|
یادم نیست نخستین روزی که ربنای استاد شجریان را شنیدم چه زمانی بود اما یادم هست چه نیروی غریبی مرا به تعالی می‌کشاند، به آسمانی که شبیه آسمان کسی نیست و خدایی که در این نزدیکی‌ست. حالا سال ها از آن روز می‌گذرد و من، ماه‌های رمضان را با صدای استاد شجریان به روزهایی خاطره‌انگیز که روانم را تهذیب می کند پیوند می‌زنم.
شجریان در مورد اجرای این اثر که در تیر 1358 ضبط شده می‌گوید، انگیزه اصلی من در خواندن این دعا تدریس آن به دو هنرجو بوده و در یکی از استودیوهای رادیو ضبط شده که پس از مدتی بدون اجازه از رادیو پخش می‌شد! و اکنون جزو برنامه‌های اصلی رادیو و تلویزیون در ماه رمضان است. امروز می‌خواهیم نگاهی موسیقایی‌تر به "ربنا" بیندازیم.
ربنای شجریان با پشتوانه آموزشهای دوران جوانی شجریان در زمانی که در محضر پدرش آموزشهای قرآن می‌دیده شکل گرفته و این قطعه یکی از دعاهایی است که شجریان در آن سالها اجرا کرده لازم به ذکر است که محمد رضا شجریان بارها در جشنواره‌های داخلی و جهانی قرآن موفق به کسب جوایز برتر این مسابقات شده است.
ربنا طبق سنت اجرایی این دعاها روی دستگاههای قرآنی خوانده شده و این قطعه از دستگاه "رست" یا "راست" شروع شده و در خاتمه به دستگاه "عجم" (شبیه به ماهور) مدلاسیون می‌شود. (نام عجم بر این دستگاه که یکی از دستگاههای هفتگانه قرآنی است، می‌تواند نشان دهنده عدم وجود چنین دستگاهی در الحان قدیم عربی باشد.)
در این اثر به خوبی می‌توان تاثیرات شیخ نصرالدین طوبی و شیخ طه الفشی را مشاهده کرد که البته ربنای شجریان بسیار شکیل تر و زیباتر اجرا شده نیز، این اجرا تقریبا" فاقد تحریر است و بجز چند نت، تماما" بوسیله قلط و ویبراسیون اجرا شده که اجرای ماهرانه آن بسیار چشمگیر است.
ربنای شجریان از ابتدا، روی نت های "سی بمل" و سپس " دو" اوج می‌گیرد (روی خط حامل کلید سل) و در حوالی این نتها گردش دارد که اجرای آن برای خوانندگان چپ کوک هم آسان نیست و تا نت "می بمل" به بالاترین نت خود می‌رسد. (البته ربنایی که از صداوسیما پخش می‌شود نسخه چندان با کیفیتی نیست و ممکن است دور ضبط بالا یا پایین برده شده و نتها تا حد کمی بالا یا پایین رفته باشد، ولی با این وجود صدای شجریان نشان می‌دهد که اشکالات دور ضبط زیاد نبوده، پس نتهایی که به آنها اشاره شد حدودی هستند.)
اکنون که غریب به 52 سال از خواندن اذان موذن زاده اردبیلی و حدود 30 سال از خواندن ربنای شجریان می‌گذرد، این دو نغمه همچنان دراوج قرار دارند چرا که به قول شاعر مردم این نغمه را به خاطر سپرده اند و سالها با آن همذات پنداری کرده و می‌کنند.
*** سریر: ربنای شجریان نقطه ثقلی در موسیقی آیینی است
محمد سریر رییس هیات مدیره خانه موسیقی درخصوص ربنای استاد شجریان گفت: این مناجات در دل و جان ایرانی‌ها تاثیر شگرفی گذاشته و نقطه ثقلی در موسیقی آیینی است.
وی افزود: تاثیر این قطعه موسیقی در لحظات روحانی افطار یکی از نقاط درخشنده حوزه موسیقی است که پشتیبان موسیقی بوده و هست.
سریر گفت: این مناجات علاوه بر پیوند با مسایل روحانی و حسی، قدمتی طولانی دارد و از دل موسیقی مذهبی بیرون آمده است و آنقدر اصیل است که این اصالت جان خاصی به آن بخشیده است.
*** روشن روان: مردم خاطرات خوبی ازربنای شجریان در ذهن دارند
کامبیز روشن روان "آهنگساز" گفت: شنیدن این مناجات روحانیت افطار را بیشتر و بیشتر می‌کند و این حسی معنوی سالهاست که با ما همراه است.
وی درخصوص ماندگاری این مناجات گفت: ارتباط بسیار نزدیک این اثر با فرهنگ ایرانی و اجرای فوق‌العاده‌ای محمد رضا شجریان از رموز ماندگاری این ربنای تاریخی است.
روشن روان گفت: مردم خاطره خوبی از این مناجات دارند و همواره دوست دارند قبل از افطار این اجرای خوب را بشنوند.
*** پیرنیاکان: آواز خوش شجریان رمز ماندگاری این مناجات است
داریوش پیرنیاکان، دبیر و سخنگوی خانه موسیقی گفت: همه فاکتورهای این مناجات صحیح و به جاست، اول اینکه یک استاد آواز این ربنا را خوانده است وهمین طور به لحاظ درست خواندن و تجوید این آیه ها هیچ مشکلی ندارد.
وی افزود: آواز خوش شجریان باعث ماندگاری این مناجات شده است.
*** ساکت: ربنای شجریان از دل برآمده و بر دل ها می‌نشیند
کیوان ساکت نوازنده تار و مدرس موسیقی درخصوص احساسش بعد از شنیدن این مناجات گفت: من طی این سال ها دو آواز بسیار زیبا در زمینه ادبیات قرآنی شنیدم یکی اذان مرحوم موذن زاده اردبیلی است که فوق‌العاده است و دیگری ربنای استاد محمد رضا شجریان است که یکی از زیباترین نمونه‌های آواز قرآنی در تاریخ موسیقی ایران است.
وی درخصوص دلیل تاثیرگذاری این مناجات گفت: به عقیده من دلیل تاثیرگذاری این مناجات بر افراد مختلف این است که استاد شجریان این مناجات را با خلوص نیت و از صمیم قلب خوانده است و این مناجات ماندگار درک و شناخت این هنرمند را از موسیقی ایرانی و مفاهیم قرآنی نشان می‌دهد.
*** قربانی: ربنای شجریان حس تقدس و جاودانگی برای من دارد
عیلرضا قربانی "خواننده " در این باره گفت: شنیدن این مناجات همواره یک حس تقدس و توام با جاودانگی و ماندگاری برای من داشته و از دوران طفولیت تا به حال با آن زندگی کردم مثل خیلی از ایرانی‌های دیگر.
وی در خصوص ماندگاری این مناجات گفت: محتوای آن، مناجات است اجرای فوق‌العاده خوب و استادانه استاد محمد رضا شجریان با اینکه جوان بوده اما آنقدر خوب و ماهرانه است که هیچ نقصی در شنیدار برای شنونده ایجاد نمی‌کند و مضمون هم مضمون بسیار مقدسی است و خواه ناخواه در دل مردم رسوخ می‌کند.
قربانی افزود: تعدد پخش آن از رسانه نیز از دیگر عوامل موفقیت این مناجات تاریخی بوده است.
*** عقیلی: افطار، بدون ربنای استاد شجریان لطفی ندارد
سالار عقیلی خواننده‌ای که صدایش شباهت خاصی به صدای استاد شجریان دارد درباره این مناجات تاریخی گفت: اجرای این ربنا بسیار قدرتمند است و اثری که پرقدرت باشد موفق می‌شود.
وی گفت: مردم سالهاست با ربنای استاد شجریان زندگی می کنند من خودم هر بار این مناجات را گوش می‌کنم اشک از چشمانم جاری می‌شود و فکر می کنم افطار بدون این ربنا هیچ لطفی ندارد.
*** انتظامی: با شنیدن ربنای شجریان از خود بیخود می‌شوم
مجید انتظامی در پاسخ به این سوال که احساسش بعد از شنیدن ربنای تاریخی استاد شجریان چیست گفت: من زمانی که این مناجات را می‌شنوم از خود بیخود می‌شوم.
*** اخشابی: ربنای شجریان حس ایرانی و شرقی بودن را به زیبایی تداعی می‌کند
مجید اخشابی خواننده گفت: یکی از زیباترین و فاخرترین آثار موسیقی آیینی ما ربنای ماندگار استاد شجریان است، من از دوران کودکی زمانی که حتی مفهوم این آیه را به درستی درک نمی‌کردم بر من تاثیر می‌گذاشت.
وی افزود: این اثر به گونه‌ای ثبت شده که در کنار اذان‌های ماه مبارک رمضان باید وجود داشته باشد تا در واقع پیش درآمد مناسب را ایجاد کند برای لحظه افطار و این وصل بسیار وصل متناسبی است و آن اثر باید بسیار جذاب و معنوی باشد که از سوی شنوندگان مورد پذیرش قرار بگیرد .
اخشابی با بیان اینکه این قطعه بر روی یکی از الحان موسیقی ایرانی خوانده شده گفت: گردش نغمات و ملودی‌ها به گونه است که ناخوآگاه آن حس ایرانی و شرقی بودن را به زیبایی تداعی می‌کند.
***خواجه امیری: ربنای استاد شجریان دیگر در تاریخ تکرار نمی‌شود
احسان خواجه امیری خواننده جوان و موفق کشورمان درباره احساسش نسبت به ربنای تاریخی شجریان گفت: این مناجات اثر جاودانه ای است که دیگر تکرار نمی‌شود.
وی در خصوص دلیل موفقیت ربنای شجریان گفت: خواست خداوند مسبب موفقیت و ماندگاری این اثر شد.
خواجه امیری گفت: هر بار که لحظه افطار این مناجات دل انگیز را گوش می‌کنم متعجب و شگفت‌زده می‌شوم که استاد شجریان چه طور این کار را خواندند.
این خواننده گفت: این مناجات یک اثر فوق العاده موسیقیایی در حوزه آواز و کلام است و اعجاز قرآن که با صدای بی‌همتای استاد شجریان همراه شده است.
| 