تبیان، دستیار زندگی

استان لرستان سرزمینی زیبا با آب وهوای دلپذیر و محصور در كوههای مرتفع و عب العبور است كه بین 46 درجه 51 دقیقه تا 50 درجه و 22 دقیقه عرض شمالی در سلسله جبال زاگرس میانی واقع شده است . این استان از شمال به استانهای مركزی و همدان ، از شرق به استان اصفهان ، از جنوب شرقی به چهار محال و بختیاری ، از جنوب به استان خوزستان و از غرب به استان كرمانشاه و ایلام محدود است .

سفرهای علمی متعدد استاد به اروپا، امریكا، جمهوریهای شوروی(سابق)، هند، پاكستان و كشورهای عربی، در دیدار از كتابخانه ها، موزه ها و موسسات علمی، و تهیه عكس از بعضی نسخه های خطی فارسی و عربی گذشته است. طی همین سفرها وی با جمعی از دانشمندان و نویسندگان بزرگ ایرانی و خارجی آشنائی نزدیك یافت. دكتر زرین كوب در بسیاری از مجامع و مجالس علمی جهانی شركت جسته و به عنوان نماینده ایران به ایراد سخنرانی پرداخته است. از این میان پنجمین كنگره اسلامی در بغداد، بیست و ششمین كنگره بین المللی شرقشناسان در دهلی نو، كنگره بین المللی علوم تاریخی در وین، كنگره تاریخ ادیان در ژنو، مجلس بزرگداشت حافظ شیرازی در دوشنبه تاجیكستان، كنگره بزرگداشت نظامی گنجوی در ایتالیا و بعدا در امریكا، مجمع عمومی سردبیران طرح تاریخ تمدن اقوام آسیای مركزی در پاریس، كنگره بزرگداشت مولوی در مونیخ، كنگره جهانی بزرگداشت خواجوی كرمانی در كرمان، و كنگره همكاریهای اقوام آسیای مركزی در تهران، تنها تعدادی از این مجالس را شامل می شود.

معرفی مشاهیر لرستان:استاد عبد الحسین زرین كوب استاد عبد الحسین زرین كوب، ادیب، مورخ، اسلام شناس، ایرانشناس، محقق و نویسندۀ بزرگ معاصر، در 27 اسفند ماه 1301 شمسی در بروجرد، چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را در همان شهر به پایان آورد. سپس در كنار تحصیل در دوره متوسطه، به تشویق و ترغیب پدر كه مردی متشرع و دیندار بود اوقات فراغت را صرف فراگیری علوم دینی و حوزه ای نمود و ضمن تحصیل فقه و تفسیر و ادبیات عرب به شعر عربی هم علاقه مند شد. سال 1319 تحصیلات دبیرستانی را به پایان برد و با وجود آنكه كتابهای سالهای چهارم و پنجم متوسطه ادبی را قبلا" نخوانده بود در میان دانش آموزان رشته ادبی سراسر كشور رتبه دوم را به دست آورد. استاد كه از قبل با زبانهای عربی، فرانسه و انگلیسی آشنا شده بود، در سالهای جنگ دوم جهانی با كمك بعضی از صاحب منصبان ایتالیایی و آلمانی كه در آن ایام در ایران به سر می بردند، به آموزش این دو زبان پرداخت. در سال 1323 نخستین كتاب او به نام "فلسفه شعر یا تاریخ تطور شعر و شاعری در ایران" در بروجرد منتشر شد. در سال 1324، پس از آنكه در امتحان ورودی دانشكده علوم معقول و منقول، و دانشكده ادبیات حایز رتبه اول شده بود، وارد رشته ادبیات فارسی دانشگاه تهران شد. به هر تقدیر، عبد الحسین زرین كوب در سال 1327 به عنوان دانشجوی رتبه اول، از دانشگاه فارغ التحصیل شد و سال بعد وارد دورۀ دكتری رشته ادبیات دانشگاه تهران گردید. وی از زمان شروع تحصیلات دانشگاهی به عنوان دبیر در دبیرستانهای تهران به تدریس پرداخته بود. از سال 1328، سردبیری مجله هفتگی مهرگان را نیز عهده دار شد كه با وجود وقفه هایی، این همكاری تا پنج سال تداوم یافت. در سال 1335 با رتبه دانشیاری، كار خود را در دانشگاه تهران آغاز و به تدریس تاریخ اسلام، تاریخ ادیان، تاریخ كلام و مجادلات فرق، تاریخ تصوف اسلامی و تاریخ علوم پرداخت. در همین سال، برای مدت كوتاهی نیز امور مربوط به انتشارات بنگاه ترجمه و نشر كتاب را به عهده گرفت. پس از دریافت رتبه استادی دانشگاه تهران (1339 ش)، دكتر زرین كوب چندی نیز در دانشسرای عالی تهران ونیز در دانشكده هنرهای دراماتیك به افاضه پرداخت. مدتی هم در موسسه لغت فرانكلین با مجتبی مینوی به همكاری مشغول شد. در این میان، یكچند سردبیری مجله راهنمای كتاب را پذیرفت (1342 ش)، و فصل خاصی برای ارائه ادبیات معاصر ایران در مجله به وجود آورد. با این حال همكاری وی با نشریات ادواری داخلی بدینجا محدود نمی شود و فعالیت علمی استاد در انتشار مجلاتی همچون سخن، یغما، جهان نو، دانش، علم و زندگی، مهر و فرهنگ ایران زمین، چشمگیر است. در سالهای 1347 تا 1349 در امریكا به عنوان استاد میهمان در دانشگاههای كالیفرنیا و پرینستون به تدریس تاریخ ایران و تاریخ تصوف پرداخت و از فرصت به دست آمده برای فراگیری زبان اسپانیایی بهره جست. پس از بازگشت به ایران (1349 ش)، استاد به دانشكده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران انتقال یافت و در دو گروه تاریخ و ادبیات مشغول به كار شد.

در این زمینه دو دیدگاه وجود دارد: 1- گروهی برآنند كه مسأله ولایت فقیه، جزء مسائل فقهی و فرعی است و باید در فقه مطرح شود. 2- گروه دیگری (اكثریت) بر این باورند كه مسأله ولایت فقیه، از سنخ مسأله امامت و ولایت ائمه معصومین(ع) است و در زمره مسائل كلامی -اعتقادی به شمار می‏رود. اگر مسأله یاد شده فقهی باشد، در این صورت از وظیفه فقیه و اقدام برای تصدی ولایت و نیز وظیفه مردم در قبول ولایت و اطاعت و فرمانبرداری از ولی‏فقیه سخن می‏رود. اما اگر آن را كلامی بدانیم، از نصب خداوند یا معصومین(ع) بحث خواهیم كرد. بدین بیان كه ائمه(ع) از سوی خداوند، در عصر غیبت، فقها را جانشین خود در امر ولایت و سرپرستی دین و دنیای مردم قرار داده‏اند. به بیان روشن‏تر امام وظیفه شرعی دارد كه رهبری جامعه اسلامی را بر عهده بگیرد بر مردم نیز واجب است كه به رهبری او گردن نهند و از وی پیروی كنند.این از منظر فقهی مسأله است. در این نگاه امامت و ولایت، تكلیف مردمی می‏شود و خداوند امر تعیین و انتخاب حاكم را به خودشان واگذار كرده است و آنان اختیار دارند هر كس را بخواهند انتخاب كنند و یا هر كس كه خود بدین وظیفه قیام واقدام كرد، از او تمكین و اطاعت كنندولی گاهی گفته می‏شود كه "ولایت فقیه " - با حفظ جنبه‏های فقهی آن - از جایگاه بلندی برخوردار است و از مسائل كلامی و اعتقادی محسوب می‏شود. توضیح آن كه علم "كلام " در معنای خاص آن، علمی است كه به مباحث مربوط به اصول دین (توحید، نبوت، معاد و امامت)میپردازد. پس از اثبات نبوت در علم كلام، این سؤال پیش می‏آید كه بعد از پیامبر اسلام، مسأله رهبری و جامعه اسلامی چه می‏شود؟ به دنبال این سؤال، بحث امامت مطرح می‏گردد و شیعه بر طبق ادله‏ای كه دارد حق رهبری جامعه را پس از پیامبر اسلام(ص) با امامان معصوم(ع)می‏داند. پس از اثبات امامت پیشوای معصوم، این سؤال مطرح می‏شود كه در زمانی مثل عصر ما - كه عملاً دسترسی به امام معصوم وجود ندارد - تكلیف مردم و رهبری جامعه اسلامی چیست؟

اندیشه و تئوری: اولین پرسش درباره ولایت فقیه، این است كه آیا ولایت فقیه جزء مسائل اعتقادی است و در حوزه علم كلام و عقاید اسلامی باید مطرح شود؟ یا از مسائل فقهی و فرعی دینی است كه در حوزه فقه، باید از آن سخن گفت؟ در این زمینه دو دیدگاه وجود دارد:

به دنبال این سؤال، بحث ولایت‏فقیه مطرح می‏شود؛ بدین معنا كه خداوند براساس ضرورتحفظ نظام اجتماعی بشر و وجوب هدایت جوامع بشری در عصر غیبت، همان منصب امامت ولایت معصومین(ع) را برای فقهای واجد شرایط قرار داده و آنان را به جانشینی امامان معصوم نصب عام كرده است و مردم علاوه بر التزام عملی بر فرمان‏های او، باید اعتقاد قلبی هم به ولایتآنان داشته باشند. از آن جا كه مشهور است "تقلید در اصول دین جایز نیست " برخی تصور كرده‏اند كه چون مسأله ولایت فقیه از مباحث اصول دین و علم كلام است، بنابراین - مانند بحث اثبات وجود خدا و یا نبوت پیامبر(ص) - هر كس خودش باید درباره آن تحقیق كند و تقلیدی نیست. اما واقعیت این است كه چنین تصوری درست نیست و در این رابطه باید بگوییم : اولاً، این گونه نیست كه هر مسأله‏ای كه از مسائل علم كلام و از فرع‏های مربوط به اصول دین باشد، تقلید در آن جایز نیست و هر شخص خودش باید با دلیل و برهان معتبر آن را اثبات كند؛ بلكه بعضی از مسائل كلامی وجوددارد كه مردم باید در آن تقلید كنند و ببینند كه افرادصاحب‏نظر در آن زمینه چه می‏گویند؛ مثل سؤال شب اول قبر، درجات بهشت، دركات جهنم و...

بسیاری از ما تاكنون در این باره تحقیق نكرده‏ایم و تخصص لازم هم برای تحقیق در مورد آنها نداریم، بلكه با خواندن كتاب‏ها و یا شنیدن سخنان بزرگان دین، مطالبی آموخته‏ایم و به آنها اعتقاد داریم. مسأله "ولایت فقیه " گرچه از جهتی یك مسأله كلامی و از فروع بحث نبوت و امامت است، اما به لحاظ ماهیتی، از آن دسته مسائلی است كه هر شخص خودش توانایی و تخصص لازم برای تحقیق در آن مورد را ندارد؛ ازاین‏رو باید به گفته اشخاص متخصص و مورد اعتماد،تكیه كند. ثانیا، مسأله ولایت فقیه - هر چند یك مسأله كلامی و از فروع مربوط به مباحث اصول دین است - اما از این نظر كه رعایت حكم ولی فقیه بر مردم واجب است و یا این كه وظیفه ولی‏فقیه حدود اختیارات او و... یك بحث فقهی به شمار می‏رود و به همین دلیل، فقها درنوشته‏ها و مباحث فقهی خود، از آن بحث كرده‏اند. شكی نیست كه در مسائل مربوط به فقه (یا همان فروع دین) تقلید نه تنها جایز است؛ بلكه نسبت به بسیاری از افراد واجب می‏باشد. برای آگاهی بیشتر ر.ك: 1- آیت‏الله‏جوادی آملی، ولایت فقیه، ص 351 تا

ولایت فقیه " گرچه از جهتی یك مسأله كلامی و از فروع بحث نبوت و امامت است، اما به لحاظ ماهیتی، از آن دسته مسائلی است كه هر شخص خودش توانایی و تخصص لازم برای تحقیق در آن مورد را ندارد؛ ازاین‏رو باید به گفته اشخاص متخصص و مورد اعتماد،تكیه كند. این مسأله را می‏توان در دو بُعد اندیشه‏ای و عملی مورد بررسی قرار دارد:

21. الطامة الكبرى (نازعات، 34)

22. الغاشیة (غاشیه، 1)