در ماه من یک روز روزه بدارد او را در قیامت شفاعت کنم، و هر کس دو روز از ماه مرا روزه بدارد گناهان گذشته و آینده اش مورد مغفرت قرار خواهد گرفت، و هر کس سه روز از ماه مرا روزه بگیرد به او مى گویند: کارت را از سر بگیر، و هر کس ماه رمضان را روزه بگیرد و شهوت و زبانش را حفظ کند و از آزار مردم بپرهیزد، گناهان گذشته و آینده اش بخشیده مى شود و او را از آتش جهنّم آزاد مى کنند، و در دارالقرارش جاى مى دهند و شفاعتش را به تعدادى قبول مى کنند که تمام گنهکاران از اهل توحید نجات یابند.(1) حضرت رضا((علیه السلام)) از پدرانش از امیرالمومنین((علیه السلام)) روایت مى کند که رسول خدا((صلى الله علیه وآله)) روزى براى ما درباره فرا رسیدن ماه رمضان چنین فرمودند: اى مردم به حقیقت که ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به سوى شما روى آورد. ماهى است که نزد خداوند بهترین ماهها، و ایّامش بهترین ایّام، و شبهایش بهترین شبها، و ساعاتش برترین ساعت هاست. این ماهى است که در آن به ضیافت خدا دعوت شده اید، و خداوند در این ماه شما را اهل کرامت قرار داده، نَفَسهاى شما در این ماه تسبیح، و خوابتان عبادت، و اعمالتان مقبول، و دعاى شما در این ماه مستجاب است. خدا را به نیّت هاى پاک بخوانید، و با قلبهاى خالى از آلودگى از جنابش بخواهید که شما را به روزه گرفتن و تلاوت قرآن موفق بداردو شقى و بدبخت در این ماه بزرگ کسى است که از مغفرت حق محروم گردد. در این ماه از گرسنگى و تشنگى خود به گرسنگى و تشنگى قیمت توجه کنید، به فقرا و مساکین صدقه دهید، بزرگانتان را احترام و به کوچکترها ترحم کنید و صله ارحام بجا آورید. زبان از آنچه بر زبان حرام است حفظ کنید، و چشم از آنچه حلال نیست بپوشید، و گوش از آنچه نباید بشنوید نگاه دارید، به ایتام ببخشید تا به ایتامتان ببخشند. از گناهان خود به پیشگاه محبوب توبه کنید، و به وقت نمازها دست به دعا بردارید، که آن ساعات بهترین ساعات است، و وقتى است که خداوند با نظر رحمت به بندگانش مى نگرد، آنان را جواب مى دهد چون بخوانندش، و پاسخ مى گوید چون صدایش بزنند، و مستجاب مى کند چون دعا کنند. اى مردم وجودتان در گرو اعمال شماست، آن را با استغفار آزاد کنید، و پشت شما از بار گناهان سنگین است آن را با طولانى کردن سجود سبک نمائید، و بدانید که حضرت حق قسم یاد کرده نمازگزاران و سجده کنندگان را عذاب ننماید، و آنان را در قیامت از عذاب نترساند. مردم، هر یک از شما در این ماه به مومنى افطار دهد ثوابش نزد حق همانند آزاد کردن یک بنده در راه خداست، و گناهان گذشته اش قرین مغفرت مى گردد. عرضه داشتند: یا رسول الله همه ما قدرت بر این کار را نداریم، فرمود: خود را از آتش جهنّم نگاه دارید گرچه به نصف خرما یا یک مقدار آب دادن به روزه دار باشد. اى مردم هر کس در این ماه اخلاقش را نیکو کند براى خود جواز عبور از صراط آماده کرده آنهم در روزى که قدمها مى لغزد، و هر کس در این ماه به زیر دستش همه امور را سبک بگیرد خداوند حسابش را سبک خواهد گرفت، و هر کس شرّش را از مردم حفظ کند خداوند او را در روز جزا از غضبش حفظ خواهد کرد، و هر کس در این موقع یتیمى را گرام بدارد خداوند در قیامت او را گرامى خواهد داشت، و هر کس صله رحم کند خداوند او را در محشر به رحمتش متصل کند، و رحمتش را در روز جزا از قاطع رحم قطع نماید. ثواب نماز مستحبى در این ماه برائت از آتش، و اداى واجب در این زمان هفتاد برابر از زمان دیگر بهره اش بیشتر است. کسى که در این ماه زیاد بر من صلوات فرستد خداوند روزى که میزان عده اى را سبک کند میزانش را سنگین مى نماید، تلاوت یک آیه در این ماه اجرش به مانند ختم یک قرآن است در غیر این ماه. اى مردم، درهاى بهشت در این ماه باز است از خدا بخواهید که به روى شما نبندد، و درهاى جهنم بسته است از او تقاضا کنید که به روى شما باز نکند، و شیاطین در این ماه در غل و زنجیرند از حضرتش تمنّا کنید که آنان را بر شما مسلّط ننماید. امیرالمومنین مى فرماید: من در اینجا از جاى خود برخاستم و عرضه داشتم: یا رسول الله بهترین عمل در این ماه چیست؟ فرمود: بهترین عمل در این ماه خوددارى از محارم الهى است. در این وقت رسول حق گریست، عرضه داشتم: علت گریه شما چیست؟ فرمود: براى تو گریه مى کنم، گویا تو را در نماز مى بینم که بدبخت ترین مردم و همپایه پى کننده ناقه صالح بر تو وارد مى کند که محاسنت به خون سرت خضاب مى شود. عرضه داشتم: در آن وقت دینم سالم است؟ فرمود: آرى. سپس گفت: قاتلت قاتل من است، دشمنت دشمن من است، ناسزا گوى به تو ناسزا گوى به من است، زیرا تو جان منى و روح تو روح من است و طینت تو طینت من است. خداوند مرا آفرید و تو را پدید آورد و هر دوى ما را انتخاب نمود، مرا براى نبوت، تو را براى امامت، منکر امامت تو منکر نبوت من است. تو جانشین من و پدر فرزندان من و شوهر دختر من، و خلیفه من در امّتم در حیات و ممات منى. امر تو امر من است، نهى تو نهى من است، قسم به آن که مرا مبعوث به رسالت کرد و به عنوان بهترین آفریدگان قرار داد هر آینه تو حجت خدا بر مردم و امین سرّ او و خلیفه اش در میان بندگانى.(2) امام هشتم از پدران بزگوارش روایت مى کند که رسول خدا فرمود: به حقیقت که ماه رمضان بزرگى است، حسنات در آن اضافه مى شود، سیّئات محو مى گردد، درجات بالا مى رود، هر کس در این ماه صدقه مختصرى بدهد خداوند او را مى آمرزد، و هر کس به زیر دست نیکى کند مورد مغفرت قرار مى گیرد، و هر کس اخلاقش را نیکو نماید آمرزیده مى شود، و هر کس خشمش را فرو خورد به غفران حق مى رسد، و هر کس صله رحم نماید بخشیده مى شود. این ماه چون ماههاى دیگر نیست، وقتى مى آید با برکت و رحمت مى آید، و وقتى مى رود با غفران ذنوب مى رود، خوبیها در این ماه به چند برابر محاسبه مى شود، و اعمال خیر در این ماه قبول درگاه حق است، دو رکعت نماز مستحب در این ماه غفران الهى را به دنبال دارد. سپس فرمود: بدبخت کسى است که بدون آمرزش گناه از این ماه بیرون رود، در این وقت مبتلا به خسارت شده در حالى که نیکوکاران به جایزه هاى حق رسیده اند. امام صادق((علیه السلام)) فرمود: چون در ماه مبارک روزه گرفتید زبان از دروغ نگهدارید، چشم از حرام بپوشید، با یکدیگر بر سر امور ناچیز دنیائى و مسائل زندگى نزاع و دعوا نکنید، بر هم حسد نورزید، از یکدیگر غیبت ننمائید، جدال نکنید، دروغ نگوئید، مباشر با زنان نشوید، با یکدیگر مخالفت ننمائید، بر هم خشم نگیرید، به یکدیگر ناسزا ندهید، شماتت نکنید، سستى نورزید، دعوا نکنید، آزار نرسانید، ستم ننمائید، بدرفتارى نکنید، ملول و بى قرار نشوید، و از یاد خدا و نماز غفلت ننمائید. ملازم سکوت و بردبارى و صبر و صدق باشید، از اهل شر کناره گیرى کنید، و از قول زور و دروغ و افترا، دشمنى و بدگمانى، و غیبت و دو بهم زنى بپرهیزید. مشرف به آخرت و منتظر رسیدن ایّام رخت بر بستن باشید، به انتظار وعده خدا بسر برید، و براى لقاء الله توشه بردارید، بر شما باد به آرامش و وقار و خشوع و خضوع و خاکسپارى بنده اى که از مولایش در ترس است. نیکوکار و ترسناک از عذاب، و امیدوار به رحمت، و در حالت رعب و ترس، و رغبت و میل به حقایق باشید. قلب از عیوب پاک شود، باطن ها از آلودگى قداست پیدا کند، جسم از آلودگیها تمیز گردد، تبرّى از دشمنان حق برایتان حاصل شود، ماه روزه است و حقّ خشیت را در باطن و ظاهر بجاى آورى، وجودت را در ایّام روزه داریت به او واگذار کنى، و دل براى او فارغ نمائى، و همه هستیت را براى خواسته هاى حضرت دوست مایه بگذارى. چون این امور را رعایت کردى بحقیقت روزه براى خدا روزه دار شده اى، و امرش را در امر روزه اطاعت کرده اى، و به هر مقدار از این امور کم بگذارى از واقعیت و معنویت روزه ات کاسته اى. پدرم حضرت باقر فرمود: پیامبر شنید زنى کنیزش را ناسزا گفت، غذا خواست و به آن زن فرمود: بخور، عرضه داشت: روزه ام، فرمود: این چه روزه اى است که کنیزت را در آن ناسزا گفتى؟ روزه فقط از خوردن و آشامیدن نیست، خداوند روزه را به غیر از خوردن و آشامیدن حجاب بین عبد و تمام بدیها قرار داده، قول بد روزه را به افطار مى کشاند، چقدر روزه گیر کم و گرسنه زیاد است؟(1) در هر صورت برابر آیات و اخبار فراوانى که در جهت ماه مبارک از امامان بزرگوار و رسول خدا رسیده، روزه حقیقى در ماه رمضان روزه اى است که روزه دارش از تمام گناهان ظاهرى و باطنى بپرهیزد. َللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ قِفْنَا فِیهِ عَلَى مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الَّتِی حَدَّدْتَ وَ فُرُوضِهَا الَّتِی فَرَضْتَ وَ وَظَائِفِهَا الَّتِی وَظَّفْتَ وَ اَوْقَاتِهَا الَّتِی وَقَّتَّ وَ اَنْزِلْنَا فِیهَا مَنْزِلَهَ الْمُصِیبِینَ لِمَنَازِلِهَا الْحَافِظِینَ لِاَرْکَانِهَا الْمُوَدِّینَ لَهَا فِی اَوْقَاتِهَا عَلَى مَا سَنَّهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ ـ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ـ فِی رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ جَمِیعِ فَوَاضِلِهَا عَلَى اَتَمِّ الطَّهُورِ وَ اَسْبَغِهِ وَ اَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ اَبْلَغِهِ «بارالها بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و ما را در این ماه بر اوقات نمازهاى پنجگانه آن طور که حدودش را مشخص نموده اى و واجباتش را مقرر فرمودى و شروطش را تعیین کردى و اوقاتش را معیّن نمودى واقف ساز، و ما را در رتبه کسانى قرار ده که به مراتب آن دست یافته، و ارکانش را حافظند، و آن را در اوقات خود به پا مى دارند آن طور که پیامبرت ـ که درودت بر او و آلش باد ـ تشریع فرموده، در رکوع و سجود و همه فضیلت هایش با کاملترین طهارت و سرشارترینش، و روشن ترین مراتب خشوع و رساترینش». ---------------------- 1 ـ «بحار»، ج96، ص356. 1 ـ «بحار» ج96، ص358. 1 ـ «بحار»، ج96، ص292. پایگاه استاد حسین انصاریان
وَ من اَدّی فیهِ فَریضَةً مِن فَرآئضِ اللهِ كانَ كَمَن اَدّی سَبعینَ فَریضَةٌ فی ما سِواهُ مِنَ الشُهُورِ وَ هُوَ شَهرُ الصَّبرِ وَ اِنَّ الصَّبرَ ثَوابُهُ الجَنَةُ وَ هُوَ شَهرُ المُواساةِ، وَ هُوَ شَهرُ ، یزیدُ اللهُ فیهِ فی رِزقِ المُؤمِنِ، وَ مَن فَطَّرَ فیهِ مُؤمِناً صائِماً كانَ لَهُ بِذلِكَ عِندَاللهِ عَزَّوَجَلَّ عِتقُ رَقَبَةٍ وَ مَغفِرَةٌ لِذُنُوبِه فی ما مَضی، فَقیلَ یا رَسُولَ اللهِ لَیسَ كُلَّما یقدِرُ عَلی اََن یفطِرَ صائِماً، فَقال: اِنَّ اللهَ تَبارَكَ وَ تَعالی كَریمٌ یعطی هذَا الثَّوابَ مِنكُم مَن لَم یقدِرَ اِلاّ عَلی مَذَقَةٍ مِن لَبَنٍ فَفَطَّرَ بِها صائِماً. ترجمه : و هر كس كه واجبی از واجبات الهی را در این ماه تأدیه كند پاداش اداء هفتاد فریضه در ماههای دگر بدو عنایت می گردد، این ماه، ماه شكیبایی است و پاداش شكیبایی بهشت است این ماه، ماه مواسات و برابری است و ماهی است كه خداوند بر روزی افراد با ایمان می افزاید، آنكس كه در این ماه مؤمن روزه داری را افطار دهد برای وی پاداش آزاد كردن بنده ای در دربار كبریائی پروردگار منظور می شود و گناهان گذشته اش مورد آمرزش قرار می گیرد. عرض شد یا رسول الله عموم ما مسلمین توانایی نداریم كه ضیافت افطاری تشكیل دهیم، حضرت فرمود: خداوند تبارك و تعالی كریم است، همین ثواب را به آن كس كه به یك جرعه شیر. اَو شَربَةٍ مِن ماءٍ عَذبٍِ یفطِرُ بِها صائِماً اَو تَمیراتٍ لا یقِدرُ عَلی اَكثَرَ مِن ذلِكَ، وَ مَن خَفَّفَ فِیه عَن مَملُوكِه خَفَّفَ اللهُ عَنه حِسابَهُ، وَ هُوَ شَهرٌ اَوَّلُهُ الرَّحمَةٌ وَ اَوسَطُهُ مَغفِرَةٌ وَ اخِرُهُ اِجابَةٌ وَ العِتقُ مِنَ النّارِ وَلا غَنی بِكُم فِیه عَن اَربَعِ خِصالٍ خِصلَتَینِ تُرضُونَ اللهَ بِهِما وَ خِصلَتَینِ لا غِنی بِكُم عَنهُما اَمّا اللَّتانِ تَرضُونَ اللهَ بِهِما فَشَهادَةُ اَن لا اِلهَ اِلاّ اللهُ وَ اِنّی رَسُولُ اللهِ وَ اَمَّا اللَّتانِ لا غِنی بِكُم عَنهُما فَتَسأَلُونَ اللهَ حَوائِجَكُم وَ تَساَلُونَ اللهَ فیهِ العافِیةَ وَ تَتَعوَّذُونَ بِهِ مِنَ النّارِ.