بدون تردید، نهضتی که سیدالشهدا(ع) با تقدیم خون پاک خویش، اهل بیت و یاران باوفایش به پا کرد، نهضتی جاودانه خواهد بود که در طول تاریخ تا روز قیامت استمرار خواهد یافت. با وجود این، برای زنده نگه‌داشتن این نهضت عظیم، راه‌هایی وجود دارد. نوشتار حاضر با تأکید بر دیدگاه‌های حضرت آیت‌الله جوادی آملی در این خصوص، متکفل بررسی آنهاست.
اهتمام به زیارت اربعین
اولین راه زنده نگه‌داشتن نهضت سیدالشهدا(ع)، اهتمام به زیارت اربعین است. امام حسن عسكری(ع) فرمودند: «نشانههای مؤمن و شیعه، پنج چیز است: اقامه نماز 51 ركعت، زیارت اربعین حسینی، انگشتر در دست راست‌كردن، سجده بر خاك و بلند گفتن بسم‌الله الرحمن الرحیم.» (تهذیب، جلد 6، ص 52)
مراد از نماز 51 ركعت، همان 17 ركعت نماز واجب روزانه به اضافه نمازهای نافله است كه جبرانكننده نقص و ضعف نمازهای واجب است؛ بویژه اقامه نماز شب در سحر كه بسیار مفید است. نماز 51 ركعت به شكل مذكور از مختصات شیعیان و ارمغان معراج رسول‌خدا(ص) است. شاید سر ستودن نماز به وصف معراج مؤمن این باشد كه دستورش از معراج آمده است و نیز انسان را به معراج میبرد.
موارد دیگری نیز كه در روایت یاد شده، همگی از مختصات شیعیان است؛ زیرا فقط شیعه است كه سجده بر خاك دارد و نیز غیرشیعه است كه یا بسم‌الله الرحمن الرحیم را نمیگویند یا آهسته تلفظ میكنند. همچنین شیعه است كه انگشتر به دست راست كردن و نیز زیارت اربعین حسینی را مستحب می‌داند.
مراد از زیارت اربعین، زیارت چهل مؤمن نیست؛ زیرا این مسأله اختصاص به شیعه ندارد و نیز «الف و لام» در كلمه «الاربعین» نشان می‌دهد مقصود امام عسكری(ع) اربعین معروف و معهود نزد مردم است؛ خلاف كلمه «اربعین» در بسیاری از روایات كه بدون «الف و لام» آمده است؛ مانند این روایت امام صادق(ع): «من حفظ من أحادیثنا أربعین حدیثاً بعثه الله یوم القیامه عالماً فقیهاً.» (کافی، ج 1، ص 49)
اهمیت زیارت اربعین، تنها به این نیست كه از نشانههای ایمان است، بلكه طبق این روایت در ردیف نمازهای واجب و مستحب قرار گرفته است. برپایه این روایت، همان‌گونه كه نماز ستون دین و شریعت است، زیارت اربعین و حادثه كربلا نیز ستون ولایت است.
به دیگر سخن، براساس فرموده رسول‌خدا(ص) عصاره رسالت نبوی(ص) قرآن و عترت است؛ «انى تارك فیكم الثقلین... كتاب‌الله و... عترتى اهل بیتى».(بحارالانوار، ج 89، ص13)عصاره كتاب الهی كه دین خداست، ستونی دارد كه نماز است و عصاره عترت نیز ستونش زیارت اربعین است كه این دو ستون در روایت امام عسكری(ع) در كنار هم ذكر شده است؛ اما مهم آن است كه دریابیم نماز و زیارت اربعین انسان را چگونه متدین میكنند.
هدف اساسی سالار شهیدان نیز تعلیم و تزكیه مردم بوده است و در این راه، هم از طریق بیان و بنان اقدام كرد و هم از راه بذل خون جگر كه جمع میان این راه‌ها از ویژگیهای ممتاز آن حضرت(ع) است.
خلاصه آن كه رسالت رسول‌اكرم (ص) تعلیم كتاب و حكمت از یك‌سو و تزكیه نفوس مردم از سوی دیگر بود تا هم جاهلان را عالم نماید و هم گمراهان را هدایت كند و در نتیجه، جهل علمی و جهالت عملی را از جامعه جدا سازد. همین دو هدف در متن زیارت اربعین سالار شهیدان(ع) تعبیه شد؛ چنانكه منشأ ددمنشی منكران رسالت و دشمنان نبوت، حب دنیا و شیدایی زرق و برق آن بود و عامل مهم توحش منكران ولایت و دشمنان امامت نیز همان دلباختگی به دنیا بود كه در بخشی از زیارت اربعین به آن اشارت رفته است: «و تَغطْرَس و تَرَدی فى هوا.»
گریه بر امام حسین(ع)
دومین راه زنده نگه داشتن نهضت امام حسین(ع)، گریه بر وی است. براساس نقلی معروف از حضرت سكینه(س) بالای بدن مطهر امام حسین(ع)، ایشان به این اصل كلی سفارش كردند كه هر حادثه تلخی پیشامد كرد، آن را بهانه كنید و برای من اشك بریزید: «أو سمعتم بغریب أو شهید فاندبونى؛ هرگاه داستان غریب یا شهیدی را شنیدید، برای مظلومیت من گریه كنید» (مستدرک الوسائل، ج 17، ص 26)؛ زیرا اگر امام حسین(ع) به خلافت میرسید، دیگر غریب یا شهیدی وجود نداشت.
بنابراین، اصل كلی این است كه هر حادثه تلخ و ناگواری را باید بهانه كرد و برای سالار شهیدان اشك ریخت؛ نه آن‌كه افراد داغدیده برای تسكین عواطف و احساسات خود آن حضرت(ع) را بهانه كنند و برای التیام زخم خویش اشك بریزند و ندبه نمایند و بین این دو گونه عزاداری فرق وافر است زیرا محصول یكی تعزیت برای حضرت امام حسین(ع) است و نتیجه دیگری تسلیت برای خود؛ هر چند ممكن است بهانه قرار دادن واقعه جانسوز كربلا هم بیاثر نباشد.
وجود مبارك سیدالشهدا(ع) فرمودند: «انا قتیل العبره» (بحارالانوار، ج 44، ص 280)؛ یعنی من كه به هدف اِحیای حق و نابودی باطل كشته شدم، باید عَبَرات داشته باشم؛ به به گزارش فرهنگ نیوز : طوری كه چشمان علاقه‌مندان به سالار شهیدان پر از اشك شود و آن اشك فراوان از شبكه چشم خارج گردد و به صورت انسان عبور كند تا عَبَرات بشود.
این سنت حسنه، آثار فراوانی دارد، از جمله این كه محبت اهل‌بیت(ع) در قلب شیعیان حضور پیدا می‌كند؛ آن‌گاه دوست امامان معصوم(س) هرگز فكر و راه و روش آنان را رها نمیكند؛ زیرا رهبری جوارح به دست و دل است و زمامداری قلب را محبت به عهده می‌گیرد و دلِ دوستان حسین بنعلی(ع) جوارح را به صَوْب صراط مستقیم رهنمود می‌شود.
گرفتن خونبهای امام حسین(ع)
سومین راه زنده نگه داشتن نهضت سیدالشهدا(ع)، گرفتن خونبهای امام(ع) است. به باور آیت‌الله جوادی آملی، وظیفه شیعه این است كه عالم و عادل شود؛ یعنی خوبیها را بشناسد و به آنها عمل كند و دستورهای دینی را نصبالعین خود قرار دهد و با دشمنان دین بستیزد. در ایام سوگواری سالار شهیدان، دستور داده شده كه شیعیان در دیدار یكدیگر، دو جمله را بگویند: یكی جمله «اعظم الله اُجورنا و اُجوركم بمصابنا بالحسین(ع)» و دیگری عبارت «و جعلنا و ایاكم من الطالبین بثاره مع ولیه المهدی من آل محمد(ع)» (مفاتیح الجنان)
معنای جمله اول این است كه خدایا ما را در شمار عزاداران واقعی امام حسین(ع) به حساب آور كه اجر این مصیبت در نامه اعمال ما نیز ثبت و ضبط شود. معنای جمله دوم این است كه ما را جزو ادامهدهندگان راه آن حضرت(ع) قرار بده. «الطالبین بثاره»، یعنی توفیق گرفتن خونبهای آن حضرت(ع) را به ما عطا كن و این جزو شعارهای رسمی شیعه است.
در زیارت عاشورا به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بویژه به سالار شهیدان عرض می‌كنیم: با آنان كه تو با آنها اهل سازش بودی، سازش می‌كنیم و كسانی را كه با آنان در جنگ بودی، ما نیز با آنها در جنگیم؛ «انى سلم لمن سالمكم و حرب لمن حاربكم» (همان).
بنابراین، گریه برای سالار شهیدان ثواب فراوان دارد؛ ولی بخشی از برنامه امت اسلامی است. قسمت مهمتر رسالت امت، مسلح شدن و به جنگ دشمنان دین رفتن است كه احیانا شهادت، اسارت و جراحت را به همراه دارد. امروزه كه دشمن با تكنولوژی ماهواره و با قلم در صدد ضربه زدن به نظام اسلامی و مسلمانان است، باید دشمن و دشمنی را شناسایی كرد و با حكمت، موعظه حَسَن و جدال احسن تهاجمهای فرهنگی وی را دفع نمود و از كیان اسلام دفاع كرد و اگر اجتهاد فرهنگی اثر نكرد، چارهای جز جهاد نظامی همراه با روش سیاسی نیست.
بنابراین، وظیفه پیروان سالار شهیدان این است كه همراه گریه بر آن حضرت، دشمن خارجی و داخلی را بشناسند و با سلاح و صَلاح مناسب به جنگ او بروند و او را از پای درآورند.
منبع: کتاب شكوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی اثر حکیم متأله حضرت آیت‌الله جوادی آملی.
