شیوه زندگی افراد، مواد
غذایی كه مصرف میكنند، میزان ورزش و تمرینی كه انجام میدهند و روش مواجهه
با استرس نقش بسیار بزرگی در نجات از سكته قلبی دارد. از سوی دیگر، روش
زندگی سالم از راه كنترل عوامل خطرزا نیز به پیشگیری از سكته قلبی كمك
میكند.
علائم و نشانهها
نشانههای رایج بروز حمله قلبی شامل این موارد است:
ـ احساس فشار، یك درد فشاری در مركز قفسهسینه كه چند دقیقه طول میكشد.
ـ درد از قفسهسینه به ناحیه شانه، بازو، پشت، دندان و فك كشیده میشود.
ـ افزایش درد قفسهسینه
ـ گسترش درد به ناحیه فوقانی شكم
ـ كوتاهشدن و شمردهشدن تنفس
ـ عرقكردن
ـ از حال رفتن
ـ حالت تهوع و استفراغ
علائمیكه ممكن است علاوه بر موارد فوق در خانمها دیده شود:
ـ سوزش قلب و درد شكم
ـ سرد و مرطوبشدن پوست
ـ سردرد و سرگیجه
ـ خستگی و بیحالی غیرمعمول
علائم غیرشایع حمله قلبی
تمام افرادی كه تجربه
حمله قلبی دارند، ممكن است تمام علائم ذكر شده را تجربه كرده یا همه آنها
را به یك اندازه داشته باشند. بیشتر حملههای قلبی به شدت چیزی كه معمولا
در فیلمها میبینید، نیستند و بعضی از افراد حتی هیچ گونه علامت مشخصی
ندارند. به هر حال، هرچه علائمی كه بروز میكند بیشتر باشد، درصد اطمینان
برای تشخیص حمله قلبی بالاتر است.
حمله قلبی میتواند در
هر زمانی؛ از انجام امور روزمره در محل كار یا پیادهروی ساده گرفته تا
هنگام استراحت اتفاق بیفتد. بعضی از حملهها بسیار ناگهانی اتفاق میافتند
ولی بعضی افراد كه تجربه آن را دارند، علائم هشداری و نشانههایی را از
ساعتها یا روزها و هفتهها قبل احساس میكنند. سادهترین هشداری كه ممكن
است اتفاق بیفتد، داشتن درد در قفسهسینه به طور متناوب است كه معمولا با
استراحت بهبود مییابد. این درد به دلیل كاهش جریان خون قلب ایجاد میشود.
بسیاری از افراد حمله
قلبی را با حالتی كه قلب به طور ناگهانی میایستد، اشتباه میگیرند. ایست
ناگهانی قلب بر اثر یك اختلال الكتریكی در عمل پمپ قلب ایجاد میشود كه
مانع از رسیدن جریان خون به سایر نقاط بدن میشود. حمله قلبی عامل اصلی
ایست قلبی است؛ ولی تنها عامل آن محسوب نمیشود.
دلایل ایجاد حمله قلبی
وقتی یك یا تعداد بیشتری
از شریانهای تغذیهكننده قلب مسدود میشوند، خون حاوی اكسیژن به عضله قلب
نمیرسد و حمله قلبی اتفاق میافتد. عروق كرونری به مرور زمان بر اثر
انباشتهشدن كلسترول باریك میشوند. این انباشتگی كلسترول به عنوان پلاك در
شریانها شناخته میشود و رسوب كلسترول در شریانهای سراسر بدن
«آرترواسكلروزیس» نامیده میشود.
سكتهقلبی آخرین مرحله از فرآیند گرفتگی عروق
است كه معمولا چند ساعت طول میكشد. با گذشت هر دقیقه بافت قلبی بیشتری بر
اثر فقدان خونرسانی تخریب میشود
در حمله قلبی، یكی از
این پلاكها جدا شده و یك لخته خون تشكیل میدهد؛ اگر این لخته به اندازه
كافی بزرگ باشد، میتواند جریان خون را كاملا مسدود كند. به شرایطی كه در
آن شریانهای كرونری به دنبال آرترواسكلروزیس باریك میشوند، بیماری شریان
كرونری میگویند كه این بیماری دلیل اصلی بیشتر حملات قلبی است.
یك دلیل غیرشایع حمله
قلبی، اسپاسم شریان كرونری است كه باعث توقف خونرسانی به قسمتی از ماهیچه
قلب میشود. مواد مخدری مانند كوكائین میتواند منجر به اسپاسم عروق كرونری
شود. سكته قلبی میتواند بر اثر پارگی شریان قلبی نیز اتفاق بیفتد. از
موارد غیرشایع دیگر میتوان به لختههای خونی كوچك یا تومورهایی كه از
قسمتهای دیگر بدن منشا میگیرند، اشاره كرد.
سكته قلبی آخرین مرحله
از فرآیند گرفتگی عروق است كه معمولا چند ساعت طول میكشد. با گذشت هر
دقیقه بافت قلبی بیشتری بر اثر فقدان خونرسانی تخریب میشود؛ اگر
خونرسانی به قلب هرچه سریعتر جبران شود، آسیب قلبی به حداقل میرسد.
پیامدهای سكته قلبی
ریتم قلبی غیر عادی: بعد از سكته قلبی ریتم تپش قلب برهم خورده و گاهی این وضع به مرگ منجر میشود.
ناتوانی قلب: گاهی
میزان آسیب به بافت قلب به قدری سنگین است كه باقیمانده بافت قلب قادر به
پمپاژ میزان خون كافی به اندامها نیست. این كاهش خونرسانی به ارگانها و
بافتها باعث مشكلات تنفسی، سرگیجه و التهاب زانو و پاها میشود.
پارگی قلب:
قسمتهایی از ماهیچه قلب كه بر اثر حمله قلبی ضعیف شدهاند، پاره میشوند و
سوراخی در قلب ایجاد میكنند. این پارگی بیشتر اوقات كشنده است.
مشكلات دریچهای: دریچههای قلب با سكته قلبی آسیب میبینند.
تشخیص
معاینه فیزیكی: در
ابتدا پزشك یك معاینه فیزیكی كامل انجام میدهد و تمامی عوامل خطرزایی را
كه ممكن است موجب حمله قلبی شده باشد، بررسی میكند مانند فشار بیمار، نبض
قلب و دمای بدن. سابقه بیماری فرد نیز بررسی و به صدای قلب و ریه توجه
میشود.
نوار قلبی: اولین
روش تشخیص حمله قلبی، گرفتن نوار قلب است. این كار معمولا هنگام پرسیدن
پرسشهایی درباره علائم و سابقه فامیلی از بیمار انجام میشود. این آزمایش،
فعالیتهای الكتریكی قلب را ثبت میكند. قلب آسیبدیده پالسهای الكتریكی
را به درستی هدایت نمیكند و ECG وقوع یك حمله قلبی یا احتمال بروز سكته را
نشان میدهد.
تست خون: وقتی قلب در حین سكته آسیب میبیند آنزیمهای قلبی به جریان خون وارد میشوند. آزمایش خون، وجود این آنزیمها را نشان میدهد.
عكس قفسهسینه: در این عكس اندازه قلب، عروق و جریان خون بررسی میشود.
اكو كاردیوگرافی: در
این روش امواج صوتی و تصویری از قلب ایجاد میشود. هنگام اكوكاردیوگرافی
امواج صوت به سمت قلب هدایتشده و برمیگردد و تصویر الكترونیكی از قلب
آشكار شده و این تصویر آسیب عضله قلب را نمایان میكند.
كاتتریزاسیون عروق كرونری:
در این آزمایش باریكشدن یا انسداد عروق كرونری مشخص میشود. یك ماده رنگی
از طریق لوله باریكی داخل شریانهای قلبی تزریق شده و از راه اشعه ایكس
نواحی بلوكه شده مشخص میشود. هنگام این كار امكان انجام اقدامهای درمانی
نیز وجود دارد و میتوان بالن یا استنت را در شریان قرار داد.
تست ورزش: روزها
یا هفتهها پس از حمله قلبی انجام میشود. این آزمایش میزان پاسخدهی قلب و
عروق به ورزش را نشان میدهد. بیمار، روی تردمیل یا دوچرخه قرار میگیرد و
در عین حال نوار قلبی نیز امواج قلبی را ثبت میكند. گاهی دارویی تزریق
میكنند كه ریتم ضربان قلب را درحد ورزش بالا میبرد.
سیتیاسكن و ام.آر.ای:
این آزمایشها مشكلات قلبی مانند میزان گسترش آسیب قلبی را نشان میدهد.
در سیتیاسكن قلب بیمار روی تخت ویژه قرار گرفته و از راه اشعه ایكس تصویر
مناسبی از قلب ثبت میشود. در ام. آر. ای بیمار در میدان مغناطیسی مخصوصی
قرار گرفته و وضع بافت قلبی بررسی میشود.
درمان
اولین اقدامهای درمانی بعد از سكته قلبی باید به صورت ماساژ قلب و CPR بلافاصله توسط اطرافیان بیمار انجام شود.
اقدامهای درمانی در بیمارستان: درمان
سكته قلبی در بیمارستان بستگی به موقعیت بیمار دارد. ممكن است با دارو یا
اقدامی تهاجمی درمان صورت گیرد و در مواقعی با توجه به شدت آسیب قلب، هر
دو كار با هم انجام میشود.
دارو
با گذشت هر دقیقه از
حمله قلبی، بافتهای بیشتری اكسیژن از دست داده و آسیب میبینند. برای
جبران این حالت باید جریان خون به این بافتها به حالت عادی برگردد.
داروهایی كه به بیمار دچار سكته داده میشود، شامل موارد زیر است:
آسپرین:
این دارو معمولا توسط كادر اورژانس داده میشود. آسپرین لخته خون را كاهش
داده و جریان خون را در عروق باریك شده بر قرار نگه میدارد.
ترومبولیتیك:
این دارو باعث حلشدن لخته خونی ـ كه منجر به انسداد شده است ـ میشود.
هرچه زودتر این دارو دریافت شود شانس نجات از یك حمله قلبی و كاهش آسیب به
بافت قلب افزایش مییابد.
سوپر آسپرین: دارویی
شبیه به آسپرین است كه توسط تیم اورژانس داده میشود و از تشكیل لخته خون
جلوگیری میكند. این دارو شامل پلاویكس و سایر داروهاست.
تسكیندهنده درد: اگر درد قفسهسینه بیمار شدید باشد معمولا آرامبخشهایی مانند مورفین برای بیمار تجویز میشود.
نیتروگلیسرین: این دارو درد را تسكین داده و عروق را باز میكند و جریان خون را به حالت عادی برمیگرداند.
بتا بلوكر: این دارو ماهیچه قلب را آرام كرده و ریتم ضربان قلب را به حالت عادی برمیگرداند و آسیب بافتی را كاهش میدهد.
داروهای كاهشدهنده كلسترول: این داروها سطح كلسترول خون را كاهش میدهند.
درمان جراحی
آنژیوپلاستی كرونری و استنتگذاری: انجام اورژانس آنژیوپلاستی، انسداد عروق كرونری را باز كرده و جریان عادی خون برای بافت قلب ایجاد میكند.
عمل بایپس شریان كرونری: عمل
بایپس شامل جایگزین كردن عروقی برای تغذیه بافت قلب به جای شریان مسدود
شده است و به این ترتیب جریان خون قلب به حالت طبیعی برمیگردد.
اصلاح شیوه زندگی
رعایت توصیههای زیر از حمله قلبی پیشگیری میكند:
سیگار نكشیدن: اگر سیگار میكشید هر لحظه مدت زمان سالم بودن قلب خود را كوتاهتر میكنید. حتما سعی كنید سیگار كشیدن را متوقف كنید.
در معرض دود سیگار دیگران نباشید:
حضور در محلی كه دود سیگار وجود دارد فرق خاصی با كشیدن سیگار ندارد؛ زیرا
همان مواد مضری كه فرد سیگاری دریافت میكند در فضا نیز وجود دارد و افراد
مجاور استنشاق میكنند.
چك كردن كلسترول:
همیشه سطح كلسترول خون خود را بررسی كنید اگر كلسترول بد خونتان بالا بود
حتما به پزشك مراجعه كنید و با مصرف دارو و تغییر رژیم غذایی سعی در بهبود
آن كنید.
چكآپ پزشكی را به طور مرتب انجام دهید: بسیاری
از عوامل خطرزایی كه موجب حمله قلبی میشوند از جمله فشار خون بالا،
كلسترول بالا و دیابت در مراحل اولیه هیچ علائم مشخصی نشان نمیدهند؛ ولی
با انجام آزمایشهای پزشكی و آگاهی از وجود این ریسك فاكتورها از شرایط
دشوار بعدی و ایجاد حمله قلبی جلوگیری كنید.
كنترل فشار خون: هر فرد سالم باید هر سال دو بار فشار خونش را كنترل كند.
به طور مرتب ورزش كنید:
انجام نرمش و ورزش عملكرد ماهیچه قلب را به صورت طبیعی حفظ میكند. ورزش
كردن با حفظ وزن ایدهآل و كنترل دیابت مانع ایجاد حمله قلبی میشود. انجام
ورزش در حد 30 دقیقه پیادهروی در روز و پنج روز در هفته سلامتی شما را
تضمین میكند.
حفظ وزن ایدهآل: داشتن وزن طبیعی از بالا رفتن فشار خون و ابتلا به دیابت جلوگیری كرده و به دنبال آن خطر حمله قلبی را نیز كاهش میدهد.
داشتن رژیم غذایی سالم: رژیم
غذایی سرشار از چربی و كلسترول باعث باریكشدن عروق قلبی میشود. اگر یك
بار سكته كردهاید، خوردن چربی، كلسترول و نمك را كاهش دهید. خوردن نمك
زیاد باعث افزایش فشار خون میشود. ماهی دارای امگا3 بوده و باعث بهبود سطح
كلسترول خون و جلوگیری از ایجاد لخته خون میشود. خوردن میزان زیادی میوه و
سبزیجات به دلیل داشتن آنتیاكسیدان از آسیبدیدن عروق جلوگیری میكند.
كنترل استرس: تمام
تلاش خود را بكنید تا استرس به عنوان یكی از عادتهای روزانه زندگیتان
نباشد؛ زیرا در غیر این صورت شانس ابتلا به سكته قلبی را بالا میبرید.
اگر شاهد حمله قلبی فرد دیگری بودید چكار باید كنید؟
اگر با فردی مواجه شدید
كه دچار حمله قلبی شده است، سریعا به مركز اورژانس زنگ بزنید. اگر آموزش
انجام احیای قلبی ـ ریوی را دیدهاید، شروع به انجام CPR كنید. این كار كمك
میكند اكسیژن به بدن و مغز برسد. هنگام CPR باید قفسهسینه فرد بیمار به
اندازه 5 سانتیمتر فشرده شود و این كار با سرعت 100 بار در دقیقه انجام
شود. پس از هر 30 فشار، راههای هوایی فرد باید بررسی و باقیمانده تنفس
خارج شود. در صورتی كه آموزشی برای این كار ندیدهاید، تنها عمل فشار دادن
قفسهسینه را انجام دهید.
اقدامهای لازم هنگام بروز سكتهقلبی
هنگام حمله قلبی باید سریع عمل كرد. مراحل زیر را به خاطر بسپارید:
* به مركز اورژانس زنگ
بزنید. اگر مشكوك هستید كه دچار حمله قلبی شدهاید یا نه، باز هم دست دست
نكنید، فوری با مركز اورژانس تماس بگیرید. اگر دسترسی به مركز اورژانس
ندارید از یك نفر بخواهید شما را به نزدیكترین مركز درمانی برساند. فقط در
صورتی خودتان رانندگی كنید كه هیچ فرد دیگری را پیدا نمیكنید. با
رانندگیكردن، شرایط خطرناك برای خود و دیگران ایجاد میكنید؛ بنابراین تا
حد امكان این كار را انجام ندهید.
* اگر قبلا قرص نیتروگلیسرین برایتان تجویز شده، حتما تا رسیدن اورژانس یك عدد استفاده كنید.
* قبلا با پزشك خود مشورت كنید و مجوز استفاده از
آسپرین را در صورت بروز حمله قلبی از او كسب كنید. جویدن آسپرین احتمال
آسیب به قلب را در حین سكته قلبی كاهش میدهد، زیرا احتمال ایجاد لخته را
كاهش میدهد. البته آسپرین ممكن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشد؛
بنابراین تنها در صورت تجویز پزشك یا كارشناسان اورژانس آن را مصرف كنید.