تبیان، دستیار زندگی

هر آنچه دانی که هر آینه معلوم تو گردد. به پرسیدن آن تعجیل مکن که هیبت سلطنت را زیان دارد . 

چو لقمان دید کاندر دست داوود 

همی آهن به معجز موم گردد

نپرسیدش چه می سازی که دانست

که بی پرسیدنش معلوم گردد

خلاف راه صواب است و عکس رای اولوالالباب ، دارو بگمان خوردن و راه نادیده بی کاروان رفتن . امام مرشد محمد غزالی را رحمه الله علیه پرسیدند : چگونه رسیدی بدین منزلت در علوم ؟ گفت : بدانکه هرچه ندانستم از پرسیدن آن ننگ نداشتم . 

امید عافیت آنگه بود موافق عقل 

که نبض را به طبیعت شناس بنمایی 

خلعت سلطان اگر چه عزیز است جامه خلقان خود بعزت تر و خوان بزرگان اگر چه لذیذست خرده انبان خود بلذت تر . 

سرکه از دسترنج خویش و تره 

بهتر از نان دهخدا و بره

دو کس را حسرت از دل نرود و پای تغابن از گل برنیاید : تاجر کشتی شکسته و وارث با قلندران نشسته . 

پیش درویشان بود خونت مباح

گر نباشد در میان مالت سبیل

یا مرو با یار ازرق پیرهن

یا بکش بر خان و مان انگشت نیل

دوستی با پیلبانان یا مکن 

یا طلب کن خانه ای درخورد پیل

مرد بی مروت زن است و عابد با طمع رهزن . 

ای بناموس کرده جامه سپید 

بهر پندار خلق و نامه سیاه 

دست کوتاه باید از دنیا 

آستین خود دراز و خود کوتاه 

یکی را گفتند : عالم بی عمل به چه ماند ؟ گفت به زنبور بی عسل . 

زنبور درشت بی مروت راگوی

باری چو عسل نمی دهی نیش مزن 

تلمیذ بی ارادت ، عاشق بی زر است و رنده بی معرفت ، مرغ بی پر و عالم بی عمل ، درخت بی بر است و زاهد بی علم ، خانه بی در . 

مراد از نزول قرآن ، تحصیل سیرت خوب است نه ترتیل سورت مکتوب . عامی متعبد پیاده رفته است و عالم متهاون سوار خفته . عاصی که دست بردارد به از عابد که در سر دارد . 

سرهنگ لطیف خوی دلدار

بهتر زفقیه مردم آزار

حسود از نعمت حق بخیل است و بنده بی گناه را دشمن می دارد . 

مردکی خشک مغز را دیدم 

رفته در پوستین صاحب جاه 

گفتم ای خواجه گر تو بدبختی 

مردم نیکبخت را چه گناه ؟

الا تا نخواهی بلا بر حسود 

که آن بخت برگشته خود در بلاست 

چه حاجت که با او کنی دشمنی 

که او را چنین دشمنی در قفاست 

صیاد بی روزی ماهی در دجله نگیرد و ماهی بی اجل در خشک نمیرد . 

مسکین حریص در همه عالم همی رود 

او در قفای رزق و اجل در قفای او 

ای طالب روزی بنشین که بخوری و ای مطلوب اجل مرو که جان نبری . 

جهد رزق ارکنی وگر نکنی

برساند خدای عزوجل 

ور روی در دهان شیر و پلنگ 

نخوردت مگر به زور اجل

به نانهاده دست نرسد و نهاده هرکجا هست برسد . 

شنیده ای که سکندر برفت تا ظلمات 

به چند محنت و خورد آنکه خورد آب حیات