تبیان، دستیار زندگی

اهداف آموزشی:

1- افزایش آگاهی در مورد مواد غذایی که سبب بالا رفتن کلسترول خون می شود.
2- افزایش آگاهی با آن دسته از مواد غذایی که در بروز بیماری قلبی مؤثر هستند.
توجهی که به احتمال ارتباط بین کلسترول خون و وقوع بیماری قلبی شده از آنجا منشأ گرفته است که درافرادی که از حملات قلبی رنج می برند تقریباً همیشه میزان کلسترول خونشان بیش از مقدار طبیعی بوده است. به طوری که نشان داده شده است کلسترول که در بیشتر غذاهای حیوانی وجود دارد و بدن نیز قادر به ساختن آن است جزو رسوبات داخلی بعضی از عروق خونی می باشد که این رسوبات سبب تنگی عروق شده و ممکن است تا حدی پیش رود که در صورت ایجاد یک لخته، رگ کاملاً بسته شود. همچنین مشاهده شده است که وقوع بیماری قلبی در جوامعی که مقدار زیادی از کالریشان از راه اسیدهای چرب اشباع شده تأمین می شود بیش از آنهایی است که بیشتر اسیدهای چرب غیر اشباع مصرف می کنند.
کوشش در پایین آوردن میزان کلسترول خون از طریق تغییر غذا بعد از مطالعه بر روی خرگوش انجام شد. در خرگوش محدود کردن کلسترول غذایی سبب کاهش میزان کلسترول خون گردید.
در انسان کنترل کلسترول غذایی از طریق محدود کردن مقدار غذاهای حاوی کلسترول مانند تخم مرغ، گوشت و جگر، نه میزان کلسترول و نه بیماری قلبی را کاهش داد و این بدین جهت است که بدن قادر است روزانه 2 گرم کلسترول از چربی، کربوهیدرات و پروتئین غذایی را که بیش از احتیاجات کالری مورد نیاز بدن مصرف شده است، در کبد بسازد.
این مقدار به طور قابل ملاحظه ای بیش از میزان آن در غذاها در حالت معمولی وجود دارد. چون مقدار معینی کلسترول جهت ساخته شدن هورمون های جنسی، ویتامین D و به عنوان جزئی از غشای تمام سلول هامورد نیازاست، لذا کلسترول به عنوان یک ترکیب طبیعی بدن به حساب می آید.
توجه بعدی، به نوع چربی موجود در غذا شده و ملاحظه گردید افرادی که چربی مایع مصرف می کنند، میزان کلسترول خون شان پایین تر از افرادی است که از چربی جامد استفاده می کنند؛ چون تفاوت چربی مایع با جامد در داشتن مقدار زیادی اسید چرب غیر اشباع است، بنابراین در رژیم درمانی تأکید بر روی مصرف روغن های مایع گیاهی شده است.
این تغییر غذایی وقتی که 50 درصد چربی غذا را اسید چرب غیراشباع تشکیل می داد، سبب کاهش کلسترول خون گردید، ولی بر روی کاهش بیماری قلبی تأثیری نداشت، از میان اسیدهای چرب غیر اشباع آنهایی که دارای 16 تا 18 اتم کربن می باشند اثر بیشتری بر روی کاهش میزان کلسترول دارند.
با مشاهده این که بیماری قلبی فقط در اشخاصی دیده می شود که هم میزان کلسترول و هم تری گلیسرید خونشان بالاست، به نقش تری گلیسرید نیز در این بیماری توجه شد. تری گلیسرید معمولاً بعد از صرف یک غذای حاوی چربی زیاد در خون ظاهر می شود، ولی حضور آن در خون همچنین می تواند ناشی از ساخته شدن چربی از کربوهیدرات اضافی در کبد و یا مصرف مقدار زیادی تری گلسیرید در دیواره روده باشد.
رعایت رژیم غذایی در افرادی که میزان کلسترول و تری گلسیرید خون آنها بالاست و سابقه بیماری قلبی در خانواده دارند، افراد چاق، افرادی که تحت استرس و هیجان های شدید هستند و مردان میانسال همچنین مبتلایان به بیماری آترواسکلروز ضروری می باشد.از طرف دیگر، کاهش مقدار چربی غذا تا حدی که حدود 25 تا 35 درصد کالری را تأمین نماید، محدود کردن کلسترول غذایی به 300 میلی گرم روزانه، جایگزین کردن مقداری اسید چرب غیر اشباع به عوض اسید چرب اشباع و نیز محدود کردن چربی اشباع شده به اندازه ای که حدود 10 درصد کالری مصرفی را تأمین کند و بالاخره بر قراری وزن مطلوب برای بیشتر افراد سودمند است.
شواهدی دردست است در ممالکی که رژیم غذایی به طرف موارد یاد شده فوق تغییر کرده، مرگ و میرناشی از بیماری های قلبی نیز کاهش یافته است.
جدول پایین میزان کلسترول برخی از غذاها را نشان می دهد.

جدول میزان کلسترول موجود در برخی مواد غذایی

مواد غذایی مقدار کلسترول (میلی گرم)

مواد غذایی	مقدار	کلسترول (میلی گرم)
شیر	یک فنجان	4
خامه	30 میلی لیتر	20
بستنی	یک دوم فنجان	27
شیرپرچربی	یک فنجان	33
کره	یک قاشق غذاخوری	33
گوشت مرغ، بوقلمون	85گرم(پخته شده)	75
گوشت گوسفند، گوساله	85گرم(پخته شده)	85
میگو	85گرم(پخته شده)	130
دل گاو	85گرم(پخته شده)	230
تخم مرغ	یک عدد یا یک زرده	274
جگر(گاو، گوساله، گوسفند)	85گرم(پخته شده)	370
قلوه	85گرم(پخته شده)	680
مغز	85گرم(پخته شده)	بیش از 1700

مهدویت در تاریخ اسلام از قدمت و اهمیت‏به سزایى برخوردار است . از این رو، كتاب‏هاى متعدد و فراوانى طى قرون گذشته، حتى قبل از ولادت آن حضرت و سال‏هاى اخیر نوشته شده است كه هركدام، زوایایى از ابعاد مختلف و متعدد مهدویت را مورد تامل و امكان نظر قرار داده‏اند .
از جمله كتاب‏هایى كه در دهه‏هاى اخیر نوشته شده و افق جدیدى را بر روى محققین گشوده است، كتاب تاریخ سیاسى غیبت امام دوازدهم (عج) اثر محققانه‏ى دكتر جاسم حسین است . این كتاب كه به حق، در نوع خود كم‏نظیر است، به تاریخ سازمان وكالت و نقش آن در دوران غیبت صغرى مى‏پردازد .
متاسفانه به نظر مى‏رسد این كتاب آن گونه كه شایسته آن است در میان دانش‏پژوهان و محققان ایران شناخته شده نیست . از این رو، بسیار مناسب است كه به معرفى و نقد و بررسى آن پرداخته شود كه تتبع و تحقیق بیشتر را به عهده علاقه‏مندان مى‏گذاریم . البته جا دارد از مترجم این كتاب، آقاى دكتر سید محمد تقى آیت‏اللهى كه به حق، ترجمه‏اى قوى و روان را انجام داده‏اند، تقدیر به عمل آید .
مترجم محترم در جاهاى مختلف در برخى پاورقى‏ها به نقد و بررسى این كتاب پرداخته است . از جمله در صفحات 44، 46، 88، 113، 238، 239
این كتاب كه توسط انتشارات امیر كبیر در قطع وزیرى در دو نوبت‏به چاپ رسیده، مدت‏هاست كه نسخه‏هاى آن نایاب شده است . امید است مسؤلان امر نسبت‏به تجدید چاپ این اثر ارزنده اهتمام ورزند تا محققان به نحو احسن از این اثر ارزشمند استفاده كنند .

آشنایى با مؤلف كتاب

دكتر جاسم محمد حسین، اهل عراق و متخصص در تاریخ اسلام است . وى تحصیلات خود رادر تاریخ خاور میانه در بصره، بغداد و ادینبورگ به انجام رسانده و دكتراى خود را از دانشگاه ادینبورگ اخذ كرده است . سپس در بخش «مطالعات اسلامى و خاور میانه‏» دانشگاه ادینبورگ، دوره‏ى تحقیقات فوق دكترا را ادامه مى‏دهد .
علاوه بر تاریخ سیاسى غیبت امام دوازدهم (عج)، مقالات و كتاب‏هاى محققانه‏ى دیگرى نیز از دكتر جاسم حسین، به زبان‏هاى انگلیسى، عربى و اردو به چاپ رسیده است . برخى از آن‏ها عبارتند از:
1-بررسى مراسم مذهبى تعزیه در میان شیعیان از دیدگاه تاریخى و جامعه‏شناسى .
2-سیاست اصولى و منسجم امامان علیهم السلام .
3-نقش احادیث مذهبى در غیبت امام دوازدهم (عج)
4- تاثیر غیبت كبرى امام دوازدهم (عج) بر موقعیت‏سیاسى و مذهبى فقهاى امامیه .
5- نقش وكالت امامیه با عنایت‏خاص نسبت‏به دوران نخستین سفیر . (1)

آشنایى با كتاب و فصل‏هاى مختلف آن

این اثر با ورود و خروج بسیار عالى به مباحث، یك سیر تحقیقى محققانه و منصفانه را پى مى‏گیرد و از یك مقدمه، هفت فصل و نتیجه‏گیرى تشكیل شده است .
مقدمه: معرفى منابع اولیه و بررسى آن‏ها .
فصل اول: نقش احادیث در غیبت امام دوازدهم (عج )
فصل دوم: نقش امامان در فعالیت‏هاى مخفى و تاثیر آن بر تكامل تدریجى غیبت .
فصل سوم: دیدگاه‏هاى امامیه درباره‏ى امام غائب و ولادت آن حضرت .
فصل چهارم: بازتاب فعالیت‏هاى مخفى امام دوازدهم (عج) در اقدامات سفیران آن حضرت .
فصل پنجم: فعالیت‏هاى مخفى دومین سفیر امام دوازدهم (عج)
فصل ششم: دوران نوبختى، سومین سفیر .
فصل هفتم: سفیر چهارم و غیبت كبرى امام دوازدهم (عج )
نتیجه‏گیرى: از كل مباحثى كه در كتاب مطرح شده است .

مقدمه

نویسنده با تفكیك نگاه تاریخى از اعتقادى و اهمیت نگاه اعتقادى، به معرفى و بررسى مآخذ و منابع تاریخ عصر غیبت مى‏پردازد . وى منابع را به سه بخش تقسیم مى‏كند، آن‏گاه به بررسى هر بخش مى‏پردازد .
بخش اول - كتاب‏هایى كه در خصوص غیبت نوشته شده است:
الف) قبل از سال 260ه/874 م .
ب) در سال‏هاى 260 ه - 329ه/874- 941 م .
ج) بعد از سال 329ه/941 م .
بخش دوم - كتاب‏هاى رجالى:
الف) معرفة الناقلین عن الائمة الصادقین، اثر: محمد بن عمر كشى (متوفى 368ه/978 م) .
ب الفهرست‏شیخ طوسى .
ج) الرجال شیخ طوسى .
د) فهرست اسماء مصنفى الشیعة، اثر احمد بن على‏نجاشى (متوفى‏450ه/1058م)
بخش سوم - كتاب‏هاى تاریخ عمومى:
الف) تاریخ الرسل و الملوك، طبرى .
ب) مروج الذهب، التنبیه و الاشراف، مسعودى و اثبات الوصایة، (منسوب به او).
ج) الكامل فى التاریخ، ابن اثیر .

فصل اول

نویسنده در این فصل، نقش احادیث ائمه‏ى معصوم علیهم السلام را در غیبت امام دوازدهم (عج) بررسى مى‏كند . او ابتدا، واژه‏ى مهدى را ریشه یابى مى‏كند كه گروه‏هایى مثل كیسانیه، زیدیه، ناووسیه و . . . چگونه از این واژه بهره مى‏برند . سپس به غیبت قائم مهدى (عج) در قرآن مى‏پردازد و بیان مى‏دارد كه تفاسیر شیعه، به بسیارى از آیات به عنوان مظهرى از نقش قائم و غیبت او مى‏نگرند .
وى در ادامه، احادیثى را كه مربوط به امام دوازدهم (عج) و غیبت آن حضرت مى‏باشد، بررسى مى‏كند و معتقد است رقابت‏سیاسى موجود در میان مسلمین، افرادى را تشجیع مى‏كرد تا از این امید بزرگ، سوء استفاده كنند و احادیث نبوى را به نفع خود در تلاش خویش براى كسب قدرت، منحرف سازند .
نویسنده، احادیث اهل سنت را درباره‏ى جانشینان پیامبر صلى الله علیه و آله كه دوازده نفرند، مى‏آورد و یادآورى مى‏كند كه در آن روایات، سخنى از این كه دوازدهمین آن‏ها در پرده‏ى غیبت‏به سر مى‏برد، نیست، با آن كه او، قائم مهدى(عج) است . بعد، احادیث زیدیه و امامیه را بیان مى‏كند كه به وضوح نشان مى‏دهد، امام دوازدهم قائم است . نویسنده در ادامه به نقش سیاسى قائم در جامعه مى‏پردازد و ایجاد زمینه سازى توسط امامان و علایم ظهور قائم را توضیح مى‏دهد .

فصل دوم

نویسنده در این فصل، نقش امامان علیهم السلام در فعالیت‏هاى مخفى و زیرزمینى و تاثیر آن بر تكامل تدریجى غیبت از امام ششم علیه السلام به بعد را بررسى مى‏كند كه چگونه با فشارهاى عباسیان سیاست تقیه را در پیش گرفته بودند . علاوه بر آن شكاف‏هاى ایجاد شده در میان امامیه را توضیح مى‏دهد .
مؤلف، موقعیت امام صادق علیه السلام و نگرش امام علیه السلام به نظام سیاسى جدید را با شرایط بحرانى‏اى كه عباسیان به وجود آورده بودند، توضیح مى‏دهد و مى‏گوید كه همین مساله امام علیه السلام را واداشت تا ابزار جدیدى براى ارتباط با اعضاى جامعه‏ى خود جست و جو كند . لذا امام، نظام زیرزمینى ارتباطات (التنظیم السرى) را در جامعه به كار گرفت .
در دوره‏ى امام كاظم علیه السلام، امامیه به علت فشار عباسیان و قیام اسماعیلیه، ضعیف شده بودند . لذا امام علیه السلام با در پیش گرفتن سیاست تقیه، هواداران خود را از هرگونه قیام مسلحانه، منع مى‏كرد . با شهادت امام كاظم علیه السلام، شكاف دیگرى میان امامیه ایجاد شد و بخش عظیمى واقفیه شدند; یعنى امام كاظم علیه السلام را قائم مهدى دانستند . در این‏جا، نویسنده چهار گروهى را كه در مرگ امام علیه السلام اختلاف داشتند، توضیح مى‏دهد، كه سه گروه به رحلت امام علیه السلام معتقد بودند و یك گروه منكر . علت اصلى انكارشان به خاطر اموال و پول‏هایى بود كه به عنوان سهم امام علیه السلام در اختیار داشتند و مى‏خواستند به بهانه و عذرى آن‏ها را پس ندهند . سپس دوران امام رضا علیه السلام را توضیح مى‏دهد كه سیاست تقیه هم‏چنان ادامه دارد و امام علیه السلام چون با مامون در حكومت نقش دارد، لذا در این زمان، از نهاد وكالت‏سخنى در میان نیست . ولى گسترش سازمان امامت (وكالت) را در زمان امام جواد علیه السلام، شاهد هستیم و امام علیه السلام به هواداران خود اجازه‏ى نفوذ به دستگاه عباسیان را مى‏دهد . البته فعالیت‏هاى مخفى تنها به منظور هدایت امور مالى و مذهبى امامیه صورت مى‏گرفت، نه تهدید حكومت مامون .
نویسنده در ادامه، به دیدگاه عباسیان نسبت‏به فعالیت امام هادى علیه السلام مى‏پردازد و شیوه‏ى خشن برخورد متوكل در قالب اقدامات ضد شیعى و تاسیس ارتش نوین موسوم به «شاكریه‏» را كه به ضد علوى معروف بودند، بررسى مى‏كند كه چگونه وكلاى امام را دستگیر و شكنجه و به شهادت مى‏رساندند و حتى قبور ائمه علیهم السلام را تخریب كردند . اقدامات متوكل لطمات جدى به ارتباطات شبكه‏ى وكالت وارد كرد، ولى مانع از فعالیت امام هادى علیه السلام نشد . در زمان منتصر، اوضاع كمى بهتر شد، ولى قیام‏هاى متعدد باعث‏شد عباسیان، قیام‏ها را با امامیه مرتبط بدانند و رهبران امامیه را به سامراء فرابخوانند .
بعد از شهادت امام هادى علیه السلام، دیدگاه محتاطانه‏ى حكومت نسبت‏به امامیه در طول امامت امام عسكرى علیه السلام ادامه یافت و حضرت هم سیاست تقیه را در پیش گرفت .
نویسنده در پایان فصل، نتیجه مى‏گیرد كه امامان علیهم السلام بعد از شهادت امام حسین علیه السلام، حالت تقیه نسبت‏به خلفاء را در پیش گرفتند و پیوسته آماده‏ى قیام بودند و اگر پیروان متعهدى داشتند، قیام مى‏كردند . لذا با توجه به اوضاع و شرایط سیاسى، سیاست تقیه، بهترین روش بود . از سویى تا زمان امام عصر (عج)، نهاد یا سازمان مخفى وكالت را تشكیل دادند .

فصل سوم

نویسنده در این فصل، دیدگاه‏هاى امامیه را درباره‏ى امام غایب و ولادت آن حضرت و انشعاباتى را كه بعد از شهادت امام عسكرى علیه السلام میان هواداران حضرت به وجود آمده است، تحلیل مى‏كند . بررسى تاریخى و اعتقادى حاكى از آن است كه در رحلت امام عسكرى علیه السلام ، امامیه درگیر مسایلى شدند كه مانند آن پس از رحلت امام هفتم علیه السلام پیش آمد . اینان به واقفه، محمدیه، جعفریه و قطعیه منشعب شدند .
نویسنده در ادامه به بررسى روایت صدوق‏قدس سره پیرامون مادر حضرت اشاره دارد و شواهدى را بر عدم صحت این روایت و علت تعدد نام مادر حضرت بیان مى‏دارد .
سپس نویسنده، دلایل غیبت صغرى را بیان مى‏كند و نتیجه مى‏گیرد كه این عوامل اعث‏شد فعالیت‏هاى سازمان امامت‏به طور مخفى انجام گیرد و حتى امام دوازدهم علیه السلام را هم ناچار ساخت تا از پیروان خود، غیبت كند و از طریق سازمان مخفى امامت، فعالیت‏هاى خود را ادامه دهد .
نویسنده در پایان این فصل، به طرح امام عسكرى علیه السلام براى اختفاى جانشین خود، تغییر مكان آن حضرت، ادامه‏ى فعالیت‏هاى سیاسى و مذهبى از طریق نهاد وكالت، تلاش عباسیان براى دستگیرى فرزند امام عسكرى علیه السلام اشاره دارد .

فصل چهارم

نویسنده در این فصل، به بازتاب فعالیت‏هاى مخفى امام دوازدهم علیه السلام در اقدامات سفیران آن حضرت با بررسى اجمالى وكالت قبل از امام دوازدهم علیه السلام از زمان امام صادق علیه السلام پرداخته و وظایف اصلى وكلا را برمى‏شمارد . سپس به دوره‏ى اولیه زندگى عثمان بن سعید پرداخته كه از سن یازده سالگى در خدمت امام جواد علیه السلام و بعد از آن در خدمت امام هادى علیه السلام بوده است . در این دوره، عثمان بن سعید، عهده دار امور داخلى سازمان و تنظیم روابط بین مركز سازمان و دیگر شعب بود . وى در دوران امام یازدهم علیه السلام هم‏چنان در سمت‏خود ابقا شد .
نویسنده در ادامه، به مخالفین سفیر اول پرداخته و به وكالت عثمان بن سعید در زمان امام دوازدهم (عج) و مهاجرت او به بغداد و زندگى‏اش به صورت تقیه اشاره دارد . این تقیه تا آن جا بود كه او حتى در مجادلات سیاسى نیز وارد نمى‏شد و در شغل روغن فروشى، زندگى را مى‏گذارند . سازمان وكالت در دوران سفیر اول، پنج ناحیه را پوشش مى‏داد كه عبارتند از:
1-عراق كه مركز سفارت بود .
2-مصر، حجاز، یمن كه به نظر مى‏رسد مركز اصلى سازمان در این ناحیه، مدینه باشد .
3-آذربایجان و اران .
4-قم و دینور .
5-رى و خراسان .
مؤلف در انتهاى این فصل مى‏افزاید كه سال وفات سفیر اول معلوم نیست و قبر وى در قسمت غربى بغداد در مسجد «درب‏» قرار دارد .

فصل پنجم

در این فصل، به فعالیت‏هاى مخفى دومین سفیر امام (عج) ; محمد بن عثمان بن سعید عمرى پرداخته مى‏شود . آن‏گاه انگیزه‏هاى افرادى را كه منكر وكالت وى شدند، بررسى مى‏كند; افرادى هم‏چون ابن هلال، بلالى و محمد بن نضیر . سپس به فعالیت‏هاى وى درباره‏ى وكلاى دروغین و فشار عباسیان مى‏پردازد .
وكیل دوم، بسیار زیرك و دقیق بود، تا آن‏جا كه هیچ ردپایى از كارهاى خود باقى نمى‏گذاشت و همواره جان خود و امام را از خطر، محفوظ نگاه مى‏داشت .
نویسنده در ادامه، تاثیر فعالیت‏هاى انقلابى سایر گروه‏هاى شیعه بر نگرش عباسیان را نسبت‏به امام (عج) بررسى مى‏كند و عواملى را كه باعث تیره شدن روابط عباسیان با امامیه مى‏شود، برمى‏شمارد، مثل: قیام زنگیان یا كشف فعالیت‏هاى زیرزمینى گروه‏هاى اسماعیلیه‏ى اصلى و قرامطه . چون عباسیان بین فرق شیعه، تفاوت قایل نبودند .
مؤلف در پایان فصل، به وفات ابوجعفر اشاره دارد كه وى زمان مرگ خود را پیش‏گویى كرد و سنگ قبر خود را آماده ساخته بود . قبر وى در جاده‏اى كه به كوفه ختم مى‏شود، در سمت غربى بغداد مى‏باشد .

فصل ششم

این فصل به سومین سفیر; یعنى ابوالقاسم حسین بن روح بن ابى بحر نوبختى، اختصاص دارد . در ابتدا به معرفى نوبختى و فعالیت‏هاى او در دوران سفیر دوم مى‏پردازد . بعد نحوه‏ى انتصاب او را بیان مى‏كند كه سفیر دوم در بستر مرگ، در حالى كه همگى بر بالین او گرد آمده بودند، ابن روح نوبختى را با بیان این مطلب كه امام دوازدهم (عج) دستور فرموده‏اند، منصوب كرد . سپس نویسنده به فعالیت‏ها و اقدامات ابن روح پرداخته و این كه وى به صورت تقیه و با هشیارى كامل، وظایف محوله را به نحو احسن پى‏گیرى مى‏كرده است .
نویسنده در ادامه اشاره دارد به تقابل نوبختى با شلمغانى كه ابتدا دستیار و قائم مقام نوبختى بود و بعدها به خاطر عقاید الحادى و انحرافى شلمغانى، از هم جدا شدند . از امام دوازدهم (عج) درباره‏ى ارتداد و انحراف شلمغانى، توقیعى توسط سفیر سوم انتشار یافت .
پس از مرگ شلمغانى 323 ه/934 م، اقتدار ابن روح نوبختى حتى میان عباسیان هم بالا گرفت . ابن روح در سال 326 ه . ق رحلت‏یافت و در قریه‏ى «نوبختیه‏» در غرب بغداد دفن گردید .

فصل هفتم

مؤلف در این فصل، به زندگى و فعالیت‏هاى ابوالحسن على بن محمد سمرى و حوادث ابتداى غیبت كبرى مى‏پردازد . به گفته‏ى وى، چون دوران سفارت سفیر چهارم كوتاه بود (329ه - 326ه/941م - 937م)، تغییرات قابل ملاحظه‏اى در روابط او با وكلا نمى‏توانست پدید آید . یك هفته قبل از فوت وى، امام (عج) در توقیعى به پایان ارتباط مستقیم بین سفیران با امام و آغاز غیبت كبرى اشاره دارند .
نویسنده در ادامه، به نگرش فضلاى امامیه نسبت‏به غیبت كبرى مى‏پردازد . از این دوران به دوران «حیرت و امتحان‏» یاد مى‏شود . این دوران با حملات گروه‏هاى مخالف همراه بود . این حملات، علماى امامیه را وادار ساخت كه بیشتر به مباحث كلامى روى آورند .
نویسنده در انتها، عواملى را كه باعث گسترش نقش علما و فقها پس از غیبت كبرى مى‏شود، توضیح مى‏دهد .

نتیجه‏گیرى

1-این كه ماهیت غیبت امام دوازدهم (عج) در تاریخ شیعه از قدمت‏بسیار برخوردار است و با مساله‏ى امامت، ارتباط نزدیك دارد و ائمه علیهم السلام فرصت نیافتند به جز چند سال از حكومت على علیه السلام حكم برانند . لذا فعالیت‏هاى خود را در سه زمینه‏ى عمده، محدود ساخته بودند:
الف) نشر احادیث نبوى میان مردم و آشنایى مردم با رهبران واقعى جامعه .
ب) از زمان امام صادق علیه السلام، احادیث مربوط به قیام امام (عج) و تشكیل حكومت جهانى نشر داده شد، اما احادیث، تاریخ قیام را تعیین نمى‏كرد و این ابهام باعث‏سوء استفاده‏هایى هم شد .
ج ائمه‏ى نخستین معتقد بودند كه اگر شرایط ایجاب كند، هر یك از آنان مى‏توانند قائم مهدى باشند، اما پس از شكست قیام مورد نظرشان به سال 140 ه . ق . مصمم شدند تا پیروان حق را به تعمق در امور مذهبى تشویق و شرایط سیاسى را به نفع خود هموار كنند . از نتایج این سیاست‏ها، تاسیس سازمان وكالت در دوران امام صادق علیه السلام بود كه به صورت ابزارى براى سرپرستى فعالیت‏هاى امامیه و در نهایت، تاسیس حكومت‏حقه اسلامى به كار مى‏رفت .
2-عباسیان متوجه خطر امامیه و شیعیان براى خود بودند، لذا در پى انحراف توجه مردم به آنان برآمدند و به جعل احادیثى مبنى بر این كه امام و پیشواى بعد از پیامبر صلى الله علیه و آله، عباس است نه على علیه السلام پرداختند . هم‏چنین به اقداماتى در جهت انشعاب میان شیعیان دست زدند . آنان براى نظارت مستقیم بر رهبران امامیه، پاى امامان علیهم السلام را به دربار كشاندند . سپس روابط بین پیروان و امامان مشكل شده بود . در این زمان، اختیاراتى به سفیران تفویض شد تا فعالیت‏هاى امامیه را سرپرستى كنند .
3-این كتاب كوششى است در راستاى اثبات امام دوازدهم (عج)، جانشین امام حسن عسكرى علیه السلام كه موسوم به محمد مى‏باشد و دو غیبت دارد كه غیبت اول با گسترش نقش وكالت و فعالیت‏هاى چهار سفیر همراه است .
مطالعه‏ى منتقدانه‏ى این دوره نشان مى‏دهد كه وظیفه‏ى اصلى سفرا، انجام وظایف خاصى بود كه پیش از این، ائمه به عهده داشتند تا امام را از فشارهاى سیاسى كه توسط عباسیان اعمال مى‏شد، محفوظ دارند .
4-با فوت سفیر چهارم، ارتباط مستقیم با امام خاتمه یافت و نهاد وكالت هم به پایان خود رسید و امامیه در غیبت كبرى و در انتظار واقع شد . فقها در این زمان به خود جرات نمى‏دادند به نمایندگى از سوى امام اقدامى كنند، ولى طولانى شدن دوران غیبت، فقها را بر آن داشت تا خلا موجود را پر كنند . لذا با توجه بیشترى به امور عقیدتى پرداختند و به تدریج‏به عنوان نایبان غیر مستقیم (نایب عام) امام غایب مورد توجه قرار گرفتند و جامعه را به فقه اسلامى رهبرى و هدایت كردند .

نقد و بررسى

1-این اثر اثبات مى‏كند كه آن امام منتظر و موعود، امام دوازدهم (عج) شیعیان است كه در پرده‏ى غیبت‏به سر مى‏برد و زمانى كه علایم ظهور مندرج در حدیث نبوى آشكار شود، ظهور خواهد كرد .
2-مؤلف با تكیه بر منابع قدیمى و اصیل شیعه با تحقیقى عمیق، زمینه‏هاى تاریخى غیبت امام را از زمان امام صادق علیه السلام بررسى و قائمیت امام زمان را اثبات مى‏كند .
3-رعایت اصل ریشه‏یابى دقیق نسبت‏به حوادث عصر غیبت صغرى، موجب پدید آمدن امتیاز خاص و شاید منحصر به فردى در این اثر شده و آن همانا پرداختن به مساله‏ى سازمان وكالت و نگاه دقیق و تفصیلى به آن است; زیرا در حقیقت‏سازمان وكالت در عصر غیبت صغرى ادامه‏ى حركتى بود كه از عصر امام صادق علیه السلام پدید آمد و با گزینش وكلا و اعزام آنان به مناطق شیعى محقق شد . البته برخى دیگر از محققین، شروع سازمان وكالت را از زمان امام هفتم علیه السلام مى‏دانند و این نظریه‏ى نویسنده را رد مى‏كنند، (2) اما به نظر مى‏رسد، حق با جاسم حسین باشد . (3)
4-این اثر از جمله معدود منابع تحقیقى و پژوهشى پیرامون عصر غیبت صغرى است كه با دید تحلیلى - انتقادى به بررسى وضعیت‏سیاسى، اجتماعى، دینى و فرهنگى این عصر پرداخته است .
5-از ویژگى‏ها و امتیازات این اثر آن است كه مؤلف سعى كرده است كه حوادث و جریانات موجود در عصر غیبت صغرى را با ملاحظه‏ى ریشه‏هاى تاریخى آن در عصر حضور ائمه بررسى كند . ایشان به ذكر احادیثى مى‏پردازد كه از دیرباز درباره‏ى مهدى (عج) در میان شیعیان رایج‏بوده است و مشخصا اثبات مى‏كند كه مهدى موعود (عج)، همان امام دوازدهم شیعیان است .
6-مؤلف در موارد بسیارى، فراتر از ظواهر نصوص حركت كرده و از خلال نصوص تاریخى توانسته است پیام، نص یا لوازم آن را نیز استكشاف كند .
7- از آن جا كه كشف روابط درون گروهى شیعه در عصر غیبت صغرى و ارتباطات شیعیان با سفراى ناحیه‏ى مقدسه، نقش بسیار مهمى در شناخت دقیق وضعیت‏سیاسى و اجتماعى شیعه در این عصر دارد، لذا مؤلف ضمن نگاه دقیق به مسایل عصر نواب اربعه با بهره‏گیرى از منابعى كه بعضا شهرت چندانى ندارند، سعى كرده است‏یك چارچوب منطقى را براى ترسیم وقایع این عصر فراهم آورد .
8- این اثر در زبان انگلیسى، اولین تالیفى است كه به وجود امام دوازدهم علیه السلام به طور كامل بحث كرده و آن را اثبات كرده است . البته به زبان عربى، اردو و فارسى نیز ترجمه شده است .
9-گرچه مؤلف سعى كرده است اسامى اعضاى سازمان وكالت را از عصر امام صادق علیه السلام به بعد كشف و در جاى خود نقل كند و تا حدود زیادى نیز در این جهت موفق بوده، اما در برخى موارد، معرفى كامل نبوده است و در مواردى، افرادى را به عنوان وكیل معرفى كرده كه وكالت‏شان اثبات نشده است . برخى از آن‏ها عبارتند از:
الف) على بن بابویه (ص 26)
ب) محمد بن ابى عمیر (ص 135) كه وكیل بغداد معرفى شده، ولى وكالت وى با توجه به كتب رجالى، ثابت نشده است .
ج) حسن بن فضل بن زید یمانى (صص 150 و 171) كه وكیل توس معرفى شده است، در حالى كه شیخ صدوق‏قدس سره به عدم وكالت وى، تصریح دارد . (4) گرچه قرینه‏اى بر وكالت وى مى‏توان یافت، ولى در هر حال تصریح نشده است .
د) عبدالله بن جعفر حمیرى (ص 153 .) به عنوان وكیل برجسته‏ى قم معرفى شده، در حالى كه وكالت وى ثابت نشده است .
ه) احمد بن محمد دینورى (ص 153 .) گرچه قرینه‏اى هست كه ایشان وكیل است، ولى تصریحى بر وكالت ایشان نیست . بهتر آن است كه اسم‏شان جزء محتمل الوكالة معرفى شود .
و) احمد بن حسن مادرایى (ص 153) به عنوان وكیل نیشابور معرفى شده است . گرچه احتمال وكالت وى زیاد است، ولى در منابع رجالى، تصریحى به آن نیست .
ح) ابوسهل بن نوبختى (ص 198) كه وكالت وى ثابت نشده است .
9-مؤلف در برخى موارد با دقت‏هاى موشكافانه، به نقد و بررسى برخى روایت‏ها مى‏پردازد . از جمله مى‏توان به بررسى وى در مورد روایت صدوق‏قدس سره پیرامون مادر حضرت حجت (عج) اشاره كرد كه در پایان، مناسب است تمامى متن آن آورده شود . (5)

مادر امام دوازدهم

مسعودى، قدیمى‏ترین عالم امامى است كه درباره‏ى امام دوازدهم خبر مى‏دهد . بنا به گزارش او، مادر ایشان، كنیزى به نام نرجس بوده است . [53 (6) ] شهید (متوفى 786 ه/1384 م) نام او را مریم بن زید علویه ذكر مى‏كند [54 ] و دیگر اخبار، او را ریحانه، صیقل و سوسن مى‏نامند 55 امكان دارد نام اصلى او همان نرجس باشد و دیگر اسامى به جز صیقل را بانوى او حكیمه; دختر امام جواد علیه السلام به وى داده باشد . مردم آن زمان، كنیزان را براى خوش‏آمدگویى به اسامى گوناگون مى‏خواندند و نرجس، ریحانه و سوسن همه اسامى گل‏ها هستند .
قدیمى‏ترین خبر درباره‏ى ملیت مادر امام دوازدهم، به سال 286ه/899م برمى‏گردد . صدوق قدس سره نخستین بار به نقل از محمد بن بحر شیبانى كه روایت‏خود را به بشر بن سلیمان نخاس منسوب مى‏داند، این موضوع را ذكر كرده است . طبق این خبر، او شخصى مسیحى مذهب از روم بود كه توسط نیروهاى اسلامى به اسارت درآمد و به صورت كنیز در معرض فروش قرار گرفت . نخاس، وى را از بازار برده فروشان بغداد خرید و به محضر امام دهم رحمه الله حضرت على هادى علیه السلام در سامراء فرستاد . روایت مذكور، پس از بیان این مطلب، اعتبار خود را از دست داده و به سبك شرح نویسى زندگى اولیا و قدیسین درمى‏آید . روایت مى‏شود كه مادر امام دوازدهم، ملیكه بنت‏یشوع، نوه‏ى دخترى قیصر روم بود و مادرش از اعقاب شمعون; حوارى عیسى علیه السلام بوده است . زمانى كه ملیكه در كاخ جدش، مریم رحمه الله مادر عیسى علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام، دختر پیامبر اسلام را در عالم رؤیا مى‏بیند، حضرت فاطمه علیها السلام در عالم رؤیا، او را به اسلام دعوت مى‏كند و وى را متقاعد مى‏سازد تا خود را به اسارت لشكریان اسلام درآورد . [56 ] توثیق این روایت از جنبه‏هاى گوناگون مورد سؤال قرار گرفته است . شك‏آورترین نكته در بخش آخر این روایت ملاحظه مى‏شود:
اولا: پس از سال 242ه/856م جنگ عمده‏اى بین عباسیان و رومیان وجود نداشته و هیچ دلیلى هم در مآخذ دیده نمى‏شود كه امپراتور روم از عباسیان، تقاضاى آزادى نواده‏ى دخترى خود را كرده باشد . 57
ثانیا: نویسندگان متقدم امامى به ویژه قمى، نوبختى، كلینى و مسعودى كه معاصر شیبانى (راوى حدیث) بوده‏اند، در آثار خود به این روایت رجوع نكرده‏اند . به علاوه، كشى كه از یاران شیبانى است و نجاشى و ابن داود از علماى بعدى، مدعى هستند كه وى از غلات بوده است . [58
ثالثا: كلینى مى‏گوید كه مادر قائم، كنیزى از نویه، استان شمالى سودان بوده است . [59] به علاوه، نعمانى و صدوق، احادیث دیگرى را روایت مى‏كنند كه حاكى از آن است كه مادر قائم، كنیزى سیاه بوده است . [60 ] امكان دارد علت آن‏كه متاخرین امامیه، این روایات را نادیده انگاشته و روایت‏شیبانى را موثق پنداشته‏اند، آن باشد كه روایت مذكور، مادر امام قائم را از نسلى شریف و طبقه‏ى ممتاز اجتماعى مى‏داند . به ویژه وجود رابطه‏اى بین امام دوازدهم، قائم (عج) و عیسى علیه السلام در این حدیث، آن‏ها را مجذوب كرده است; زیرا احادیث نبوى حكایت از آن دارد كه هر دو با هم قیام كرده و دنیا را از شر ظلم و جور، رهایى مى‏بخشند . [61
با ملاحظه‏ى این سه نكته، روایت محمد بن بحر شیبانى را مى‏توان رد كرد، با وجود آن‏كه طوسى و ابن رستم طبرى آن را موثق مى‏دانند 62.
احتمالا شیخ مفید، خبر صحیحى از منشا مادر قائم ارایه داده باشد . وى مى‏گوید: آن بانو، كنیزى بود كه در خانه‏ى حكیمه، خواهر امام دهم علیه السلام، بزرگ شد . بنا به گفته‏ى او، چون امام سیماى او را دید، پیش بینى كرد كه از وى، فرزندى با نایت‏خاص الهى به دنیا خواهد آمد . [63 ] طبق نظریه‏ى صدوق، وى قبل از رحلت‏شوهرش، امام حسن عسكرى علیه السلام به سال 260ه/874م درگذشته است، [64] ولى بنا بر روایت نجاشى، پس از این سال نیز در قید حیات بوده و در خانه‏ى محمد بن على بن حمزه از دستیاران نزدیك همسرش، امام حسن عسكرى علیه السلام پنهان شده است . [65

پی نوشت :

1-تاریخ سیاسى غیبت امام دوازدهم (عج)، جاسم حسین، ترجمه: دكتر آیت اللهى، ص 12 .
2-مكتب در فرآیند تكامل، دكتر سید حسن مدرسى طباطبایى، ترجمه هاشم ایزدپناه، ص 20 .
3-تاریخ عصر غیبت، (آقایى، جبارى، عاشورى حكیم)، ص 185 .
4- كمال الدین، شیخ صدوق‏قدس سره، ص 426 .
5-شایان ذكر است كه نقل سخن جاسم حسین به معناى پذیرش آن نیست‏بلكه از باب نمونه است .
6- این شماره‏ها، شماره‏هاى پى‏نوشت كتاب است . علاقه‏مندان مى‏توانند به اصل كتاب صص 114- 115 مراجعه كنند .

منبع: سایت امام مهدی علیه السلام

چکیده:

آرزوى ظهور یک مصلح، در همه مذاهب، امرى مشترک و از اصول مسلم اعتقادى ادیان به شمار مى‏رود . انتظار موعود، نه تنها در ادیان زرتشتى، یهودى، مسیحى و اسلام وجود دارد، بلکه در کتب یونان قدیم، افسانه‏هاى میترا، کتب قدیم چینیان، عقاید هندیان و در بین اهالى اسکاندیناوى و حتى در مصریان قدیم و بومیان وحشى مکزیک و نظایر آنها نیز مى‏توان یافت . علایم و مشخصاتى که در سایر ادیان براى آن نجات‏دهنده بزرگ ذکر شده، در مورد مهدى (عجل الله تعالی فرجه)، موعود اسلام نیز قابل انطباق است . در این مقاله، با توجه به مهمترین کتاب یهود; یعنى تورات، انتظار موعود را بررسى مى‏کنیم .

مقدمه

انتظار موعود، موضوعى است که در همه مذاهب بزرگ جهان و از جمله دین یهود، از اهمیت‏خاصى برخوردار است . آرزوى ظهور یک مصلح بزرگ جهانى، در همه مذاهب مشترک بوده و از اصول مسلم اعتقادى این ادیان به شمار مى‏رود .
این امر، علاوه بر این که از تعالیم دینى کتب آسمانى، مانند تورات، انجیل و قرآن کریم به حساب مى‏آید، از امورى است که به سرنوشت‏بشریت و تکامل انسان هم ارتباط دارد . به عبارت دیگر، وقتى انسان ناامید مى‏شود و مى‏بیند که با وجود این همه ترقى و پیشرفتهاى فکرى و علمى، روز به روز به فساد و تباهى بیشترى کشیده مى‏شود و اختراعات و اکتشافات حیرت‏آور، نتوانسته انسان را از سردرگمى نجات دهد، بنا به فطرت ذاتى خود، متوجه درگاه خداوند بزرگ مى‏شود و از او براى رفع ظلم، ستم و بحرانهاى روحى و معنوى کمک مى‏جوید .
از این رو، در همه قرون و اعصار، آرزوى موعود جهانى، در دلهاى خداپرستان وجود داشته است و این آرزو، تنها در میان پیروان مذهبهاى بزرگ مانند زرتشتى، یهودى، مسیحى و مسلمان سابقه ندارد، بلکه آثار آن را در افسانه‏هاى یونانى، افسانه‏هاى میترا در ایران، کتب قدیم چینیان، عقاید هندیان و در بین اهالى اسکاندیناوى و حتى در میان مصریان قدیم و بومیان وحشى مکزیک و نظایر آنها نیز مى‏توان یافت . (2)
با مطالعه کتابهاى آسمانى و تاریخ ادیان، به خوبى روشن مى‏شود که عقیده به موعود و مصلح کل، اختصاص به شیعه یا اسلام ندارد، بلکه تمام ادیان و مذاهب آسمانى در این عقیده مشترکند . پیروان همه ادیان معتقدند که در یک عصر تاریک و بحرانى که جهان را فساد، بیدادگرى و بى‏دینى فرا گرفته، نجات دهنده‏اى بزرگ طلوع مى‏کند و به واسطه نیروى فوق العاده غیبى، اوضاع آشفته جهان را اصلاح مى‏کند و خداپرستى را بر بى‏دینى و مادى‏گرى غلبه مى‏دهد .
البته هر ملتى او را با لقبى مخصوص مى‏شناسد; زرتشتیان او را به نام سوشیانس; یعنى نجات دهنده جهان، عیسویان به نام مسیح موعود، یهودیان به نام سرور میکائیلى و مسلمانان به نام مهدى موعود مى‏شناسند .
هر ملتى نیز آن موعود نجات بخش را از خودش مى‏داند; مثلا زرتشتیان او را ایرانى و از پیروان زرتشت مى‏دانند، عیسویان او را هم کیش خودشان مى‏شمرند، یهودیان او را بنى‏اسرائیلى و از پیروان موسى مى‏شمرند و مسلمانان او را از دودمان بنى هاشم و فرزند پیامبر صلى الله علیه و آله مى‏شمارند، که البته اسلام، به‏طور کامل‏ومشخص، این شخصیت جهانى و موعود کل را معرفى‏نموده اما در سایر ادیان چنین نیست .
نکته قابل توجه این که علائم و مشخصاتى که در سایر ادیان براى آن نجات دهنده بزرگ ذکر شده، در مورد مهدى، موعود اسلام; یعنى فرزند بلا فصل امام حسن عسکرى علیه السلام نیز قابل انطباق است; زیرا مى‏توان او را از نژاد ایرانى شمرد، چرا که مادر حضرت سجاد علیه السلام که جد امام زمان علیه السلام است، یک شاهزاده خانم ایرانى به نام شهربانو، دختر یزدگرد، پادشاه ساسانى بود . همچنین مى‏توان او را از دودمان بنى اسرائیل شمرد; زیرا بنى هاشم و بنى اسرائیل، هر دو از نسل ابراهیم خلیلند; بنى‏هاشم از نسل اسماعیل و بنى‏اسرائیل از نسل اسحاق‏اند . با عیسویان نیز نسبت دارد; زیرا مادر حضرت صاحب الامر (عجل الله تعالی فرجه) یک شاهزاده خانم رومى به نام نرجس بوده که به صورت شگفت‏انگیزى خود را به امام حسن عسکرى علیه السلام مى‏رساند . (3)
عشق به صلح و عدالت، در درون هر کسى وجود دارد . همه از صلح و عدالت لذت مى‏برند و با تمام وجود، خواهان جهانى سرشار از صلح و عدالتند و بر همین اساس، همه اقوام و ملل، منتظر مصلح کلند .
بررسى دیدگاه ادیان آسمانى و بلکه همه مذاهب در مورد موعود و مصلح جهانى، بسیار قابل توجه است ولى مسلمانان کمتر به این مهم توجه کرده‏اند . وقتى بشریت‏به این مهم توجه پیدا نماید که عقیده به ظهور یک نجات دهنده فوق العاده جهانى، یک عقیده مشترک دینى است که از مصدر وحى سرچشمه گرفته و همه پیامبران بدان بشارت داده و همه ملل در انتظار او هستند، در این صورت، مسلمانان بویژه شیعیان، به خیالبافى، عقاید خرافى و نظایر آن متهم نمى‏گردند .
در این گفتار، دیدگاه دین یهود - و نه همه ادیان آسمانى - درباره انتظار موعود و مصلح کل، مورد توجه قرار مى‏گیرد که مهمترین منبع، همان تورات و تلمود، شرح و تفسیر قوانین یهود، خواهد بود . ناگفته نماند که ما در صدد اثبات مهدى موعود با استدلال به بشارتهاى کتب قدیم نیستیم و اصولا به آنها احتیاج نداریم، بلکه با مطالعه دیدگاه یهود - و البته ادیان آسمانى دیگر - در این زمینه، روشن مى‏شود که عقیده به انتظار موعود و نجات دهنده فوق العاده جهانى، یک عقیده مشترک دینى است .
البته همان طور که بیان شد، مهمترین منبع مورد استناد در این مقاله، تورات و تلمود است; چه این که هدف ما بیان مساله انتظار موعود از دیدگاه یهود است . با این حال، از استفاده از کتب دیگر غفلت نورزیده‏ایم .

یهود; هنوز انتظار

شور و التهاب انتظار موعود آخرالزمان، در تاریخ پر فراز و نشیب یهودیت و مسیحیت موج مى‏زند . یهودیان، در سراسر تاریخ محنت‏بار خود، هر گونه خوارى و شکنجه را به این امید بر خود هموار کرده‏اند که روزى مسیحا بیاید و آنان را از گرداب ذلت، درد و رنج رهانده، فرمانرواى جهان گرداند .
در عصر ما نیز که یهودیان صهیونیست، خود بر پاى خاسته و با اشغال فلسطین، در صدد برآمده‏اند حقارت همیشگى قوم یهود را برافکنند، چیزى از تب و تاب انتظار موعود کاسته نشده است . درست است که اقلیتى ناچیز از یهودیان، بر اثر دلبستگى شدید به امیدهاى قدیم، تشکیل دولت صهیونیستى را مخالف آرمان مسیحایى شمرده و پیوسته با آن مخالفت کرده‏اند، ولى سواد اعظم یهودیت، آن را از جان و دل پذیرفته و آن را رهگشاى عصر مسیحا دانسته‏اند . هم اکنون صهیونیست‏هاى اشغالگر فلسطین، علاوه بر دعاهاى مسیحایى مرسوم، در پایان مراسم سالگرد بنیانگذارى رژیم اسرائیل غاصب (پنجم ماه ایار عبرى)، پس از دمیدن در شیپور عبادت، اینگونه دعا مى‏کنند:
«اراده خداوند، خداى ما چنین باد که به لطف او شاهد سپیده دم آزادى باشیم و نفخ صور مسیحا، گوش ما را نوازش دهد .» (4)
در سراسر تاریخ بنى اسرائیل، کسانى به عنوان موعود یهود برخاستند و با گرد آوردن برخى افراد ساده لوح، بر مشکلات آنان افزودند . اما در این میان، حضرت عیسى، مسیح بن مریم علیهما السلام ظهور کرد و با داشتن شخصیتى بس والا و روحى الهى، دین بسیار بزرگى را بنیاد نهاد و گروه بى‏شمارى را به ملکوت آسمان رهنمون شد . مسیحیت نیز، بر اساس اندیشه انتظار پدید آمد و پس از رفتن حضرت عیسى مسیح علیه السلام پیوسته مسیحیان در سوز و گداز و شوق بازگشت دوباره وى، روزگار گذرانده‏اند . شوق و هیجان امید به ظهور آن حضرت، هنگام نزدیک شدن سال 1000 میلادى میان مسیحیان اوج گرفت . اکنون نیز در آستانه هزاره سوم میلادى، چنین وضعى در جوامع مسیحى مشاهده مى‏شود .

نشانه‏هاى ظهور نزد یهود

یهود در کتابهاى خودشان علائم و نشانه‏هایى را براى مصلحى که در انتظارش هستند، ذکر کرده‏اند که در این جا به چند نمونه آن اشاره مى‏کنیم:
1 - همه سبطهاى ده‏گانه اجتماع کنند و در مقابل حکومت واحد از بیت داوود، خاضع مى‏باشند .
2 - یاجوج و ماجوج شکست مى‏خورند .
3 - کوه زیتون شکاف بر مى‏دارد .
4 - وادى مصر خشک مى‏شود .
5 - آبهاى گوارا در اورشلیم و از بیت‏المقدس بیرون مى‏آید .
6 - ده نفر مرد از قومیتهاى مختلف دنیا به لباس یک یهودى مى‏چسبند و از او التماس مى‏کنند که با او باشند; زیرا اینان شنیده‏اند که خدا با یهود است .
7 - شرورهاى زمین نابود شوند; اینان نظرشان این است که مسیح علیه السلام نمى‏آید، مگر بعد از آن که بر دین بنى اسرائیل خروج کرده‏اند، از بین رفته باشند .
به همین جهت، بر هر یهودى واجب است تا حد امکان کوشش کند که با سایر امتها اشتراک نداشته باشند تا تمام قدرت و حکومت، فقط در اختیار یهود بماند . و قبل از آن که یهود به طور نهایى بر بقیه امتها حاکم شود، باید جنگ به پا شود و ثلث دنیا نابود گردد و یهود، هفت‏سال پى در پى بماند و سلاحهایى را که بعد از پیروزى به دست آورده‏اند، بسوزانند . در چنین روزى است که یهود به بالاترین مرحله ثروت و سرمایه‏دارى رسیده و همه اموال دنیا را مالک شده است و بزودى گنجهاى اینان، خانه‏هاى بزرگى را پر مى‏کند که براى حمل کلیدهاى این خانه‏ها سیصد الاغ لازم است و این زمانى است که مردم دسته دسته به یهود داخل مى‏شوند و همگان از آن استقبال مى‏کنند . غیر از مسیحى‏ها که هلاک مى‏شوند; زیرا آنان از نسل شیطانند . (5)
در تعالیم تلمود راجع به نشانه‏هاى ظهور مصلح یهود، چنین آمده است:
«بر هر یهودى واجب است که کوشش کند تا حکومت دنیا را به دست‏بگیرد و بقیه امم، با کمال خوارى و ذلت قرار بگیرند و قبل از سلطه نهایى، باید جنگى به پا شود و دو ثلث عالم از بین برود و یهود، هفت‏سال باقى مى‏ماند و سلاحهایى را که به دست آورده‏اند، مى‏سوزاند و در این هنگام، دندانهاى دشمنان بنى اسرائیل به اندازه 22 ذراع شده و از دهنها بیرون آمده است!
زندگى یهود در این دوره، در جنگ با سایر امم است و بزودى مسیح حقیقى مى‏آید و شخص منتظر، به پیروزى مى‏رسد و مت‏یهود، به اوج سرمایه‏دارى و ثروت مى‏رسد; چون که مالک تمام املاک دنیا مى‏شود; به طورى که براى حمل کلیدهاى گنجهاى آنان، حداقل سیصد الاغ لازم است .» (6)
با توجه به مطالب یاد شده، روشن مى‏شود که اصل ظهور منجى جهان در نزد پیروان دین یهود، ثابت و مسلم است . در عین حال، بغض و کینه آنان نسبت‏به همه ادیان و مخصوصا مسیحیت قابل انکار نیست . از آرزوهاى یهود آن است که از طریق ظهور موعود منتظر، بر همه بشریت مسلط شوند و همه ملل و اقوام دنیا، تسلیم یهود و تحت استعمار آنان باشند . توجه به این نکته ضرورى است که مساله منجى جهانى، صبغه یهودیت‏یا نژاد یهودى ندارد .

جنگهاى مذهبى و نشانه‏هاى ظهور

در آغاز قرن هفدهم، نشانه‏هاى بیشترى براى نزدیک بودن قطعى عصر مسیحایى مشاهده شد . چندین جنگ مصیبت‏بار و شرم آور، میان کاتولیکها و پروتستانها در اروپا در گرفت که به نظر مى‏رسید آنها دوران مصیبت‏بار قبل از عصر مسیحا را محقق مى‏کنند و جنگهاى سى ساله، (1618 - 1648) اوج آنها بود . در آغاز، جنگى میان شهریاران کاتولیک و پروتستان آلمان رخ داد و بتدریج، تمام قدرتهاى اروپا را درگیر کرد و سرانجام، آشوب و در هم ریختگى در همه ممالک، بالا گرفت .
گرچه در این دوران خونین، یهودیان آزار ویژه‏اى ندیدند و شاید برخى از مسیحیان به آنان توجه بیشترى کردند، ولى بسیارى از جوامع یهودى ویران شدند و بر اثر آشفتگى عمومى حاکم بر اروپا، برخى زیانهاى مادى براى آنان به بار آمد .

آزادى یهود و تقویت آرمان ظهور

در تاریخ یهود، همیشه وجود آشوبها و جنگهاى بزرگ، اندیشه انتظار موعود را تقویت نکرده است، بلکه در مواردى که با یهودیان خوش رفتارى شده و پستهاى مهم را اشغال کرده‏اند، این آرمان تقویت‏شده است . جولیوس کرینستون در این باره مى‏گوید:
«یک امر شگفت‏آور این که همین آزادى و خوش رفتارى با یهودیان در بسیارى از کشورها و نیل آنان به مقامهاى بلندى در شوراهاى شهر و امور مالى و اقتصادى جهان از دیدگاه طبقه دیگرى از یهودیان، نشانه نزدیک شدن عصر مسیحایى (عصر ظهور) تلقى شد . یهودیان ستم‏دیده اروپاى شرقى، طبعا براى رهایى سریع اشتیاق داشتند و دعا مى‏کردند . پیر و جوان، افسانه‏هاى مسیحا و شگفتى و شکوه آمدنش را مى‏گفتند . به دست آوردن حق شهروندى و امتیازات سیاسى، در نظر آنان به اندازه بازگشت کامل دولت قدیم تحت رهبرى مسیحاى آرمانى که «مسح شده‏» خداست، اهمیت نداشت . رنجهاى تبعید، عرصه را بر ایشان تنگ کرده بود و براى رهایى خود از آن وضعیت نکبت‏بار، جز از طریق حوادث فوق طبیعى، چشم‏اندازى نداشتند . هنگامى که اخبار درخشیدن بزرگان و سیاستمداران یهود به این جوامع رسید (و غالبا به شکل مبالغه‏آمیزى نقل مى‏شد که قدرتهاى حاکم در اروپا به برادران ایشان علاقه نشان مى‏دهند)، مفاهیم بى روح یک مسیحا و یک عصر مسیحایى، شکل دقیقترى بر خود مى‏گرفت . اندیشه رهایى از تنگناى موجود به وسیله جریان طبیعى به طور ناخودآگاه با امید مبهم دوران مسیحایى در هم مى‏آمیخت .
آزادى یهودیان در کشورهاى اروپاى غربى، مقدار معینى از خود آگاهى و غرور ملى را در دلهاى یهودیان مشرق برانگیخت و معماران بعد، پایه‏هاى جنبش ملى بزرگ یهودیان یعنى; صهیونیسم را بر آن بنا کردند .» (7)
از نظر این نویسنده، عده قلیلى از یهودیان بر این عقیده بودند که با تشکیل رژیم اسرائیل در سرزمینهاى مقدس، زمینه‏ساز ظهور مسیح خواهند بود . از این رو، احساسات یهودیان را براى سرزمین مقدس برانگیختند و ثروتمندان را براى ایجاد آبادیهاى یهودینشین، تشویق کردند .
در مقابل، عده کثیرى از یهودیان، عقیده یاد شده را رد مى‏کردند و عقیده داشتند که نجات، تنها از طریق دخالت مستقیم خدا به دست مى‏آید، سرعت‏بخشیدن به دوران رهایى از طریق ایجاد مهاجرنشین‏هاى یهودى در فلسطین، نقض آشکار شریعت‏به شمار مى‏رود . (8)
در این میان، نباید از نقش استعمارگران در مساله فلسطین غفلت ورزید . آمریکا، انگلیس و سایر کشورهاى اروپایى، در تاسیس این غده سرطانى در قلب کشورهاى اسلامى تلاش گسترده‏اى داشتند . اکنون نیز این حمایتها، در ابعاد سیاسى و اقتصادى و تبلیغاتى ادامه دارد; براى مثال، آمریکا سالانه حدود چهار میلیارد دلار به صورت کمک بلا عوض در اختیار این رژیم قرار مى‏دهد .

یهود; انتظار مسیح علیه السلام و محورهاى آن

از برخى تعالیم دین یهود روشن مى‏شود که شخص منجى و موعود منتظر، کسى جز حضرت عیسى مسیح علیه السلام نیست و در واقع، این عقیده، یکى از اشتراکات این دین، با مسیحیت مى‏باشد . «توماس میشل‏» در این باره مى‏گوید:
«تعالیم انبیا، در بر افروختن آتش شوق قیام مسیح در دلهاى قوم عهد عتیق (یهودیان) تاثیر بسزایى داشت; خدا قوم خود را در حالت نکبت و ذلت‏باقى نخواهد گذاشت‏بلکه خود او کسى را مسح کرده، براى نجات مردم خواهد فرستاد (عنوان «مسیح‏» از اینجا مى‏آید). از کتابهاى نبوت معلوم مى‏شود که آرزوى آمدن مسیح بر گرد سه محور اساسى مى‏چرخید که البته این محورهاى سه‏گانه به گونه‏اى مشخص از یکدیگر جدا نشده‏اند:

محور اول: مسیح پسر داوود

برخى از انبیا، مانند حزقیال و ملاکى، اعلام داشتند که خدا بزودى یک مسیح را از نسل داوود براى بازگرداندن شکوه بنى‏اسرائیل خواهد فرستاد . انتظار مى‏رود که مسیح یاد شده، قوم خود را از دست‏حاکمان مشرک رهایى بخشد و قدرت شریعت‏خدا را براى گروه کوچکى که در زمان تنگى، وفادار و مطیع فرمان خدا باقى خواهند ماند، بسط و اعتلا ارزانى کند . در این سلطنت (یا ملکوت) جدید، عدالت و نیکى به مستمندان و پرستش درست و خالصانه خدا، حکمفرما خواهد بود . خدا نیز از طریق مسیح خویش، بر قوم خود حکومت‏خواهد کرد .
برخى از انبیا مژده دادند که این سلطنت تنها براى یهود نیست، بلکه همه ملتهاى جهان از آن برخوردار خواهند شد .

محور دوم: بنده خدا

اشعیاى نبى از «بنده خدا» که خواهد آمد، سخن گفته است: وى به دور از هر قدرت نظامى و اقتصادى و هر شکوه ظاهرى و نفوذ کلمه خواهد آمد . همچنین او از روى ایمان و تسلیم به اراده خدا، مخالف هر گونه شدت عمل، داراى صبر و بردبارى براى تحمل دردها و ستمها خواهد بود و با تحمل بار گناهان قوم، همچون وسیله‏اى براى نجات، عمل خواهد کرد .

محور سوم: پسر انسان

این شخصیت پیچیده، در کتاب دانیال آمده است . آن کتاب، به شیوه ادبى مکاشفات نوشته شده و فهم شیوه مذکور بسیار دشوار است; زیرا اشکال و رموز پیچیده و ناآشنایى در آن وجود دارد . ادبیات مکاشفه، به دوره‏اى از تاریخ یهود تعلق دارد که قوم، زیر ستم بود و به همین دلیل، آمال و آرزوهاى خود را در قالب اشارات و رموز بیان مى‏کرد .
نوشته‏هاى مکاشفه، از «روز خداوند» سخن مى‏گوید و این که خدا براى اصلاح مفاسد و اشرار و رهایى بخشیدن به کسانى که بر ایمان خود استوار مانده‏اند، در جهان وارد عمل مى‏شود . به گفته ادبیات مکاشفه، به نشانه فرا رسیدن روز خداوند، «پسر انسان‏» از آسمان فرو خواهد آمد و ملکوت الهى را بر پا خواهد ساخت .» (9)

بحران پیش از ظهور از نظر یهود

از نظر یهود، دوران پیش از ظهور، همراه با ستم به قوم بنى اسرائیل خواهد بود . امتها در ستم کردن به بنى اسرائیل بر یکدیگر سبقت‏خواهند گرفت و هر گرفتارى تازه، چنان شدید خواهد بود که گرفتاریهاى قبلى را از یادها خواهد برد .
گفته‏هاى یهود در این باره، قدرى خرافه گونه است و بعضى از مطالب بیان شده، با افسانه‏هاى کتب قدیم شباهت‏بیشترى دارد، هر چند این مطالب مربوط به دوران پیش از ظهور، از کتاب مقدس یعنى تورات اخذ شده است .
جولیوس کرینستون مى‏گوید:
«پیش از آمدن مسیحا، یک ستون آتش در جهان ظاهر خواهد شد و چهل روز در برابر چشمان اقوام روى زمین، بر پا خواهد بود . آنگاه، مسیحاى پادشاه، براى حرکت از مکانى در فردوس به نام «لانه گنجشک‏» فرمان خواهد یافت . او نخست در ایالت «جلیل‏» ظاهر خواهد شد; زیرا جلیل نخستین ناحیه‏اى بود که به دست رومیان ویران گردید . یک ستاره تابان در آسمان ظاهر خواهد شد و هفت‏ستاره دیگر، آن را محاصره خواهند کرد . آنها به مدت هفتاد روز، روزى سه بار با آن ستاره تابان خواهند جنگید و هر شب، بلعیده و هر صبح، بیرون افکنده خواهند شد . پس از هفتاد روز، آن ستاره از میان خواهد رفت . مسیحا در ستون آتش مذکور پنهان خواهد شد و به دوازده ماه، نامرئى خواهد بود . سپس وى را به آسمان برده، تاج پادشاهى بر سر او خواهند گذاشت و تمام قدرت و شوکت‏یک پادشاه را به او عطا خواهند کرد . آنگاه، وى به زمین فرود خواهد آمد و ستون آتش، دوباره مرئى خواهد شد . مسیحا در سراسر عالم معروف خواهد گردید و ملتها، همراه با بسیارى از یهودیان بى ایمان، با او به جنگ برخواهند خاست . سپسدر سال 73 از ششمین هزاره آفرینش جهان (1313 میلادى)، تمام اقوام در رم گرد خواهند آمد و خدا بر آنان باران آتش، تگرگ و سنگ فرو خواهد ریخت و ایشان به استثناى پادشاهانى [؟] که به رم نیامده‏اند، هلاک خواهند شد . این پادشاهان نیز خواهند خواست‏با مسیحا جنگ کنند و [فرزندان] اسماعیل در محاصره کردن اورشلیم به آنان خواهند پیوست . اما «او که بر آسمان نشسته است، مى‏خندد .» بسیارى در پرستش خدا با یهودیان همراه خواهند شد و بدینگونه، خلقت تازه‏اى خواهند یافت; زیرا خدا ارواح تازه‏اى براى بازماندگان ایجاد خواهد کرد و آنان را براى ورود به هزاره هفتم آماده خواهد ساخت .» (10)

کیفیت ظهور مصلح یهود

همان طور که گذشت، یکى از اعتقادات یهود، ظهور مصلح در آخرالزمان است . اوست که اخلاق فاسد مردم را تطهیر کرده و اصلاح مى‏نماید . یهود منتظرند که قائمى از اولاد داوود پیغمبر علیه السلام ظهور کند; به طورى که اگر لبهایش به دعا حرکت کند، تمام امتها نابود شوند و این موعود منتظر، به گمان یهود، همان مسیح است که وعده او به یهود داده شده است . (11)
همچنین، در باب کیفیت ظهور مصلح یهود، در تعالیم این دین، از قول یکى از پیامبرانشان به نام اشعیا چنین آمده است:
«بزودى کسى از اصل و نسب ابى داوود خروج، و روح رب بر او حلول مى‏کند و روح حکمت و فهم و قدرت و معرفت‏خوف رب بر او حاکم مى‏باشد . او به نفع بیچارگان، حکم به عدل مى‏کند و بر آنان انصاف مى‏نماید و منافق را نابود مى‏کند و امنیت و آرامش برقرار خواهد کرد; به طورى که همه براحتى و در کنار هم زندگى مى‏کنند .» (12)

فراوانى نعمت، بعد از ظهور مصلح یهود

یهود معتقد است که بعد از ظهور مصلح، نعمتهاى گسترده، همه جاى زمین را مى‏گیرد و حیات و زندگى مردم، قرنها طول مى‏کشد; به طورى که قد یک مرد به مقدار دویست ذراع مى‏شود .
نیز معتقدند زمین اسرائیل بزودى نان و قماش مى‏رویاند و بوته گندم، مانند درخت‏خرما در لبنان بلند مى‏شود و بزودى هوا را مى‏وزاند تا آن را آرد خوب و نرم قرار دهد .
و نیز زمین اسرائیل «فطیر» مى‏دهد و هر دانه‏اى هزار دانه بار مى‏آورد و شراب، فراوان مى‏شود و بوته انگور، حاصل زیاد مى‏آورد و ساختمان اورشلیم به اندازه سه میل ارتفاع پیدا مى‏کند و دربهاى آن از لؤلؤ و سنگهاى اصیل است که هر ضلع آنها سى ذراع مى‏باشد .
فقر از بین مى‏رود و مردم تندرست مى‏شوند و به فضیلت گرایش پیدا مى‏کنند و عدالت و صداقت و صلح، حاکم مى‏گردد و این زمان است که یهود بر تمام دنیا مسلط مى‏شود و همه امتها براى آن مسیح، تسلیم مى‏شوند و هر فرد یهودى، 2800 نوکر دارد که او را خدمت کنند! (13)

نگاهى به تورات

در ارتباط با جهان آینده، به برخى از آیات تورات استناد شده است . از مجموع این عبارات، این نکته استفاده مى‏شود که از نظر یهود، جنگها و سختیهاى فراوانى فرا روى بشر است . عده‏اى رستگار و عده بیشترى بدبخت و نابود مى‏گردند . اگر چه مشکلات و دشواریهاى فراوانى براى قوم یهود و پیروان حقیقى این آیین وجود دارد، اما در نهایت، رستگارى و نجات در انحصار یهودیان خواهد بود .
در تورات مى‏خوانیم:
«و در آن زمان میکائیل، امیر عظیمى که براى پسران تو ایستاده است، خواهد برخاست و چنان زمان تنگى خواهد شد که از حینى که امتى به وجود آمده است تا امروز، نبوده و در آن زمان هر یک از قوم تو که در دفتر مکتوب یافت‏شود، رستگار خواهد شد و بسیارى از آنانى که در خاک زمین خوابیده‏اند بیدار خواهند شد، اما اینان به جهت‏حیات جاودانى و آنان به جهت‏خجالت و حقارت جاودانى .» (14)
و در جاى دیگر از تورات، مى‏خوانیم:
«اى امتى که حیا ندارید! فراهم آیید و جمع شوید، قبل از آن که حکم نتاج بیاورید و آن روز مثل کاه بگذرد، قبل از آن که حدت خشم خداوند بر شما وارد آید، قبل از آن که روز خشم خداوند بر شما برسد . اى جمیع حلیمان زمین که احکام او را به جا مى‏آورید! عدالت را بطلبید و تواضع را بجویید، شاید که در روز خشم خداوند مستور شوید; زیرا که غزه متروک مى‏شود و اشقلون ویران مى‏گردد و اهل اشدود را در وقت ظهر اخراج مى‏نمایند و عقرون از ریشه کنده مى‏شود . واى بر امت کریتیان که بر ساحل دریا ساکنند . اى کنعان، اى زمین فلسطینیان! کلام خداوند به ضد شماست و من تو را چنان هلاک مى‏کنم که کسى در تو ساکن نخواهد بود ... و ساحل دریا براى بقیه خاندان یهودا خواهد بود تا در آن بچرند .» (15)
در دنیاى آینده و در زمان موعود منتظر، نعمتهاى فراوانى روى زمین به وجود خواهد آمد; چیزى که قبلا سابقه نداشته است . البته همان طور که قبلا بیان گردید، از نظر یهود، این نعمتها فقط براى پیروان یهود خواهد بود .
«و بار دیگر آفتاب در روز، نور تو نخواهد بود و ماه با درخشندگى براى تو نخواهد تابید; زیرا که یهوه نور جاودانى تو و خدایت زیبایى تو خواهد بود .» (16)
«و واقع خواهد شد که هر ذى‏حیات جنبنده‏اى در هر جایى که آن نهر داخل شود، زنده خواهد گشت (شفا خواهد یافت)» . (17)
در آن زمان، درختان وادار مى‏شوند تا هر ماه میوه آورند و انسان از آن میوه‏ها مى‏خورد و شفا مى‏یابد:
«و بر کنار نهر به این طرف و آن طرف، هر قسم درخت‏خوراکى خواهد رویید که برگهاى آن پژمرده نشود و میوه‏هاى آنها لاینقطع خواهد بود و هر ماه میوه تازه خواهد آورد; زیرا که آبش از مقدس جارى مى‏شود و میوه آنها براى خوراک و برگهاى آنها به جهت علاج خواهد بود .» (18)
همچنین در آن زمان، صلح جاویدان در سراسر طبیعت‏حکمفرما خواهد شد:
«گرگ با بره سکونت‏خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و گوساله و شیر و گاو پروار با هم (خواهند زیست) و طفل کوچک آنها را خواهد راند و گاو بر خرس خواهد چرید و بچه‏هاى آنها با هم خواهند خوابید و شیر مثل گاو، کاه خواهد خورد و طفل شیرخواره بر سوراخ مار بازى خواهد کرد و کودک از شیر باز داشته شده، دست‏خود را بر لانه افعى خواهد گذاشت .» (19)
از نظر تورات، دورانى از صلح پایدار و بى زوال و شادمانى و خرسندى پدید خواهد آمد . در جهان کنونى، انسان بنایى را مى‏سازد و دیگرى آن را فرسوده مى‏کند . کسى نهالى را مى‏نشاند و دیگرى میوه آن را مى‏خورد، اما در مورد جهان آینده، چنین مى‏خوانیم:
«آنها بنا نخواهند کرد تا دیگرى در آن ساکن شود و (درخت) غرس نخواهد کرد تا دیگرى (میوه آن را) بخورد ... زحمت‏بیهوده نخواهند کشید و اولاد به جهت وحشت و اضطراب به دنیا نخواهند آورد .» (20)

پی نوشت ها:

1) محمدمهدى کریمى‏نیا :مدرس دانشگاه، کارشناس ارشد حقوق بین الملل، محقق و نویسنده .
2) ر . ک .: على دوانى، مهدى موعود (ترجمه جلد 13 بحار الانوار)، ص 178 .
3) ر . ک .: حبیب‏الله طاهرى، سیماى آفتاب، مشهور، قم، 1378، صص 126 - 125 .
4) جولیوس کرینستون، انتظار مسیحا در آیین یهود، ترجمه حسین توفیقى، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم، 1377، ص 13 .
5) البرهان، ج 1، ص 28 و قصة الدیانات، ص 376 . به نقل از باقر شریف قرشى، زندگانى خاتم الاوصیاء امام مهدى (عج)، ترجمه ابوالفضل اسلامى، فقاهت، قم، 1376، صص 242 - 241 .
6) اسرائیل و تلمود، ص 60 . به نقل از: باقر شریف قرشى، پیشین، ص 243 .
7) جولیوس کرینستون، پیشین، ص 164 .
8) همان، صص 165 - 164 .
9) توماس میشل، کلام مسیحى، ترجمه حسین توفیقى، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم، 1377، صص 38 - 37 و نیز در مورد پسر انسان مراجعه کنید به: محمد طى، المهدى المنتظر بین الدین و الفکر البشرى، الغدیر، بیروت، 1999 م . ، ص 61 .
10) جولیوس کرینستون، پیشین، صص 113 - 112; مزامیر، 2: 4 .
11) باقر شریف قرشى، زندگانى خاتم الاوصیاء امام مهدى (عج)، ص 133 .
12) همان، ص 122 .
13) همان، ص 244; البرهان، ج 1، صص 3 و 129; التلمود; تاریخه و تعالیمه، صص 61 - 60; قصة الدیانات، ص 376; مسیح فى القرآن و التوراة و الانجیل، ص 526 .
14) تورات، کتاب دانیال نبى، باب 12/3 - 1 .
15) همان، کتاب صنفیاى نبى، باب 2/7 - 1 .
16) همان، کتاب اشعیاى نبى، باب 60/19 .
17) همان، کتاب حزقیال، باب 47/9 .
18) همان، کتاب حزقیال نبى، باب 47/12 - 11 .
19) همان، کتاب اشعیاء نبى، باب 11/6، 7 و 8 .
20) همان، اشعیاء نبى، باب 22/23 - 22; راب، دکتر، ا، کهن، گنجینه‏اى از تلمود، ترجمه امیر فریدون گرگانى، زیبا، تهران، 1350، صص 370 - 358

احادیث شریف:

1 - امام صادق‏علیه السلام فرمود:
"أی مؤمن عاد مؤمناً فی اللَّه عزّ وجلّ فی مرضه وكّل اللَّه به ملكاً من‏العوّاد یعوده فی قبره ویستغفر له إلى یوم القیامة"(39).
"هر مؤمنى كه مؤمن بیمارى را براى خدا عیادت كند، خداوند فرشته‏اى را موظف مى‏سازد كه او را در قبرش عیادت كند و تا روز قیامت براى او آمرزش بطلبد."
2 - امیر المؤمنین‏علیه السلام فرمود:
"ضمنت لستّة الجنة منهم رجل خرج یعود مریضاً فمات فله‏الجنة"(40).
"براى شش كس بهشت تضمین شده است، از جمله آنها مردى‏است كه به منظور عیادت بیمارى از منزل خارج شده و در راه مرده‏است. این مرد وارد بهشت مى‏شود."
3 - امام موسى بن جعفر از پدرانش‏علیه السلام از پیامبر اسلام‏صلى الله علیه وآله نقل‏فرمود:
"یعیّر اللَّه عزّوجلّ عبداً من عباده یوم القیامة فیقول: عبدی ما منعك‏إذا مرضت أن تعودنی؟ فیقول: سبحانك سبحانك أنت ربّ العباد، لاتمرض و لا تألم، فیقول: مرض اخوك المؤمن فلم تعده، وعزّتی‏وجلالی ولو عدته لوجدتنی عنده ثمّ لتكفّلت بحوائجك فقضیتها لك‏وذلك من كرامة عبدی المؤمن وأنا الرحمن الرحیم"(41).
"خداوند در روز قیامت، بنده‏اى از بندگانش را نكوهش مى‏كندومى‏گوید: بنده من! چه مانع شد از اینكه مرا عیادت كنى وقتى كه ‏بیمار شدم؟ آن بنده در پاسخ عرض مى‏كند: خداوندا ! تو پاك و منزه ‏هستى، تو پروردگار بندگان هستى، بیمار نمى‏شوى، درد و مرض ‏ندارى. خداوند مى‏فرماید: برادر مؤمن تو بیمار شد و تو از آن عیادت ‏نكردى. سوگند به عزت و جلالم اگر او را عیادت مى‏كردى ، مرا هم‏در نزد او مى‏یافتى و سپس من هم نیازمندیهاى تو را برآورده‏ مى‏ساختم و این از كرامتهاى بنده مؤمن من است و من خداى ‏بخشاینده و مهربان هستم."
4 - امام صادق‏علیه السلام فرمود:
أیّما مؤمن عاد مؤمناً مریضاً حین یصبح ، شیّعه سبعون ألف ملك، فإذا قعد غمرته الرحمة واستغفروا له حتى یمسی، وإن عاده مساءً كان له‏ مثل ذلك حتى یصبح"(42).
"هر مؤمنى اگر مؤمن بیمارى را در اوّل صبح عیادت كند ، هفتاد هزار فرشته او را مشایعت مى‏كنند و زمانى كه در نزد او نشست ،رحمت الهى وجود او را فرا مى‏گیرد و فرشتگان الهى براى او آمرزش‏مى‏طلبند تا شب فرا رسد و اگر در شب عیادت كند باز هم همین‏حالت براى او خواهد بود تا صبح شود."
5 - عیسى بن عبداللَّه قمى در حدیثى مى‏گوید؛ از امام صادق‏علیه السلام‏شنیدم كه مى‏گفت:
ثلاثة دعوتهم مستجابة: الحاج، والغازی، والمریض فلا تغیظوه ‏ولا تضجروه"(43).
"دعاى سه نفر اجابت مى‏شود: حاجى، جنگجو (مجاهد) و بیمار، پس بیمار را خشمگین نسازید و خسته و رنجیده نگردانید."
6 - امام صادق‏علیه السلام فرمود:
"لا عیادة فی وجع العین، ولا تكون عیادة فی أقل من ثلاثة أیام، فإذا وجبت فیوم ویوم لا، فإذا طالت العلّة ترك المریض وعیاله"(44).
"چشم دردى عیادت ندارد، و در بیمارى كمتر از سه روز هم‏عیادت لازم نیست و زمانى كه عیادت لازم باشد باید یكروز در میان‏انجام شود و اگر بیمارى طول كشید، بیمار به خانواده‏اش واگذاشته‏شود."
7 - ابو حمزه ثمالى از امام باقرعلیه السلام نقل مى‏كند:
"قال أمیر المؤمنین‏علیه السلام: من أصابه ألم فی جسده فلیعوّذ نفسه‏ ولیقل: "أعوذ بعزّة اللَّه من قدرته على الأشیاء، اُعیذ نفسی بجبّارالسماء، اُعیذ نفسی بمن لا یضرّ مع اسمه سمّ ولا داء، اُعیذ نفسی‏بالذی اسمه بركة و شفاء.." فإذا قال ذلك لم یضرّه ألم ولا داء"(45).
"حضرت على‏علیه السلام فرمود: كسى كه به بدنش دردى برسد بایدخود را تعویذ (در پناه خدا) كند و بگوید: "اعوذ بعزةّ اللَّه من قدرته‏على الاشیاء، اُعیذ نفسى بجبار السماء، اُعیذ نفسى بمن لا یضر مع‏اسمه سم و لاداء، اُعیذ نفسى بالذى اسمه بركة و شفاء" وقتى این‏دعا را بخواند، هیچ درد و المى به او آسیب نمى‏رساند."
8 - امام صادق‏علیه السلام فرمود:
"ما اشتكى أحد من المؤمنین شكایة قطّ فقال بإخلاص نیّة ومسح‏موضع العلّه ویقول: وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ‏وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَاراً إلّا عوفی من تلك العلّة أیّة علّة كانت،ومصداق ذلك فی الآیة حیث یقول: شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ"(46).
"هیچ مؤمنى نیست كه از بیمارى و درد در رنج باشد، و موضع‏درد را با دست مسح كرده و با اخلاص نیت این آیه را بخواند:)وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّاخَسَاراً(47)) مگر اینكه از آن بیمارى، شفا مى‏یابد، هر بیمارى‏اى كه ‏باشد، زیرا در این آیه خداوند مى‏فرماید: شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ."
9 - امام صادق‏علیه السلام فرمود:
"تمام العیادة للمریض أن تضع یدك على ذراعه، وتعجّل القیام من‏عنده، فإنّ عیادة النوكى أشدّ على المریض من وجعه"(48).
"عیادت كامل بیمار این است كه دست روى بازوى او بگذارى‏وهرچه زودتر از نزد او بلند شوى زیرا عیادت افراد احمق ، براى‏ بیمار از دردش ، سخت‏تر و غیر قابل تحمل‏تر است."
10 - أبو زید از یكى از دوستان جعفر بن محمدعلیه السلام نقل مى‏كند:
"مرض بعض موالیه فخرجنا إلیه نعوده و نحن عدّة من موالی جعفر، فاستقبلنا جعفر فى بعض الطریق فقال لنا: أین تریدون؟ فقلنا: نرید فلاناً نعوده ، فقال لنا: قفوا ، فوقفنا. فقال: مع أحدكم تفاحة أو سفرجلة أو أترجة أو ملعقة من طیب أو قطعة من عود بخور؟ فقلنا: ما معنا شی‏ءمن هذا؟ فقال: أما تعلمون أن المریض یستریح إلى كلّ ما اُدخل به‏علیه"(49).
"یكى از دوستان امام صادق‏علیه السلام بیمار شده بود و ما كه با عده‏اى‏از دوستان آن حضرت بودیم و به منظور عیادت آن شخص بیمار ازمنزل خارج شدیم و در مسیر راه با امام صادق‏علیه السلام برخوردیم. او به ماگفت كجا مى‏روید؟ گفتیم: نزد فلانى براى عیادت او مى‏رویم. فرمود: بایستید پس ما ایستادیم گفت: آیا یكى از شما با خود سیبى یاگلابى یا بالنگى یا یك قاشق عطر یا قطعه‏اى از عود بخور به همراه‏دارید؟ گفتیم: چیزى نداریم. فرمود: آیا نمى‏دانید كه شخص مریض‏از هر چیزى كه براى او برده شود خوشحال مى‏شود؟"
11 - امام صادق‏علیه السلام از پدارنش‏علیه السلام از پیامبر خداصلى الله علیه وآله در حدیث‏مناهى نقل فرمود:
"ومن كفى ضریراً حاجته من حوائج الدنیا ومشى له فیها حتى‏یقضی اللَّه له حاجته أعطاه اللَّه براءة من النفاق وبراءة من النار وقضى له‏سبعین حاجة من حوائج الدنیا، ولا یزال یخوض فی رحمة اللَّه حتى‏یرجع، ومن سعى لمریض فی حاجة قضاها أو لم یقضها خرج من ذنوبه‏كیوم ولدته اُمّه. فقال رجل من الأنصار: بأبی أنت واُمّی یا رسول اللَّه،فإن كان المریض من أهل بیته أوَلیس أعظم أجراً إذا سعى فی حاجة أهل‏بیته؟ قال: نعم"(50).
"كسى كه حاجتى از حوائج شخص نابینا یا زیان دیده‏اى را برآورده كند و براى رفع حاجت او تلاش كند خداوند هم نیاز او رابرآورده سازد، خدا براى او برائتى از نفاق و برائتى از آتش جهنم رامى‏بخشد و هفتاد حاجت دنیایى او را برآورده مى‏گرداند و همچنان‏در رحمت الهى غوطه‏ور خواهد شد تا اینكه برگردد. و كسى كه براى‏رفع نیاز بیمارى كوشش و تلاش كند چه برآورده گردد و یا نتواند، ازگناهان خود مانند روزى كه از مادر متولد شده ، پاك خواهد شد. مردى از انصار پرسید، اى رسول خدا پدر و مادرم به فدایت اگرمریض از اهل بیت آن شخص باشد آیا پاداش او بیشتر خواهد بود؟ فرمود: بلى."
12 - على بن جعفر در كتابش از برادرش امام موسى‏علیه السلام نقل ‏مى‏كند:
"سألته عن الوباء یقع فی الأرض هل یصلح للرجل أن یهرب منه؟ قال: یهرب منه ما لم یقع فی مسجده الذی یصلّى فیه، فإذا وقع فی أهل‏مسجده الذی یصلّى فیه فلا یصلح له الهرب منه"(51).
"از او درباره وبا پرسیدم كه آیا براى مرد شایسته است كه از آن ‏فرار كند؟ فرمود: فرار كند تا زمانى كه در مسجدى كه در آن نمازمى‏خواند ، سرایت نكرده باشد. پس اگر در میان اهالى مسجدى كه اودر آن نماز مى‏خواند سرایت كرده باشد ، شایسته نیست كه فراركند."
13 - على بن ابوحمزه از امام ابوابراهیم‏ علیه السلام نقل مى‏كند:
قلت له: جعلنا فداك ، ما وجدتم عندكم للحمى دواء؟ قال: ما وجدنا لها عندنا دواء إلّا الدعاء والماء البارد"(52).
"به حضرت گفتم: فدایت شوم آیا براى تب، دوایى نیافته‏اید؟ فرمود: ما براى تب، دوایى جز دعا و آب سرد نیافتیم."
14 - ابو اسامه شحام مى‏گوید؛ از امام صادق‏علیه السلام شنیدم كه ‏مى‏گفت:
"ما اختار جدّنا رسول اللَّه‏صلى الله علیه وآله للحمى إلّا وزن عشرة دراهم سكر بماء بارد على الریق"(53).
"جدّ ما پیامبر خدا صلى الله علیه وآله براى درمان تب ، تنها به وزن ده درهم شكر با آب سرد ، بصورت ناشتا میل مى‏فرمود."
15 - امام موسى بن جعفرعلیه السلام درباره مردى كه به آن حضرت‏شكایت كرد و گفت: من ده نفر عیال دارم كه همه آنها بیمار هستند چه‏كار كنم؟ فرمود:
"داوهم بالصدقة فلیس شی‏ء أسرع إجابة من الصدقة ولا أجدى‏منفعة للمریض من الصدقة"(54).
" آنان را با صدقه مداوا كن، زیرا هیچ چیز از صدقه زودتر اجابت‏نمى‏شود و سودمندتر از صدقه براى بیمار چیزى نیست."
منبع:آداب بیمارى و احكام وفات

۱- پخت و پز با روغن:

پخت و پز در درجه حرارت بالا می‌تواند به روغن آسیب برساند، اسید چرب امگا۳ بالا در روغن برای سرخ کردن کمتر مناسب است و حرارت نه تنها باعث تخریب اسیدهای چرب می‌شود ، بلکه می‌تواند باعث تغییر آن به مواد مضر نیز گردد. روغن‌های هیدروژنه شده اغلب برای پخت و پز استفاده می‌شوند زیرا این روغن‌ها قبلاً به وسیله فرآیند شیمیایی به ترکیباتی که کمتر در اثر حرارت آسیب می‌بینند تغییر داده شده اند. روغن‌هایی که اشباع و تک اشباع بالایی دارند بیش‌تر در برابر حرارت پایدارند مانند روغن بادام زمینی و زیتون و روغن‌های آسیب‌پذیر بهتر است در دمای اتاق مورد استفاده قرار گیرند .
هیچ‌گاه روغن را تا نقطه دود حرارت ندهید. زیرا این مسأله نه تنها به محتویات اسید چرب روغن آسیب می‌زند بلکه طعم آن‌ها را نیز تغییر می‌دهد.
بهترین روغن‌ها و چربی‌ها عبارتند از:
کره، بادام زمینی، روغن آفتابگردان اولئیک بالا و روغن گلرنگ اولئیک بالا و روغن زیتون.
تا جایی که ممکن است خوردن غذاهای حاوی دانه های روغن را ارج بدانید زیرا این غذاها شامل مواد مغذی حیاتی دیگری علاوه بر چربی‌های انرژی زا و اسیدهای چرب می‌باشند.

۲- نگهداری روغن:

اگر روغن به مقدار زیادی می‌خرید باید در بطری‌های تیره نگه‌داری شوند. شیشه‌های شفاف یا بطری‌های پلاستیکی اجازه می‌دهند نور نفوذ کرده و باعث اکسیداسیون اسیدهای چرب شود. اگر روغن در بطری‌های شفاف عرضه شده است با پوشش تیره آن را بپوشانید. درب بطری را بعد از هر بار مصرف کاملاً ببندید چرا که تماس با هوا بر کیفیت روغن اثر می‌گذارد. روغن را در مقادیر کم خریداری کرده و در یک یا دو ماه استفاده کنید.
هر چه روغن طبیعی‌تر باشد زودتر فاسد می‌شود. روغن را در جای تاریک و خنک نگه‌داری کنید.

۳- خواندن برچسب‌ها

از خریدن روغن‌هایی که فقط بر روی برچسب نوشته شده است روغن گیاهی خودداری کنید. یک مشتری باید به خوبی بداند از کدام روغن گیاهی در تولید محصول استفاده شده است. معمولاً بر روی برچسب انواع اسیدهای چرب روغن برای مثال چه مقدار امگا۳ (لینولتیک چه مقدار امگا (لینولئیک اسید) ارایه می‌شود. مشتری باید به طور صحیح بداند چه مقدار باقی مانده مواد شیمیایی را ممکن است مصرف کند.
در مورد عبارت گمراه‌کننده بدون کلسترول شما باید آگاه باشید زیرا اصولاً روغن‌های گیاهی فاقد کلسترول می‌باشند. هنگام خواندن برچسب فقط به مقدار کلسترول توجه نکنید بلکه همچنین مقدار روغن‌های اشباع را چک کنید. روغن نارگیل و پالم کرنل اسیدهای چرب اشباع بالایی دارند هر چند بدون کلسترول هستند. جایگزین چربی‌های اشباع در روغن ذرت، کانولا و روغن مایع مخلوط پیدا می‌شود.

۴- مصرف بهینه (اقتصادی):

به خاطر داشته باشید که روغن‌ها چربی های مایع می باشند. هر چند بهترین روغن‌ها در حدود ۱۲۰ کالری انرژی در یک قاشق غذاخوری دارند، روغن‌ها را بهینه مصرف کنید.
روغن را در قاشق ریخته و سپس بر روی سالاد پخش کنید. اگر روغن را به طور مستقیم از داخل بطری نریزید روغن کمتری مصرف خواهید کرد.

روغن را تا چه مدت‌زمانی می‌توان نگه‌داری كرد؟

مدت‌زمان ماندگاری محصولات روغنی جامد و مایع روی ظرف آن‌ها درج شده است. اما باید توجه داشت كه این مدت‌زمان ماندگاری به میزان زیادی به شرایط نگه‌داری و استفاده آن‌ها بستگی دارد. برای دست‌یابی به بهترین نتیجه، محصولات روغنی باید در یك مكان سرد، خشك، دور از بوهای شدید و تابش مستقیم آفتاب و نیز منابع گرمایشی (بخاری، ماشین ظرف‌شویی و موتور سردكننده‌ها) نگه‌داری شوند.

آیا لازم است روغن در یخچال نگه‌داری شود؟

پیشنهاد می‌شود روغن‌ها در شرایط معمول در كابینت آشپزخانه (دمای ۱۵-۲۵ درجه سانتیگراد) نگه‌داری شوند. اگر در یك منطقه آب و هوایی گرم زندگی می‌كنید و ترجیح می‌دهید كه روغن را در یخچال نگه‌داری كنید، به این موضوع توجه داشته باشید كه سرما باعث می‌شود روغن‌های جامد سفت‌تر شوند و روغن‌های مایع نیز غلیظ‌ تر شده و تا حدودی ابری به نظر برسند. اگر اجازه دهید كه محصول به دمای محیط باز گردد ظاهر آن به حالت نرمال برخواهد گشت و نتیجه بهتری را به شما خواهد داد.

چرا وقتی روغن سرخ كردنی برای سرخ كردن عمیق در ماهیتابه ریخته می‌شود، كف می‌كند؟

همه مواد غذایی حاوی رطوبت هستند. وقتی حتی مقدار كمی رطوبت در سطح ماده غذایی وجود داشته باشد، هنگام تماس با روغن داغ كف كرده و یا كمی می‌جوشد. برای ایمنی هیچ‌گاه محفظه سرخ‌كن را بیش‌ از یك سوم حجمش از روغن پر نكنید. مطمئن شوید كه ماده غذایی قبل از اضافه شدن به روغن داغ تا حد امكان خشك شده باشند. این كار را می‌توان با حوله، دستمال و… و یا با پوشانیدن سطح ماده غذایی با آرد انجام داد. همیشه از یک انبر یا سبد مربوط به سرخ کن برای اضافه کردن ماده غذایی به روغن استفاده کنید و این کار را با دقت انجام دهید.

آیا روغن‌های سرخ کردنی را می‌توان چندین بار برای سرخ کردن استفاده کرد؟

در صورتی که از روغن‌های سرخ کردنی به نحو مناسبی استفاده شود، می‌توان آن‌ها را چندین بار مورد استفاده مجدد قرار داد. بعد از سرد شدن روغن آن را با استفاده از یک صافی یا دو لایه کاغذ حوله‌ای ضخیم صاف کرده، در ظرف تمیز و خشک ریخته، دور آن را بپوشانید و در یخچال نگه‌داری کنید. کف کردن از علایم استفاده مجدد زیاد روغن می‌باشد، در صورت مشاهده این مسأله روغن را دور بریزید.

منظور از چربی و اسیدهای چرب چیست؟

چربی‌ها دسته‌ای از ترکیبات شیمیایی ساخته شده از اسیدهای چرب هستند. انرژی اضافی حاصل از مواد غذایی در بدن عموماً به صورت چربی ذخیره می‌شود. همچنین چربی ها برای تأمین اسیدهای چرب اساسی که برای رشد بدن لازم هستند و بدن قادر به ساخت آن‌ها نیست، در رژیم غذایی لازم هستند.
اسیدهای چرب به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند:
اشباع شده، یک غیراشباعی و چند غیراشباعی

چربی ترانس چیست؟

چربی ترانس که اسیدهای چرب ترانس نیز عنوان می‌شود یک نوع خاصی از روغن است که هنگام تبدیل روغن مایع به روغن‌های جامد (مانند مارگارین‌های سخت) تولید می‌شود.

چربی ترانس در چه روغن‌هایی وجود دارد؟

برخی از مارگارین‌ها، اسنک‌ها و مواد غذایی دیگر تهیه شده و یا سرخ شده با روغن‌های نیمه هیدروژنه حاوی چربی‌های ترانس هستند.

نقش چربی‌ها در رژیم غذایی چیست؟

چربی‌ها منبع عمده انرژی برای بدن بوده و به جذب ویتامین‌هایE, D, A و K کمک می کنند. هم محصولات حیوانی و هم محصولات استخراج شده گیاهی حاوی چربی‌ها هستند و خوردن آن‌ها در حد متعادل برای رشد مناسب، پیشرفت و حفظ سلامت لازم هستند. در یک ترکیب غذایی، چربی تأمین‌کننده طعم، ثبات و پایداری ماده غذایی بوده و حس خوبی را در فرد ایجاد می‌کند.

آیا همه چربی‌ها و روغن‌ها یکسان هستند؟

به طور ساده‌تر، چربی های غیراشباع (یک غیراشباعی و چند غیراشباعی) اگر در حد متعادل استفاده شوند، سودمند هستند. اما چربی‌های اشباع و ترانس‌ها این گونه نیستند و کلسترول را افزایش می‌دهند. بنابراین، توصیه می‌شود برای داشتن یک رژیم غذایی سالم، از غذاهایی که حاوی چربی‌های اشباع و ترانس پایینی هستند، استفاده شود.

کلسترول چیست؟

کلسترول یک ماده مومی شکل است که به طور طبیعی در بافت‌های بدن تمام حیوانات وجود دارد. بدن انسان برای عملکرد صحیح مانند تولید ویتامین دی ، اسیدهای صفراوی برای هضم چربی‌ها، و نیز بسیاری هورمون‌ها، به کلسترول نیاز دارد. با توجه به توانایی همه بافت ها به ساخت مقادیر کافی کلسترول، هیچ نیاز بیولوژیکی به وجود کسترول در رژیم غذایی نمی‌باشد. شواهد علمی یک تمایل خطی مثبت را بین میزان کلسترول دریافتی و کلسترول نشان می‌دهند. روغن‌های گیاهی فاقد کلسترول هستند.

آیا سرخ کردن عمیق روغن‌های چند غیراشباعی را به چربی اشباع شده تبدیل می‌کند؟

خیر، ممکن است در طول سرخ کردن تغییرات جزئی در روغن رخ دهد و باعث کاهش مقدار چربی‌های چند غیراشباعی شود. اما، حرارت دادن به تنهایی نمی‌تواند چربی چند غیراشباعی را اشباع کند.
منبع: گروه سلامت سیمرغ