جرایم سایبر- گروه دانش- حمید ضیایی پرور:
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حاشیه دومین نمایشگاه ملی رسانههای دیجیتال گفت:
بحث كپیرایت را در داخل دنبال میكنیم اما درباره پیوستن به كپیرایت جهانی هنوز با آن فاصله داریم.
البته پیوستن به قانون كپی رایت جهانی برای كشوری كه داعیه حركت به سوی علم و فناوری دارد كار چندان مشكلی نیست. تنها یك امضا كفایت خواهد كرد.
اما آن امایی كه آقای وزیر با تاكید بر آن چنین جملهای را بیان كرده یك مقدار مشكل ساز است چرا كه چنین امضایی تبعات بسیار سنگینی برای بخشهای مختلف به بار خواهد آورد و در مقابل از بسیاری از سوءاستفادهها جلوگیری خواهد كرد.
برای نمونه، اولین پیامد پیوستن به قانون كپی رایت ؛ ورشكستگی بسیاری از سازمانهای دولتی و خصوصی در ایران خواهد بود.
دلیلش واضح است؛ فقط یك قلم نرم افزارهای قفل شكسته مورد استفاده در سیستمهای رایانهای و شبكههای داخلی و خارجی این سازمانها، میتواند درد سر بزرگی برای آنها بهوجود آورد.
ما ایرانیها عادت كردهایم كه مثلا ویندوز 300دلاری را هزار تومان و ضدویروس 500 دلاری را كمتر از آن خریداری كنیم یا اصلا خریداری نكنیم و مفت و مجانی بین هم به اشتراك بگذاریم.
بر روی سرور داخلی اكثر وزارتخانهها، بخشی به نام نرم افزار هست كه بیش از 40 گیگابایت نرم افزارهای قفل شكسته در آن به طرز منظمی در دسترس قرار داده شده است.
چنین عادت كردهایم كه نرم افزار ارزشی ندارد لذا كسی برای تولید آنها نیز زحمتی متحمل نمیشود. از آن بدتر توصیههایی است كه اگر چه شكستن قفل نرم افزارها را جایز نمیداند اما استفاده از آنها را جایز میداند، درست مانند اینكه دزدی را نكوهش كرده و مالخری را جایز بدانیم.
امروز در بحث تولید محتوای دیجیتالی، تقریبا هیچ كس مالك محتوایی كه تولید كرده نیست. چون به محض تولید و انتشار اولین نسخه از آن، در تیراژ میلیونی تكثیر غیرمجاز خواهد شد و سود این كار به جیب همان قفل شكنها خواهد رفت.
در بحث تولید نرم افزار نیز همین وضعیت حاكم است. ورشكستگی شركتهای تولیدكننده نرم افزار در ایران گواهی بر این مدعاست.
صادرات نرم افزار در هر كشوری بهعنوان موتور محركه شركتهای تولیدكننده نرمافزار محسوب میشود، اما مشكل اینجاست كه شركتهای خارجی حاضر نیستند كه با طرفهای ایرانی كه تابع مقررات جهانی كپی رایت نیستند وارد شراكت یا خرید نرم افزار شوند. عقل حكم میكند كه ریسك چنین كاری را نپذیرند.
ایران بهشت نرم افزارهای قفل شكسته
با نگاهی به میلیونها نسخه نرم افزار كپی شده در ایران كه هر كوی و برزن را پر كرده اند میتوان ایران را بهشت نرم افزارهای قفل شكسته نامید.
جالبترین بخش ماجرا، نرم افزارهای قفل شكسته خارجی است كه اصطلاحا كرك شده و برای اینكه نسخه كرك شده آنها توسط دیگر كركهای محترم تكثیر غیرقانونی نشود با برچسب قانونی، قفل جدید داخلی روی آنها نصب شده و توزیع میشود.
به عبارت دیگر این نوع فعالیت را میتوان مصداق ممنوعیت كپی گرفتن از كپی غیرمجاز تلقی كرد !
یكی از استادان دانشگاه میگفت، دامادش در آمریكا زندگی میكند و هر بار كه به ایران میآید به جای نقل و نبات، با خودش سی دی سوغات میبرد !
و این چنین است كه صاحبان فكر و فناوری برای در امان ماندن از شر قفل شكنان حرفهای ایرانی به خارج پناه میبرند و سرویس دهندگان بزرگی مانند گوگل و نوكیا برخی سرویسهای آنلاین خود را روی كاربران ایرانی مسدود میكنند و ما داد و فغان بر میآوریم كه مورد تحریم قرار گرفتهایم.
در حالی كه بخشی از این محدودیتها اصلا بهدلیل تحریم نیست بلكه بهدلیل رفتار مرسوم بر فضای كاربران ایرانی است.
اقدامات وزارت ارشاد
عیسی زارعپور ، رئیس مركز توسعه فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره سیاستهای حمایتی از مؤسسات خصوصی تولیدكننده نرمافزار میگوید: اولین و بزرگترین حمایت در حوزه نرمافزار این است كه قانون كپیرایت در كشور جا بیفتد.
از سال 79 در مجلس، قانونی با عنوان حمایت از تولیدكنندگان نرمافزارها مصوب شد كه آییننامه اجرایی آن نیز سال 83 ابلاغ و براساس آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مكلف شد با همكاری شورای عالی اطلاعرسانی، نرمافزارها را ثبت كند اما تا سال 86 بهدلیل نداشتن برنامه اجرایی مناسب چنین كاری انجام نشد.
به گفته وی در حال حاضر شناسنامهدار شدن نرمافزارها آغاز شده و از دو ماه آینده تكثیر نرمافزاری بدون داشتن شناسنامه ممنوع است. طبق برآورد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حدود 8 هزار عنوان نرمافزار در كشور وجود دارد.
گفتنی است پیوستن به WIPO (سازمان جهانی حمایت از حقوق مایملك معنوی ) یكی از پیش نیازهای پیوستن به WTO ( سازمان تجارت جهانی ) است.
تاكنون 177 كشور جهان به WIPO پیوستهاند. كشورهایی كه هنوز به این سازمان نپیوستهاند عبارتند از:1.ایران 2. اتیوپی 3. اریتره 4. افغانستان 5. آنگولا 6.اوگاندا 7.برمه(میانمار) 8.بوروندی 9.تركمنستان 10.توالو 11.تیمور شرقی 12.جزایر سلیمان 13.سائوتومه و پرنسیپ 14.سن مارینو 15.سومالی 16.سیرالئون 17.سیشل 18.عراق 19.كامبوج 20.كریباتی 21.كویت 22.گینه نو 23.لائوس 24.مالدیو 25.موزامبیك 26.نائورو 27.وانواتو 28.یمن
نمایش كپی رایت
چندی پیش چین برای نمایش دادن رعایت كپیرایت صحنهای شبیه سوزاندن صدها تن موادمخدر در ایران را ترتیب داد، با این تفاوت كه در آن تانكهای نظامی از روی میلیونها عدد سی دی غیرمجاز عبور میكردند، یا همین امارات در همسایگی ما كه میزبان جیتكس است، غرفهای را در این نمایشگاه با ساز ودهل تعطیل كرد فقط به این دلیل كه یك نسخه نرم افزار ویندوز قفل شكسته در آن یافت شده است !
پیوستن به قانون كپی رایت ممكن است خسارتهایی را برای ما بهدنبال داشته باشد اما به تعویق انداختن این فرآیند باعث سنگینتر شدن این ضرر و زیان در آینده خواهد شد. شاید بهتر باشد ابتدا در داخل، رعایتكپی رایت را تمرین كنیم.