به نظر امام خمینی براى مردان پلاتین و طلاى سفید اشكال ندارد؛ مگر آن كه طلای سفید همان طلاى زرد باشد و با مخلوط كردن تغییر رنگ داده باشد. (1) به نظر آیت الله خامنه ای اگر چیزى كه طلاى سفید نامیده مى‌شود، همان طلاى زرد است كه بر اثر مخلوط كردن ماده‌اى رنگ آن سفید شده، حرام است؛ ولى اگر عنصر طلا در آن به قدرى كم است كه عرفاً به آن طلا نمى‌گویند؛ مانع ندارد و پلاتین نیز اشكال ندارد. (2) به نظر آیت الله مکارم پلاتین و طلاى سفید- طبق شهادت اهل خبره- دو چیز است پلاتین فلزى است و طلاى سفید فلز دیگر، دوّمى حرام است و اوّلى حرام نیست؛ هر چند بعضى بدون توجّه، پلاتین را طلاى سفید مى‌دانند. (3) به نظر آیت الله گلپایگانی استعمال طلا چه سفید باشد و چه زرد و یا سرخ، بعنوان زینت براى مردان حرام است، ولى پلاتین فلز دیگرى است و اشكال ندارد. (4) و به نظر آیت الله تبریزی استفاده از پلاتین براى مردان مانعى ندارد، و نماز خواندن با آن جایز است. (5) و به نظر آیت الله فاضل، ظاهرا پلاتین غیر از طلاى سفید است؛ لذا پلاتین براى مردان حلال است، اگر چه طلاى سفید حرام است. (6) به نظر آیت الله صافی، طلای سفید حرام و پلاتین اشکال ندارد. (7) و به نظر آیت الله بهجت پلاتین غیر از ماده‌ى طلا است؛ لذا براى مرد حلال است و نماز با آن هم اشكال ندارد؛ ولى طلاى سفید حرام و نماز با آن هم باطل است. (8) پی نوشت: 1. امام خمینی استفتائات، ج 1، س50 و51 از لباس نمازگزار. 2. آیت الله خامنه¬ای، اجوبه الاستفتائات، س 443. 3. آیت الله مکارم شیرازی، استفتائات، ج1، س118. 4. آیت الله گلپایگانی، مجمع المسائل، ج4، س 248. 5. آیت الله تبریزی، استفتائات، ج 1، س 450 6. آیت الله فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ج1، س 969. 7. آیت الله بهجت، استفتائات، ج2، س 1612. 8. آیت الله صافی، جامع الاحکام، ج2، س 1737و 1739.
http://www.pasokhgoo.ir
از ظاهر آیات قرآن و روایات بر می آید كه، آدم و حوا علیهما السلام اولین انسان ها از نسل موجود بشر روی زمین بوده و نسل کنونی بشر به آن ها می¬رسد. اما ظاهراً قبل از این نسل بشر، موجوداتی شبیه به انسان بر زمین وجود داشته¬اند که به نوعی موجودات تکامل نیافته و ابتدایی محسوب می شدند. ما معتقدیم انسانی که به عنوان اشرف مخلوقات شناخته می شود، از نسل آدم و حوا است. آدم و حوا اولین افراد این نوع هستند. پیش از آنان فردی از این نوع وجود نداشته و مخلوقاتی که بوده¬اند، از نوع های دیگر بوده اند. اما شباهت¬های بسیاری به ما انسان ها داشتند. قرن¬ها از زمان آدم و حوا علیهماالسلام موجودات انسان نمایی روی زمین زندگی می¬کردند. شاید بعضی از آثار و فسیل-هایی که هر از گاهی از موجوداتی شبیه انسان به دست می¬آید، مربوط به همین ادوار باشد. امام سجاد(ع) به یکی از اصحاب فرمود: آیا گمان کردی که خداوند پیش از شما مخلوقی را خلق نفرمود؟ به خدا سوگند! خداوند هزار هزار آدم و هزار هزار عالَم آفرید که شما در آخرین آن عوالم قرار دارید. ( بحارالانوار، ج 25، ص 25 ) پس بر اساس بعضی روایات، نسل کنونی انسان، فرزندان آدم و حوا علیهما السلام هستند، اما موجوداتی همچون انسان در نسل¬های متعدد روی زمین می زیستند که شباهت های بسیاری به بشر داشتند، هر چند انسان نامیدن آنان به معنای دقیق کلمه چندان قابل قبول نیست.
احکام شرعی از طرف خداوند فرستاده شده و به وسیله پیامبر یا معصومان بیان شده، در آنها مصلحت هایی برای انسانها در جهت سعادت و کمال قرار دارد، یا مفاسد واقعی که به خاطر آن ها خداوند نهی کرده است، اگر چه از مصالح و مفاسد واقعی آگاهی کامل نداریم، اما می دانیم این امور به حقیقت سعادت انسان بر می گردد و ضرورتا در مورد سلامت جسمانی نیست، هرچند می تواند در این خصوص هم باشد كه مواردی از آن كشف شده و یا به مرور زمان و در اثر پیشرفت دانش بشری کشف خواهد شد. اما حرمت برخی خوراکیها و نوشیدنیها از جنبههای مختلف قابل بررسی است: 1. جسمی و بهداشت فردی: در این باره اگر چه برخی از میکروبها را با پیشرفت علمی و با ابزارهای مختلف بتوان از بین برد، اما اطمینان خاطر نسبت به نابودی تمامی موارد ضرر رسان مشکل است. چنان که ثابت شده برخی میکروبها مثل میكروبی كه در گوشت خوك وجود دارد (انگل تریشین)، پس از حرارترسانی، سپر حرارتی [=هاگ] برای خود ایجاد میکنند، به طوری که تا 400 درجه سانتیگراد نیز میتوانند مقاومت نمایند. بر فرض صحت این ادعا نوع پرورش این حیوان در محیط های سالم نمی تواند مانع وجود انگل یا از بین رفتن آن شود. البته همه این امور تنها در حد احتمال است. چه بسا اصلا از نگاه شرع، ضررهای جسمی یا اموری نظیر احتمال ذكر شده، مورد نظر در حكم حرمت استفاده از گوشت این حیوان نباشد. 2. روانی و معنوی: بر فرض که تمامی آلودگیهای ظاهری آن از بین برود، خوردن گوشت خوك، چه بسا تأثیرات منفی روحی و معنوی داشته باشد. زیرا آن طور که گفته شده است، خوک از فضولات و پس ماندهها تغذیه میکند. میان حیوانات به عنوان حیوان بیغیرت از آن یاد میشود که هیچ حمایتی از ماده خود نشان نمیدهد. در صورتی که از شتر به عنوان حیوان با غیرت یاد میشود، به طوری که نمیتوان شتر دیگری را در مقابل او کشت. گوسفند حیوان رام و آرامی است. چه بسا با تغذیه از این گونه حیوانات، آثار روانی و روحی آن¬ها نیز به انسان منتقل شود. اگر چه به میزان محدود و ناشناخته باشد. امروزه در علوم تأثیر غذاها بر روح و روان مورد توجه قرار گرفته و مسأله ای ثابت شده است. در روایات هم نظیر همین مسائل روحی و غیر مادی به عنوان دلیل اجتناب از خوردن گوشت خوك یاد شده است ( شیخ صدوق، الأمالی، ص 666). در نتیجه به طور مشخص نمی توان گفت این گونه احكام و حرمت ها جهت مشكلات بهداشتی و ایجاد بیماری های جسمی در انسان یا تنها به خاطر برخی آثار روحی است تا نوع پرورش و نگهداری یا فرآوری و تهیه و توزیع گوشت این حیوان، در حكم شرعی آن تاثیر گذار باشد؛ البته در مجموع به نظر می رسد احتمال قوی حكم حرمت گوشت خوك به سبب مسایل روحی و معنوی است كه در افراد به سبب خوردن آن به وجود می آید. اما برای ما آن چه لازم است، تبعیت و تسلیم در برابر دستورات شرعی است، همان گونه كه در مورد همة امور شرعی، اصل و مبنا برای ما تسلیم و تعبد است.
پاسخ : به طور كلّی می توان یاران حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ را به دو گروه عام و خاصّ تقسیم كرد. یاوران عام آن حضرت عموم مردمی به شمار می آیند كه در عصر ظهور به یاریش بر می خیزند و در اجرای فرمان های او تا پای جان می كوشند. از این رو یكی از تعالیم اسلامی این است مردم از خدای بزرگ بخواهند آنان را از یاوران امام زمان ـ علیه السّلام ـ به شمار آورد. از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل است كه می فرماید: هر كس چهل صبح گاه دعای عهد را به پیشگاه پروردگار متعال بخواند، از یاوران قائم ما خواهد بود و اگر پیش از ظهور او، بمیرد خداوند او را از قبرش (رای یاری حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ)بر می انگیزاند.[1] امّا یاران خاصّ آن حضرت، افراد بسیار ممتازی به شمار می‌آیند كه امام عصر ـ علیه السّلام ـ به كمك آنان تمام دنیا را از عدالت پر می كند. دربارة فضیلت این گروه، احادیث متنوّعی وجود دارد. در منابعی هم به استناد برخی احادیث، مانند «خطبة البیان، امام علی ـ علیه السّلام ـ نام، نسب و محل زندگیشان نیز ذكر شده است.[2] گفتنی است هر چند دانستن نام و نشانی یاران خاصّ حضرت حجّت ـ علیه السّلام ـ ما را در فهمیدن حقایق كمك می كند امّا حدیثی را كه چنین موضوعی در آن مطرح است نمی توان به آسانی پذیرفت زیرا آن فقط در منابع حدیثی محدودی وجود دارد و علمای حدیث یا حدیث شناسان نیز دربارة سند روایت مذكور به نقطة یقین آور یا اطمینان بخشی نرسیده اند از این رو صدور چنین حدیثی از برخی پیشوایان معصوم ـ علیهم السّلام ـ احتمالی است و در این گونه مسائل كه چه بسا افراد ناآگاه یا بد سیرتی از آن سوء استفاده می كنند نمی توان به حدیث یا احادیثی كه سندشان قویّ نیست اعتماد كرد. مطلب دیگر این كه روایت یاد شده سندهای مختلفی دارد و محتوای آن نیز از جهاتی مضطرب یعنی متفاوت و غیر ثابت است مثلاً در سندی كه حدیث مذكور را از امام باقر و امام صادق ـ علیهما السّلام ـ نقل كرده است یاران امام عصر ـ علیه السّلام ـ را در قم دوازده نفر می شمارد[3] و در سند دیگر كه حدیث را از مسند حضرت فاطمه ـ علیها السّلام ـ نقل می كند تعداد آنان را در قم هیجده نفر می داند[4] و در سند سوم كه حدیث را از خطبه البیان نقل كرده است تعدادشان را در آن شهر یك نفر ذكر می كند.[5] با توّجه به مطالب مذكور می توان گفت: دربارة این گونه روایات باید جانب احتیاط را گرفت یعنی در پذیرفتن یا ردّ آنها نباید شتاب كرد بلكه شایسته است علم آن را - به امام معصوم ـ علیه السّلام ـ وابگذاریم. به یقین حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ، كه در پرتو هدایت خداوند مردم را از اسرار هستی آگاه می كند در وقت مناسبش این موضوع را برای آنان آشكار می سازد تا كسی نتواند با سوء استفاده از آن، دیگران را به گمراهی بكشاند. برای مطالعة بیشتر رجوع شود به: 1. شیخ علی حائری، الزام النّاصب، ج 2. ص 201. 2. میر جهانی، نوائب الدهور، ج 2، ص 116. حدیث: امام علی ـ علیه السّلام ـ می فرمایند: ... مهدی از فرزندان من است او بین ركن و مقام ظاهر می شود، پیراهن ابراهیم بر تنش و حُلّة اسماعیل بر پیكرش و نعلین شیث در پایش است و دلیل وجود او آن است كه رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ درباره اش فرمود: عیسی بن مریم از آسمان فرود می آید و با مهدی خاندان من همراه می شود. «شیخ حرّ عاملی، اثبات الهداه، ص 7، نقل از امام مهدی ـ علیه السّلام ـ از ولادت تا ظهور، ص 406 - 407».
http://www.andisheqom.com
پاسخ : غم مخور ایام هجران رو به پایان می رود این خماری از سر ما میگساران می رود پرده را از روی ماه خویش بالا می زند غمزه را سر می دهد، غم از دل و جان می رود[1] ظهور حضرت مهدی (عج) یك فرمان حتمی و قطعی خداوند است و یكی از نوامیس آفرینش بشر است كه اگر نباشد، آفرینش بشر، در واقع، به هدف نهایی نمی رسد. خداوند انسان را برای تكامل آفریده است، جامعه ی انسانیت را برای كمال آفریده است اگر با ظلم و جور، این جامعه نابود شود، هدف آفرینش انسان «و ما خلقت الجن والانس الا لیعبدون»[2] تأمین نشده است.[3] اما این كه آیا این قیام جهانی و ظهور حضرت به چه مؤلفه هایی بستگی دارد به یقین قیامی به آن گستردگی فقط به تعداد یاران بستگی ندارد بلكه عوامل و زمینه های دیگری باید وجود داشته باشد تا حضرت ظهور و قیام نماید و عدالت الهی را گسترش داده و جهانی نماید. گفتنی است حضرت مهدی (عج) ظهور می كند تا تشكیل حكومت اسلامی جهانی بدهد از این رو ظهور حضرت زمانی به وقوع می پیوندد كه چنین زمینه ای هم وجود داشته باشد و اینك آمادگی های لازم را برای ظهور ذكر می كنیم: 1. آمادگی فكری و فرهنگی: یعنی سطح افكار مردم جهان چنان بالا رود كه بدانند مثلاً مسئله «نژاد» یا «مناطق مختلف جغرافیایی» مسئله قابل توجهی در زندگی بشر نیست و تفاوت رنگ ها و زبان ها و سرزمین ها نمی تواند بشر را از هم جدا سازد. قرآن كریم هم شایستگی و صلاحیت را شرط آن انقلاب دانسته است و می فرماید: ما در زبور نوشتیم كه بندگان شایسته و صلاحیتدار ما قدرت زمین را به دست می گیرند.»[4] پس به یقین حضرت زمانی ظاهر می شود كه سطح افكار مردم بالا باشد. 2. آمادگی اجتماعی: مردم جهان باید از ظلم و ستم و نظامات موجود خسته شوند، تلخی این زندگی مادی ویك بعدی را احساس كنند و حتی از این كه ادامة این راه یك بعدی ممكن است در آینده مشكلات كنونی را حل كند، مأیوس گردند امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: تا همة اصناف مردم به حكومت نرسند حضرت مهدی قیام نمی كند برای اینكه وقتی حكومتش را تشكیل داد كسی نگوید: اگر ما هم به حكومت می رسیدیم با عدالت رفتار می كردیم.[5] 3. آمادگی های تكنولوژی و ارتباطی: برخلاف آنچه بعضی می پندارند كه رسیدن به مرحلة تكامل اجتماعی و رسیدن به جهانی آكنده از صلح و عدالت، تنها با نابودی تكنولوژی جدید امكان پذیر است، وجود این صنایع پیشرفته نه تنها مزاحم یك حكومت عادلانه جهانی نخواهد بود، بلكه شاید بدون آن وصول به چنین هدفی محال باشد... سپس می افزاید معجزه استثنایی است منطقی در نظام جاری طبیعت، برای اثبات حقانیت یك آیین آسمانی، نه برای ادارة همیشگی نظام جامعه.[6] 4. آمادگی های فردی : حضرت مهدی (عج) زمانی ظهور می كند كه یاران آماده ای داشته باشد زیرا او می خواهد جهانی عمل و اصلاح كند و حكومت جهانی قبل از هر چیز نیازمند عناصر آماده و با ارزش انسانی است تا بتواند بار سنگین چنان اصلاحات وسیعی را به دوش بكشد. و این در درجة اول به بالا بردن سطح اندیشه و آگاهی و آمادگی روحی و فكری برای پیاده كردن آن برنامة عظیم نیاز دارد. امام صادق ـ علیه السّلام ـ می فرماید: امام زمان (عج) ظهور نمی كند، مگر آن كه تعداد آنان به ده هزار نفر برسد.[7] و شیخ حر عاملی می گوید: در روایت است كه تعداد كامل سپاه امام زمان (عج) صدهزار نفر است.[8] 5. آمادگی نظامی: مسلمان باید همیشه آمادگی نظامی و نیروی سلحشوری داشته باشد، تا به هنگام طلوع طلایع حق، به صف پیكارگران ركاب مهدی (عج) بپیوندد، و در آن نبرد بزرگ حق و باطل،حماسه آفریند و كمك رساند و امام صادق ـ علیه السّلام ـ منتظران را فرا می خواند تا همواره نیرومند و مسلح باشند و دورة انتظار مهدی (عج) را با دست پر، به سر آورند:[9] «باید هر یك از شما برای خروج قائم (عج) اسلحه تهیه كند، اگر چه یك نیزه.»[10] خلاصة سخن: هر نهضت و انقلابی در صورتی امكان پیروزی دارد كه زمینة آن از هر جهت فراهم باشد و اوضاع و شرایط كاملاً آماده باشد یكی از شرائط مهم موفقیت این است كه عموم ملت خواستار آن انقلاب باشند و افكار عمومی برای تأیید و پشتیبانی آن مهیا باشد و قیام حضرت مهدی (عج) نیز از این قاعده و قانون خارج نمی باشد و علاوه بر این به آمادگی های دیگری از جمله آمادگی فكری آمادگی تكنولوژی و ارتباطی و آمادگی نظامی نیز نیاز می باشد. بنابراین ظهور امام زمان (عج) هم به یاران و هم به شرایط و اوضاع جامعه جهانی بستگی دارد و علاوه بر آنچه گفته شد راز و رمزهای دیگری[11] نیز برای قیام حضرت وجود دارد كه خدای دانا از زمان پیدایش آنها با خبر است، هرگاه همة امورات مربوط به آن قیام جهانی جایگاه خویش را بیابند، ظهور نیز محقق خواهد شد. برای مطالعة بیشتر به كتاب خورشید مغرب نوشتة محمدرضا حكیمی و نیز حكومت جهانی مهدی نوشتة حضرت آیت الله مكارم شیرازی مراجعه شود. محمد بن مسلم می گوید: امام صادق ـ علیه السّلام ـ به من فرمودند: هر كس وقت ظهور را برایت تعیین كرد، از تكذیب كردنش باك نداشته باش، زیرا ما برای ظهور وقتی تعیین نمی كنیم. بحارالانوار، ج52، ص 104 - 117.
پاسخ : سؤال بسیار زیبا و جالب شما بیانگر دغدغه شما برای ایجاد زندگی پویا و شیرین است. اگر همة ما انسانها از ابتدا شروع هر كاری، عوامل سعادت و پویایی آن را شناخته و به كار ببندیم هرگز در گذر زمان گرفتار ناملایمات و شكستها نخواهیم شد، و به نظر یكی از بزنگاههای مهم تربیتی همین شناخت است. در پاسخ به این سؤال می توان بحثها و گفتارهای زیادی داشته باشیم كه هر كدام از دیگری زیباتر و جذاب تر. قرآن و احادیث، علم امروز، تجربه های شخصی، گفتار بزرگان و اندیشمندان و ...، همه و همه، پرداخت هائی به این بحث داشته اند و كوله بار این موضوع را مملو از معلومات و اطلاعات رنگین و زیبا نموده اند كه متأسفانه امكان پرداختن، به آن به صورت تفصیلی در این نوشتار وجود ندارد. به همین خاطر به چند مورد آن در قالب نكاتی كاربردی ـ هر چند مختصر ـ اشاره می كنیم تا با دانستن و عمل كردن به آنها، چراغ راهی شود برای همة كسانی كه قدم در این مسیر گذاشته و دوستدار تشكیل زندگی زیبا و زیباتری هستند. 1. نخستین گام موفقیت انسان در گسترة حیات و زندگی، بهره مندی از بینشی روشن و بصیرتی آسمانی است. دیدگاهی كه، آفرینش را در آئینة نگاه آدمی، با صورتی زیبا و حقیقی به تصویر می كشاند. آنان كه از این مائدة الهی بی بهره اند، زندگی خویش را«ساحل تفریح و خوشگذرانی» و یا«میدان بازی و سرگرمی» می دانند و دامنة تلاش خود را در روزهائی زود گذر، به دست فراموشی می سپرند. فاطمة زهرا ـ سلام الله علیها ـ آن بزرگ بانوی اسلام ـ شبی كه در سن 9 سالگی به منزل شوهر خود علی ـ علیه السّلام ـ پا نهاد، با چشمانی اشكبار و حالتی نگران رو به همسر خود كرد و فرمود:«دربارة حال و رفتار خود فكر كردم و به یاد پایان عمر خویش و منزلگاه دیگر به نام قبر افتادم، امروز از خانة پدر به خانة شوهر منتقل شدم و روزی دیگر از اینجا به خانة قبر و جایگاه ابدی خود خواهم رفت، در این آغازین لحظه های زندگی تو را به خدا سوگند می دهم كه بیا به نماز بایستیم تا با هم در این شب خدا را عبادت كنیم....»[1] آری، داشتن چنین بینشی از زندگی بود كه این زوج موفق، در طول تاریخ، الگوی همة مسلمانان قرار گرفتند. 2. با همسرتان با مهربانی و صداقت صحبت كنید. می گویند:«صداقت رمز بزرگ موفقیت در زندگی است حتی اگر وانمود به صداقت كنید باز هم موفقید.» گاهی صادقانه رفتار كردن ـ خصوصاً اگر احساسات منفی فراوانی نسبت به همسرتان داشته باشید ـ بسیار دشوار است. اما اگر به جای زخم زبان زدن و نفرت، با همسرتان صادقانه برخورد كنید، او را وادار خواهید كرد به حرفهای شما گوش بدهد، شما را درك كند و در برابر شما پاسخگو باشد. تغییرات رفتاری می توانند موجب تغییرات فكری شوند. یادتان باشد اگر با همسرتان مهربانانه صحبت كنید خشم و تدافع، بین شما كم می شود و جوّ آرامتری فراهم می آید كه می توانید در آن جو آرام، مشكلات خود را به بحث بگذارید و دل به حل آنها ببندید. 3. نقش یك الگو را بازی كنید و با همسرتان همان طور رفتار كنید كه دوست دارید با شما رفتار شود، اگر می خواهید همسرتان محترمانه تر رفتار كند و صبورتر باشد و همكاری، عشق، حمایت و مهربانی بیشتری نشان دهد باید در اكثر مواقع با او همین برخورد ها را داشته باشید. با این كار، احساس خوبی نسبت به خودتان در همسر خود ایجاد می كنید. 4. زوجین باید در برخورد با رفتار ناشایست همسرشان صرفاً همان عمل را تقبیح نمایند نه كل وجود را. چون در اینصورت باعث تحریف شخصیت همسر و تضعیف عزت نفس او می شود و مشكلاتی را در زندگی به بار می آورد. 5. در مورد كارهای خوب همسرتان اظهار نظر كنید. مردان و زنان به یك اندازه نسبت به بازخوردهای مثبت و تشویق، واكنش نشان می دهند. اگر بطور مرتب رفتارهای مسئولانه همسرتان را تشویق كنید، او نیز رغبت بیشتری به برآورده كردن خواسته هایتان نشان می دهد. 6. كلامی كه ما در ارتباط با دیگران به زبان می آوریم، بسیار بیشتر از آنچه تصور می كنیم دارای پیام و معنا هستند، حجم و آهنگ صدا، نوع نگاه كردن، وضعیت ایستادن و حتی نفس كشیدن ها، همگی به شنونده كمك می كند تا كلمات ما را تفسیر كند و پیام آنرا دریابد. بنابراین اگر چه ممكن است ناخود آگاه مراقب این موارد در هنگام ارسال پیام خود نباشیم، اما باید توجه داشته باشیم كه به هر حال شیوة دریافت و استنباط یك سخن دقیقاً به شیوة ابراز آن برمی گردد. از این روست كه بسیار اتفاق می افتد كه یك پیام به آسانی، مغایر با منظور ما دریافت می شود. گفتار فقط«7 الی 24» درصد از كل پیام ما را تشكیل می دهد. 7. از وضعیت روحی همسرتان درك درستی داشته باشید و متناسب با آن رفتار كنید. همسرانی كه روحیه همسرانشان را می شناسند و می دانند در وضعیت های مختلف روحی او، چگونه با او برخورد نمایند بدون شك زندگی موفقی خواهند داشت. وقتی همسر كسی خندان است، صدایش زنگ شادی دارد، حركاتش توأم با اعتماد است، همسر تیز بین باید درك كند كه همسرش روز خوبی را در پی داشته است و موقعیت خوبی است جهت بحث و گفتگو و ...، برعكس وقتی احساس می كنید همسر شما از روحیة خوبی برخوردار نیست روحیة او را خراب تر نكنید، از مشقت های زندگی ننالید، درخواست نكنید، فشار وارد نیاورید و .... تا بدین ترتیب روابط شما آسیب نبیند. 8. در رابطة با برآوردن توقعات، آنچه مهم است چگونگی خواستن است. ما با عبارات و جملات متفاوتی می توانیم یك موضوع را مطرح كنیم. بهترین و مؤثرترین روش این است كه نحوة بیان ما، از لحن آمرانه و دستور به دور باشد و جمله ها، بیانی گرم و زبانی صمیمی داشته باشد. در اینصورت، معمولاً طرف مقابل متقاعد می گردد كه در صورت فراهم بودن شرائط، خواسته های ما را تحقق ببخشد. زنان و مردان به طور یكسان و همگون فكر نمی كنند، عمل نمی كنند واكنش نشان نمی دهند. لذا باید این خصیصه جنسیتی را در انتظار داشتن از همسرتان مد نظر داشته باشید و از آنها توقعات غیر واقعی و غیر هماهنگ با جنس آنها نداشته باشید. 9. گاهی انسان در زندگی خود با این گلایه همسرش مواجه می شود كه:«تو هیچ گاه به حرف من گوش نمی دهی»، یا«اگر گوش كرده بودی متوجه خواسته من شده بودی» و ..... آیا تا به حال به این گلایه ها توجهی كرده اید؟ گوش دادن یكی از دشوارترین رفتارهایی است كه انسان بدان احتیاج دارد. پژوهشگران اثبات كرده اند كه 45% از زمان عمدة ارتباطی انسان به «گوش دادن» می گذرد و بقیه، صرف«سخن گفتن»، «خواندن» و «نوشتن» می شود. با این وجود هنوز بسیاری از انسانها «گوش دادن» را یك مهارت نمی دانند بلكه آنرا مساوی با«شنیدن» می پندارند. در حالیكه «گوش دادن» عملی ارادی است كه نیاز به دقت و توجه دارد اما «شنیدن» عملی غیر ارادی است كه به دقت نیاز ندارد. بنابراین می توان یكی از لوازم زندگی مشترك شیرین را«هنر گوش دادن» دانست و فراگیری آن را ضروری. 10. از كاه، كوه نسازید و مسایل را بزرگ نكنید، بدایندكه در زندگی افراد خوش بین كاه و كوه هر دو وجود دارد ولی در زندگی افراد بدبین فقط كوه وجود دارد، زیرا آنها از هر كاه، كوهی می سازند و در برابر آن اظهار عجز می كنند. 11. بحران ها و مشكلات زندگی، محكِ لیاقت و شایستگی شما به شمار می آیند. سعی كنید با عبور از این بحرانها، لیاقت، جدّیت و توان خود را به اثبات رسانید. 12. از یك بُعد نگری بپرهیزیم. یك بُعد نگری عبارت است از«تمركز شدید و افراطی بر یك روی سكه» 13. به همسرتان اجازه دهید بعضی مواقع با خودش تنها باشد.[2] 14. و ....
پاسخ : بحث خانواده و وظائف متقابل افراد آن از مباحث مهم در حوزة علوم تربیتی، علوم اجتماعی، حقوق و .... است و هر كدام اینها، از زاویه ای به این موضوع نگاه كرده اند. ما در اینجا در صدد این نیستیم كه نگاهی موشكافانه به همة این مباحث داشته باشیم بلكه برآنیم تا با نگاهی تربیتی آنچه را كه باعث زندگی شاداب می شود بیان كنیم. به همین خاطر وظائف زن و شوهر را در سه قسمت مطرح می كنیم: 1. وظائف متقابل زن و شوهر 2. وظائف اختصاصی شوهر 3. وظائف اختصاصی زن البته این تقسیم را ما محدود به خانه و زوجین كردیم و اگر بخواهیم پا را از این فراتر بگذاریم، وظائفی دیگر نیز سر بر می آورد مانند: وظائف خانوادة همسران، وظائف جامعه در قبال زن و شوهر، وظائف حكومت و .... كه پرداختن به آنها از حوصلة بحث ما خارج است. ما این نوشتار را بر اساس این سه وظیفه به سه قسمت تقسیم می كنیم . در هر قسمت، به صورت مختصر به گوشه هائی از این وظائف اشاره می كنیم. الف) وظائف متقابل زن و شوهر 1. احترام متقابل زن و شوهر: احترام زن و شوهر به یكدیگر در سلامت روحی، افزایش محبت و تحكیم خانواده تأثیر بسزائی دارد. دایرة این احترام شامل ارج نهادن به شخصیت یكدیگر، احترام به نظریات، افكار و سلیقة همدیگر شده، و تمام شئون زندگی آنها را تحت تأثیر نیكوی خود قرار خواهد داد. 2. محبت زن و شوهر: انسانها دارای عاطفی فراوانی دارند كه نیاز به محبت، یكی از اساسی ترین آنهاست. هر یك از زن و شوهر دوست دارند مورد محبت دیگری قرار گیرد و هم اینكه نسبت به دیگری ابراز علاقه كنند. زندگی بدون محبت جاذبه ندارد و اغلب انسان ها از آن گریزانند. رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید:«سخن مرد به همسرش كه تو را دوست دارم، هرگز از قلبش بیرون نخواهد رفت.»[1] 3. گذشت و بخشش: گذشت و اغماض هر یك از زن و شوهر از لغزشها و كارهای ناپسند دیگری در محیط خانواده از اهمیت فراوانی برخوردار است و بی توجهی به آن، جوّ صمیمیّت و آسایش حاكم بر خانواده را به محیط اضطراب، بدبینی، عصبانیت و عیب جوئی مستمر هر یك از اعضاء نسبت به دیگری تبدیل خواهد كرد. ایجاد آرامش روحی، زدودن كینه، فزونی عزت، طول عمر و ... آثاری است كه روایات، آنها را بر گذشت و بخشش مترتب دانسته اند. امام صادق ـ علیه السّلام ـ می فرماید:«سه چیز از بزرگواری های دنیا و آخرت است: از كسی كه به تو ظلم كرده در گذری، و یا به كسی كه از تو بریده، بپیوندی، و نسبت به كسی كه با تو جاهلانه رفتار كرده خویشتن دار باشی.»[2] 4. مسئولیت پذیری: از جمله عوامل مؤثر در تأمین سعادت خانواده، حس مسئولیت پذیری متقابل همسران است. هر یك از زن و مرد باید بدانند كه با قبول زندگی مشترك، مسؤلیتهایی بر عهدة آنان قرار می گیرد كه پیش از تشكیل خانواده از آن آسوده بودند. این مسؤلیتها با توجه به اختیارات، تواناییها و شرائط خاص هر یك از زن و شوهر بر عهدة آنان قرار می گیرد، مسؤلیتهایی از قبیل تأمین هزینة زندگی، مدیریت خانواده، همسرداری، تربیت اولاد و ... وجود این حس باعث استحكام پیوند خانوادگی و آسایش روحی است. 5. اخلاق: اخلاق، صفتی مهم و برجسته در زندگی انسان است. نیكو خوئی با مردم بویژه با همسر و فرزندان، تأثیر عمیقی در شخصیت انسان می گذارد و جامعه و محیط خانواده را آكنده از صفا و صمیمیت می كند و عدم وجود آن زندگی را تیره و تار كرده و موجب عوارض منفی در قالب تندخوئی، گرفتگی چهره، بی حوصله گی، اخم و بهانه گیری و ... نمایان می شود. و آثاری از قبیل ترس و اضطراب و ضایع شدن شخصیت انسانی و ... را به ارمغان می آورد. خوش زبانی، احترام به اشخاص، فروتنی، سعة صدر، سلام كردن، دلجویی و مهربانی از جمله مصادیق خوش اخلاقی به شمار می رود. 6. حسن ظن: اعتماد طرفینی سرمایه بزرگی برای زندگی مشترك است. در مقابل، بدگمانی آثار منفی زیادی در زندگی بر جا می گذارد. شخص بدگمان دارای روحیة منفی بافی و بیمارگونه است. او از سلامت روحی و تعادل روانی برخوردار نبوده، به رفتار و گفتار دیگران با دیدة بدبینی می نگرد. انسانی كه بر اثر روحیه بدبینی، به همسر خود اعتماد و اطمینان ندارد، از آرامش و صفای زندگی خانوادگی محروم خواهد بود. چنین فردی در روابط اجتماعی نیز موفق نخواهد شد چرا كه در نتیجة بدگمانی به دیگران، دوستان خود را از دست داده، تنها خواهد ماند. علی ـ علیه السّلام ـ می فرماید:«بدگمانی بر هر كس چیره شود، بین او و هیچ دوستی، صلح و آرامش باقی نخواهد گذاشت.»[3] 7. رفق و مدارا: یكی دیگر از وظائف متقابل همسران نسبت به یكدیگر رفق و مدارا است. بدین معنا كه در مقابل عیب ها و كاستیهای همسر و رفتار ناخوشایند او برخورد تند و خشن نداشته باشیم و با صمیمیت و دوستی با یكدیگر رفتار كنیم. زیرا طبیعی است كه هر یك از زن و مرد در رفتار و گفتار خود كاستیهایی دارند كه از نظر دیگری ناخوشایند تلقی می شود. البته معنای مدارا با همسر این نیست كه نسبت به عیبها و رفتار ناپسند او بی اعتنا باشیم، بلكه بدین معناست كه در مورد اصلاح همسر ملاحظة ظرفیت او را كرده، بیش از توانش از او انتظار نداشته باشیم. و به طور كلی در مورد ویژگیهای نامطلوب او رفتاری بزرگوارانه پیشه كنیم. 8. عفت و پاكدامنی: این صفت را هر چند به طور غالب در جامعة امروزی ما از زنان انتظار دارند، اما روایات نگاهی وسیع تر داشته و آنرا وظیفة متقابل زن و شوهر، و برترین عبادت دانسته است. عفت به تعبیر علی ـ علیه السّلام ـ پایداری در برابر شهوات است.[4] و این از زن و مرد مورد انتظار است. در روایات به هر یك از زن و مرد سفارش شده است كه با آراستن خود برای دیگری، به همدیگر در حفظ پاكدامنی یاری رسانید. پاكدامنی آثاری مانند مصونیت همسر از ناپاكان، تحكیم پیوند خانوادگی، جلب اعتماد همسر و ... را به ارمغان می آورد. 9. درك همدیگر: ریشة بسیاری از اختلافات خانوادگی در عدم درك متقابل همسران از یكدیگر نهفته شده است. درك موقعیت و مشكلات همسر موجب می شود كه انسان به نیكیهای همسر توجه بیشتری كرده، قدر دان زحمات او باشد. برعكس كسی كه همسر خود را درك نمی كند، تمام تلاشهای او را نادیده می گیرد و عیبها و كاستیهای همسر در نظرش بسیار جلوه می كند و نه تنها قدردان و مشوق همسرش نیست، بلكه با زخم زبانهای خود، نشاط زندگی را از او سلب می كند. رها شدن از خودبینی و شناخت روحیات و مشكلات همسر اولین قدمهای درك همسر است. وظائف اختصاصی شوهر 1. سرپرستی و مدیریت: مرد به حكم عقل و شرع سمت سرپرستی خانواده را به عهده دارد زیرا او در بعد جسمی و عقلی بر زن برتری داشته و برای ادارة خانواده توانائی بیشتری دارد. زن مانند گل تحمّل آفتاب سوزان و باد و طوفان را ندارد. زن نیز توان تحمل مسئولیتهای سنگین و طاقت فرسای زندگی را ندارد. علی ـ علیه السّلام ـ به امام مجتبی چنین اندرز می دهد:«به زن بیش از امور شخصی اش كار مسپار كه زن ـ چون ـ دستة گل است نه قهرمان.»[5] مسئولیتهای مرد، تنها در رسیدگی به بعد مادی خانواده محدود نمی شود بلكه هدایت افراد خانواده، نظارت همیشگی در تربیت آنها، امر به معروف و جلوگیری از انحرافات اخلاقی آنها و ... از وظائف خطیر مرد است. البته باید توجه داشت كه موفقیت مرد در مدیریت خانواده تنها با حكومت بر دل افراد خانواده میسر است. 2. تأمین هزینة زندگی: از آنجا كه ادارة امور اصلی خانه بر عهدة زن است طبیعی است كه مرد باید عهده دار تأمین هزینه های زندگی باشد. و بدین خاطر نباید هیچ منتی بر خانوادة خود بگذارد چرا كه این وظیفه ای است كه به واسطة سرپرستی خانواده بر عهدة او قرار گرفته است. 3. توسعه بر خانواده: افراد خانواده برای تأمین زندگی همراه با رفاه نسبی، به سخاوت مرد نیاز دارند، چنانچه از این ناحیه در تنگنا قرار بگیرند لطمه های روحی و جسمی فراوانی به آنان وارد خواهد شد. توسعه بر خانواده به معنای اسراف و تبذیر در امور زندگی نیست، بلكه به معنای بخل نورزیدن و سعی در ایجاد رفاه مناسب برای خانواده، متناسب با امكانات اقتصادی مرد است. امام رضا ـ علیه السلام ـ می فرماید: شایسته است كه مرد بر خانوادة خودش توسعه دهد تا آرزوی مرگ او را نكنند.[6] 4. پرهیز از استبداد رأی: مرد اگر چه رئیس و سرپرست خانواده است اما نباید به امر و نهی بپردازد بلكه باید به نظرات همسر و فرزندان خود توجه نماید. خودخواهی و سختگیری بیجا، منجر به ایجاد روش استبدادی در خانواده می شود و به روابط سالم خانوادگی و نیز تربیت صحیح كودكان لطمه می زند. این نكته به اندازه های اهمیت دارد كه یكی از علائم ایمان شمرده شده است. رسول خد ا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید:«مؤمن به میل خانواده اش غذا می خورد ولی منافق، خانواده اش به میل او غذا می خورند.»[7] وظائف اختصاصی زن: 1. حفظ اسرار شوهر: هرگز نباید اسرار شوهر را برملا كرد. چون با این كار اعتماد شوهر از بین می رود. علت اینكه بعضی از مردها دربارة كارشان به زن خود مشورت نمی كنند یكی همین است كه به راز داری او اعتماد ندارند و می ترسند آنچه گفته اند فردا نُقل! مجلس دوستان خانم شود.[8] 2. عدم مداخلة بیجا در كار شوهر: انسان به طور ذاتی خواستار آزادی و استقلال عمل است و این روحیه در مردها قوت بیشتری دارد. خانم ها گمان نكنند دخالتهای خیر خوهانة آنها همیشه به نفع شوهر تمام می شود،[9] گاهی همین موضوع، بحرانی جدی در زندگی زناشویی ایجاد می كند. بنابراین سعی كنید هرگز به استقلال مرد ضربه نزنید. 3. خانه داری: خانه داری و تدبیر امور منزل گرچه از نظر حقوقی به عهدة زن نیست اما از نظر اخلاقی این وظیفه به عهدة او گذاشته شده است. خانه داری مهمترین شغل است، متأسفانه خانم هایی كه فقط به كارخانه داری اشتغال دارند ارزشهای واقعی خود و كارشان را نمی دانند. یك زن خانه دار واقعی، مدیر با لیاقتی است كه همة كارهای یك مجموعة مهم را شخصاً انجام می دهد و خود مجری طرح هایی است كه پی ریزی می كند. بسیاری از مردان كه شهرت و مقام و اهمیت بین المللی دارند، فقط در اثر حسن تدبیر، و اخلاق و لیاقت«یك زن خانه دار» به اوج ترقی و پیشرفت رسیده اند. 4. پاسداری از حریم و ارزشهای خانواده: بزرگترین مسؤلیت زن در مورد همسرش این است كه به عنوان ناموس مرد و نمایندة او در خانه، با رفتار و گفتارش، از حریم و ارزشهای خانواده پاسداری كند. چنین زنی هم از مال شوهر محافظت می كند و با اسراف كاری و تجمل گرایی ثروت همسرش را ضایع نمی سازد و هم از آبروی خانوادگی و شخصیت همسر در مقابل خطرات دفاع می كند و هم با حفظ حجاب، خود را از نامحرم می پوشاند و ... . تمكین و تأمین نیاز جنسی شوهر، قدرشناسی، تشویق و تعریف از شوهر، عدم شرطی كردن محبت ورزیدن و ... از دیگر نكاتی است كه رعایت آنها باعث لطافت و شادابی زندگی می شود.
پاسخ : شب زفاف شب بسیار مهم و حساسی است. در این شب دختر و پسر زندگی مشترك خود را به طور رسمی آغاز میكنند و از پدر و مادر جدا و به استقلال نایل میشوند. از زمینه زفاف و زناشویی در منابع اسلامی آدابی بیان شده كه رعایت آنها به سود زن و مرد و فرزندان آنها است. به عنوان نمونه به پارهای از آنها اشاره میگردد: رسول خدا (صلی اللَّه علیه وآله) كه درود همهی انسانها بر او باد به علی (علیه السلام) فرمودند: "وقتی عروس وارد خانهات شد، كفشهایش را خود بیرون بیاور تا بنشیند، آنگاه پاهایش را شستشو بده و از درخانه تا جایی كه ممكن است آب پاشی كن، اگر چنین كردی هفتاد هزار فقر از خانهات قطع میگردد، هفتاد هزار رشته از بركت خانه را میپوشاند، و هفتاد هزار فرشته رحمت بالای سر عروس به پرواز درمیآیند كه بركت آن تمام زوایای خانه را میگیرد، عروس از بیماریهایی چون جنون، جذام، برص تا زمانی كه در آن خانه باشد؛ درامان میماند.[1] البته ملاحظه خواهید فرمود كه: این كار نهایت احترام مرد نسبت به زن است و این اولین قدم برای ایجاد دوستی و مودّت بین زن و مرد است كه خود مهمترین عامل برای بقاء و استحكام در نظام خانواده میباشد. مستحب است كه داماد از عروس خانم بخواهد طبق حدیث امام باقر (علیه السلام) عمل كند و خود نیز از انجام این سخن غفلت نورزد. امام باقر (علیه السلام) فرمودند: "چون عروس را به نزد تو بیاورند بگو كه پیش از آن وضو بسازد و دو ركعت نماز بگذارد و تو خود نیز چنین كن پس حمد الهی بگو و صلوات بر محمد و آلش بفرست پس (برای موفقیت خود و عروس خانم)، دعا كن و زنانی كه همراه او آمدهاند آمین بگویند..."[2] و سپس عروس خانم را روی به قبله بنشاند و این دعا را كه نوعی تذكّر برای داماد و تعهدی است با خدا و همسرش، و نیز روش زندگی را برای او و عروس معین میكند بخواند. و آن دعا این است: "الَّلهمُ ارْزُقنی اُلفها وَ وُدَّها ورِضاها بی واَرْضِنی بِها واجمَعْ بیننا باحْسَنِ اِجْتِماعٍ واَیسِرَ ائتِلاف فانّك تِحبّ الحَلالَ وتُكْرِهُ الْحَرامَ." (یعنی: پروردگارا! الفت و محبت و رضایت همسرم را برایم فراهم ساز و كاری كن كه من هم از او راضی و خوشنود باشم. و اجتماع ما را بهترین اجتماع و ائتلاف ما را خوبترین الفتها قرار بده تو عمل حلال را دوست داری و از كار حرام بیزاری).[3] و امام صادق (علیه السلام) فرمودند: قبل از شروع عمل مقاربت (لقاح) دست روی موهای جلوی سر عروس بگذارید و این دعا را بخوانید: "اللهم یامانتك اخذتها و بكلماتك استحللت فرجها، فان فضیت لی منها ولداً فاجعله مباركاً سوتا ولاتجعل للشیطان فیه شركاً ولانصیبا"[4] (خداوندا این زنی را كه به همسری گرفتهام امانت تو است، امانتی كه رابطهی خود را با او بر اساس حكم و فرمانت برخود حلال ساختم، پروردگارا اگر در حكم و قضای تو جاری شد كه از وی فرزندی نصیب من گردد آن فرزند را مبارك و پیراسته قرار ده، و در همسرم بهره و شركتی از شیطان قرار مده...). پس از پایان نماز و دعا كه زیاد هم وقت را نمیگیرد، مقداری با هم صحبت و احوالپرسی كنید تا كم كم با هم مأنوس شوید و آرامش كامل بر آن ساعات زندگی شما حاكم گردد. سعی كنید گفتگوی صمیمانه و شیرین و دوستانه داشته باشید و توجه داشته باشید كه آن شب باید بر اساس شادمانی و لذتجویی كامل سپری شود و شب اظهار عشق و علاقه و وفاداری و صمیمیت است شبی است كه خاطرههای تلخ و شیرین آن تا آخر عمر باقی میماند. و این كار از نظر روانی برای دو زن و مرد جوان كه انتهای آرزویشان رسیدن به چنین شبی بوده بسیار مهم است. بالاخره: قبل از عمل لقاح (مقاربت) حتماً عروس خانم را آماده كنید با او به بازی بپردازید و نیازهای عاطفی و جسمانی او را آماده كنید و او را در این امر یاری دهید، سپس اقدام به برنامهی زناشویی نمایید. چون رسول خدا (صلی اللَّه علیه وآله) فرمودند: "سه برنامه از موارد ستم است: مردی با مردی همنشین شود، از اسم و كنیهاش نپرسد، انسان به مهمانی دعوت شود، اجابت ننماید، یا اگر اجابت كرد از غذای دعوت كننده نخورد، و بدون مقدمات عاطفی و جسمی عمل زناشویی را انجام دهد..."[5] در پایان امیدواریم زندگی خوبی را شروع و در پرتو عمل به دستور الهی زندگی شاداب و سعادتمندی داشته باشید. مطالب بیشتر از این به نظر میرسد لكن از ادامه آن بنابر اختصار این نوشتار عذر خواهی می نماییم، لكن شما را برای اطلاعات بیشتر، به خواندن چند كتاب مفید راهنمایی میكنم: 1 - كتاب حلیة المتقین تألیف محمد باقر مجلسی (ره) 2 - ازدواج مكتب انسان ساز در سه جلد نوشتهی شهید دكتر رضا پاكنژاد 3 - زهر الربیع تألیف نعمت اللَّه جزایری، كه بسیار مفید و لازم است كه حتماً بخوانید و عمل كنید.
پاسخ : بیتردید یكی از نیرومندترین غرایز، نیروی شهوت و غریزة جنسی است. این نیرو كه از ابتدای تولد به صورت نهفته در وجود آدمی به ودیعه نهاده شده است. تا زمان بلوغ هم چنان دوران آرام و بیتحركی را پشت سر میگذارد، اما به محض شروع دوران نوجوانی آرام، آرام زمان بیداری و شكفتگی آن فرا میرسد و رفته رفته تمامی وجود نوجوان را در برمیگیرد و بر تمامی رفتار انسان اثر میگذارد. به همین دلیل غریزة جنسی و نیروی شهوت فرد را با مشكلاتی مواجه میسازد. برای جلوگیری از حس شهوت راههای متعددی وجود دارد كه به برخی از آنها اشاره میكنیم. اما قبل از آن بیان این نكته لازم است كه كنترل غریزة جنسی به صورت خداپسندانه كه منطبق با فطرت انسانی باشد، امری ممكن و در عین حال پیچیده و دشوار است. آنهایی كه از مبانی اخلاقی و معنوی محكم و متینی برخوردارند و نیز از شرایط خانوادگی خوب و مطلوبی از حیث ارزشهای اخلاقی بهرهمند هستند و ارادة قوی دارند، به خوبی میتوانند از پیامدهای منفی آن مصون باشند. برای كنترل غریزة هم خود فرد و هم والدین و اطرافیان مسئولیت دارند. آن چه مربوط به خود فرد میشود و سؤال شما نیز از این زاویه طرح گردیده، عبارتند از: 1. برنامهریزی برای كار مداوم نوجوانان از نیروی سرشار و فوقالعادهای برخوردارند. این نیرو اگر در زمینههای دیگر مورد استفاده قرار نگیرد و به صورت مطلوب از آن استفاده نشود، با توجه به شرایط سنی نوجوان در قالب امور جنسی و شهوانی ظاهر خواهد شد. اگر نوجوانان به كار مداوم عادت كنند و نیرو و توان خود را در این زمینه به مصرف برسانند تا حدودی از انحرافات اخلاقی و شهوت و غریزة جنسی در آنان پیشگیری میشود. كارهای بدنی موجب تعادل جسم و روان میشود. اگر نیك بنگریم افرادی كه به كار مداوم مشغول هستند و نیرو و استعدادشان در زمینههای مثبت و سالم به كار میاندازند، كمتر دچار انحرافات اخلاقی و بحرانهای روحی میشوند. كار موجب میشود نیرو و انرژی نوجوان قبل از آن كه به چربیهای اضافی تبدیل گردد و اختلالاتی در ساز و كار اندامهای بدن ایجاد گردد، از طریق سوخت و ساز مفید و سالم به مصرف برسد.[1] 2. تنظیم خواب تحقیقات نشان میدهد كه بیشتر انحرافات به خصوص در زمینه مسایل جنسی از فكرهای ناسالم و خیال پردازیهایی كه نوجوانان قبل از به خواب رفتن دارند، ناشی میشود. اگر نوجوان قبل از آن كه به خواب برود، فكرش به خودش و یك سری مسایل و موضوعات مربوط به دورة نوجوانی، معطوف گردد، كم كم به انحرافات كشیده خواهد شد. بنابراین، یكی از روشهای پیشگیری از انحرافات این است كه برنامة خواب به صورت دقیق تنظیم شود و تا زمانی كه خواب بر شما غالب نشده به رختخواب نروید. وقتی به رختخواب بروید كه كاملاً خسته و آمادة خواب هستید. لازمة این كار این است كه در طول روز مشغول فعالیتهای مهم بوده و به اندازة كافی كار كرده باشید. طبیعی است اگر نوجوان با خستگی به رختخواب نرود، به ناچار مدت زمانی را در بستر بیدار خواهد ماند تا به تدریج به خواب رود و چون افكار و اندیشههای شهوانی و تحریكآمیز معمولاً در این مواقع به سراغ نوجوان می‌آیند، نوعی تنظیم ساعات خواب برای نوجوان، ضرورت خاصی مییابد. یكی از روانشناسان در این باره میگوید: نیمة اول شب بیش از نیمة دوم آن به بدن نیرو میدهد بنابراین باید از آن به نحوی مفید استفاده شود. و صبحگاهان به محض اینكه از خواب بیدار شدید. بیدرنگ از بستر برخیزید و توجه داشته باشید كه بامدادان بیدار ماندن در بستر خواب، بسیار زیانبار است، جسم را سست و ناتوان میسازد و وسوسههای شوم در دل فرد ایجاد میشود.[2] 3. دوری از محیطهای آلوده و ناسالم یكی از علل و عوامل انحرافات جنسی و به طور كل انحرافات اخلاقی، محیط آلوده و محركهای شهوانی است. محیط از طریق وارد نمودن عناصر محرك در گرایشهای انحرافی، منجر به طغیان غریزة جنسی در نوجوان میشود. مسایلی از قبیل بدحجابی، بیحجابی، روابط ناسالم و آزاد دختر و پسر، سریالهای تلویزیونی و فیلمهای خارجی و همچنین استفادة نادرست از اینترنت در تحریك شهوت و غریزة جنسی نوجوان مؤثر است شاید برای برخی از نوجوانان یادآوری و تذكر مسایل دینی و اخلاقی چیز بیهوده و غیر ضروری تلقی شود، زیرا آنها نه در فكر سلامت خویش هستند و نه مسایل اخلاقی و دینی را میپذیرند، اما برای شما كه روحیة مذهبی قوی دارید و همین مسئله باعث شد تا نگران آیندهتان باشید، گفتن این مسایل مهم و ضروری است. اگر واقعاً میخواهید از جوانیتان به خوبی استفاده كنید و در راه درست و سالم گام بردارید، سعی كنید از محیطهای آلوده و دیدن عوامل تحریك كننده، جدّاً پرهیز نمایید. 4. استفاده درست و مطلوب از اوقات فراغت یكی از زمینههای پیدایش انحرافات در جوانان و نوجوانان، استفادة نادرست آنها از اوقات فراغت است.[3] اوقات فراغت طولانی و بیبرنامه نوجوانان را عاصی و سرگردان میكند. آنها به تدریج سرخورده و مأیوس میشوند و در نتیجه به دنیای درون خویش پناه میبرند و در كنج خلوت و انزوا راهی برای مشغولیت خود میجویند. 5. پیشگیری از روابط ناسالم نوجوانانی كه روابط نامطلوب و ناسالم دارند و با افراد منحرف و بیبندوبار دوست و رفیق هستند، كمكم به انحرافات كشیده میشوند و تحت تأثیر امور شهوانی قرار میگیرند. نفوذپذیری نوجوانان از دوستان و همسالان بیش از سایر گروهها است. در سنین بلوغ صحبتهای آهسته و در گوشی بین نوجوانان بیشتر میشود و محور این گفتگوها، غالباً مسایل جنسی و امور شهوانی است كه به صورت مخفیانه و به دور از انظار بزرگترها طرح میشود. برای پیشگیری از انحرافات اخلاقی سعی كنید از دوستیهای آلوده و مشكوك جداً پرهیز نموده و با افراد سالم و مذهبی ارتباط برقرار نمایید.[4] 6. پرورش تقوا و معنویت در وجود خویش همة آنچه بیان شد، به نحوی میتوانند در پیشگیری از انحرافات اخلاقی و طغیان شهوت و غریزة جنسی نقش داشته باشند، اما آن چه بیش از همه ضروری است و به صورت زیربنایی در شخصیت و رفتار نوجوان مؤثر است. پرورش معنویت و تقویت ایمان و تقوای الهی است. ما در عصری زندگی میكنیم كه جهان به شدت در مادیات فرو رفته و یك سره غرق در جاذبههای نفسانی و امور شهوانی گردیده است. در شرایط كنونی،خلأ عظیم و هولناكی از اخلاق و معنویت پدید آمده و تمامی مشكلات انسانها نیز از همین جا ناشی شده است. اگر با تقویت ایمان و نیروی اراده، باورها و اعتقادات نوجوانان تقویت گردند، بدون شك بخشی از مشكلات آنان به ویژه در زمینة مسایل اخلاقی و شهوت و غریزة جنسی درمان میشود. اگر نوجوان از ته دل باور نمود كه تمام اعمال و رفتار او را خدا میبیند و بر اساس عملكرد افراد به آنها پاداش میدهد و اساساً سعادت و خوشبختی انسان به دست خودش میباشد، در این صورت احتمال اینكه مرتكب گناه نشود بسیار زیاد است.[5] یقین داشته باشید، تا زمانی كه نیروی ایمان و تقوا در وجود انسان بارور و تقویت نگردد، هیچ ضمانتی از شهوت و انحرافات اخلاقی وجود ندارد. به خصوص در وضعیت كنونی كه عوامل تحریك كنندة بسیار زیاد است. بنابراین قبل از هر چیز سعی كنید نیروی ایمان و تقوا را در وجود خویش بارور كنید. اگر فكر و ذهن شما متوجه خدا باشد و همیشه نماز خود را اول وقت انجام دهید، خداوند شما را یاری میكند تا از هر گناهی مصون بمانید و تحت تأثیر شهوت و غریزة جنسی قرار نگیرید. خداوند در قرآن میفرماید: «ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنكر»[6] به درستی كه نماز انسان را از هرگونه آلودگی و عمل زشت و گناه دور نگه میدارد. نماز واقعی نه تنها والاترین عامل كنترل شهوت و دفاع در برابر هجوم انحرافات اخلاقی تلقی میشود، بلكه عامل تهاجمی علیه انحرافات و شهوتها نیز محسوب میگردد. 6. تسهیل و تسریع ازدواج علاوه بر آن كه نوجوان سعی در كنترل شهوت و غریزة جنسی میكند، باید برای ازدواج كه یگانه راه درست ارضای غریزة جنسی میباشد، نیز اقدام كند. از 18 سالگی به بعد شما میتوانید جداً به فكر ازدواج باشید و اگر شرایط را مساعد میبینید، از همین حالا مقدمات آن را فراهم كنید. امید است با رعایت این نكات و به خصوص توجه به تقوا و نماز بتوانید غریزة جنسی و حس شهوت را در خویش كنترل و مهار نمایید و زمانی كه فرصت مناسب برای ازدواج فراهم گردید، به ازدواج اقدام كنید، معرفی كتاب: 1. علی قائمی، دنیای نوجوانی، سازمان ملی جوانان، 1381. 2. ستارة آخوندی، بررسی مشكلات نوجوانان، همشهری، 1378. 3. موسوی خراسانی، جوان، دار اهلبیت _ علیهم السّلام _ 1378. علی _ علیه السّلام _ میفرماید: اكره نفسك علی الفضائل فان الرذائل انت مطبوع علیها»[7] با سعی و مجاهدت فضایل اخلاقی را به نفس سركش خود تحمیل كن، زیرا خواهش طبیعی بشر بر شهوات و رذایل اخلاقی است.
پاسخ : ازدواج برای دختر و پسر امری است غریزی و فطری. هر زمان این غریزه و فطرت و رشد سنی و عقلی و اجتماعی بیدار شود و دختر و پسر نیاز به ازدواج در درونشان بیدار شود؛ این زمان زمان ازدواج آن شخص می باشد. این نیاز به ازدواج اكثراً بعد از سنّ بلوغ شرعی دختر و پسر می باشد. امّا زمان ظهور این نیاز در افراد متفاوت می باشد. اگر جوانی به «بلوغ جسمی» و «بلوغ عقلی» رسیده باشد آمادة ازدواج می باشد. در افراد مؤمن و باهوش این بلوغ جسمی و عقلی زودتر حاصل می شود. پس سنّ ازدواج چیزی است نسبی كه در افراد مختلف، جوامع مختلف متفاوت می باشد. ما در اینجا شرایطی را كه یك شخص را به سنّ ازدواج می رساند مطرح می كنیم؛ كه این شرایط باید در هر دختر و پسری باشد تا یك ازدواج موفّق داشته باشد. همچنین باید گفت كه تعیین كردن سنّ برای ازدواج و یك نسخه پیچیدن برای همة افراد امری است اشتباه چون هر كسی در سنّی خاص این شرایط را دارا می باشد. شرایط لازم برای رسیدن به سنّ ازدواج: 1. رشد جسمانی: دختر و پس باید از لحاظ جسمی به بلوغ برسند. یعنی دختر و پسر توانایی جنسی داشته باشند. تحقیقات نشان می دهد دختران در سن 13 تا 14 سالگی اكثراً بلوغ جنسی پیدا می كنند و تمام دختران تا سنّ 17 سالگی بالغ می شوند. و در پسران نیز از سنّ 14 الی 17 سالگی تماماً بلوغ جنسی پیدا می كنند. اولین شرط برای ازدواج همین بلوغ جنسی است كه عموماً در دختران در 15 سالگی و در پسران در 16 سالگی حاصل می شود. منظور از بلوغ جنسی این است كه اندامهای جنسی دختر و پسر آمادگی مسائل زناشویی داشته باشند.[1] به عبارت دیگر بلوغ جنسی عبارتست از خواسته های فیزیولوژیكی و غریزی یك فرد و ازدواج جوابی است به خواسته ها و هر چه بین این دو سؤال و جواب فاصله بیشتر باشد عقده های روانی بیشتر است.[2] 2. رشد عقلی: به یقین زمانی كه فردی رشد فكری لازم جهت انتخاب همسر را نیافته است، نمی تواند اقدام به تصمیم برای ازدواج خود بنماید و چه بسا قدرت تشخیص مصلحت یا مفسده در ازدواج با فرد مورد نظر را ندارد،[3] رشد فكری پس از بلوغ جسمانی رو به تكامل می رود. پس از بحران های بلوغ، فرد استعدادها، توانائیها و امكانات محیطی خود را بهتر می شناسد و نسبت به شخصیّت خود بیشتر آگاهی می یابد. در نتیجه تصمیماتش بیشتر از عقل نشأت می گیرد تا احساسات.[4] 3. رشد عاطفی: رشد عاطفی و احساسی از شرایط لازم برای ازدواج است و دارای محاسن و مزایای زیادی است. از جمله اینكه قدرت محركة انسان است، عامل اتصال و پیوستگی و تلطیف انسانها و جوامع است، از مهمترین عوامل موفقیّت در زندگی زناشویی است. فرد برخوردار از رشد عاطفی، مهار احساسات منفی و مثبت خود را در دست دارد. او در ابراز خشم و ترس، گریه و شادی، محبّت و غیره در محدوده مورد قبول جامعه عمل می كند، نه همانند یك كودك. رشد عاطفی نیز مانند رشد عقلی به سنّ تقویمی نیست، بلكه به میزان یادگیری، تجارب فرد و از همه مهمتر تعامل عاطفی كودك با والدین و دیگر بزرگسالان آموخته می شود.[5] 4. رشد اجتماعی: رشد اجتماعی رابطة نزدیكی با رشد عقلی و رشد عاطفی دارد. انسان دارای چهار دنیای اجتماعی است: خانواده، مدرسه، شغل و دوستان كه فرد را باید از نظر اجتماعی در آنها مورد ارزیابی و بررسی قرار داد. فردی كه از رشد اجتماعی برخوردار است روابط اجتماعی (از جمله رابطه بین زن و شوهر) را بهتر درك می كند، به دیگران احترام می گذارد، حقوق دیگران را محترم می شمارد، نقش، وظایف و مسئولیتهای مربوط به خویش را به نحو أحسن انجام می دهد.[6] 5. رشد اخلاقی: روابط زناشویی همانند هر ارتباط اجتماعی دیگر بین انسانها با در نظر گرفتن ارزشهای اخلاقی و معنوی زن و مرد است كه منجر به سعادت و معنویت زندگی آنان می گردد. بسیاری از امور و مسائل زندگی زناشویی در چهارچوب اخلاق و فضایل اخلاقی قابل حلّ است و هر اندازه زن و شوهر متخلّق به اخلاق و رفتار پسندیده مانند صداقت و گذشت، درستی و فداكاری و... باشند زندگی شان از سلامت و آرامش بیشتری برخوردار خواهد بود.[7] اگر دختر و پسر این شرایط را دارا بودند می توانند ازدواج نمایند. البته باید دانست مناطق، محیطها، جامعه ها، نسلها، نژادها، قبلیله ها، خانواده ها و افراد (تفاوتهای فردی)، در این زمینه یكسان نیستند، بلكه تفاوتهایی با هم دارند، مثلاً در سرزمینهای «گرمسیر» بلوغ جنسی زودتر فرا می رسد تا مناطق «سردسیر»؛ و در محیطهای باز و شلوغ كه برخورد زن و مرد و دختر و پسر بیشتر است، و در محیطهای غیرمذهبی و بی بند و بار كه مسائل محرم و نامحرم و حجاب و عفّت كمتر رعایت می شود، بلوغ جنسی زودتر فرا می رسد تا در محیطهای مذهبی و پاك و با عفّت و پایبند به قوانین شرعی؛ و در خانواده های غیرمؤدب و بی فرهنگ كه رعایت حفظ مسائل جنسی را نمی كنند و احیاناً بچه ها شاهد مسائل جنسی (كلامی و غیركلامی) پدر و مادر خود هستند، بلوغ جنسی زودتر فرا می رسد تا خانواده هایی كه این مسائل را رعایت می كنند. كمیّت و كیفیّت خوراك و غذا نیز در این موضوع تأثیر دارد؛ آنهایی كه غذای بیشتر و قوی تر می خورند، بلوغ جنسی شان سریعتر است. آنچه كه آمار و تحقیقات نشان می دهد، حاكی از آن است كه بهترین سن ازدواج برای پسران 19 سال و برای دختران 16 سال می باشد. البته این سن متوسط است ممكن است پسر یا دختری زودتر از این نیاز به همسر داشته باشد، كه باید اقدام شود.[8] در مسأله ازدواج نباید بیشتر به مسائل اقتصادی توجه كرد و ازدواج را به تأخیر انداخت كه اگر به تأخیر بیفتد باید شاهد فساد و فحشاء در جامعه بود. جوان اگر هنگام ازدواج نتواند ازدواج نماید تحت فشارهای جنسی و روانی از راههای غیرصحیح خود را ارضاء خواهد كرد. تحقیقات نشان می دهد كه اگر جوانان خوب آموزش ببینند هم زندگی لذّت بخشی بعد از ازدواج خواهند داشت و هم فرزندانِ كسانی كه در سنین گفته شده ازدواج كنند سالم تر و باهوش تر خواهند بود و در آینده با فاصلة سنی كم ارتباط بهتری با فرزندان خود خواهند داشت.[9] منابع بیشتر: 1. جوانان و انتخاب همسر، علی اكبر مظاهری، انتشارات پارسایان، چاپ 22. 2. ازدواج مكتب انسان سازی، شهید پاك نژاد، انتشارات اخلاق، چاپ سوم، 1379. 3. سن ازدواج دختران، زهره حبیبیان، زهرا آیت اللهی، مریم گدازگر، نشر سفیر صبح، چاپ اول، 1380. پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ : با همسان و هم شأن خود ازدواج كنید، بعضی مؤمنان مناسب و هم شأن یكدیگرند.[10]
