جز به یکى از سه نفر حاجت مبر: به دیندار ، یا صاحب مروت ، یا کسى که اصالت خانوادگى داشته باشد
امام حسین علیه السلام : بادِروا بِصِحَّةِ الأجسامِ فی مُدَّةِ الأعمارِ ؛
امام حسین علیه السلام :در مدّت عمر ، در حفظ سلامت تن بکوشید .
*************احادیث امام حسین (ع)***************
امام حسین علیه السلام : لایَحِلُّ لِعَینٍ مُؤمِنَةٍ تَرَى اللّهَ یُعصى فَتَطرِفَ حَتّى تَغَیِّرَهُ ؛
امام حسین علیه السلام :بر هیچ چشم مؤمنى روا نیست که ببیند خدا نافرمانى
مىشود و چشم خود را فرو بندد ، مگر آن که آن وضع را تغییر دهد .
*************احادیث امام حسین (ع)***************
امام حسین علیه السلام : أنَا قَتیلُ العَبَرَةِ لایَذکُرُنی مُؤمِنٌ إلاّ استَعبَرَ ؛
امام حسین علیه السلام :من کشته اشکم ؛ هر مؤمنى مرا یاد کند ، اشکش روان شود .
*************احادیث امام حسین (ع)***************
امام حسین علیه السلام : یا أُختاه لاتَنسینی فی نافِلَةِ اللَّیلِ ؛
امام حسین علیه السلام :اى خواهرم ! مرا در نماز شب فراموش نکن .
*************احادیث امام حسین (ع)***************
امام حسین علیه السلام : مَن عَبَدَ اللّهَ حَقَّ عِبادَتِهِ آتاهُ اللّهُ فَوقَ أمانِیِّهِ و کِفایَتِهِ ؛
امام حسین علیه السلام : هر که خدا را ، آن گونه که سزاوار او است ، بندگى کند ، خداوند بیش از آرزوها و کفایتش به او عطا کند .
*************احادیث امام حسین (ع)***************
امام حسین علیه السلام : لاتَقولُوا بِألسِنَتِکُم ما یَنقُصُ عَن قَدرِ کُم ؛
امام حسین علیه السلام :چیزى را بر زبان نیاورید که از ارزش شما بکاهد .
*************احادیث امام حسین (ع)***************
امام حسین علیه السلام : إنَّ حَوائِجَ النّاسِ اِلَیکُم مِن نِعَمِ اللّهِ عَلَیکُم فَلاتَمَلُّوا النِّعَمَ ؛
امام حسین علیه السلام :نیاز مردم به شما از نعمت هاى خدا بر شما است ؛ از این نعمت افسرده و بیزار نباشید .
*************احادیث امام حسین (ع)***************
امام حسین (ع):
« لاتـَرفع حــاجَتَک إلاّ إلـى أحـَدٍ ثَلاثة: إلـى ذِى دیـنٍ ، اَو مُــرُوّة اَو حَسَب »
جز به یکى از سه نفر حاجت مبر: به دیندار ، یا صاحب مروت ، یا کسى که اصالت خانوادگى داشته باشد
(تحف العقول ، ص ۲۵۱)
*************احادیث امام حسین (ع)***************
امام حسین(ع) :
« مَن عَبَدَ اللهَ حَقَّ عِبادَتِهِ آتاهُ اللهُ فَوقَ أمانِیهِ وَ کفایتِهِ »
هر که خدا را ، آنگونه که سزاوار اوست ، بندگی کند ، خداوند بیش از آرزوها و کفایتش به او عطا کند.
محرم در فرهنگ اسلامی یک تاریخ زنده، یک انقلاب خونین، یک مظلومیت آشکار و یک مجموعهی از حماسه های بی نظیر است. محرم ماه خداست. ماه که خون خدا بر زمین ریخت و بهترین بندگان خدا در دست بدترین موجودات زمینی به شهادت رسید.
ماه محرم فصل شکفتن لاله های مقاومت خونین اسلام است.همان گونه که سرآغاز زوال حاکمیت های فاسد نیز است. محرم تاریخ است اما نه تاریخ عادی و روز مره زندگی، کار، فعالیت، مصرف و معامله، محرم تاریخ یک تحول عمیق و یک انقلاب تاریخ ساز است. تاریخ شروع اصلاحات در نظام اجتماعی منحرف شده. و تعلیمات فراموش شده اسلام است. یعنی تاریخ یک انقلاب مکتبی برعلیه فرهنگ منحرف و نظام سیاسی فاسدی است که به نام خلافت اسلامی بر اریکه قدرت اسلام تکیه زده بود. این تاریخ نه متعلق به گذشته که شروع یک نهضت تاریخ ساز است.
محرم فصل شروع حماسه های عاشورایی است. حماسه های که هر ماه را محرم، هر سرزمین را کربلا و هر روز را عاشورا می کند. محرم تاریخی است که قطبندی جدیدی را در جامعه اسلامی ارائه می کند:
1. حسینیان سینه چاک اسلام و سنت محمدی(ص) و آماده های همیشه جانفشانی و شهادت.
2. قساوت دلان دنیا طلب، دین فروشانی که فقط برای حفظ قدرت حیوانی و بدست آوردن جیفه دنیایی خویش به جنگ پاک ترین انسان ها رفت و جگر گوشه های پیامبرشان را بی رحمانه سر بریدند.
گروه سوم نظاره گران صحنه مبارزه حق و باطل اند، کسانی که برای حفظ دنیای مادی و جان های بی ارزش خود از هرگونه رشادت طلبی در راه خدا و دین خدا به گوشه تنگ دنیای فانی خزیده و دین خود را با مصلحت های زود گذر دنیای معاوضه کردند. یعنی گوشه نشینان نظاره گر ظلم های یزیدیان فاسد و تنهایی های باعظمت فرزندان پیامبر(ص) بودند.
محرم ماه شروع انقلاب ها است. انقلاب دینی و اجتماعی، انقلابی که برای رجعت به اصالت های اصیل دین محمدی(ص) برپا شد. انقلاب در باورهای غلط مردم نسبت به خلافت حاکمان فاسد، بوزینه باز، و شراب خواران هوس باز برمسند قدرت غاصبانه. محرم فصل انقلاب های سرخ حسینی است. فصل رویش آلاله های خونین دشت های همیشه کربلای جهان. انقلاب عاشورا ترمیدور ندارد. زیرا در یک چرخش تاریخی خودش، بستر رویش انقلاب های همیشه خونین دیگر است. رهبری انقلاب محرم با حسین (ع)جگر گوشه پامبر(ص) است. هرچند یک مجموعه ای از تمام اصناف جامعه در آن حماسه آفریدند؛ پیرمردان (زهیر ابن قین و حبیب ابن مظاهر) جوانان( علی اکبر) نوجوانان(قاسم ابن حسن) میانسالان(عباس ابن علی (ع)) و حتی خردسالترین عضو جامعه محمدی( علی اصغر شش ماهه) انقلابیون فداکار و پیروان رهبر انقلاب در کربلا بودند. دراین انقلاب نقش زنان بسیار برجسته و سرنوشت ساز است.
زیرا که زنان رسالت پیامبری این نقلاب را بردوش دارند. زنان آخرین سنگر های دشمن را در مرکز حاکمیت ظلم فرومی ریزند.(زینب بنت علی(ع) ) آری بالاخره انقلاب محرم الهامبخش تمام انقلاب های عدالت خواهی و اصلاح طلبان دین محمدی(ص) است. محرم تنها انقلابی است که از تمام جوانب پیروز شد. زیرا که جنایت کاران کربلا فراموش شده تاریخ شده اند اما شهدای عاشورا زندگان همیشه الهامبخش تاریخ اند. همان گونه که بیرق سرخ انقلاب کربلا تا ابدیت تاریخ، برفراز بلندای تاریخ بشریت همواره جلوه گرا است. (بیرق سرخ کربلا بر فراز قبر حسین(ع).
ماه محرم در هر سال مراسم پیروزی انقلاب کربلا است. یادآوری های پیروزی انقلاب محرم درقالب برنامه ساده و خاص خودش( یاد آوری حماسه ها و گریه برشهیدان) زینت بخش هر سال و ماه ماست. این یاد آوری های سالانه، الهام گیری مداوم ما از انقلاب کربلا است. همان گونه که احیاء کننده همیشگی سنت انقلابی اسلام اصیل نیز به حساب می آید. محرم فصل مظلومیت ها و ناله های بی مانند بشریت است.
مظلومیت های کسانی که فرزندان و جگر گوشه های پیامبر(ص) بودند اما توسط امت دنیا پرست و مدعیان دروغین مسلمانی به شهادت رسیدند. ابعاد مظلومیت انقلابیون عاشورا عمق بی نظیر دارد. در مرام ومسلک کدام دین و ملت، زن ها و اطفال بی گناه از آشامیدن آب محروم میشود؟ در منطق کیست که یک طفل شش ماهه بجای آب، گلویش با گلوله دریده میشود؟ بعد از شهادت بر بدن های مردان اسب تاخته میشود. و از دفن اجساد شهدا ممانعت به عمل می آید. آیا مظلومیت بیش از این را در تاریخ می توان سراغ گرفت؟ آنهم توسط جنایت کارانی که به نام خلافت اسلامی دست به جنایت زدند. حاکمان فاسدی که بر مسند خلافت پیامبر(ص) تکیه زدند ولی فرزندان پیامبر(ص) خود را قطعه قطعه کردند. و انواع توهین ها و بیحرمتی ها را بر آل رسول الله (ص) روا داشتند.
محرم فصل خلق حماسه ها است. حماسه های بی نظیر از فداکاری ها و رشادت ها، حماسه عاشورا بی نظیر است زیرا در هیچ مبارزه ای فرزند خرد سال به مبارزه دشمن نمی آید. هیچ سربازی نمی تواند مدعی باشد که مرگ در نظر او از عسل شیرین تر است( قاسم ابن حسن) هیچ انقلابی نمی توان یافت که سربازان رهبر بگوید:
ای کاش هزاران جان داشتیم تا در راه تو فدا می کردیم. کدام انقلاب و مبارزه را می توان یافت که سربازانش بسوی مرگ با رجزخوانی و شادمانی بروند در حالی که یقین دارند از این مبارزه جان سالم بدر نمی برند؟ کدام مبارزه تاریخی را می توان یادآور شد که زنان قهرمان آن بگویند ما در کربلا به جز خوبی و زیبایی ندیدیم و در برابر کاخ های پر ابهت حاکم فاسد بگوید: تو بیچاره شدی و ما سر بلند هستیم؟.
آری محرم ماه یک انقلاب الهی و یک مظلومیت محمدی(ص) و حماسه های علوی و یک تاریخ بی نظیر مبارزه حق وباطل است. نتیجه این که: پس محرم و عاشورا به ما احتیاج ندارد. ما و همه بشریت به عاشورا و تاریخ محرم و گریه های کربلا محتاج تریم.
-
چرا محرم؟!
پیش از اسلام عرب، جنگ در این ماه را حرام میدانست و ترك مخاصمه میكرد؛
لذا از آن زمان این ماه بدین اسم نامگذاری شد.(1) و روز اول محرم را اول
سال قمری قرار دادند.(2) در توضیح این كه چرا ماههای دیگر كه جنگ در آنها
حرام است، محرم نامیده نمیشود میتوان گفت: چون ترك جنگ از این ماه شروع
میشد به آن محرم گفتند.
این ماه در مكتب تشیع یادآور نهضت حضرت سیدالشهدا و حماسه جاودان كربلاست.
این ماه، یادآور دلاورمردیهای یاران با وفای اباعبدالله الحسین(علیه
السلام)، فداكاریهای زینب كبری(سلام الله علیها)، حضرت سجاد(علیه السلام)،
و همه اسرای كاروان امام حسین(علیه السلام)، است. این ماه، یادآور
خطبهها و شعارهای آگاهیبخش سالار شهیدان، نطق آتشین حضرت زینب(سلام الله
علیها) و خطابه غرّای زین العابدین(علیه السلام)، است.
این ماه، یادآور استقامت حبیب بن مظاهر و شهادت عون و جعفر است.
آری این ماه، ماه پیروزی حق بر باطل است.
محرم از منظر ائمه(علیهم السلام)
شیعیان از امام رضا(علیه السلام)، چنین نقل شده است:
«وقتی محرم فرا میرسید، پدرم خندان دیده نمیشد، حزن و اندوه تا پایان
دهه اول بر او غالب بود و روز عاشورا، روز حزن و مصیبت و گریه ایشان
بود.»(3)
همچنین حضرت امام رضا(علیه السلام) درباره عاشورا میفرماید:
«كسی كه عاشورا روز مصیبت و اندوه و گریهاش باشد، خداوند قیامت را روز شادمانی و سرور او قرار خواهد داد.»(4)
اعمال شب اول ماه محرم
1ـ نماز: این شب چند نماز دارد كه یكی از آنها به شرح ذیل است:
دو ركعت، كه در هر ركعت بعد از حمد یازده مرتبه سوره توحید خوانده شود.
در فضیلت این نماز چنین آمده است:
«خواندن این نماز و روزه داشتن روزش موجب امنیّت است و كسی كه این عمل را
انجام دهد، گویا تمام سال بر كار نیك مداومت داشته است.»(5)
2ـ احیای این شب.(6)
3ـ نیایش و دعا.(7)
روز اول محرم
اول محرم هر سال اولین روز سال قمری است. از امام محمدباقر(علیه السلام)
روایت شده است: «آن كس كه این روز را روزه بدارد، خداوند دعایش را اجابت
میكند، همانگونه كه دعای زكریا(علیه السلام) را اجابت كرد.»(8)
دو ركعت نماز خوانده شود و پس از آن سه بار دعای زیر قرائت گردد:
«اللّهم انت الاله القدیم و هذه سنةٌ جدیدةٌ فاسئلك فیها العصمة من
الشیطان و القوَّة علی هذه النّفس الامّارة بالسُّوء»(9)؛ بارالها! تو خدای
قدیم و جاودانی و این سال، سال نو است، از تو میخواهم كه مرا در این سال
از شیطان حفظ كنی و بر نفس اماره (راهنمایی كننده) به بدی پیروز سازی.
روز دوم محرم
در چنین روزی كاروان امام حسین(علیه السلام) در سال 61 ه .ق وارد سرزمین
كربلا شد و با ممانعت لشكر حرّ مجبور به توقّف در آنجا گردید.(10)
روز سوم محرم
از پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) نقل شده است:
«هر كس در این روز روزه بگیرد، خداوند دعایش را اجابت كند.»(11)
در آن روز سپاه عمر بن سعد وارد كربلا شد.
روز چهارم محرم
بینتیجه بودن مذاكره حضرت سیدالشهداء(علیه السلام)، با عمر بن سعد برای
وادار كردن لشكر وی به ترك جنگ و دعوت او و لشكرش جهت ملحق شدن به سپاه
اسلام.
روز هفتم محرم
روزه گرفتن مستحب است.
روز نهم محرم
تاسوعای حسینی، روز محاصره امام حسین(علیه السلام) و اصحابش در سرزمین كربلا توسط سپاه شمر.(12)
اعمال شب عاشورا
1ـ چند نماز برای این شب در روایات آمده است كه یكی از آنها چنین است:
چهار ركعت نماز كه در هر ركعت بعد از سوره حمد، 50 بار سوره توحید
خوانده میشود. پس از پایان نماز، 70 بار «سبحان الله والحمدالله و لا اله
الاّ الله و الله اكبر ولا حول ولا قوة الاّ بالله العلیّ العظیم» خوانده
شود.(13)
2ـ احیای این شب كنار قبر امام حسین(علیه السلام).(14)
3ـ دعا و نیایش. (15)
روز عاشورا
1ـ عزاداری بر امام حسین(علیه السلام) و شهدای كربلا، در این مورد از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است:
هر كس كار و كوشش را در این روز، رها كند، خداوند خواستههایش را برآورد و
هر كس این روز را با حزن و اندوه سپری كند، خداوند قیامت را روز خوشحالی
او قرار دهد. (16)
2ـ زیارت امام حسین(علیه السلام).(17)
3ـ روزه گرفتن در این روز كراهت دارد؛ ولی بهتر است بدون قصد روزه، تا بعد از نماز عصر از خوردن و آشامیدن خودداری شود. (18)
4ـ آب دادن به زائران امام حسین(علیه السلام).(19)
5ـ خواندن سوره توحید هزار مرتبه.(20)
6ـ خواندن زیارت عاشورا. (21)
7ـ گفتن هزار بار ذكر «اللّهم العن قتلة الحسین(علیه السلام).»(22)
روز دوازدهم محرم
ورود كاروان اسیران كربلا به كوفه و شهادت حضرت سجاد(علیه السلام) در سال 94 ه .ق.
روز بیست و یكم محرم
1ـ روزه این روز مطلوب است. (23)
پینوشتها:
1- مصباح كفعمی، ص 509.
2- فرهنگ عاشورا، ص 405، جواد محدثی.
3- وسائل الشیعه، ج 5، ص 394، حدیث 8.
4- همان، حدیث 7.
5- بحارالانوار، ج 98، ص 333؛ وسائل الشیعه، ج 5، ص 294، حدیث 1؛ مفاتیح الجنان، ص 286.
6- مصباح المتهجد، ص 783.
7- بحارالانوار، ج 98، ص 324.
8- عروة الوثقی، ج 2، ص 243؛ وسائل الشیعه، ج 7، ص 347، حدیث 3.
9- بحارالانوار، ج 98، ص 334.
10- فرهنگ عاشورا، ص 406.
11- عروة الوثقی، ج 2، ص 242؛ وسائل الشیعه، ج 7، ص 348.
12- وسائل الشیعه، ج 7، ص 339، حدیث 1.
13- همان، ص 295، حدیث 4 و 5.
14- بحارالانوار، ج 98، ص 340.
15- همان، ص 338.
16- بحارالانوار، ج 98، ص 43، حدیث 5.
17- كامل الزیارات، ص 174، حدیث 5 و 6.
18- وسائل الشیعه، ج 7، ص 338، حدیث 7.
19- كامل الزیارات، ص 174، حدیث 5.
20- وسائل الشیعه، ج 7، ص 339، حدیث 8.
21- كامل الزیارات، ص 174.
22- مفاتیح الجنان، ص 298.
23- بحارالانوار، ج 98، ص 345، حدیث 1.
"سید عباس رفیعی پور"
واژه «اربعین» در متون دینى و مجموعههاى حدیثى از ارزش والایى برخوردار است .
آثار حفظ چهل حدیث، اخلاص عمل در چهل روز و دعاى عهد در چهل صبح، کمال عقل
در چهل سالگى، دعا براى چهل مؤمن، شهادت چهل مؤمن براى میت، برگزارى عبادت
در چهل شب چهارشنبه براى دیدار حضرت ولى عصر علیه السلام، و بعثت غالب
انبیاء در چهل سالگى، از جمله مواردى است که ارزش و جایگاه این اصطلاح
اسلامى و عرفانى را مشخص مىسازد .
«اربعین» از اصطلاحات رایجى است که در متون اسلامى کاربرد زیادى دارد،
مثلا در برخى از روایات به عنوان نماد کمال، حدى براى تصفیه باطن و …
قلمداد شده است .
در این نوشتار به مناسبت روز اربعین شهادت امام حسین علیه السلام برخى
از موارد کاربرد این واژه ارزشمند که در فرهنگ اسلامى به مناسبت هاى
گوناگون از آن یاد شده و گاهى پیام هاى اخلاقى و دستورهاى الهى با آن همراه
شده است، با اشاره به سى نکته تقدیم مىشود.
۱ . شهادت چهل مؤمن
امام صادق علیه السلام فرمود:
« اذا مات المؤمن فحضر جنازته اربعون رجلا من المؤمنین و قالوا: اللهم
انا لانعلم منه الا خیرا و انت اعلم به منا، قال الله تبارک وتعالى: قد
اجزت شهاداتکم وغفرت له ما علمت مما لا تعلمون (۱)؛
هر گاه یکى از اهل ایمان بمیرد و بر جنازه او چهل نفر از مؤمنین حضور
یابند و گواهى دهند که پروردگارا! ما به جز خوبى و نیکى از این شخص
ندیدهایم و تو از ما داناتر هستى.
خداوند متعال مىفرماید: من نیز شهادت شما را پذیرفتم و
آنچه [ از بدی ها و گناهان] از او مىدانستم که شما بىاطلاع بودید، همه
را بخشیدم .»
همچنین امام صادق علیه السلام مىفرماید:
« در بنى اسرائیل عابدى بود که پیوسته به عبادت و راز و نیاز اشتغال داشت .
خداوند متعال به حضرت داوود علیه السلام وحى فرستاد: اى داوود! این مرد
عابد، فردى ریاکار و غیرمخلص است . هنگامى که او مرد، حضرت داوود علیه
السلام به تشییع جنازهاش حاضر نشد .
اما چهل نفر از بنى اسرائیل حضور یافتند و در درگاه الهى به نیکى و خوبی
هاى ظاهرى وى شهادت دادند و از خداوند طلب عفو و آمرزش براى وى نمودند .
در هنگام غسل نیز چهل نفر دیگر چنین کردند و در هنگام دفن چهل نفر دیگر
آمده، بعد از گواهى به نیک مردى عابد از خداوند متعال آمرزش او را خواستار
شدند .
در آن حال، خداوند به حضرت داوود علیه السلام الهام کرد که من او را به
خاطر شهادت آن عده بخشیدم و اعمال بد و ریایى او را نادیده گرفتم . (۲)
۲ . دعا براى چهل مؤمن
پیشواى ششم یکى از مهم ترین عوامل استجابت دعا را مقدم شمردن دیگر مؤمنین در هنگام دعا مىداند . آن حضرت مىفرماید:
«من قدم اربعین من المؤمنین ثم دعا استجیب له (۳)؛
هر کس چهل نفر از مؤمنین را در دعا کردن بر خود مقدم بدارد، سپس حاجات خود را بطلبد، دعاى او به اجابت خواهد رسید.»
آن حضرت تاکید مىفرماید که اگر این گونه دعا کردن در نماز شب و بعد از آن باشد، تاثیر بیشترى خواهد داشت . (۴)
همچنین دعا کردن چهل مؤمن در قنوت نماز وتر در دل شب هاى تار اجابت دعا را نزدیک تر و سریع تر مىنماید. (۵)
۳ . دعاى چهل نفره
دعا کردن همیشه خوب و یکى از سلاح هاى مؤمن و وسیله ارتباط با پروردگار
عالمیان است . هنگامى که انسان خود را از هر جهت درمانده و عاجز مىبیند با
جان و دل زمزمه مىکند که:
سینه مالامال درد است اى دریغا مرهمى
دل ز تنهایى به جان آمد خدایا همدمى
در آن لحظات حساس، دعا همچون نور امیدى در دل انسان مىتابد و دعا کننده
علاوه بر آرامش درون، اعتماد به نفس، تلطیف روح، عشق و معرفت خویش را نیز
به نمایش مىگذارد . امام صادق علیه السلام در یکى از رهنمودهاى حکیمانه
خویش ما را به دعاى دسته جمعى فرا مىخواند و مىفرماید:
« اگر گروهى چهل نفره جمع شوند و خداى خویش را بخوانند، مطمئنا دعاى
آنان مستجاب خواهد شد و اگر چهل نفر نبودند گروه چهار نفره، ده بار خدا را
بخوانند که همین اثر را دارد و اگر بیش از یک نفر نباشد و چهل بار خدا را
صدا بزند، خداى عزیز و جبار خواسته او را برآورده خواهد کرد.» (۶)
۴ . آمرزش چهل گناه
حضرت باقرعلیه السلام یکى از حقوق واجب مسلمانان بر عهده همدیگر را،
حضور در تشییع جنازه آنان مىشمارد و با توجه به اهمیت آن، تاثیر معنوى این
حضور را نیز بیان مىکند:
« من حمل جنازة من اربع جوانبها غفرالله له اربعین کبیرة (۷)؛
کسى که جنازهاى را از چهار طرف حمل کند، خداوند متعال چهل گناه کبیره او را خواهد بخشید.»
۵ . کمال در چهل سالگى
از مهم ترین نکاتى که در زندگى انسان وجود دارد و در مرحله تکامل معنوى
و شخصیت وى مؤثر است، رسیدن به مراتبى از سن و سال است که انسان کامل تر و
پخته تر مىشود .
خداوند متعال در این زمینه چهل سالگى را اوج کمال انسانى مىداند و مى فرماید:
«… حتى اذا بلغ اشده و بلغ اربعین سنة قال رب اوزعنى ان اشکر نعمتک التى
انعمت على وعلى والدى و ان اعمل صالحا ترضیه و اصلح لى فى ذریتى انى تبت
الیک و انى من المسلمین» (۸)؛
تا زمانى که به کمال قدرت و رشد برسد و به چهل سالگى بالغ گردد،
مىگوید: پروردگارا! مرا توفیق ده تا شکر نعمتى را که به من و پدر و مادرم
دادى، به جا آورم و کار شایستهاى انجام دهم که از آن خشنود باشى و فرزندان
مرا صالح گردان! من به سوى تو باز مىگردم و توبه مىکنم و از مسلمانان
مىباشم .»
۶ . آثار چهل روز اخلاص
امام رضا علیه السلام از پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله چنین نقل فرمود:
« ما اخلص عبد الله عزوجل اربعین صباحا الا جرت ینابیع الحکمة من قلبه على لسانه (۹)؛
هیچ بندهاى چهل روز اعمال خود را خالصانه به درگاه حضرت حق انجام
نمىدهد، مگر این که خداوند متعال چشمه سارهاى حکمت را از قلب او به زبانش
جارى مىسازد.» حافظ با اشاره به این حدیث مىگوید:
سحرگه رهروى در سرزمینى
همى گفت این معما با قرینى
که اى صوفى شراب آنگه شود صاف
که در شیشه بماند اربعینى
۷ . یاران حضرت مهدى علیه السلام
هنگامى که حضرت مهدى علیه السلام ظهور مىکند هر یک از یاران و شیعیان
آن حضرت معادل نیروى چهل مرد قدرت روحى و بدنى خواهد داشت . امام سجاد علیه
السلام فرمود:
« اذا قام قائمنا اذهب الله عزوجل عن شیعتنا العاهة و جعل قلوبهم کزبر الحدید و جعل قوة الرجل منهم قوة اربعین رجلا (۱۰)؛
هر گاه قائم ما قیام کند، خداوند متعال از شیعیان ما آفت، بلا و سستى را
دور خواهد کرد و دل هاى آنان را همانند پارههاى آهن قوى و محکم مىنماید و
نیروى هر یک از آنان را معادل نیروى چهل مرد قرار خواهد داد.»
۸ . چهل روز عزاى مؤمن
رسول گرامى اسلام صلوات الله علیه در سفارش هاى خویش به جناب ابوذر
غفارى به اهمیت و جایگاه والاى مؤمن در جهان اشاره کرده و فرموده است:
« یا اباذر! ان الارض لتبکى على المؤمن اذا مات اربعین صباحا (۱۱)؛
اى ابوذر! هنگامى که مؤمنى از دنیا مىرود، زمین تا چهل روز براى فقدان او گریان و عزادار است.»
ممکن است منشا مجالس اربعین براى اموات مؤمنین همین روایت نبوى باشد
۹ . زندگى چهل ساله
هنگامى که فرزدق شاعر، قصیده معروف خود را در مدح حضرت امام سجاد علیه
السلام در حضور خلیفه ستمگر عباسى، هشام بن عبدالملک، با رشادت تمام قرائت
کرد و مطلع آن چنین بود که:
هذا الذى تعرف البطحاء وطاته والبیت یعرفه والحل والحرم
یعنى، این آقایى است که گام هاى او را سرزمین بطحاء، بیت خدا و حل و حرم مىشناسد.
خلیفه بر او خشم گرفت و دستور داد تا فرزدق را علاوه بر قطع حقوق، به
جرم دفاع از اهل بیت علیهم السلام زندانى کنند؛ اما بعد از گذشت مدتى به
دعاى امام چهارم علیه السلام آزاد شد .
امام زین العابدین علیه السلام براى کمک به فرزدق مبلغى را که چهل سال مخارج زندگىاش را کافى بود به حضورش فرستاد و فرمود:
«لو علمت انک تحتاج الى اکثر من ذلک لاعطیتک؛ [اى فرزدق!]
اگر مىدانستم بیش از چهل سال زنده خواهى بود، بیشتر مى فرستادم .» على بن یونس بیاضى مىنویسد:
دقیقا بعد از چهل سال از آن تاریخ، فرزدق به دیار باقى شتافت و صداقت و کرامت امام چهارم بر همگان روشن شد . (۱۲)
۱۰ . بعثت انبیاء در چهل سالگى
در روایت آمده است که اکثر انبیاء در چهل سالگى به رسالت مبعوث شدهاند .
(۱۳) همچنان که رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله نیز در چهل سالگى به
رسالت مبعوث گردید . (۱۴) امام باقر علیه السلام فرمود:
« پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در ۶۳ سالگى از دنیا رفت، که آخر سال
دهم هجرت بود. آن حضرت بعد از تولد خویش هنگامى که چهل سالش کامل گردید،
به پیامبرى رسید و ۱۳ سال دیگر در مکه بود که در ۵۳ سالگى به مدینه هجرت
کرد و بعد از ده سال در مدینه به سراى جاویدان منتقل شد .» (۱۵)
۱۱ . حفظ چهل حدیث
حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله در زمینه پاسدارى از فرهنگ و معارف اسلام مىفرماید:
« من حفظ من امتى اربعین حدیثا مما یحتاجون الیه من امر دینهم بعثه الله یوم القیامة فقیها عالما (۱۶)؛
هر کس از امت من چهل حدیث از احادیث دینى مورد نیاز جامعه را حفظ کند
خداوند متعال او را در روز قیامت به عنوان فقیه و دانشمند محشور خواهد
کرد.»
براساس همین حدیث، دانشمندان بزرگ شیعه تلاش کردهاند که کتاب هایى را
به نام هاى الاربعین و چهل حدیث از خود به یادگار بگذارند تا شاید مشمول
این کلام نورانى رسول گرامى اسلام بشوند، نظیر: اربعین شیخ بهائى، اربعین
شهید اول، اربعین مجلسى دوم، اربعین جامى و چهل حدیث امام خمینى رحمه الله .
۱۲ . آثار گناه تا چهل روز
آثار گناهانى که انسان مرتکب مىشود تا چهل روز در روح و روان او باقى است . امام صادق علیه السلام فرمود:
«لا تقبل صلاة شارب الخمر اربعین یوما الا ان یتوب(۱۷)؛
کسى که از شراب و مسکرات حرام استفاده کند تا چهل روز نمازش پذیرفته نمى شود، مگر این که حقیقتا توبه کند.»
۱۳ . اصلاح تا چهل سالگى
اساسا افراد سعادتمند و کسانى که به دنبال خوشبختى و کمال هستند تا سن
چهل سالگى در اعمال و رفتارشان نشانههاى اصلاح پیدا مىشود؛ اما اگر تا سن
چهل سالگى تغییراتى در رفتارهاى زشت و ناپسند آنان ایجاد نگردد، بعد از آن
اصلاح آنان مشکل خواهد بود.
رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله در این زمینه به مسلمانان هشدار داده و فرموده است:
« اذا بلغ الرجل اربعین سنة و لم یغلب خیره شره قبل الشیطان بین عینیه و قال: هذا وجه لایفلح (۱۸)؛
هنگامى که شخص به سن چهل سالگى پا مىگذارد و کارهاى نیک او از اعمال زشتش بیشتر نباشد، شیطان پیشانى او را بوسیده، مىگوید:
این چهرهاى است که دیگر روى سعادت و خوشبختى را نخواهد دید .» و در
حدیث دیگرى آن حضرت افراد چهل سالهاى را که به سوى صلاح گام برنمىدارند
از دوزخیان به شمار مىآورد و مىفرماید:
« فرد چهل سالهاى که در اندیشه کارهاى نیک نباشد، براى ورود به آتش جهنم خود را آماده کند که نجات او مشکل است.» (۱۹)
۱۴ . هشدار به چهل ساله ها
امام زین العابدین علیه السلام فرمود:
« اذا بلغ الرجل اربعین سنة نادى مناد من السماء دنا الرحیل فاعد زادا و
لقد کان فیما مضى اذا اتت على الرجل اربعون سنة حاسب نفسه (۲۰)؛
هر گاه شخصى به سن چهل سالگى برسد فرشتهاى از سوى خداوند در آسمان ندا
مىدهد که هنگام سفر نزدیک است، زاد و توشه سفر را مهیا کن و در گذشته
هنگامى که فردى به چهل سالگى مىرسید، با نفس خود محاسبه مىکرد.»
و از رسول گرامى اسلام نقل است که
« خداوند فرشتهاى را مامور کرده است تا در هر شب صدا بزند:
« یا ابناء الاربعین ماذا اعددتم للقاء ربکم (۲۱)؛
اى کسانى که چهلمین بهار عمر خود را سپرى مىکنید! براى ملاقات با پروردگارتان چه چیزى آماده کردهاید [و چه پاسخى دارید] ؟!»
۱۵ . تغذیه و اربعین
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: « من ترک اللحم اربعین صباحا
ساء خلقه (۲۲)؛ هر کس چهل روز از خوردن گوشت خوددارى کند، اخلاقش بد خواهد
شد.»
۱۶ . چهل نفر هسته اولیه
زمانى که برخى از یاران امام حسن مجتبى علیه السلام از وى درخواست کردند
که در مقابل ظلم و ستم زمامداران جور به ویژه معاویه قیام و مبارزه نماید،
امام حسن علیه السلام فرمود:
« لى اسوة بجدى رسول الله حین عبدالله سرا و هو یومئذ فى تسعة و ثلاثین
رجلا فلما اکمل الله له الاربعین صاروا فى عدة و اظهروا امر الله فلو کان
معى عدتهم جاهدت فى الله حق جهاده (۲۳)؛
الگوى من در رهبرى امت، جدم رسول خدا صلى الله علیه و
آله است، آن حضرت تا زمانى که تعداد یارانش به سى و نه نفر رسیده بود،
مخفیانه و غیرعلنى خدا را عبادت مىکرد [ و به مبارزه و تبلیغ علنى روى
نیاورد]؛ اما از موقعى که خداوند متعال تعداد مسلمانان را به چهل نفر
رساند، [تبلیغ] دین خدا را آشکار کردند و اگر یاران من هم به تعداد آنها
باشد، در راه خدا به جهاد و مبارزه شایسته دست مىزنم .»
۱۷ . دریغ از چهل یاور راستین
على علیه السلام نیز با شکایت از مظلومیت و غربت خویش فرمود:« من بارها
از مردم یارى خواستم اما به غیر از چهار نفر- زبیر، سلمان، ابوذر و مقداد –
کسى جواب مثبت به من نداد.» سپس افزود:
« لو کنت وجدت یوم بویع (اخوتیم) اربعین رجلا مطیعین لجاهدتهم (۲۴)؛
اگر من در روز بیعت چهل یاور گوش به فرمان [و راستین] داشتم، با آنان مقابله و مجاهده مىکردم .»
۱۸ . حقوق همسایه
رسول گرامى اسلام به منظور سالم سازى و ایجاد روحیه اعتماد و اطمینان به
همدیگر و همچنین تقویت وحدت و انس و الفت در جامعه اسلامى درباره حدود
همسایگى و رعایت حقوق آنان مى فرماید:
« کل اربعین دارا جیران من بین یدیه و من خلفه وعن یمینه وعن شماله (۲۵)؛
تا چهل خانه از چهار سوى منزل یک مسلمان، از رو به رو، پشت سر، از سمت راست و از سمت چپ، همسایه یک مسلمان به شمار مىآید .»
پیامبر صلى الله علیه و آله ضمن بیان این پیام حکیمانه، به حضرت على
علیه السلام و سلمان و ابوذر و مقداد دستور داد که در میان مسلمانان ندا
دهند که اى مردم! این حدود همسایگى است و: « انه لا ایمان لمن لم یامن جاره
بوائقه (۲۶)؛ کسانى که همسایگانشان از شر و آزار آنان در امان نیستند،
ایمان ندارند.»
۱۹ . مهلت تا چهل روز
برخى از مسلمانان که در رعایت مسائل دینى و حفظ ناموس خود اهل تسامح و
تساهل هستند، مورد خشم و غضب الهى قرار مى گیرند و خداوند متعال به آنان
چهل روز مهلت مىدهد که خود و خانوادههایشان را اصلاح کنند و در صورت
ادامه سهلانگارى و بىتفاوتى چشم و قلبشان وارونه شده و از دیدن حقیقت
ناتوان مىگردند .
رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: هر گاه مردى در محیط خانواده خود
عمل ناپسند و زشتى را مشاهده کند و در مورد آن حساسیت و غیرت دینى از خود
نشان ندهد و اعضاء خانوادهاش را از ارتکاب گناه و معصیت باز ندارد و در
صدد اصلاح برنیاید، خداوند متعال پرندهاى سفید را مامور مىکند که چهل صبح
بر در خانه وى پرهایش را بگسترد و هنگام ورود و خروج آن مرد مسامحه کار،
بگوید:
اصلاح کن! اصلاح کن! غیرت داشته باش! غیرت داشته باش! اگر خانوادهاش را
اصلاح کرد که چه بهتر وگرنه آن پرنده سفید بال هایش را به چشم هاى او
مىکشد و بعد از آن بعد او وارونه مىبیند؛ یعنى خوبی ها را خوب نمىبیند و
بدی ها را بد نمىبیند.» (۲۷)
۲۰ . بهداشت فرزندان
پیامبر بزرگوار اسلام صلى الله علیه و آله با اشاره به لزوم ختنه کردن نوزادان پسر مىفرماید:
« اختنوا اولادکم یوم السابع فانه اطهر و اسرع لنبات اللحم فقال ان الارض تنجس ببول الاغلف اربعین یوما (۲۸)؛
نوزادان خود را در روز هفتم ختنه کنید، این عمل براى پاکیزگى و سلامت و
رشد آنان تاثیر فراوان دارد و زمین از بول فردى که ختنه نشده تا چهل روز
آلوده مىماند .»
۲۱ . تسبیح حیوانات
امام صادق علیه السلام فرمود:« حضرت داود علیه السلام در یکى از شب ها
با حال خوشى زبور را تلاوت مىکرد و از حالات معنوى خود لذت مىبرد. آن شب
به نظرش آمد که شب زنده دارى خوبى داشته است و از این جهت شگفت زده شد .
در آن حال قورباغهاى از زیر صخرهاى از سوى خداوند متعال به سخن آمد و
گفت:
« یا داود تعجبت من سهرک لیلة و انى لتحت هذه الصخرة منذ اربعین سنة ماجف لسانى عن ذکر الله تعالی(۲۹)؛
اى داود! آیا از شب زنده دارىات به شگفت آمدهاى؟ من چهل سال است که در زیر این صخره زبانم به ذکر الهى مترنم است .»
۲۲ . کرامت نام حضرت محمد صلى الله علیه و آله
حضرت على علیه السلام در ضمن روایتى طولانى در منقبت حضرت خاتم الانبیاء صلى الله علیه و آله فرمود
:« روزى یکى از علماء یهود به حضور پیامبر صلى الله علیه و آله آمد و
سؤالات متعددى از آن حضرت پرسید و پاسخ هاى وافى دریافت کرد و مسلمان شد .
سپس الواحى بیرون آورد و در مقابل پیامبر قرار داد و گفت: این از جمله
صفحات توراتى است که به حضرت موسى بن عمران علیه السلام نازل شده است.
من فضائل تو را در آنها مىخواندم و شک مىکردم و چهل سال تمام نام تو
را پاک مىنمودم؛ اما قسم به آن خدایى که تو را به حق و راستى مبعوث فرموده
است، هر گاه نامت را از تورات پاک نمودم، دوباره آن را در آنجا ثبت شده
مىیافتم .» (۳۰)
۲۳ . اربعین در قرآن
در برخى از آیات قرآن به واژه «اربعین» اشاره شده است، مثل: فرازى از قصه حضرت موسى علیه السلام که مىفرماید:
« و اذ واعدنا موسى اربعین لیلة» (۳۱)؛
« به یاد آورید آن هنگامى را که با موسى علیه السلام ( براى یافتن پیام هاى آسمانى) چهل شب وعده قرار گذاشتیم .»
نیز مىفرماید:
« و واعدنا موسى ثلاثین لیلة و اتممناها بعشر فتم میقات ربه اربعین لیلة»
(۳۲)؛
« و ما با موسى سى شب وعده گذاشتیم، سپس آن را با ده شب دیگر تکمیل نمودیم . به این ترتیب، میعاد پروردگارش با چهل شب تمام شد.»
قرآن کریم در مورد نافرمانى بنىاسرائیل از حضرت موسى علیه السلام و
سرپیچى آنان از دستورات الهى و مجازات آن گروه از یهودیان با چهل سال
سرگردانى، مىفرماید:
« فانها محرمة علیهم اربعین سنة یتیهون فى الارض فلا تاس على القوم الفاسقین» (۳۳) ؛
« این سرزمین مقدس تا چهل سال بر آنها ممنوع خواهد بود و آنان همواره در
مدت چهل سال در این بیابان سرگردان هستند، پس تو درباره سرنوشت این جمعیت
گناهکار ناراحت نباش!»
۲۴ . مجاهد دار به دوش
دعبل بن على خزاعى، از شاعران متعهد و شجاع اهل بیت علیهم السلام است
که از دست مبارک حضرت رضا علیه السلام به کسب مدال افتخار و عطایاى مادى و
معنوى نائل شد . او وصیت کرد قصیده معروف خود به نام « مدارس آیات» را –
که مورد تایید اهل بیت علیهم السلام قرار گرفت – در کفنش بنویسند . زبان
گویاى وى آن چنان برنده بود که حکمرانان ستمگر را به هراس مىانداخت .
ابن مدبر مىگوید:« روزى به دعبل گفتم: من مردى بىباک و با شهامت مثل
تو ندیدهام که این چنین بىپروا در اشعار خود به زمامداران ستمگرى، مثل
مامون مىتازى و حقائق را در قالب شعرهاى گویا و بلیغ به گوش مردم مىرسانى
.
دعبل در مقابل هشدار ابن مدبر، با صلابت خاصى که از عشق او به اهل بیت علیهم السلام ریشه مىگرفت، چنین گفت:
« یا ابا اسحاق! انى احمل خشبتى مذ اربعین سنة ولا اجد من یصلبنى علیها (۳۴)؛ اى ابا اسحاق!
من چوبه دار خودم را چهل سال است که با خود حمل مىکنم، اما هنوز کسى را نیافتهام که مرا بر آن بیاویزد.»
شیعه یعنى دعبل چشم انتظار مىکشد بر دوش خود چل سال دار
شیعه یعنى همچو امثال کمیل سر نهد بر خاک پاى اهل بیت
۲۵ . ارزش عدالت گسترى
امام موسى بن جعفر علیهم االسلام در تفسیر آیه
« یحیى الارض بعد موتها»
فرمود: « خداوند زمین را با قطرات باران احیاء نمىکند، بلکه با مردان
عدالت گستر زنده مىگرداند … و این عمل از منافع مادى چهل روز باران بهتر و
پربارتر است.» (۳۵)
۲۶ . هشدار به محتکران
امام صادق علیه السلام به تاجرانى که براى منافع مادى خود اجناس مورد
نیاز مردم را انبار کرده، با قیمت هاى گزاف مى فروشند، شدیدا هشدار مى
دهد و مى فرماید:
« الحکرة فى الخصب اربعون یوما و فى الشدة و البلاء ثلاثة ایام فمازاد
على الاربعین یوما فى الخصب فصاحبه ملعون و مازاد على ثلاثة ایام فى العسرة
فصاحبه ملعون (۳۶) ؛
مدت احتکار جنس هاى مورد نیاز مردم در روزگار فراوانى، چهل روز است و در
روزهاى سخت فقط سه روز . اگر بازرگانى در ایام فراوانى جنس، بیش از چهل
روز و در هنگام دشوارى بیش از سه روز انبار کند، لعنت خدا بر او باد .»
۲۷ . چله نشینى براى حاجت
مولاى متقیان على علیه السلام فرمود:« خداوند متعال به حضرت داود وحى کرد:
« انک نعم العبد لولا انک تاکل من بیت المال ولا تعمل بیدک شیئا»؛
«اى داود! اگر از بیتالمال تغذیه نمىکردى و از دست رنج خودت امرار معاش مىنمودى، چقدر بنده خوبى بودى!»
حضرت داوود چهل صبح با ناله و زارى به درگاه احدیت استغاثه کرد و از
خداوند خواست تا مشکل او را رفع نماید. خداوند متعال نیز مقدمات آهنگرى را
در اختیار او گذاشت .
به این ترتیب، حضرت داوود، به کار زره سازى پرداخت. او هر روز یک زره
مىساخت و به هزار درهم مىفروخت تا این که با ساختن سیصد و شصت زره که به
مبلغ سیصد و شصت هزار درهم فروخت، سرمایهاى به دست آورد و از بیتالمال
بى نیاز شد .» (۳۷)
۲۸ . زیارت اربعین از نشانههاى ایمان و تشیع
امام حسن عسکرى علیه السلام فرمود:
«علامات المؤمنین خمس: صلاة الاحدى والخمسین و زیارة الاربعین والتختم
فى الیمین و تعفیرالجبین و الجهر ببسم الله الرحمن الرحیم (۳۸)؛
نشانههاى مؤمنان (شیعیان) پنچ چیز است: خواندن پنجاه و یک رکعت نماز در
هر روز (۱۷ رکعت واجب و ۳۴ رکعت نافله)، زیارت اربعین امام حسین علیه
السلام، داشتن انگشتر در دست راست، و ساییدن پیشانى به خاک، و بلند خواندن
بسم الله الرحمن الرحیم در نمازها .»
۲۹ . چهل روز گریه بر امام حسین علیه السلام
امام صادق علیه السلام در روایتى به بیان گریه موجودات عالم بر سالار شهیدان پرداخته، به زراره مى فرماید:
« یا زرارة! ان السماء بکت على الحسین علیه السلام اربعین صباحا بالدم و
ان الارض بکت اربعین صباحا بالسواد و ان الشمس بکت اربعین صباحا بالکسوف
والحمرة … و ان الملائکة بکت اربعین صباحا على الحسین علیه السلام (۳۹)؛
اى زراره! آسمان چهل روز بر حسین علیه السلام خون گریه کرد و زمین چهل
روز براى عزاى آن حضرت گریست به تیره و تار شدن و خورشید با کسوف و سرخى
خود چهل روز گریست … و ملائکه الهى براى آن حضرت چهل روز گریستند .»
۳۰ . فرازى از زیارت اربعین
صفوان بن مهران جمال مىگوید: مولایم حضرت صادق علیه السلام زیارت اربعین را به من آموخت و فرمود:
« در روز اربعین جدم حسین علیه السلام را این چنین زیارت کن:
السلام على ولى الله و حبیبه …»
در بخشى از آن زیارت که با مضامین عالى عرفانى و معنوى بیان شده است، چنین مىخوانیم:
« و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة (۴۰)
؛ [خداوندا! من شهادت مىدهم که] حضرت حسین علیه السلام جان را در راه
تو تقدیم کرد تا بندگان تو را از جهالت و بىخبرى رها سازد و از حیرت و
سرگردانى و گمراهى نجات دهد .»
پىنوشت ها:
۱- من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۶۶، ح۴۷۲/ مستدرک سفینة البحار، ج۴، ص۶۴ .
۲- مستدرک الوسائل، ج۲، ص۴۷۱ .
۳- الکافى، ج۲، ص۵۰۹، ح ۵ .
۴- بحارالانوار، ج۹۰، ص۳۸۹ .
۵- کاشف الغطاء، ج۱، ص۲۴۶ .
۶- الکافى، ج۲، ص۴۸۷ .
۷- همان، ج۳، ص۱۷۴، ح۱ .
۸- احقاف/۱۵ .
۹- عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۷۴، ح۳۲۱ .
۱۰- الخصال، ج۲، ص۵۴۱، ح۱۴ .
۱۱- مکارم الاخلاق، ص۴۶۵ .
۱۲- الصراط المستقیم، ج۲، ص۱۸۱ .
۱۳- بحارالانوار، ج۱۳، ص۵۰ .
۱۴- تاریخ یعقوبى، ج۲، ص۲۲ .
۱۵- کشف الغمه، ج۱، ص۱۴ .
۱۶- الخصال، ج۲، ص۵۴۱، ح۱۵ .
۱۷- مستدرک الوسائل، ج۱۷، ص۵۷ .
۱۸- مشکاة الانوار، ص۲۹۵ .
۱۹- همان .
۲۰- مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۱۵۶/ مجموعه ورام، ج۱، ص۳۵ .
۲۱- مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۱۵۷ .
۲۲- همان، ج۱۶، ص۳۰۵ .
۲۳- مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۷۷ .
۲۴- همان، ص۷۴ .
۲۵- وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۱۳۲ .
۲۶- مستدرک الوسائل، ج ۸، ص۴۳۱ .
۲۷- الجعفریات، شیخ صدوق، ص۸۹ .
۲۸- مکارم الاخلاق، ص۲۳۰ .
۲۹- بحارالانوار، ج۶۱، ص۵۰ .
۳۰- الخصال، ج۲، ص۳۵۶ .
۳۱- بقره/۵۱ .
۳۲- اعراف/۱۴۱ .
۳۳- مائده/۲۶ .
۳۴- العدد القویه، ص۲۹۲ .
۳۵- تهذیب الاحکام، ج۱۰، ص۱۴۶ .
۳۶- الکافى، ج۵، ص۱۶۵ .
۳۷- وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۷ .
۳۸- مصباح المتهجد، ص۷۸۷ .
۳۹- مستدرک الوسائل، ج۱۰، ص۳۱۴، با تلخیص .
۴۰- تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۱۳ . منبع:
مجله مبلغان، شماره ۵۲ ، عبدالکریم پاک نیا.
چهل روز …
در غروب عطش آلود، وقتى برق شقاوت خنجرى آبگون
بر حنجره آخرین شهید نشست.
وقتى صداى شکستن استخوان در گوش سمها پیچید
و آنگاه که خیمهها در رقص شعلهها گم شدند،
جلادان همه چیز را تمام شده انگاشتند.
هشتاد و چهار کودک و زن، در ازدحام نیزه و شمشیر،
از ساحل گودالى که همه هستى شان را در آغوش گرفته بود گذشتند.
تازیانه در پى تازیانه، تحقیر و توهین
و قاه قاهى که با آه آه کودکان گره مىخورد،
گستره میدان شعلهور را مىپوشاند.
دشمن به جشن و سرور ایستاده است
و نوازندگان، دست افشان و پایکوبان،
در کوچههاى آراسته، به انتظار کاروانى هستند
که با هفتاد و دو داغ، با هفتاد و دو پرچم،
با شکسته ترین دل و تاولزدهترین پا،
به ضیافت تمسخر و طعنه و خاکستر و خنده آمده است.
زنان با تمامى زیورآلاتشان به تماشا آمده اند.
همه را اندیشه این است که با فرو نشستن سرها بر نیزه،
همه سرها فرو شکسته است.
اما خروش رعدگونه زینبعلیها السلام،
آذرخش خشم سجادعلیه السلام
و زمزمه حسینعلیه السلام بر نیزه،
همه چیز را شکست.
شهر یکپارچه ضجه و اشک و ناله شد
و باران کلام زینب جانها را شست
و آفتاب را از پس غبارها و پردهها
به میهمانى چشمهاى بسته آورد.
چهل روز گذشت.
حقیقت، عریانتر و زلالتر از همیشه
از افق خون سربرآورد.
کربلا به بلوغ خویش رسید
و جوشش خون شهید،
خاشاک ستم را به بازى گرفت.
خونى که آن روز در غریبانه ترین غروب،
در گمنامترین زمین،
در عطشناکترین لحظه بر خاک چکه کرد،
در آوندهاى زمین جارى شد
و رگهاى خاک را به جنبش و جوشش و رویش خواند.
چهل روز آسمان
در سوگ قربانیان کربلا گریست
و هستى، داغدار مظلومیتحسینعلیه السلام شد.
چهل روز
ضرورت همیشه بلوغ است،
مرز رسیدن به تکامل است
و مگر ما سرما و گرما را به « چله » نمىشناسیم
و مگر میعادگاه موسى در خلوت طور،
با چهل روز به کمال نرسید.
اینک، چهل روز است که هر سبزه مى روید،
هر گل مىشکفد، هر چشمه مىجوشد
و حتى خورشید در طلوع و غروب،
سوگوار مظلوم قربانگاه عشق است.
چهل روز است
که انقلاب از زیر خاکستر قلبها شراره مىزند.
آنان که رنج پیمانشکنى بر جانشان پنجه مىکشید
و همه آنان که شاهد مظلومیت
کاروان تازیانه و اشک و اندوه بودند
و همه آنان که وقتى به کربلا رسیدند
که تنها غبار صحنه جنگ و بوى خون تازه
و دود خیمههاى نیم سوخته را دیدند،
اینک برآشفتهاند، بر خویش شوریده اند.
شلاق اعتراض بر قلب خویش مىکوبند
و اسب جهاد زین مى کنند.
چهل روز است
که یزید جز رسوایى ندیده
و جز پتک استخوان کوب، فریادى نشنیده.
چهل روز است
استبداد بر خود مى پیچد
و حق در سیماى کودکانى داغدار
و دیدگانى اشکبار و زنانى سوگوار رخ نموده است.
اینک، هنگامه بلوغ ایثار است.
هنگامه برداشتن بذرى است که
در تفتیدهترین روز در صحراى طف
در خاک حاصلخیز قتلگاه افشانده شد.
اربعین است.
کاروان به مقصد رسیده است.
تیر عشق کارگر افتاده و قلب سیاهى چاک خورده است.
آفتاب از پس ابر شایعه و دروغ و فریب سر برآورده
و پشت پلکهاى بسته را مىکوبد
و دروازه دیدگان را به گشودن مىخواند.
اربعین است.
هنگامه کمال خون،
بارورى عشق و ایثار،
فصل رویدن، چیدن و دوباره روییدن.
هنگامه میثاق است و دوباره پیمان بستن.
و کدامین دست محبتآمیز است
تا دستى را که چهل روز از گودال،
به امید فشردن دستى همراه، برآمده، بفشارد ؟
کدامین سر سوداى همراهى این سر بریده را دارد
و کدامین همت، ذوالجناح بى سوار را زین خواهد کرد؟
اربعین است.
عشق با تمام قامت بر قله « گودال » ایستاده است !
دو دستى که در ساحل علقمه کاشته شد،
بلند و استوار چونان نخلهاى بارور، سربرآورده
و حنجرهاى کوچک که به وسعت تمامى مظلومیت فریاد مىکشید
در آسمان به جستوجوى همصدا و همنوا سیر مىکند.
راستى، کدامین یاورى به « همنوایى » و همراهى برمى خیزد؟
مگر هر روز عاشورا و همه خاک، کربلا نیست ؟
بیایید همواره همراه کربلاییان گام برداریم
تا حسینى بمانیم
کاروان خاطرات، بازگشته است
از جایی که چهل روز گذشته است
از ماتمهای سرخ،
از عطشهای پرپر شده.
این آتشیادها،
چهل روز چون اسبان تاختهاند بر پیکر صبر آنان.
بازماندگانِ حادثه تیغ و تاول،
رسیدهاند به نقطهای از آغاز؛
به نگاههای در خون شناور،
به گلوهای بریده شده در دلِ تشنگیِ دشت.
کاروانِ اربعین، با خطبههای گریه،
از شام رسوا برگشته است
و تصاویر جراحت،
در سوزنده ترین بیان قاب میشود
و در سوزندهترین بیابان.
بغل بغل شعله ریخته میشود در صحرا.
دوبیتی های پرلهیب،
سطح مصیبتزده دشت را گلگونتر میکند.
اکنون چهل روز از آن سیل عطش، سپری شده است.
قافله ای زخم خورده،
وارد سرزمین چهلمین روز میشود.
اینان اربعین را با خود آوردهاند؛
با نقل خاطرات قطعه قطعه شده.
دنیای ادب نیز گل و ستاره آورده است
که به پای سربلندیشان بریزد.
سلام بر استواری غیرقابل ترسیم شما!
سلام بر آن گام های شکیباتان
که جادههای دراز شام را خسته کرد!
هر سال، چشمان غم بار اربعین که میآید،
اطراف ما پر میشود از هیئتهای مذهبی التماس
و دسته دسته گلهای اشک.
هر سال اربعین،
از لابهلای واژههای مذاب مداحان،
دلهای آسمانی شما دیده میشود
و علمهای ما از هوش میروند.
لباسهای مشکی تقویم،
بوی قتلگاه میگیرند.
اربعین! به یاد روشنیِ شما شمعگونه میسوزیم
و گریه سر میدهیم
برای فاصلههای خود و زجرهای شما.
خوشا زندگی در این گریستن و مردنهای پیاپی!
خوشا گریستن برای داغهای زینب علیهاالسلام ،
برای مصیبتهای سجاد علیهالسلام ،
برای بیتابی بچه های آسمان!
سلام بر اربعین که عاشورایی دیگر
از گریه را برای ما به راه میاندازد!
من برای گریستن، به آغوشت محتاجم