تبیان، دستیار زندگی

مصرف‌کنندگان قلیان به این دلیل در بین انواع دخانیات موجود در بازار به قلیان روی آورده‌اند که آن را کم‌خطرترین نوع مواد دخانی می‌دانند، غافل از این‌که آنچه کشیدن قلیان با مصرف‌کنندگان آن می‌کند به مراتب ناگوارتر از سیگار است. چه آنهایی که به ادعای خودشان تفننی قلیان می‌کشند، چه آنهایی که قلیان‌کش حرفه‌ای هستند باید بدانند که مصرف قلیان بتدریج آنها را در معرض انواع بیماری‌ها قرار می‌دهد که بسیاری از آنها ممکن است زمانی آثار خود را بروز دهند که دیگر کار از کار گذشته و درمان قطعی برای آنها وجود ندارد. چروکیدگی پوست، پیری زودرس، تیرگی زیر چشم و لب‌ها، زردی و فساد دندان‌ها از مهم‌ترین نشانه‌های ظاهری افرادی است که قلیان‌کشیدن جزو برنامه‌های روزمره زندگی شان شده است.

خانم‌هایی که سیگار و قلیان می‌کشند باید با چهره زیبا و پوست شفاف و جوان خداحافظی کنند، چرا که نیکوتین سیگار یا قلیان در خانم‌ها جذب بیشتری دارد.

مصرف‌کنندگان قلیان و اطرافیان آنها که در معرض دود تحمیلی آن قرار دارند مانند مصرف‌کنندگان سیگار مبتلا به انواع سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی، عروقی و تنفسی خواهند شد.

تحقیقات نشان می‌دهد 12 درصد بیماری‌های قلبی و عروقی، 66 درصد برونشیت و سرطان ریه و 38 درصد بیماری‌های حاد تنفسی در جهان به مصرف دخانیات اختصاص دارد.

همچنین مصرف قلیان شما را چهار تا ده برابر بیشتر از افراد دیگر در معرض سرطان دهان، حنجره و مری قرار می‌دهد. زنانی که در طول دوران بارداری خود، مصرف‌کننده قلیان بوده یا در معرض دود قلیان اطرافیان قرار گرفته‌اند، وزن نوزادشان هنگام تولد کمتر از حد طبیعی بوده و خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی در این نوزادان بیشتر است. برخلاف تصور بعضی افراد، دود حاصل از قلیان به هیچ وجه کم‌خطر نیست، بلکه حاوی مواد سرطان‌زا و سمی بی‌شماری است که موجب بروز سرطان‌های ریه، لب و حفره دهانی، بیماری‌های قلبی و عروقی و دیگر بیماری‌ها و سرطان‌ها می‌شود. همچنین استفاده مشترک از قسمت‌های دهانی قلیان، عاملی انتقال بیماری‌های واگیرداری همچون سل و هپاتیت است.

بوی بد دهان، دندان‌ زرد، از دست دادن دندان و بیماری‌ لثه از عوارض ناشی از مصرف قلیان است.

تنباکو و توتون مورد استفاده در قلیان معمولا از بی‌کیفیت‌ترین و نامرغوب‌ترین انواع موجود و خطرناک‌ترین آنهاست، ضمن این‌که اسانس‌های مواد معطر استفاده شده در تنباکوهای معطر یا میوه‌ای حاوی هزاران ماده سمی و کشنده است.

هر وعده قلیان برابر یک پاکت سیگار

مانند بسیاری از کشورهای همسایه، قلیان یکی از وسایل تفریحی رایج در ایران است که گرچه بارها از سوی مسئولان وزارت بهداشت و نیروی انتظامی مصرف آن در اماکن عمومی و بخصوص سفره‌خانه‌های سنتی منع شده،‌ اما انگار براحتی نمی‌‌شود شر آن را از چنین مکان‌هایی کم کرد.

در این شرایط، پزشکان متخصص هشدار می‌دهند مصرف‌‌کنندگان قلیان، در هر بار مصرف دود بسیار زیادتری را در مقایسه با کشیدن یک نخ سیگار وارد ریه‌های خود می‌کنند، چون تنباکوی مصرفی در قلیان 400 نوع ماده سمی و سرطان‌زا دارد، تنباکوهای میوه‌ای علاوه بر این 400 نوع سم، مضرتر هستند.

افراد سیگاری که به طور متداول ‌هشت تا ‌12 نخ سیگار در روز مصرف می‌کنند، به طور متوسط با ‌40 تا ‌75 پُک که به مدت پنج تا هفت دقیقه طول می‌کشند حدود ‌5 تا 6 لیتر دود استنشاق می‌کنند و این در حالی ‌است که مصرف‌‌کننده قلیان در هر وعده مصرف که به طور متداول ‌20 تا ‌30 دقیقه طول می‌‌کشد، حدود ‌50 تا ‌200 پک می‌‌زند که هر پک به طور متوسط حاوی ‌یک لیتر دود است.

رشد قارچ و میکروب در ریه شما

اگر هنوز هم به هیچ قیمتی حاضر به کنار گذاشتن قلیان نیستید پس خودتان را برای پذیرایی از مهمان‌های ناخوانده آماده کنید، چون ریه‌های شما محل مناسبی برای رشد انواع میکروب و قارچ خواهد بود.

به گفته پزشکان به دلیل مرطوب بودن راه‌های هوایی و مجرای خروج دود، قلیان می‌‌تواند عامل مهمی در رشد میکروب و قارچ باشد.

تحقیقات نشان می‌دهد که کشت مواد داخل لوله قلیان حاوی صدها نوع قارچ و میکروب بوده و براحتی با دود، وارد دستگاه تنفس شده و ایجاد عفونت‌های مزمن می‌کند.

ابتدا شخص متوجه بیماری خود نمی‌‌شود، ولی سال‌های بعد به دلیل نفوذ این قارچ و میکروب در لایه‌های مختلف ریه، بیماری‌هایی مثل برونشیت،‌ آمفیزم ریه و سرانجام آسم ایجاد می‌شود، این در حالی است که شخص هنگامی به بیماری خود پی می‌‌برد که متاسفانه چاره‌ای جز تحمل بیماری تا آخر عمر نخواهد داشت.

زخم‌هایی که دیر خوب می‌شود

آنهایی که اهل کشیدن سیگار و قلیان هستند باید بدانند حالا دیگر نه فقط مستعد ایجاد زخم‌های گوارشی، تشدید برگشت اسید معده به مری و ایجاد سرطان‌های دستگاه گوارش هستند، بلکه اگر همین حالا هم به زخم‌های سیستم گوارشی مبتلا بوده و مراحل درمان را می‌گذرانند، مصرف قلیان بهبود زخمشان را به تاخیر می‌اندازد و پاسخ به درمان را کند می‌کند.

به همین دلیل است پزشکان متخصص به بیمارانی که از سوءهاضمه رنج می‌برند، توصیه می‌کنند برای افزایش تاثیر درمان و کاهش عود بیماری، به طور جدی مصرف سیگار و قلیان را کنار بگذارنند.

مصرف سیگار و قلیان موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش‌وزن و تخریب هورمون‌های جنسی می‌شود که همه اینها سرانجام به تسریع روند ابتلا به پوکی استخوان کمک می‌کند.

باورهای غلط درباره قلیان

باور غلط: از آنجا که تنباکوی قلیان از راه آب فیلتر می‌شود، بنابراین تمام مواد مضر آن تصفیه می‌شود.

واقعیت: کشیدن تنباکو به وسیله آب، مواد سرطان‌زای آن را تصفیه نمی‌کند، این دود می‌تواند به‌اندازه دود سیگار اثر مخرب روی ریه و قلب داشته باشد.

باور غلط: استنشاق دود قلیان ریه‌ها را نمی‌سوزاند به همین دلیل مضر نیست.

واقعیت: دود قلیان وقتی استنشاق می‌شود، ریه‌ها را نمی‌سوزاند، زیرا از طریق آبی که در پایین آن قرار دارد خنک می‌شود با این‌که دود خنک می‌شود، اما هنوز هم حاوی مواد سرطان‌زایی است که برای بدن مضر است.

باور غلط: کشیدن قلیان سالم‌تر از کشیدن سیگار است.

واقعیت: دود قلیان به‌اندازه دود سیگار مضر است، قلیان به روشی متفاوت دود تولید می‌‌کند به این ترتیب که دود سیگار از سوختن تنباکو ایجاد می‌شود، در حالی که دود قلیان به‌وسیله گرم‌شدن تنباکویی که در کاسه‌ای بالای آن قرار دارد از راه زغال تولید می‌شود، بنابراین دود حاصل از آن هم به‌اندازه دود سیگار سرطان‌زاست.

باور غلط: کشیدن قلیان به‌اندازه کشیدن سیگار اعتیادآور نیست، زیرا نیکوتین ندارد.

واقعیت: تنباکوی قلیان هم مثل تنباکوهای معمولی حاوی نیکوتین است، به‌طوری که در یک مصرف 60 دقیقه‌ای قلیان، فرد مصرف‌کننده در معرض حجم دودی صد تا 200 مرتبه بیشتر از یک نخ سیگار قرار می‌گیرد.

باور غلط: تنباکوی گیاهی قلیان سالم‌تر از تنباکوی معمولی است.

واقعیت: قلیان هم مانند کشیدن سیگار گیاهی یا طبیعی، فرد را در معرض مواد سرطان‌زا قرار می‌دهد.

باور غلط: اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه‌ها وارد نمی‌‌شود.

واقعیت: این تصور کاملا غلط است، چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن شده و آثار سوء خود را می‌‌گذارد. حتی در هوایی که دود قلیان آزاد می‌‌شود، افرادی که قلیان نمی‌کشند و در معرض دود قرار گرفته‌اند در طولانی‌ مدت دچار عوارض آن خواهند شد.

دکتر همایون مژدهی‌آذر، متخصص پوست و مو، دلایل پیدایش موخوره را توضیح داده و روش‌هایی را نیز برای پیشگیری از آن توصیه کرده‌است.

موها از دو قسمت تشکیل می‌شود، ریشه و ساقه. قسمت ریشه مو، آن بخشی است که تمام ساختمان‌های مو از آن ایجاد می‌شود و حدود یک میلی‌متر زیر پوست قرار دارد و ساقه مو قسمتی است که ما می‌بینیم و به چشم می‌آید. قسمت زنده مو، ریشه است که زیر پوست قرار دارد و اگر آسیبی به آن وارد آید، دیگر مویی تولید نمی‌شود یا اگر هم تولید شود، یک موی مشکل‌دار و بیمار است؛ اما ساقه، در واقع قسمت مرده موهاست و در آن سلول زنده‌ای وجود ندارد. بنابراین اگر این قسمت آسیب ببیند، در صورتی که مشکل به ریشه نرسد، معمولا ریشه دوباره موی سالم را ایجاد می‌کند و مشکل خاصی پیش نمی‌آید.

موخوره، یکی از آسیب‌هایی است که به قسمت ساقه، یعنی قسمت مرده مو وارد می‌شود. یک تخته چوب را در نظر بگیرید که اگر حرارت ببیند، ممکن است بسوزد؛ اگر در آب بیفتد، ممکن است ورم کند و تکه تکه بشود و اگر ضربه بخورد، ممکن است بشکند. همین مسأله در مورد ساقه مو هم صادق است. آسیب‌های فیزیکی می‌تواند در ساقه مو تغییر ایجاد کند. این تغییرات فیزیکی می‌توانند خود را به شکل‌های مختلفی نشان دهند؛ از جمله شکننده شدن مو به صورت تغییر شکل موها از حالت صاف و کشیده و براق به مویی پیچ خورده و ناصاف و دندانه دندانه.

بعضی وقت‌ها آسیب، خود را به صورت شکستگی عرضی در مو نشان می‌دهد که مو کاملا از وسط شکستگی طولی پیدا می‌کند ولی گاهی شکستگی در امتداد ساقه است که اگر به نوک مو برسد، می‌تواند منجر به دو یا چند شاخه شدن مو بشود که از آن با عنوان موخوره نام برده می‌شود.

آسیب‌های فیزیکی که باعث ایجاد موخوره می‌شوند، عبارتند از: حرارت ناشی از سشوار، اتوی مو و حتی آفتاب به صورت مستقیم و شدید، آسیب‌های شیمیایی ناشی از مواد دکلره و موادی که برای رنگبری از آنها استفاده می‌شود، استفاده مکرر از انواع و اقسام رنگ‌های شیمیایی یا فرآورده‌هایی مثل ژل‌ها و مواد دیگری که به هر عنوانی برای موها استفاده می‌شود و شانه کردن‌های غیرصحیح به طوری که دندانه‌های شانه آسیب کششی روی مو وارد کند.

بدن هم موخوره دارد

موخوره عمدتا در موهای سر دیده می‌شود ولی در ابروها و نواحی دیگر بدن هم ممکن است آن را مشاهده کنیم. رنگ کردن ابروها از عواملی است که می‌تواند در این ناحیه ایجاد موخوره کند. سایش دو قسمت پوست روی یکدیگر، مثل بازو به پوست تنه یا سایش پوست با پارچه و لباس و همچنین خشک کردن خشن بدن با حوله بعد از استحمام نیز ممکن است باعث بروز این عارضه شود. حرارت و نور آفتاب هم می‌تواند شکنندگی و دو شاخه شدن موها را ایجاد کند. در جایی مثل شمال کشور، اگر یک مرد مدت زیادی زیر آفتاب باشد، ممکن است موهای بدنش دچار چنین وضعی بشود. در بعضی موارد سوء‌تغذیه هم این حالت را ایجاد می‌کند که این مورد اخیر چندان شایع نیست.

موخوره در هر سنی ممکن است در موها ایجاد شود و بنا بر آسیبی که به ساقه مو وارد می‌آید، حتی در سنین کودکی هم امکان پیدایش موخوره وجود دارد.

وقت نداری، کوتاهش کن

امکان بروز موخوره در موهای بلند بیشتر است و از آنجا که رسیدگی به این نوع موها، مشکل‌تر و وقتگیر است، توصیه می‌شود کسانی که زمان کافی برای رسیدگی به آن را ندارند، موهای‌شان را کوتاه نگه دارند. شانه کردن موی بلند، سخت‌تر از موی کوتاه است و خیلی از افراد آن‌طور که باید، برای شانه کردن وقت نمی‌گذارند. در نتیجه عجله می‌کنند، به مو فشار می‌آورند و برای صاف کردن موهای‌شان نیز از روش‌هایی بهره می‌گیرند که چندان توصیه نمی‌شود، مثل اتو کردن مو و استفاده از مواد صاف‌کننده.

علاوه بر آن، خشک کردن موهای بلند بعد از استحمام نیز سخت‌تر است یا باید بگذارند خودش خشک بشود که معمولا زمان زیادی طول می‌کشد یا باید با بستن یک حوله به روی سر و باقی گذاشتن‌اش به مدت نیم تا یک ساعت آب موها را بکشند یا از سشوار استفاده کنند که در این روش بهتر است سشوار با فاصله 30 تا 40 سانتی‌متری از سر نگه داشته شده و به صورت یکنواخت و آرام بالای مو حرکت داده شود. سشوار کشیدن‌های نزدیک، داغ و باعجله می‌تواند باعث ایجاد آسیب و موخوره شود. طرز بستن موها هم خیلی اهمیت دارد. موهایی که خیلی سفت بسته می‌شود و کشش زیادی به ساقه مو وارد می‌آید، در معرض دو یا چند شاخه شدن ساقه قرار می‌گیرد. بعلاوه بیماری‌هایی هم هستند که در آنها موها شکننده می‌شود و ممکن است با ضربات خیلی ملایم‌تر و آسیب‌های کمتری به صورت موخوره خود را نشان بدهد، مثل سوءتغذیه‌های مختلف که بخصوص در افراد شدیدا بیمار یا در کودکانی که دچار مشکلات تغذیه هستند، مشاهده می‌شود که البته خیلی شایع نیست.

تا نرم‌کننده هست، سرکه چرا؟

سرکه یک اسید و پاک‌کننده نسبتا خوب برای موهای چرب، موهایی که شوره دارد و حتی برای پاک کردن کف سر از پوسته‌هاست،‌ ولی با وجود نرم‌کننده‌های مختلف و خوبی که در بازار وجود دارد، امروزه کمتر از روش‌های سنتی استفاده می‌شود بخصوص که هیچکدام کارآیی این نرم‌کننده‌های استاندارد را ندارد و روش‌های استانداردی هم نیستند، چراکه مثلا افراد نمی‌دانند سرکه را با چه غلظتی باید استفاده کنند چون سرکه‌های مختلفی وجود دارد و هر سرکه هم غلظتش با دیگری متفاوت است، بنابراین احتمال خطا کردن و بروز عوارض در این روش‌ها بیشتر است.

اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که مویی که دو شاخه می‌شود، دیگر به حالت اول خود برنمی‌گردد. در واقع کار نرم‌کننده‌ها این است که دو طرف این دوشاخه شدگی را به هم می‌چسبانند و سطح مو را که ناهموار و تکه‌تکه کنده شده، صاف و هموار می‌سازند و به شکل موقت کمک می‌کنند به این که فرد موهای براق، قابل شست‌وشو و قابل شانه شدن قبلی‌اش را پیدا کند؛ وگرنه واقعیت این است که باید صبر کرد تا موی سالم از ریشه رشد کند و جایگزین شود. مکانیزم نرم‌کننده‌ها این است که فرورفتگی‌های روی موها را پر می‌کرده و کمک می‌کنند تا موها راحت‌تر روی هم بلغزند و برق و قابلیت انعکاس نوری که قبلا داشتند و اکنون بر اثر بدشکل شدن این حالت را از دست داده‌اند، دوباره بازیابند. در نهایت این‌که با استفاده از نرم‌کننده نسبتا خوب به چنین نتیجه‌ای می‌رسیم اما روش‌های سنتی مثل استفاده از سرکه حداقل در این مورد به این خوبی جواب نمی‌دهد.

برای درمان موخوره از داروی خوراکی و قرص و کپسول استفاده نمی‌شود و اساس کار روی استفاده از نرم‌کننده‌هاست. چرا که به هر حال این حالت، یک تغییر فیزیکی است و با ریشه مو کاری ندارد اما اگر ریشه مو آسیب دیده باشد، اکثرا به صورت ریزش مو ظاهر می‌شود و باید برای درمان آن اقدام کرد.

یکدفعه تغییر رنگ ندهید

با وجود تمام مضراتی که برای مواد شیمیایی و وسایلی که برای صاف کردن مو از آنها استفاده می‌شود، گفته شد، باز هم افراد به سراغ این موارد می‌روند. به همین دلیل بهتر است حداقل از راهکارهایی استفاده شود که کمتر به مو آسیب برسد. مثلا بهتر است بین دفعات رنگ کردن مو، فاصله‌های چند ماهه بگذارید یا از تغییر رنگ‌های خیلی شدید پرهیز کنید.

از رنگ‌ها و تکنیک‌های استاندارد و صحیح استفاده کنید و برای این کار از افراد خبره که در زمینه رنگ کردن متبحر هستند، کمک بگیرید. از اتوی مو تا جایی که ممکن است استفاده نکنید و برای شانه کردن موها از شانه‌های دندانه درشت بهره بگیرید. برای نوک موهای درهم رفته خود از نرم‌کننده‌هایی استفاده کنید که مخصوص داخل حمام، بعد از استحمام یا بین دفعات حمام رفتن هستند. سعی کنید این نرم‌کننده‌ها مناسب باشند و خیلی چرب و سنگین نباشند تا زمانی که لازم است و می‌خواهید، بتوانید براحتی آنها را بشویید. سشوار را روی درجه ملایم بگذارید و آن را خیلی نزدیک به موهای سر نگیرید. اگر به مو آسیب شدید وارد شده، تا موی سالم جایگزین آن نشده ‌است، از وارد کردن آسیب بیشتر پرهیز کنید و از روش‌هایی که تحریک‌کننده هستند، بهره نگیرید.