برترین ها: برترین ها قصد دارد در مجموعه گفتارهای "
کارآفرینی دیجیتالی"،
هر هفته و در روزهای فرد، موضوعات مرتبط با فضای مجازی و جامعه اطلاعاتی
را در زمینه های مختلف مورد بحث و بررسی قرار داده و خوانندگان محترم این
پرتال را با موضوعات و مطالب جالب و خواندنی درباره دنیای دیجیتال، کسب و
کار اینترنتی و ایده های موفق در این حوزه آشنا کند. هم چنین در بخش "
کارآفرینی دیجیتالی"،
آخرین تحولات دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران در قالب گزارش جامعی
در 5 شنبه هر هفته تحت عنوان " آی تی ایران در هفته ای که گذشت" مورد بررسی
و اشاره قرار می گیرد. پس هر هفته با ما همراه باشید با مطالب خواندنی
درباره تحولات ICT در ایران و سایر نقاط جهان.
راه حل هایی برای وب مسترها، عنوان سلسله گزارشاتی است که سرویس دیجیتال پرتال برترین ها در بخش "
کارآفرینی دیجیتالی"
برای مخاطبان عزیز ارائه می کند. امروزه سایت های بسیار زیادی در اقصی
نقاط جهان طراحی و راه اندازی می شود. اما بسیاری از ان ها در جذب مخاطب
بالقوه و بالفعل عاجز هستند و نمیتوانند در بلند مدت، امتیاز رقابتی خود را
حفظ کنند. این سلسله مطالب تلاش دارد تا با نثری روان و مصور، موضوعات
کلیدی و مهمی را به مخاطبان عام و به ویژه وب مسترهای پرتال های فارسی زبان
ارائه کند. این مجموعه مطالب از تجارب مختلف طراحان سایت و تئوریسین های
طراحی وب دریافت شده است و مجموعه خوبی برای تئوری در طراحی سایت موفق به
شمار می رود. در بخش اول، به موضوع تدوین چشم اندازه و ماموریت برای یک
پرتال خوب اشاره میکنیم.
قبلا
در گزارشی عنوان کردیم که اکنون شمار کاربران اینترنت، حدود 3 میلیارد نفر
و شمار سایت های فعال بیش از 34 میلیون پرتال می باشد. هم چنین در گزارش
دیگری عنوان شد که کارآفرینی دیجیتالی، یک خلاقیت فرصت آفرین است که
میتواند کسب و کارهای مختلفی را برای مردمان روزگار عصر دیچیتال خلق کند.
حال سوال اینجاست که این پرتال ها باید چه ویژه گی های حداقلی را داشته
باشد و از چه موضوعاتی باید پیروی کند؟
پیش از ان که وارد مقوله
مبانی و راهکاری طراحی وب سایت بشویم، باید درباره نقش و جایگاه یک پرتال
اینترنتی در دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات امروزی، اطلاعاتی هر چند
مختصر، در اختیار داشته باشیم. این اطلاعات به ما کمک می کند تا درک نسبتا
درست و صحیحی از اهمیت یک وبگاه در فضای اطلاعاتی امروز داشته و بتوانیم
با اگاهی از اصول اولیه، در فرآیند طراحی، راه اندازی و مدیریت یک پرتال
موفق، در دنیای رقابتی دهکده جهانی، گام های استوار تری را برداریم. شما
وقتی قصد دارید در یک رشته تحصیلی، درجه دکترا دریافت کنید، نخستین پرسشی
که از شما می شود یا خودتان مطرح می کنید آن است که خودم و جامعه ای که در
آن هستم، چه انتظار از دکترای یک رشته تحصیلی دارد و با این درجه عالی، به
دنبال چه اهدافی خواهم بود؟
داشتن یا نداشتن این مدرک تحصیلی، چه
تاثیری در زندگی و سرنوشت آینده شما خواهد داشت؟ چه امکاناتی را باید به
عنوان مقدمات، فراهم کنید و چه بازدهی را باید در انتظار داشته باشید؟
درباره هر کاری، چنین سوالاتی قابل تصور است. هر کاری را باید مانند یک
پروژه، تعریف ،هدایت و مدیریت کرد. پروژه فعالیتی است که یک زمان آغاز و
یک زمان پایان دارد.
زمان پایان برخی از کارهای ما، می تواند پایان
عمر باشد. بنابراین هیج کاری را نمی توان تعریف کرد که برای آن، آینده ای
غیر قابل پیش بینی و نامشخص و مبهم، در نظر گرفت. البته پایان یک پروژه، می
تواند آغاز پروژه تعریف شده دیگری باشد. اما در واقع هر کار بزرگی که به
پروژه ها و زیر بخش های مختلف تقسیم بندی نشود، مشخص خواهد بود که طراحان
آن، نگاه راهبردی و اثربخشی به توسعه فعالیت خود نداشته و انتظار شکست و
عدم بازدهی مطلوب، قابل حصول است. در موضوع سایت اینترنتی نیز، باید چینین
رویکردی را در نظر داشت. باید پروژه ای به مقوله وب سایت نگاه کرد تا در
دنیای دیجیتالی شده امروزی ، موفق و موثر بود. اولین خصیصه یک پروژه، مکتوب
بودن آن است. هیچ پروژه ای را نمی توان شفاهی، تدوین و تبیین و تفسیر کرد.
همه چیز باید مکتوب باشد. باید شفاف باشد. باید مستند و مستدل
باشد. برای همین است که ریسک پروژه قابل تفسیر است. برای همین است که بودجه
بخش های مختلف پروژه و منابع انسانی و غیر انسانی دخیل در آن، قابل
شناسایی و ارزیابی می باشد. بنابراین باید تلاش کرد که به سایت و توسعه کسب
و کار اینترنتی، نگاه پروژه محور داشت.
شاید یکی از مهم ترین
رازهای طراحی وب سایت های موفق، نگاه گرداننده گان آن به مقوله پروژه محوری
در توسعه کسب و کار دیجیتالی باشد. اکنون بر می گردیم به مقوله اصلی این
بخش از گزارش خودمون. انتظارات از یک وب سایت اینترنتی. انتظارات زیاد است،
اما انتظارات اولیه کدام است و برای رسیدن به آن ها، چه باید کرد؟ البته
فارغ از کارکرد و موضوع و هدف پرتال. از یک پرتال اینترنتی چه انتظاری
داریم؟
در واقع کدام بخش از نیازهای شهروندان دهکده جهانی از طریق
پرتال های اینترنتی تامین می شود و چرا باید تامین بشود؟ چه مواردی را یک
طراح وب سایت در راه اندازی یک پایگاه در تور جهان گستر باید در نظر داشته
باشد؟ همه این ها، بخشی از پرسش های مهمی است که یک سایت اینترنتی باید به
آن ها پاسخ روشن و واضح بدهد. اگر پاسخ یک وب سایت به این قسم از سوالات،
اثربخش و روشن باشد، کارایی و بازدهی پرتال افزایش خواهد یافت و می تواند
در انتظار مخاطبان بیش تر و سودآوری بهتر باشد. به طور کلی، یک پرتال
اینترنتی بر اساس ماموریت و چشم اندازی که برای آن طراحی و تدوین شده است،
باید موضوعات زیر را در نظر داشته باشد:
پرتال اینترنتی باید در راستای ماموریت های تدوین شده باشد.
از
یک سایت اینترنتی انتظار می رود ، دارای ماموریتی (mission)واضح و تبیین
شده باشد. یعنی هدف از راه اندازی و مدیریت پرتال، کاملا مشخص و مستدل
باشد. پایگاه یا وبلاگی که هدف خاصی را دنبال نمی کند و تنها قصد حضور در
دنیای چند ده میلیونی سایت های اینترنتی را دارد که البته بزودی هم فراموش
می شود و گرداننده گانش از ادامه مسیر مبهمی که برای خود تصویر کرده اند،
منصرف می شوند.
بنابراین لزوم تدوین ماموریت برای سایت های
اینترنتی با هر موضوع و کارکردی، غیر قابل اجتناب است. باید پذیرفت که
فعالیت در دنیای مجازی، نیازمند تدوین ماموریت هایی است بر اساس مختصات و
مولفه ای چند وجهی دنیای دیجیتالی و رسیدن به این آگاهی، درک درستی از
شرایط موجود را طلب می کند. در واقع یک سایت اینترنتی باید به سمت کسب
اهداف خاصی راه اندازی و مدیریت شود.
اگر
پایگاهی است خبری، باید بداند که کدام بخش از جامعه و چه موضوعاتی را قصد
دارد اطلاع رسانی و تولید محتوا کند. اگر به این دو قضیه، یعنی مخاطب و
موضوع دقیق فعالیت توجه نکند و تنها رفتار عمومی و نامشخصی را در دستور کار
قرار بدهد، همانند فردی است که هر ماه به دنبال یک کسب و کار در بازار
ترغیب می شود. پس از مدتی، این فرد نمی تواند به دلیل تغییر متناوب و مکرر
شغل خود، جایگاه مطلوبی در بازاری که در آن فعالیت می کند، کسب کرده و وجهه
مشخصی از خود به جای بگذارد. این وجهه مبهم و نامشخص، آسیبی است که به
بهره وری و اثربخشی فعالیت های این فرد وارد می کند و او را در بازار ،
ناموفق و ورشکسته می کند.
در سلسله مطالبی که در بعد اشاره می شود،
نکات مخصوص به هر نوع پرتال با موضوعات گوناگون اشاره می شود. بررسی
موفقیت های بزرگان کسب و کار، چه در دنیای سنتی و چه در دنیای آنلاین نشان
می دهد، همواره موفقیت از آن افرادی بوده است که در یک عرصه، حضوری طولانی
مدت را تجربه کرده و با پذیرش سود اندک، نگاه بلند مدت به موفقیت های آینده
دارند. کسی که قصد دارد تاجر موفق در عرصه پلاستیک شده و گردش مالی
میلیاردی داشته باشد، باید خود را در کلاس تاجران میلیاردی صنعت پلاستیک
قرار دهد.
قرار دادن در این کلاس، ملزوماتی دارد که کت و شلوار و
دفتر شیک و تحصیلات عالیه، شاید خیلی برای موفقیت در این حوزه، "کلاس" تلقی
نشود. در واقع کلاس کاری در هر صنعتی و عرصه ای از کسب و کار، ملزومات خاص
خود را دارد که باید از تجارب بزرگان آن عرصه استفاده کرد تا در آن کلاس
وارد شد و فعالیت هدفمند کرد. پرتال اینترنتی، با هر شیوه و ساختاری که راه
اندازی می شود، باید ماموریت و هدف مشخصی را دنبال کند. این ماموریت باید
مکتوب باشد و یا در سایت در اختیار مخاطبان قرار بگیرد یا برای گرداننده یا
گرداننده گانش مدون و در دسترس باشد. هر فعالیتی که در حال و آینده، جهت
توسعه کسب و کار وب سایت انجام می پذیرد، باید در راستای این ماموریت تدوین
شده و تعریف شده باشد.
به عنوان مثال، اختصاص یک خبرنامه اینترنتی
یا یک سامانه ارسال پیامک و یا راه اندازی نرم افزار موبایل خبری پایگاه،
موضوعاتی است در راستای ماموریت های اطلاع رسانی یک پرتال خبری. اگر این
پرتال وارد عرصه بازی های انلاین شد و سرویسی برای خرید و فروش کالا و
محصولات دست دوم در ساب دامنه خود ارائه کرد، در واقع مسیر را گم کرده است و
انتظارات مخاطبان را در راستای ماموریت های اصلی خود، فراموش کرده است.
از
یک پرتال خبری، اطلاع رسانی دقیق و مستند و فراگیر به زبان های مختلف
انتظار می رود نه ابزارهای برای اطلاع رسانی کالا و خدمات! بنابراین تدوین
ماموریت برای یک سایت اینترنتی، تکلیف فعالان آن را در بسیاری از حوزه ها و
ادامه را، روشن می کند و نقشه راهی است واضح برای کسب اهداف در نظر گرفته
شده. ماموریت های یک پرتال، در طول زمان، تغییر می کند و این تغییر باید در
راستای چشم اندازهایی باید که برای آن تصویر شده است.
بنابراین،
پیش از راه اندازی سایت و حتی قبل از فاز طراحی، ماموریت پرتال باید مشخص و
تدوین شود. این ماموریت ها در راستای چشم انداز (vision) و اهدافی که
پرتال در میان مدت و بلند مدت به دنبال ان است، تبیین و وضع میشود. هیچ
پرتال موفقی در دنیا سراغ نداریم که بدون تبیین ماموریت و چشم انداز شفاف و
مشخص، به موفقیت های جهانی رسیده باشد. اینکه چطور برای یک پرتال ماموریت
تدوین کنیم ،موضوع مدیریتی است که باید از متخصصان امر اطلاعات گرفته شود.
پرتال اینترنتی باید چشم انداز مکتوب داشته باشد.
چشم
انداز، نگاه به آینده دارد. آینده نگر است و آینده پژوه. چشم انداز، به
دور دست ها نگاه دارد. میخواهد این چشم انداز برای یک شرکت خودروسازی باشد،
میخواد برای یک سایت اینترنتی باشد میخواهد برای یک دانش اموز تازه فارغ
التحصیل شده از دبیرستان باشد. چشم انداز و تدوین ان برای هر کاری نیاز
است.
می
خواهیم پرتالی داشته باشیم که از 5 قاره جهان مخاطب داشته باشد. این در
واقع یک چشم انداز بزرگ برای یک پرتال است که فارغ از موضوع و کارکرد ان،
باید ماموریت هایی برای رسیدن به این چشم انداز بزرگ تدوین و تبیین کند.
اهرم هایی که توسط آن، کسب مخاطب از قاره های مختلف جهان، امکان پذیر باشد.
این ماموریت ها می تواند استخدام منابع انسانی از کشورهای گوناگون برای
ترجمه مطالب پرتال، ایجاد ساب دامنه های مختلف، راه اندازی دامنه اصلی
پرتال بر اساس پسوندهای ملی کشورهای جهان و مسائلی از این دست باشد.
همه
این ها ماموریت هایی است که در قالب این چشم انداز، قابل تعریف می باشد و
باید روش اجرایی برای طراحی و مدیریت چنین ماموریت هایی در اختیار داشت. یک
وقت است که پرتالی قصد دارد در آینده آموزش آنلاین در اختیار مخاطبان خود
قرار دهد. موضوعش و شیوه اش مهم نیست. مهم آن است که در چشم اندازی که برای
پرتال در نظر گرفته شده است، آموزش آنلاین در سال های آینده تبیین شده
است. این نگاه راهبردی، ماموریت هایی را برای بخش های مختلف پرتال و
مسئولانش تعریف می کند که باید در فرآیند کوتاه مدت و بلند مدت مدیریت
پرتال ، در نظر داشته باشند.
بنابراین در اختیار داشتن چشم اندازی
مکتوب و مستدل، سبب می شود تا افق هایی که پرتال با اتکا به منابعی که در
اختیار دارد، قابل تعریف و حتی باز تعریف باشد و افرادی که در حال و آینده
برای توسعه پرتال فعالیت می کنند، اهداف عالیه را بشناسند و بتوان آن ها را
با این اهداف، آشنا کرد. چشم انداز مکتوب، مانند هر چشم اندازی، باید بر
اساس واقعیت ها و اهداف شکل بگیرد و کمی هم ریسک پذیر باشد. اگر برای
پرتالی در حال حاضر، درآمد یک میلیون ریالی در ماه امکان پذیر است، در چشم
انداز می توان برای آن درامد ماهانه یکصد میلیون ریالی تعریف کرد و ماموریت
هایی برای رسیدن به این حجم مالی در نظر گرفت. یا اگر سایتی روزانه صد
بیننده دارد، و علاقمند به در اختیار داشتن مخاطب بیشتر است، باید بداند که
به چه تعداد مخاطب در روز نیاز دارد. منظورش از مخاطب بیشتر، چقدر است؟
صد
و یک نفر یا صد هزار نفر یا یک میلیون نفر! دقیق باید این مشخص شود. شاید
به همین خاطر است، روان شناسان بسیاری در دنیا به افرادی که خواهان پول دار
شدن یا موفق شدن در عرصه های گوناگون هستند ،همواره یک توصیه کلی می کنند
و آن این است که دقیقا بگویید ظرف چند سال، می خواهید به این موفقیت برسید
و این موفقیت را دقیقا تشریح کنید و مکتوب کنید. مکتوب کردن دقیق خواسته
شما با عدد و مشخصات، حداقل فایده ای که دارد آن است که ذهن ناخودآگاه شما
را با یک صورت مساله مشخص و واضح درگیر می کند و تکلیف آن را با چیزی که
میخواهید بدست بیاورید، روشن می کند. اکنون شما هستید و ماموریت هایی که
برای خود در نظر گرفته اید و تلاش و خواسته و پشتکار که شما را به مقصد
رهنمون می کند.
وب مستر سایت ها باید تلاش کنند رابطه معنا داری
بین چشم انداز و ماموریت هایی که برای رسیدن به آرمان های چشم انداز تبیین
می شود، وجود داشته باشد. یعنی ماموریت ها نه خیلی دم دستی و نه خیلی
رویایی باشد. تطابق و استفاده از داشته ها و مدیریت قابلیت ها باید در نظر
گرفته شود و این وظیفه مدیریت پرتال می باشد.
اگر
گفتید می خواهم میلیونر بشوم ولی نگفتید که ظرف چند سال و چه مبلغی،
بدانید که این خواسته جز یک شعار و آرزوی کودکانه بیش نیست تا زمانی که
مکتوب و دقیق نباشد. یادبگیرد که همه چیز را در زندگی مکتوب کنید. برای هر
کاری، برنامه ریزی مکتوب کنید و همواره مشورت کنید. همواره بخوانید و
ببینید و گوش کنید. اگر چنین فرهنگی را یادبگیرید و در زندگی وارد کنید، در
وقت صرفه جویی کرده اید و بازدهی شما در زندگی افزایش پیدا می کند.
اکنون
در قضیه سایت نیز چنین مساله ای قابل مشاهده است. چشم انداز را هر چی که
هست، مکتوب کنید و پس از ان، راهکارهایی کوتاه مدت و بلند مدت برای حصول به
هر بند از چشم انداز، تعریف کنید. شاید در نگاه نخست، این چشم اندازی که
تعریف کردید خیلی عجیب و دست نیافتنی باشد. اصلا مهم نیست. مهم ان است که
شما ان را تبیین کردید و مکتوب. اکنون می تواند بر اساس قابلیت های فردی
خود و افرادی که احتمالا در این پروژه سهیم هستند، مسیر را شناسایی و با
درک بازار و نیازهای آن، عاقلانه و فعالانه بکوشید. اراده محکم و هزینه
کردن برای ماموریت و چشم اندازی که مشخص کرده اید، دو راز موفقیت شما خواهد
بود. معجزه اراده را فراموش نکنید که خواستن، توانستن است. چه برای رفتن
به مریخ باشد، چه قرار دادن پرتالی در فهرست 100 سایت پر بیننده اینترنت.
در نهایت از یگ پرتال اینترنتی واقعی و جدی، انتظار داریم که چشم اندازی
برای فعالیت های خود ترسیم کند و ان را به نوعی ابراز کند.
پرتال اینترنتی باید همواره در دسترس باشد.
یکی
از انتظارات به حق و اولویت داری که از یک پرتال اینترنتی همواره در نظر
کاربران بوده، در دسترس بودن و آنلاین بودن بیست و چهار ساعته پایگاه در
طول سال می باشد. یعنی یک پرتال، همواره از نظر در دسترس بودن برای همه
کاربران در همه اوقات، مشکل ساز نباشد. پذیرفتنی نیست که به خاطر مشکلات
میزبانی پرتال، تغییر مدیریت، تغییر رویکرد و ماموریت سایت و حتی به روز
رسانی بخشی هایی از سایت، بخش های اصلی پرتال از دسترس خارج شوند. این
قضیه، تاثیر بسیار نامطلوبی بر روی فرآیند مخاطب مداری و جذب بیننده خواهد
داشت.
برخی
از کاربران سایت های اینترنتی، از طریق نتایج موتورهای جست و جو وارد
صفحاتی از پرتال ها می شوند و در صورتی که به هر دلیلی، این صفحه نمایه شده
در بانک اطلاعات موتورهای جست و جو، باز نشود و با خطا رو به رو شود،
تاثیر ذهنی بسیار بدی را در مخاطب پرتال خواهد گذاشت. یکی از دلایلی که به
سایت ویکی پدیا انتقاد می شود آن است که این پرتال در رفرنس دهی به
محتواهای تولید شده عظیم خود، به صفحاتی لینک می دهد که عملا ماه ها یا سال
ها هست که از دسترس خارج شده و امکان مشاهده اصلی منابع در این سایت های
رفرنس دهی شده فراهم نیست.
یعنی شما محتوایی را در ویکی پدیا
مشاهده می کنید که از فلان پرتال، استخراج و استنباط شده است. اما وقتی به
اصل منبع رحوع می کنید، این صفحه یا پرتال در دسترس نمی باشد و به هر
دلیلی، از حیض انتفاع خارج است! به هر حال، د ردنیای پر رفابت امروزی که
تولید کننده گان محتوا و ارائه دهنده گان محصولات و خدمات در فضای دیجیتال
بسیار پر شمار هستند، از دسترس خارج شدن صفحه یا صفحاتی از یک پرتال، به
معنای کاهش ضریب مخاطب پذیری پرتال است. چرا که هر اندازه پایگاهی دارای
صفحات متعدد و پر مخاطب و آنلاین باشد، امکان نمایه شدنش در سرزمین
موتورهای جست و جو افزایش خواهد یافت و این فرصتی است به عنوان امتیاز
رقابتی برای پیروزی در وب.
این رازی است که نباید آن را فراموش
کرد. سایت هایی که صفحات ان ها بر اساس مرورگر ها و برنامه های خاصی
بارگذاری می شوند و در اختیار مخاطبان قرار می گیرند، همواره شانس مشاهده
ان ها توسط شمار زیادی از مخاطبان از بین می رود. بنابراین پرتال اینترنتی
باید همیشه همه صفحات خود را در دسترس و قابل ارائه داشته باشد. حتی اگر
برای یک دوره زمانی، علاقه ای مبنی بر به روز رسانی صفحات سایت و حتی
ایندکس ندارید، از down کردن کل پرتال خودداری کنید. متاسفانه مشاهده می
شود که روزنامه ها و نشریات، به واسطه دلایل فنی و مالی، پرتال اینترنتی
خود را در بازه های زمانی مختلف، از دسترس خارج می کنند.
در حالی
که می توانند صفحات موجود را حفظ کرده و در سایت، عنوانی برای به روز رسانی
نسخه نهایی پرتال در زمانی مشخص، به خواننده ارائه کنند. در دسترس بودن
پرتال، مخاطب را نسبت به سایت حساس و علاقمند می کند و اگر سایتی با 30
هزار بیننده ثابت در روز، یک ماه به هر دلیلی از دسترس خارج شود، در واقع
حجم گسترده ای از مخاطبان ثابت و طرفدار خود را در این سی روز از دست خواهد
داد. چرا که رقبا، منتظر کوچکترین اشتباه شما هستند.
در نهایت،
آنلاین قرار دادن و تلاش برای دسترس بودن کلیه صفحات پرتال، موضوعی است که
باید در طراحی و مدیریت سایت در نظر داشت و به ان توجه کرد. به دالیل اینکه
شمار زیادی از مخاطبان سایت از طریق موتورهای جست و جو وارد پرتال شما می
شوند و این ورود معمولا از طریق صفحات داخیلی و نه ایندکس است، مدیریت
اطلاعاتی صفحات داخلی جدید و حتی قدیم باید همواره جز ماموریت های اصلی وب
مستر و فعالان این حوزه باشد.
چه بسا عدم در دسترس بودن یک یا چند
صفحه از صفحات داخلی، تصور منفی در ذهن مخاطب ایجاد کرده و وی را از مشاهده
دیگر بخش های پرتال منصرف کند. بنابراین همان طور که در این گزارش ارائه
شد، یک سایت خوب فقط سایتی نیست که خوب تبلیغ کند یا از دامنه و میزبانی
خوب برخوردار باشد. بر خلاف نظر عموم، یک سایت خوب باید چشم انداز، ماموریت
های مکتوب برای رسیدن به هدف و هم چنین در دسترس بودن همیشگی را مد نظر
قرار دهد. در شماره های بعد، به دیگر خصوصیات یک پرتال موفق اشاره خواهیم
کرد.