تبیان، دستیار زندگی

بسم الله الرحمن الرحیم

از آنجا كه ذكر و نسیان مقابل یكدیگرند، پس هنگامى كه نابینایى منشاء انتزاع نسیان شود، بصیرت و بینایى منشاء یاد خداوند نسبت به عبد مى گردد، و از آنجا كه مراد از نابینایى همان نابینایى قلب و مراد از بصیرت همان بینایى قلب است ، پس قلب انسان ذاكر، شاهد و بیناست ، چنان كه قلب انسان غافل و فراموشكار، نابیناست .
پس مدار شهود قلبى همان ذكر خدا و محبت اوست و مدار نابینایى قلبى ، یاد دنیا و دوستى آن است كه با فراموشى خدا و نفس برابرى مى كند. پس ‍ نتیجه ى حیثیت عدمى چون نسیان ، امر عدمى ، یعنى نابینایى و ناشنوایى است و نیز برآیند حیثیت وجودى ، یعنى یاد و ذكر دنیا و محبت و اشتیاق به آن ، امر وجودى ؛ یعنى عذاب روز قیامت است ؛ فذوقوا بما نسیتم لقاء یومكم هذا انا نسیناكم و ذوقوا عذاب الخلد بما كنتم تعملون ⁽⁵¹⁷⁾ و الیوم ننسیكم كما نسیتم لقاء یومكم هذا و ماءویكم النار و ما لكم من ناصرین * ذلكم باءنكم اتخذتم ایات الله هزوا و غرتكم الحیوة الدنیا فالیوم لا یخرجون منها و لا هم یستعتبون . ⁽⁵¹⁸⁾

517-سوره ى سجد، آیه ى 14.
518-سوره ى جاثیه ، آیات 34 - 35.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

 نام پیامبر اسلام, چهار بر در قرآن تکرار شده است. این آیات به شرح زیر می باشند

وَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَآمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَهُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَأَصْلَحَ بَالَهُمْ ﴿۲﴾

و آنان كه ایمان آورده و كارهاى شایسته كرده‏اند و به آنچه بر محمد [ص] نازل آمده گرویده‏اند [كه] آن خود حق [و] از جانب پروردگارشان است [خدا نیز] بدیهایشان را زدود و حال [و روز]شان را بهبود بخشید (۲)

مَّا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِكُمْ وَلَكِن رَّسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِیِّینَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیمًا ﴿۴۰﴾

محمد پدر هیچ یك از مردان شما نیست ولى فرستاده خدا و خاتم پیامبران است و خدا همواره بر هر چیزى داناست (۴۰)

مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاء بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنجِیلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا ﴿۲۹﴾

محمد [ص] پیامبر خداست و كسانى كه با اویند بر كافران سختگیر [و] با همدیگر مهربانند آنان را در ركوع و سجود مى‏بینى فضل و خشنودى خدا را خواستارند علامت [مشخصه] آنان بر اثر سجود در چهره‏هایشان است این صفت ایشان است در تورات و مثل آنها در انجیل چون كشته‏اى است كه جوانه خود برآورد و آن را مایه دهد تا ستبر شود و بر ساقه‏هاى خود بایستد و دهقانان را به شگفت آورد تا از [انبوهى] آنان [خدا] كافران را به خشم دراندازد خدا به كسانى از آنان كه ایمان آورده و كارهاى شایسته كرده‏اند آمرزش و پاداش بزرگى وعده داده‏است (۲۹)

وَمَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَن یَنقَلِبْ عَلَىَ عَقِبَیْهِ فَلَن یَضُرَّ اللّهَ شَیْئًا وَسَیَجْزِی اللّهُ الشَّاكِرِینَ ﴿۱۴۴﴾

و محمد جز فرستاده‏اى كه پیش از او [هم] پیامبرانى [آمده و] گذشتند نیست آیا اگر او بمیرد یا كشته شود از عقیده خود برمى‏گردید و هر كس از عقیده خود بازگردد هرگز هیچ زیانى به خدا نمى‏رساند و به زودى خداوند سپاسگزاران را پاداش مى‏دهد (۱۴۴) 

سوره ۴۷, آیه ۲
  سوره ۳۳, آیه ۴۰
  سوره ۴۸, آیه ۲۹
  سوره ۳, آیه ۱۴۴

منبع:پارس قرآن,جستجوی قرآن,آمار قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

به عقیده ما مسلمین, قرآن سخن و وحی خداوند یکتاست. سخنی است که شنیدنش لرزه بر اندام می آورد. درون آدمی را نرم کرده و ذهن را متوجه ذکر خدا می کند. سخن خداوندی است که صاحب ملکوت آسمانها و زمین است و آگاه و دانا به ریز و درشت خلقت است. این است که ماقرآن را روشنگر و راهنما می دانیم و عقیده داریم که معجزه پیامبر است.

از طرفی هر انسان غیر مسلمانی که بدون تعصب و غرض قرآن را بخواند بر نظم و آهنگ دلنواز آن اذعان دارد. این خود شاهدی بر اعجاز کلامی قرآن است چرا که قرآن وحی بر پیامبری بی سواد بوده است. ولی چنان آهنگ کلامی قرآن زیبا بوده و چنان  معانی آن بر دل می نشسته که اعراب زمان پیابر را مسلمان کرده. اعرابی که خود سخنور بوده اند و شعرای بسیاری داشته اند در برابر نظم و آهنگ کلام خدا سر فرود آورده اند. از طرفی کفاری که تعصب چشمانشان را کور و گوشهایشان را سنگین کرده بود قرآن را نمی پذیرفتند. گاهی به پیامبر تهمت شاعری می زدند و گاهی قرآن را افسانه های پیشین می خواندند.

برای اثبات بطلان ادعای کفار زمان پیامبر و همچنین کسانی که با تعصب و دیده کور به قرآن می نگرند ، خداوند آنها را به آوردن سوره ای مثل سوره های قرآن فرا می خواند. به این موضوع در پنج جای قرآن اشاره شده است:

۱- سوره ۲ آیات ۲۳ و ۲۴
و اگر در آنچه بر بنده خود نازل كرده‏ایم شك دارید پس اگر راست مى‏گویید سوره‏اى مانند آن بیاورید و گواهان خود را غیر خدا فرا خوانید. پس اگر نكردید و هرگز نمى‏توانید كرد از آن آتشى كه سوختش مردمان و سنگها هستند و براى كافران آماده شده بپرهیزید.
۲- سوره ۱۷ آیه ۸۸
بگو اگر انس و جن گرد آیند تا نظیر این قرآن را بیاورند مانند آن را نخواهند آورد هر چند برخى از آنها پشتیبان برخى [دیگر] باشند.
۳- سوره ۱۱ آیات ۱۳ و ۱۴
یا مى‏گویند این [قرآن] را به دروغ ساخته است بگو اگر راست مى‏گویید ده سوره برساخته‏شده مانند آن بیاورید و غیر از خدا هر كه را مى‏توانید فرا خوانید. و اگر آنها دعوت شما را نپذیرفتند بدانید با علم الهی نازل شده و هیچ معبودی جز او نیست آیا با اینحال تسلیم می‏شوید؟
۴- سوره ۱۰ آیات ۳۸ و ۳۹
یا مى‏گویند آن را به دروغ ساخته است بگو اگر راست مى‏گویید سوره‏اى مانند آن بیاورید و هر كه را جز خدا مى‏توانید فرا خوانید.بلكه چیزى را دروغ شمردند كه به علم آن احاطه نداشتند و هنوز تاویل آن برایشان نیامده است كسانى [هم] كه پیش از آنان بودند همین گونه [پیامبرانشان را] تكذیب كردند.
۵- سوره ۵۲ آیات ۳۳ و ۳۴
مى‏گویند آن را بربافته [نه] بلكه باور ندارند. پس اگر راست مى‏گویند سخنى مثل آن بیاورند.

بر طبق این آیات خداوند ناباوران را به آوردن سوره ای شبیه قرآن فرا می خواند. کفار زمان پیامبر با همه سخن وریشان و تسلطشان به زبان عربی نتوانستند این کار را بکنند. آنها که تهمت شاعری به پیامبر می زدند فرصت طلایی به دست آورده بودند تا در زمانی که اسلام نو پا بود و تعداد مسلمین بسیار اندک ، این دین جدید را فقط با آوردن یک سوره به زانو بیاورند ولی نتوانستند. اکنون که قرنها از این فرا خوانی قرآن می گذرد، عده ای از مخالفان قرآن که نه تنها نظم و زیبایی ظاهری قرآن را درک تکرده اند بلکه مفهوم و معنی قرآن را نیز متوجه نمی شوند، ادعا می کنند که تقلید از قرآن و نوشتن سوره ای مثل  سوره های قرآن کاری ساده است. بعضیها پا را فراتر گذاشته و اشعار حافظ و فردوسی و شاعران دیگر را برتر از قرآن می دانند. این عده خود درک نمی کنند که سخنور و شاعر برجسته ای چون حافظ خود به اعجاز قرآن اذعان داشته چرا که شعر میسروده و تفاوت شعر خود با قرآن را درک می کرده. قرآن برای این موضوع مثال عصای موسی را می آورد. وقتی که موسی عصای خود را به اذن خداوند تبدیل به مار کرد ، فرعون که احاطه علمی نداشت و تعصب چشمانش را کور کرده بود معجزه موسی را نمی پذیرفت در حالیکه جادوگران او که فرعون برای مبارزه با موسی فرا خوانده بود ، ضعف و محدودیت خود را درک می کردند  و با دیدن معجزه موسی ایمان آوردند. چرا که آنها بر خلاف فرعون می دیدند که کار موسی از عهده یک انسان خارج است و تنها یک قدرت مافوق طبیعی و برتر از عهده آن بر می آید.

در اینجا برای نشان دادن پوچی ادعای این افراد تصمیم گرفتم که از دید یک غیر مسلمان ولی بدون تعصب به این موضوع نگاه کنم. ببینم بدون در نظر گرفتن اعتقاداتم به عنوان یک مسلمان آیا می توانم سوره ای مانند سوره های قرآن بنویسم یا نه. اگر در انتها اذعان کردم که اینکار نه تنها از عهده من بلکه از عهده هیچ انسانی بر نمی آید خط بطلانی می کشم بر ادعای مخالفین متعصب قرآن.
برای اینکار به کوتاهترین سوره قرآن توجه کردم. سوره کوثر کوتاهترین سوره قرآن است که تنها ده کلمه دارد:

إِنَّا أَعْطَیْنَاكَ الْكَوْثَرَ : ما تو را [چشمه] كوثر و فراوانی تعمت دادیم
فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ :  پس براى پروردگارت نماز گزار و قربانى كن
إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ : دشمنت‏ خودبى‏تبار و دست کوتاه از آینده خواهد بود

با خواندن این سوره متوجه می شویم که این سوره به صورت نظم است. پس اگر قرار باشد سوره ای مانند این بیاوریم باید به صورت نظم باشد. از طرفی کلمات نظم به دقت انتخاب شده اند. کوثر و انهر و ابتر هر سه چهار حرف دارند که نوشتن نظمی مثل آن را مشکل می کنند. در قدم بعد به دنبال این سه لغت در قرآن گشتم. متوجه شدم که این سه لغت تنها و تنها یکبار و آنهم در این سوره آمده اند. این یعنی اگر قرآن ساخته سخنان پیامبر می بود او باید با لغاتی که نه قبل و نه بعد از آن استفاده می کند شعر بگوید. این نوشتن سوره ای مثل این را بسیار مشکل می کند. ما شاید بتوانیم از سخن دیگران تقلید کنیم ولی اگر لازم بود که با لغاتی که هرگز استفاده نکرده ایم نظم بگوییم کار بسیار مشکلی می داشتیم. تا اینجا من فقط به نظم ظاهری قرآن نگاه کرده ام  و فعلا بسیار تحت تاثیر قرار گرفته ام.

در مرحله بعد به معنی و مفهوم سوره نگاه کردم. این تیر خلاصی بود برای من که ایمان بیاورم نه  تنها من بلکه هیچ انسان دیگری نمی تواند شبیه این سوره بیاورد. آیات پیشگویی هستند در مورد مخالفان پیامبر که در زمان پیامبر به حقیقت پیوست. پیامبر به اوج اقتدار رسید و خداوند نعمتش را بر او کامل کرد و دشمنانش همه کوتاه دست ماندند. هیچ انسانی هرگز نخواهد توانست آینده را پیشگویی کند. اگر اعراب زمان پیامبر در برابرنظم و آهنگ سوره کو ثر سر تسلیم فرد آوردند اکنون ما باید سر تعظیم بر مفهوم آن نیز فرود بیاوریم. این یعنی ما با درک اندکی که از قرآن داریم اگر بدون تعصب به کوچکترین سوره قرآن بنگریم اذعان می کنیم که این سوره سخن قدرتی است که دانای نهان و غیب است. خداند در قرآن می فرماید:

و كلیدهاى غیب تنها نزد اوست جز او [كسى] آن را نمى‏داند و آنچه در خشكى و دریاست مى‏داند و هیچ برگى فرو نمى‏افتد مگر [اینكه] آن را مى‏داند و هیچ دانه‏اى در تاریكیهاى زمین و هیچ تر و خشكى نیست مگر اینكه در كتابى روشن [ثبت] است.

سوره های دیگر هر کدام داستانی دگر دارند و عظمتی دگر. ما با دانش اندکمان تنها در حد و اندازه فهممان می توایم از قرآن استفاده کنیم و با توصل به خدا قرآن را راهنمای مسیرمان قرار دهیم.

منبع:پارس قرآن,جستجوی قرآن,مقالات

بسم الله الرحمن الرحیم

وَتَفَقَّدَ الطَّیْرَ فَقَالَ مَا لِیَ لَا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كَانَ مِنَ الْغَائِبِینَ
و جویاى [حال] پرندگان شد و گفت مرا چه شده است كه هدهد را نمى‏بینم یا شاید از غایبان است

منبع:پارس قرآن,جستجوی قرآن

قسمتی از آیه ۲۰ سوره الأعراف نوشته شده روی پوست که از قرن اول هجری به جا مانده است

منبع:پارس قرآن,جستجوی قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

فاصله میان دو دریا

سوره النمل, آیات ۶۰ و ۶۱
[آیا آنچه شریك مى‏پندارند بهتر است] یا آن كس كه آسمانها و زمین را خلق كرد و براى شما آبى از آسمان فرود آورد پس به وسیله آن باغهاى بهجت‏انگیز رویانیدیم كار شما نبود كه درختانش را برویانید آیا معبودى با خداست [نه] بلكه آنان قومى منحرفند.
[آیا شریكانى كه مى‏پندارند بهتر است] یا آن كس كه زمین را قرارگاهى ساخت و در آن رودها پدید آورد و براى آن كوه‏ها را [مانند لنگر] قرار داد و میان دو دریا برزخى گذاشت آیا معبودى با خداست [نه] بلكه بیشترشان نمى‏دانند

منبع:پارس قرآن,جستجوی قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

جوانه

 منبع:پارس قرآن,جستجوی قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

چون نسیان امرى عدمى است ، پس منشاء آن نیز باید چنین باشد. زیرا امر عدمى از متن وجودى به لحاظ وجودى بودنش ، گرفته نمى شود، در صورتى كه هم امر معدوم از امر موجود انتزاع شود، باید از جهت عدمى آن یعنى خوددارى كردن از فیض خاص و نفرستادن آن گرفته شود.
پس هنگامى كه خداوند از فیض خاص خود امساك مى كند و فیض خود را به جانب كسى نمى فرستد كه از ذكر او رو گردانده ، خواستار زندگى دنیاست - با فرض این كه تنها فیاض خداوند است - از این رو انسان غافل و فراموشكار و بى توجه به یاد خداوند، فاقد كمال وجودى است و قرآن مى گوید كه نداشتن این كمال وجودى همان نابینایى از مشاهده ى حق است ؛ و من اءعرض عن ذكرى فان له معیشة ضنكا و نحشره یوم القیمة اءعمى * قال رب لم حشرتنى اءعمى و قد كنت بصیرا * قال كذلك اءتتك ایاتنا فنسیتها و كذلك الیوم تنسى . ⁽⁵¹⁶⁾
بر پایه ى ظهور آیه ، كسى از یاد خدا روى برگرداند، نابینا و فراموش شده ى خداست و اگر خداوند از او یادى كند. بینا مى گردد. پس فراموش شده ى خدا نابیناست و یاد شده ى خدا بینایى شاهد است ؛ چنان كه اعراض كننده از دنیا و ذاكر خدا، مورد یاد و ذكر خداوند واقع مى شود.

516-سوره ى طه ، آیات 124 - 126.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

پیش از این وعده دادیم كه حجاب اصیل و راه نجات و رستگارى از این حجاب را بیان كنیم . پس باید به وعده وفا شود. از این رو مى گوییم : محبت دنیا كه سرآمد همه ى گناهان است ، همان حجاب از یاد خداوند و پرده اى از شناخت و شهود نفس است ، به گونه اى كه دوستى دنیا با ذكر خداوند جمع نمى شوند، چنان كه دوستى دنیا با شناخت خداوند نیز جمع شدنى نیست ؛ فاءعرض عن من تولى عن ذكرنا و لم یرد الا الحیوة الدنیا * ذلك مبلغهم من العلم ان ربك هو اءعلم بمن ضل عن سبیله و هو اءعلم بمن اهتدى . ⁽⁵¹²⁾ زیرا آیه دال بر آن است كه دنیا خواهى حجابى براى یاد خداوند است . پس دنیا مصداق غفلت و طالب آن غافلى است كه اهل ذكر نیست و خواستن دنیا با غفلت از یاد خداوند مساوى است . پس هر كس ‍ دنیا را بخواهد، از خداوند غافل شده ، او را فراموش مى كند و هر كه خداوند را فراموش كند، خداوند او را به فراموشى نفس خویش دچار مى سازد؛ ... نسوا الله فاءنسیهم اءنفسهم اءولئك هم الفاسقون . ⁽⁵¹³⁾
بنابراین ، هر كس زندگى دنیا را بخواهد، از نفس خود غافل شده ، آن را فراموش كرده است و همچنین هر كس خدا را فراموش كند، خدا نیز او را فراموش مى كند - خداوند از غفلت و سهو منزه است - چنان كه خداوند فرمود: ... نسوا الله فنسیهم ان المنافقون هم الفاسقون ⁽⁵¹⁴⁾، و كسى كه هیچ ذره اى در آسمان و زمین از قلمرو علمش پنهان نیست ، دچار نسیان نمى شود؛ ... و ما كان ربك نسیا ⁽⁵¹⁵⁾. پس آن فراموشى كه به خداوند نسبت داده مى شود، باید از مرتبه ى فعل او انتزاع شده باشد و بر گرفته از ذات یا صفت ذاتى او نباشد.

512-سوره ى نجم ، آیات 29 - 30.
513-سوره ى حشر، آیه ى 19.
514-سوره ى توبه ، آیه ى 67.
515-سوره ى مریم ، آیه ى 64.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

در مباحث پیشین گذشت كه خداوند نورى است كه ذاتا حجابى ندارد و عرضا نیز هیچ پوششى او را در بر نمى گیرد و نفس انسانى هم موجود مجردى است كه ذاتا حجابى ندارد، اما به صورت عرضى پرده اى آن را مى پوشاند و نیز شهود نفس در گرو شهود خداست ، چنان كه وجود او نیز در گرو وجود خداى متعالى است و در شهود حق سبب شهود اسماى حسنا و مظاهر بلند مرتبه اوست و آنچه مانع شهود است ، از آنجا كه عرضى است ، زوال پذیر است و این زوال در روز ظهور كامل حق صورت مى گیرد؛ روزى كه در آن جایى براى تردید و حجاب نیست ؛ یومئذ یوفیهم الله دینهم الحق و یعلمون اءن الله هو الحق المبین . ⁽⁵¹¹⁾
همچنین شهود حقایق خارجى براى انسان میسر است ؛ انسانى كه نفس ‍ خود را مى بیند و از آن غافل نمى شود و این امر اختصاصى به پیامبران هم ندارد. زیرا نبوت موهبت خاصى است كه به دیگران عطا نمى شود و رسالت عطیه ى مخصوصى است كه به سایر مردم نمى رسد، چون عهدى الاهى است و خداوند خود بهتر مى داند كه رسالت خود را در كجا قرار دهد.
افزون بر آن كه ، رسالت از جهت زمان و پایان ، محدود و منقطع است ، در حالى كه شریعت حضرت خاتم صلى الله علیه و آله و سلم هم چنان پایدار است ؛ اما ولایت موهبت عامى است كه زمان آن تمام نمى شود و شمار آن نیز محدود نیست . چون خداوند سبحان ولى است و این اسم ولى در هر نسل و عصر و مصرى مظهرى دارد و نیز كامل ترین و درست ترین راه ، شناخت شهودى نفس است ، و كسى كه به بیراهه رود، در زمین سرگردان مى شود و كسى كه بدون كژى سلوك كند، گمراه و حیران نمى گردد و آن حجابى كه مانع شهود نفس است و قطعا از شهود رب نیز باز مى دارد، تنها و تنها گناه است و چیز دیگرى نیست .

511-سوره ى نور، آیه ى 25.

منبع:کتاب قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام

مولف:آیت الله جوادی آملی