تبیان، دستیار زندگی

بسم الله الرحمن الرحیم

خداوند سبحان بیان مى دارد كه این هدایت ویژه تنها با شرح صدر پدید مى آید كه در مقابل تنگى دل و كورى آن است ؛ فمن یرد الله اءن یهدیه یشرح صدره للاسلام و من یرد اءن یضله یجعل صدره ضیقا حرجا كاءنما یصعد فى السماء كذلك یجعل الله الرجس على الذین لا یؤ منون ⁽⁴⁶⁷⁾ سینه ى گشوده همان سینه ى بیناست ، چنان كه صدر ضیق همان صدر نابینا به حقایق است .
پس هر كه را خداوند اراده كند كه شرح صدر عطا فرماید، به او مى گوید: گشاده باش و آن نیز گشایش مى یابد. چون اراده ى خداوند هیچ مانعى نیست ، چنان كه دل ها فعلیت بینایى و شهود نمى یابد در صورتى كه امر وجودى شهودى براى سینه مشروح نباشد و نیز خداوند آن سینه را سینه اى تنگ و تاریك نیابد.
این گشایش همان نور خاص الاهى است كه مؤ من به واسطه ى آن ، به عالم غیب و شهادت مى نگرد. چنان كه از حضرت رضا علیه السلام از پدرانشان از على علیه السلام از پیامبر صلى الله علیه و آله چنین روایت شده است : مؤ من با نور خداوند نظر مى كند؛ المؤ من ینظر بنور الله . ⁽⁴⁶⁸⁾
شاید این مؤ منى كه سینه اش با هدایتى كه فرد را به مطلوب مى رساند، گشایش یافته است ، در پیشگاه خداوند سبحان از فرشتگان مقرب گرامى تر باشد. چنان كه از حضرت رضا علیه السلام ، از پدرانشان از على علیه السلام روایت شده كه پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم فرمودند: مؤ من در آسمان شناخته شده است ، چنان كه خانواده و فرزندانش او را مى شناسند و او نزد خداوند از فرشته ى مقرب عزیزتر و گرامى تر است ؛ ان المؤ من یعرف فى السماء كما یعرف اءهله و ولده ، و انه لاءكرم على الله من ملك مقرب . ⁽⁴⁶⁹⁾ پس هنگامى كه خداوند سینه ى مؤ من را مى گشاید، مؤ منى كه با دو بال ایمان و عمل صالح به سوى خداوند سیر مى كند و خداوند آیات خودش را به او نشان مى دهد و علم ویژه اش را به او مى آموزد، علمى كه از عمل جدا نبوده ، جهل نمى شود و پرده ى نسیان و سهو آن را نمى پوشاند و وهم و خیال در آن راه ندارد؛ در این هنگام حكمت از قلب او به زبانش ‍ مى جوشد.
از حضرت رضا علیه السلام از پدرانشان از على علیه السلام روایت شده كه رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: بنده اى كه چهل روز خود را براى خداوند بزرگ خالص گرداند، چشمه هاى حكمت از قلب او به زبانش ‍ سرازیر مى شود؛ ما اءخلص عبد لله عز و جل اءربعین صباحا الا جرت ینابیع الحكمة من قلبه على لسانه . ⁽⁴⁷⁰⁾
زبان خصوصیتى ندارد، بلكه مراد جوشیدن چشمه هاى حكمت یعنى خیر كثیر در همه ى شئون زندگى طیب اوست ؛ اعم از زبان و غیر زبان . زیرا همه ى قواى مدركه و محركه محل جریان فیض قلب ، و در نقص و كمال تابع آن هستند. اگر قلب نیكو شود، همه ى قوا نیكو مى شوند و اگر قلب فاسد شود، همه ى نیروها فاسد مى شوند. این قوا تنها از او دستور مى گیرد و تنها با نهى او باز داشته مى شوند. چون قلب امام آن هاست و این قوا امت اویند و هیچ گونه استقلال و بى نیازى نسبت به قلب ندارند، چنان كه زمینه ى نیازمندى این قوا به غیر قلب وجود ندارد.

467-سوره ى انعام ، آیه ى 125.
468-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب الایمان و الكفر، ص 261، ح 20.
469-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب الایمان و الكفر، ص 260، ح 17.
470-همان ، ص 290، ح 143.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

هنگامى كه ثابت شد حجابى جز گناه نیست كه آن هم با تقوا و اطاعت بر طرف مى شود، شایسته است كه مؤ من این اسرار را بفهمد و از كسانى باشد كه خدا و ملائكه با او سخن مى گویند، چنان كه از فرمایش حضرت رضا علیه السلام بر مى آید: دوست دارم كه مؤ من محدث باشد. راوى پرسید: محدث چیست ؟ حضرت فرمودند: مفهم ، كسى كه به او فهمانده مى شود؛ انى اءحب اءن یكون المؤ من محدثا قال : قلت : و اءى شى ء المحدث ، قال : المفهم . ⁽⁴⁶²⁾ زیرا خداوند و ملائكه اش به مؤ من آموزش مى دهند و آن چه را دیگران نمى دانند، به او مى فهمانند؛ هو الذى یصلى علیكم و مئكته لیخرجكم من الظلمات الى النور و كان بالمؤ منین رحیما . ⁽⁴⁶³⁾
ظهور این آیه در اختصاص صلوات خدا و ملائكه اش به كسى است كه ایمان آورد و اهل اطاعت باشد، تقوا پیشه كند و معاد را باور داشته باشد. این صلوات همان رحمت خاص است كه سیر به سوى خداوند را آسان مى كند و چون سیر مسافر به سوى خدا كوتاه است و آسان شدن راه در گرو ایثار و تقوا به عاقبت نیكو براى مؤ منان و متقیان است ، خداوند سبحان چنین راه مى نماید: فاءما من اءعطى و اتقى * و صدق الحسنى * فسنیسره للیسرى ⁽⁴⁶⁴⁾ و نیز یهدى به الله من اتبع رضوانه سبل السلام و یخرجهم من الظلمات الى النور باذنه و یهدیهم الى صراط مستقیم ⁽⁴⁶⁵⁾ و و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا و ان الله لمع المحسنین . ⁽⁴⁶⁶⁾

462-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب الایمان و الكفر، ص 260، ح 15.
463-سوره ى احزاب ، آیه ى 43.
464-سوره ى لیل ، آیه ى 5 - 7.
465-سوره ى مائده ، آیه ى 16.
466-سوره ى عنكبوت ، آیه ى 69.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

مراد از فرقان در آیه ى : یا اءیها الذین امنوا ان تتقوا الله یجعل لكم فرقانا ، همان نور خاصى است كه به واسطه ى آن حق كشف و باطل نابود مى شود؛ نه فرقان عام كه از آن به هدایت عامه یاد مى كنند و متقیان و بدكاران در آن مساویند. زیرا خداوند سبحان قرآن را براى هدایت مردم فرو فرستاد، بدون آن كه میان اهل تقوا و گناه تمایزى باشد؛ و من یؤ من بالله یهد قلبه و الله بكل شى ء علیم ⁽⁴⁶⁰⁾ و و ان تطیعوه تهتدوا... . ⁽⁴⁶¹⁾ چون مراد از هدایت در این آیات و مانند این ها كه ایمان و اطاعت در آن ها شرط هدایت ذكر شده است ، همان هدایت خاصه اى است كه از آن به ایصال الى المطلوب رساندن فرد به هدف یاد مى شود و مطلوب چیزى جز دیدار خداوند و شهود اسماى حسناى و امثال علیاى او نیست .

460-سوره تغابن ، آیه ى 11.
461-سوره ى نور، آیه ى 54.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

حاصل آن كه ، مسیر سفر به سوى خداوند كوتاه و رسیدن به او آسان است ، براى كسى كه لوازم سفر را فراهم كند؛ عزمى استوار، اراده ى پایدار و مركبى راهوار داشته باشد كه همان تقوا و طهارت از هر گناهى است ، اما كسى كه در حجاب عصیان فرو رفته باشد، این مسیر براى او طولانى و رسیدن به خداوند برایش دشوار است ؛ اءولئك ینادون من مكان بعید ⁽⁴⁵⁷⁾ و كذلك یطبع الله على كل قلب متكبر جبار . ⁽⁴⁵⁸⁾
آرى ، حجاب فقط گناه است ، پس هر كه را گناهى نباشد، پرده اى نیست و هر قدر گناه كوچك و سبك باشد، حجاب نازك تر است و نیز پاكى از گناه از مهم ترین شرایط شهود قلبى است ، چنان كه از این آیه بر مى آید: یا اءیها الذین امنوا ان تتقوا الله یجعل لكم فرقانا... . ⁽⁴⁵⁹⁾

457-سوره ى فصلت ، آیه ى 44.
458-سوره ى غافر، آیه ى 35.
459-سوره ى انفال ، آیه ى 29.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

بسمه تعالی

سؤال : از برخی از بزرگان نقل می شود كه حضرت آیة الله العظمی بهجت - رحمه الله - فرموده اند : ما تاکنون به جوانها مژده می دادیم که ظهور امام زمان علیه السلام را درک خواهند کرد اما اکنون به پیرها هم بشارت می دهیم که دوران ظهور را خواهند دید ؛ آیا این مطلب به آیة الله العظمی بهجت -رحمه الله - قابل استناد است یا خیر ؟

پاسخ :

 1. اتفاقا در این باره از حضرت آیة الله العظمی بهجت - رحمه الله - سئوال شد ، ایشان فرمودند : آقایی دم محراب مسجد نزد من آمد و به من گفت : به خدمت حضرت علیه السلام رسیدم و از ظهور پرسیدم آیا من ظهور را درك می كنم . آنگاه مطالب یاد شده را آقا از این شخص نقل كردند .

بنابراین خود حضرت آیة الله العظمی بهجت - رحمه الله - مستقیما مطلب را نفرمودند بلكه از شخص دیگری نقل نمودند .

2. همچنین معظم له - رحمه الله - فرمودند :‌ اگر گفتن این مطالب لازم بود من برای شاگردانم می گفتم .

3. امكان دارد همانگونه كه آقا مكرر بیان می فرمودند ، این مطلب اشاره به ظهور شخصی داشته باشد و نه ظهور عمومی .

4. امكان دارد ، اینگونه اظهارات از باب « إنّهم یرونه بعیدا و نراه قریبا » باشد .

والله العالم - دفتر آیة الله العظمی بهجت - رحمه الله -

منبع:پایگاه اطلاع رسانی آیت الله بهجت(قدس سره الشریف)

بسم الله الرحمن الرحیم

از آنجا كه گناهان چون چركى بر قلب هاست ، تفاوتى میان گناه و گناه كار نیست ، جز از جهت مفهوم . زیرا عمل قلبى كه به صورت ملكه در آمده باشد، عین عامل آن است . از اینجا روشن مى شود كه مراد از خدا در آیه ى : و اذا قراءت القران جعلنا بینك و بین الذین لا یؤ منون بالاخرة حجابا مستورا ⁽⁴⁵²⁾، پرده اى كشیده شده در بیرون و جدا از قلب هاى كافران نیست ، بلكه مراد همان سقوط قلب ها و دفن شدن نفس هاى آنان در قبرهاى اعمال ناشایست آن هاست ، اعمالى كه جزو طبیعت آن ها شده ، چركى بر دل آنان است ؛ و جعلنا على قلوبهم اءكنة اءن یفقهوة و فى اذانهم وقرا و اذا ذكرت ربك فى القران وحده ولوا على اءدبارهم نفورا... ⁽⁴⁵³⁾، و چون گناه پرده است و گنهكار در حجاب از حق است ، خداوند سبحان مى فرماید: و ان تدعوهم الى الهدى لایسمعوا و تریهم ینظرون الیك و هم لا یبصرون ⁽⁴⁵⁴⁾؛ یعنى آنان اهل حس و نظر هستند نه اهل شهود و بصر.
نتیجه ى تدبر در قرآن و حجاب بودن اعمال ناشایست را فرمایش حضرت سجاد علیه السلام ، یكى از به سخن در آورندگان قرآن ، گواهى مى كند؛... پروردگارا، راه كسى كه به سوى تو كوچ مى كند، نزدیك است و تو از آفریده هایت پوشیده نیستى ، جز این كه اعمال آنان سبب گردیده كه تو را نبینند؛ و اءن الراحل الیك قریب المسافة و اءنك لا تحجب عن خلقك الا اءن تحجبهم الاءعمال دونك . ⁽⁴⁵⁵⁾
همچنین فرمایش حضرت كاظم علیه السلام در روز 27 ماه رجب ، هنگامى كه ایشان را به بغداد بردند، پروردگارا، تو از آفریده هایت در حجاب نیستى ، جز این كه اعمالشان مانع دیدار تو مى شود و من مى دانم كه بهترین توشه براى مسافر كوى تو، اراده ى استوارى است كه با آن تو را بر مى گزیند و قلب من با این اراده ى محكم با تو راز و نیاز مى كند؛ و اءنك لا تحتجب عن خلقك الا اءن تحجبهم الاءعمال دونك و قد علمت اءن اءفضل زاد الراحل الیك عزم ارادة یختارك بها و قد ناجاك بعزم الارادة قلبى . ⁽⁴⁵⁶⁾

452-سوره ى اسراء، آیه ى 45.
453-سوره ى اسراء، آیه ى 46.
454-سوره ى اعراف ، آیه ى 198.
455-مفاتیح الجنان ، دعاى الوحمزه ثمالى .
456-همان ، دعاى روز بیست و هفتم ماه رجب .

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

خداوند سبحان نورى است كه هرگز تاریكى ندارد. پس نه او را حجابى است و نه او در پشت پرده است . چنان كه حضرت رضا علیه السلام مى فرماید:... حجاب هایى كه بعضى از بعضى دیگر است تا روشن شود كه میان او و ذاتش جز آن پرده ها، حجابى نیست ...؛ حجب بعضها عن بعض لیعلم اءن لا حجاب بینه و بینها غیرها... ⁽⁴⁴⁸⁾؛ یعنى اصلا براى خدا هیچ حجابى وجود ندارد؛ نه ذات او حجاب ذاتش است و نه غیر او حجاب او، بلكه او شاهد ذاتش است ، چنان كه غیر خود را مى بیند. بنابراین میان خدا و اشیا، حجابى جز خود اشیا نیست .
همان گونه كه مضاف در اضافه ى اشراقى عین اضافه است ، نه غیر آن ؛ یعنى میان مضاف و مضاف الیه چیزى جز مضاف وجود ندارد، محجوب در این حجاب نیز عین حاجت است ، پس میان محجوب به خود توجه دارد، هم چنان در حجاب است ، اما هنگامى كه توجه به نفس خود را قطع كند و به سى خالق خود باز گردد، پس میان او و خدا حجابى نمى ماند و در حد توان او را مى بیند و پس از آن با نور الاهى ، اشیا را مى نگرد.
حضرت رضا علیه السلام مى فرماید: ... آیا فرموده ى حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم را نشنیده اى كه از فراست و زیركى مؤ من بر حذر باشید. چون او با نور خداوندى مى نگرد؛ اءما بلغك قول رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم : اتقوا فراسة المؤ من فانه ینظر بنور الله . گفت : آرى شنیده ام .
حضرت علیه السلام فرمود: هر مؤ منى فراستى دارد كه خداوند را به اندازه ى ایمان و بصیرت و علم خود مى بیند؛ و ما من مؤ من الا و له فراسة ینظر الله على قدر ایمانه و مبلغ استبصاره و علمه . ⁽⁴⁴⁹⁾
پس حجاب همان توجه به نفس با نگاه استقلالى است كه از آن به هوا یاد مى شود، اما توجه به نفس با ملاحظه آن كه نفس آینه ى حق است ، همان علم شهودى نسبت به معلول قوام یافته اى است كه از شهود علت مقوم خود، جدا نمى شود. چون آینه تنها از صورتى خبر مى دهد كه در آن منعكس است و فقط به آن صورت هدایت مى كند، پس هرگاه توجه قوى به هواى نفس باشد، حجاب غلیظ است و هرگاه این توجه ضعیف باشد، حجاب رقیق است .
حضرت رضا علیه السلام در پاسخ كسى كه از محجوب بودن خداوند سبحان پرسید، با اشاره به همین معنا فرمودند: محجوب بودن خداوند نسبت به خلق به سبب گناهان زیاد آنان است ، ولى هیچ چیز از لحظات شب و روز بر خداوند پوشیده نیست ؛ ان الحجاب عن الخلق لكثرة ذنوبهم ، فاءما هو فلا تخفى علیه خافیة فى آناء اللیل و النهار .
راوى پرسید: پس چگونه است كه حس بینایى او را درك نمى كند؟ حضرت فرمودند: به دلیل تفاوتى كه میان خداوند و خلق اوست و خداوند بلند مرتبه تر از آن است كه دیده اى او را بیند یا وهمى او را احاطه كند یا عقلى او را دریابد... ؛ للفرق بینه و بین خلقه الذین تدركه الاءبصار اءو یحیط به وهم اءو یضبطه عقل ... . ⁽⁴⁵⁰⁾
پس حجابى جز گناه نیست و گناهكار تا زمانى كه گناهكار است ، محجوب است و كسى كه گناه كند و به سبب گناه محجوب باشد و در این حال بمیرد، بدون آن كه با انابه حجاب گناه را پاره كند، در پرده اى از عصیان و طغیان به سر مى برد؛ كلا بل ران على قلوبهم ما كانوا یكسبون * كلا انهم عن ربهم یومئذ لمحجوبون * ثم انهم لصالوا الجحیم . ⁽⁴⁵¹⁾

448-همان ، ص 123، ح 11.
449-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 2، كتاب الاحتجاجات ، ص 133، ح 15.
450-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب التوحید، ص 27، ح 27.
451-سوره ى مطفقین ، آیات 14 - 16.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

بر پایه ى این آیه ، هر عملى كه انسان در نهان و آشكار انجام مى دهد، در همان لحظه خداوند و پیامبر و مؤ منان كه بارزترین مصداق آنها عترت طاهره هستند، آن عمل را مى بینند. چنان كه ایشان آیه را بر خود تطبیق كرده اند؛ عمر بن اذینه مى گوید: خدمت حضرت صادق علیه السلام بودم و به ایشان عرض كردم : جانم به فداى شما! مراد از آیه ى و قل اءعملوا فسیرى الله عملكم و رسوله و المؤ منون ⁽⁴³⁷⁾ چه كسانى هستند؟ حضرت صادق علیه السلام فرمودند: ما هستیم ؛ ایانا عنى . ⁽⁴³⁸⁾
همچنین عبدالله بن ابان روغن فروش كه نزد حضرت رضا علیه السلام صاحب منزلتى بوده ، مى گوید: به ایشان عرض كردم : براى من و خانواده ام دعا كنید. حضرت فرمودند مگر چنین نمى كنم ؟ به خدا سوگند! در هر شب و روز اعمال شما بر من عرضه مى شود؛ اءولست اءفعل ؟ والله ان اءعمالكم لتعرض على فى كل یوم و لیلة . عبدالله مى گوید: این سخن را بزرگ پنداشتم ، آنگاه حضرت رضا علیه السلام فرمود: مگر كتاب خداى بزرگ را نخوانده اى : و قل اعملوا.... ⁽⁴³⁹⁾
سپس حضرت افزودند: به خدا سوگند! او كسى كه عمل شما را مى بیند امیر المؤ منین على بن ابى طالب علیه السلام است ؛ اءما تقراء كتاب الله عز و جل : و قل اعملوا... هو والله على بن اءبى طالب علیه السلام . ⁽⁴⁴⁰⁾
گفتنى است : این امر ویژه ى امیر المؤ منین نیست ، بلكه حضرت رضا علیه السلام ایشان را به احترام پدر امامان ذكر كرده اند. از این رو مى فرماید: ... اعمال شما بر من عرضه مى گردد. همین معنا در سخن دیگر حضرت رضا علیه السلام هم آمده است : اعمال نیك و بد بر رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم عرضه مى شود؛ ان الاءعمال تعرض على رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم اءبرارها و فجارها . ⁽⁴⁴¹⁾
همچنین معناى شاهد اعمال بودن نیز همین است كه یكى از شئون ولایت انسان كامل است . قرآن كریم نیز در مواردى به آن اشاره دارد؛ مانند كلا ان كتاب الاءبرار لفى علیین * و ما اءدریك ما علیون * كتاب مرقوم * یشهده المقربون . ⁽⁴⁴²⁾ این آگاهى اختصاصى به اعمال ظاهرى ندارد، بلكه اعتقادات و اوصاف نفسانى را نیز در بر مى گیرد. زیرا خداوند سبحان فرشتگان گرامى و قلم به دست را عهده دار ثبت اعمال و عقاید و اوصاف انسان كرده است و ملائكه نیز آن ها را در صحیفه هاى نورانى و پیراسته از ماده و لوازم آن مى نگارند و خود این صحیفه ها در كتاب هاى دیگرى قرار دارند؛ ان كتاب الاءبرار لفى علیین . ⁽⁴⁴³⁾
سپس علیین را به كتاب مرقوم تفسیر مى كند. پس از این كتاب در كتاب دیگرى است كه برتر از آن است و به آن احاطه دارد. مقربان ، كتاب احاطه كننده را مى نگرند و چیزى از صحیفه ى اعمال آدمیان از مشاهده ى علمى ایشان دور نیست . این فضل خداوند است كه به هر كس بخواهد، عطا مى فرماید.
همچنین مانند روایت حضرت رضا علیه السلام از پدرشان و ایشان از پدرانشان علیهم السلام و آن ها از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم كه فرمودند: پرنده اى در هوا بال نمى گشاید، مگر آن كه ما به آن آگاهیم ؛ قال رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم : ما ینقلب جناح طائر فى الهواء الا و عندنا فیه علیم . ⁽⁴⁴⁴⁾
عبدالله بن جندب ، تفسیر آیه ى : و الله نور السموات و الاءرض ... ⁽⁴⁴⁵⁾ را به صورت كتبى از امام رضا علیه السلام پرسید: حضرت در پاسخ او نوشتند: اما بعد، محمد صلى الله علیه و آله و سلم امین خداوند در میان خلق بود و چون از دنیا رفت ، ما اهل بیت وارثان اوییم . پس ما امناى الاهى در زمین هستیم و به مرگ و میرها، نزول بلاها و انساب عرب و نوزادان اسلام آگاهیم و زمینه سازان و رهبران و سخنگویان گروه هاى گمراه كننده و هدایت گر و شمار آنان را مى دانیم و هر گاه كسى را ببینیم ، او را با حقیقت ایمان یا حقیقت نفاق باز مى شناسیم و اسامى شیعیان و پدران آن ها پیش ما نوشته است .
خداوند از ما و نیز از آنان پیمان گرفته است كه در مسیر حركت ما قدم بگذارند و تا روز قیامت كسى جز ما و شیعیانمان كسى بر روش اسلام نیست ، ما به دامان پیامبرمان چنگ مى زنیم و پیامبرمان پروردگارمان را گرفته است و این دامان نور است و شیعیان ما دامان ما را گرفته اند...: اءما بعد فان محمدا كان اءمین الله فى خلقه ، فلما قبض النبى صلى الله علیه و آله و سلم كنا اءهل البیت ورثته ، فنحن اءمناء الله فى اءرضه ، عندنا علم المنایا و البلایا و اءنساب العرب و مولد الاسلام ، و ما من فئة تضل مائة و تهدى مائة ، الا و نحن نعرف سائقها و قائدها و ناعقها، و انا لنعرف الرجل اذا راءیناه بحقیقة الایمان و حقیقة النفاق ، و ان شیعتنا لمكتوبون باءسمائهم و اءسماء آبائهم ، اءخذ الله علینا و علیهم المیثاق یردون موردنا و یدخلون مدخلنا، لیس على ملة الاسلام غیرنا و غیرهم الى یوم القیامة ، نحن آخذون بحجزة نبینا، و نبینا آخذ بحجزة ربنا، و الحجزة النور، و شیعتنا آخذون بحجرتنا.... ⁽⁴⁴⁶⁾
شاید این نور، همان ستون نورى باشد كه پیش از این از حضرت رضا علیه السلام نقل گردید: خداى بزرگ ما را با روحى پاك و از سوى خودش ‍ یارى مى رساند، روحى كه فرشته نیست و پیش از این با كسى جز رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم نبوده است . این روح با ائمه است و ما را به صلاح و صواب وا مى دارد و این روح ستونى از نور است میان ما و خداى والا؛ ان الله عز و جل قد اءیدنا بروح منه مقدسة مطهرة لیست بملك لم تكن مع اءحد ممن مضى الا مع رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم ، و هى مع الاءئمة منا تسددهم و توفقهم و هو عمود من نور بیننا و بین الله عز و جل .... ⁽⁴⁴⁷⁾
ما در صدد تبیین علم امام علیه السلام به غیب نیستیم . زیرا آن جایگاه خاص و دلیل مخصوص دارد.

437-سوره ى توبه ، آیه ى 105.
438-بحار، ج 23، ص 339، ح 10.
439-سوره توبه ، آیه ى 105.
440-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب التفسیر، ص 339، ح 96.
441-همان ، ح 97.
442-سوره ى مطفقین ، آیات 18 - 21.
443-سوره ى مطفقین ، آیه ى 18.
444-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب الامامة ، ص 246، ح 465.
445-سوره ى نور، آیه ى 35.
446-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 1، كتاب التفسیر، ص 357، ح 153.
447-مسند الامام الرضا علیه السلام ، ج 2، كتاب الاحتجاجات ، ص 133، ح 15.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

از آنجا كه علم شهودى به نفس از علم شهودى به خداوند جدا نیست ؛ خدایى كه بر هر نفس و دستاوردهاى آن و نیز بر همه ى موجودات با همه ى خواص و آثارش ، قیومیت دارد، پس یكى از آثار علم شهودى - گذشته از آثار نیكویى كه پیش از این گفته شد - علم حضورى به مظاهر اسماى الاهى است كه اركان هر چیز در آسمان و زمین را پر كرده است .
هر گاه روح قوى ، و علم شهودى به آن شدید باشد، علم حضورى به قیوم آن خداوند سبحان نیز شدید مى شود، در نتیجه علم به مظاهر اسماى حسناى الاهى نیز قوى و شدید است و عكس این جریان نیز صادق است یعنى اگر روح ضعیف و علم حضورى به آن ضعیف باشد، در نتیجه علم حضورى به قیوم آن و نیز مظاهر اسماى حسناى خداوندى ضعیف مى گردد.
پس شناخت عالم غیب و شهادت و آگاهى یافتن بر سرائر و ضمایر و اطلاع یافتن از گذشته و حال و آینده ، در گرو شناخت خداوند سبحان است كه این شناخت نیز در گرو شناخت شهودى نفس است . بنابراین شناخت نفس ‍ كامل ترین وسیله و بهترین راه براى كسى است كه در صراط مستقیم حركت مى كند و به سوى خداوند سبحان در حال رفتن و شدن است . زیرا همان گونه كه شهود معلول قوام یافته تنها با شهود علت قیم آن شدنى است ، شهود علت قیوم بر هر نفسى با دستاوردهایش و نیز مهیمن بر هر چیزى كه در عالم امكان ظهور یافته است ، از شهود معلول ها و مظاهرش جدا نیست .
نیز همان گونه كه وجود نفس كه نسبت به ذات خود عارف است ، ربط محض و فقر صرف است ، شهودش نیز نسبت به خالق و خود و آثارش غرق در نیاز به خالقش و فانى در علم خداوند سبحان به اشیاست ، بدون آن كه محالى را در پى داشته باشد. زیرا علم انسان كاملى كه نفس خود را بدون هیچ حجابى شناخته و پروردگارش را بدون پرده هاى آشكار و پنهان درك كرده است ، علم امكانى و فقر محض است ؛ چنان كه اصل علمش به خود و خالق خود، فقر محض است . چون علم ذاتى و اصیل و مستقل در هیچ مورد تصور نمى شود، مگر براى وجود محض و علم صرف یعنى خداوند سبحان .
پس كسى كه شناخت شهودى كامل نسبت به نفس خویش داشته باشد و در حد طاقت بشرى پروردگارش را بشناسد، حق اوست كه حقیقت را ببیند، چنان كه پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم از خداوند چنین در خواست كردند: پروردگارا، اشیا را چنان كه هستند، به من بنمایان ؛ رب اءرنى الاءشیاء كما هى . ⁽⁴³⁵⁾ این درخواست پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم نشان مى دهد كه دیدن حقیقت اشیا ناممكن نیست به شرط آن كه انسان شناخت شهودى كامل نسبت به نفس خویش داشته باشد شاهدش این آیه است : و قل اعملوا فسیرى الله عملكم و رسوله و المؤ منون و ستردون الى عالم الغیب و الشهادة فینبئكم بما كنتم تعملون . ⁽⁴³⁶⁾

435-عوالى اللئالى ، ج 4، ص 132.
436-سوره ى توبه ، آیه ى 105.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

شاید از این جهت باشد كه خداوند سبحان مى فرماید: واتل علیهم نباء الذى اتیناه ایاتنا فانسلخ منها فاءتبعه الشیطان فكان من الغاوین * ولو شئنا لرفعناه بها و لكنه اءخلد الى الاءرض و اتبع هویه ⁽⁴³³⁾؛ یعنى پیروى از هواى نفس مانع مشاهده ى جمال خداوند به اوج گرفتن با آیات الاهى شد و سبب رو گردانى او از آیات حق گردید.
این اصلى قرآنى است كه اختصاص به زمان خاصى ندارد، چنان كه امام محمد باقر علیه السلام مى فرماید: این آیه در خصوص بلعم است ، مراد بلعم باعور از بنى اسرائیل است خداوند او را مثالى آورده براى مسلمانى كه هواى نفس خود را بر هدایت الاهى برگزیند؛ الاءصل فى ذلك بلعم ، ضربه الله مثلا لكل مؤ ثر هواه على هدى الله من اءهل القبلة . ⁽⁴³⁴⁾
حاصل آن كه ، ایمان به خدا و روز قیامت و عمل صالحى كه همان فرمانبردارى از وحى است ، دو چیزى هستند ككه از آن ها به كلم طیب بالا رونده به سوى خداوند و بالابرنده ى این كلم طیب یاد مى شود كه هر دو با علم شهودى به نفس تحقق مى یابند. علمى كه درخت طوبایى است و در هر زمان به اذن پروردگارش میوه مى دهد و همین اثر مهم براى آن بس ‍ است .

433-سوره ى اعراف ، آیات 175 - 176.
434-نور الثقلین ، ج 2، ص 102؛ مجمع البیان ، ج 4، ص 769.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی