تبیان، دستیار زندگی

شما نسل جوان حوزه‏هاى روحانیت باید زنده باشید، و امر خدا را زنده نگهدارید.

شما نسل جوانید؛ فكرتان را رشد و تكامل دهید. افكارى را كه همه در اطراف حقایق و دقایق علوم دور مى‏زند كنار بگذارید؛ چون این ریزبینیها بسیارى از ما را از انجام مسئولیتهاى خطیرمان دور نگهداشته است. به داد اسلام برسید، و مسلمانان را از خطر نجات دهید. اسلام را دارند از بین مى‏برند. به اسم احكام اسلام به اسم رسول اكرم (ص) اسلام را نابود مى‏كنند. مبلغین همه جوره داخلى و خارجى، چه آنهایى كه تبعه استعمارند و چه مبلغین داخلى و بومى آنها، به تمام دهات و بخشهاى ایران رفته‏اند؛ و بچه‏ها و نوجوانان ما را، آنهایى را كه به درد اسلام مى‏خورند، منحرف مى‏كنند. به داد آنها برسید.

شما موظفید آنچه را تفقه كرده‏اید بین مردم منتشر كنید؛ و مردم را با مسائلى كه یاد گرفته‏اید آشنا سازید. آن همه تعریف و تمجیدى كه در اخبار از اهل علم و فقیه آمده «1» براى همین است كه احكام و عقاید و نظامات اسلام را معرفى مى‏كند و سنت رسول اكرم (ص) را به مردم مى‏آموزد. شما باید به تبلیغات و تعلیمات در جهت معرفى و بسط اسلام همت بگمارید.

ما موظفیم ابهامى را كه نسبت به اسلام به وجود آورده‏اند برطرف سازیم. تا این ابهام را از اذهان نزداییم، هیچ كارى نمى‏توانیم انجام بدهیم. ما باید خود و نسل آینده را وادار كنیم؛ و به آنها سفارش كنیم كه نسل آتیه خویش را نیز مأمور كنند این ابهامى را كه بر اثر تبلیغات سوء چند صد ساله نسبت به اسلام در اذهان حتى بسیارى از تحصیلكرده‏هاى ما، پیدا شده رفع كنند؛ جهان‏بینى و نظامات اجتماعى اسلام را معرفى كنند. حكومت اسلامى را معرفى نمایند تا مردم بدانند اسلام چیست و قوانین آن چگونه است. امروز حوزه قم، حوزه مشهد، و حوزه‏هاى دیگر موظفند كه اسلام را ارائه بدهند و این مكتب را عرضه كنند. مردم اسلام را نمى‏شناسند. شما باید خودتان را، اسلامتان را، نمونه‏هاى رهبرى و حكومت اسلامى را، به مردم دنیا معرفى كنید. مخصوصاً به گروه دانشگاهى و طبقه تحصیلكرده. دانشجویان چشمشان باز است. شما مطمئن باشید اگر این مكتب را عرضه نمایید و حكومت اسلامى را چنانكه هست به دانشگاهها معرفى كنید، دانشجویان از آن استقبال خواهند كرد. دانشجویان با استبداد مخالفند؛ با حكومتهاى دست نشانده و استعمارى مخالفند؛ با قلدرى و غارت اموال عمومى مخالفند؛ با حرامخورى و دروغپردازى مخالفند. با اسلامى كه طرز حكومت اجتماعى و تعالیم دارد، هیچ دانشگاه و دانشجویى مخالفت ندارد. اینها دستشان به طرف حوزه نجف دراز است كه براى ما فكرى بكنید. آیا باید بنشینیم تا آنها ما را امر به معروف كنند و به انجام وظیفه دعوت نمایند؟ جوانان از اروپا ما را امر به معروف كنند كه ما حوزه اسلامى تشكیل داده‏ایم شما به ما كمك كنید!

وظیفه ماست كه این مطالب را تذكر بدهیم؛ طرز حكومت اسلامى و روش زمامداران اسلام را در صدر اسلام بیان كنیم؛ بگوییم كه دار الإماره و دكة القضاى (وزارت دادگسترى) او [حضرت على (ع)] در گوشه مسجد قرار داشت، و دامنه حكومتش تا انتهاى ایران و مصر و حجاز و یمن گسترش داشت. متأسفانه وقتى حكومت به طبقات بعدى رسید، طرز حكومت تبدیل به سلطنت و بدتر از سلطنت شد. باید این مطالب را به مردم رسانید و آنان را رشد فكرى و سیاسى داد. باید گفت كه چگونه حكومتى مى‏خواهیم؛ و زمامدار و متصدیان امور حكومتى ما باید چگونه باشند، و چه رفتار و سیاستى را پیش گیرند. زمامدار جامعه اسلامى كسى است كه با برادرش، عقیل، چنان رفتار مى‏كند «1» تا هر گز درخواست تبعیض اقتصادى و اضافه كمك از بیت المال نكند. دخترش را كه از بیت المال عاریه مضمونه گرفته، بازخواست مى‏كند، و مى‏فرماید اگر عاریه مضمونه نبود، تو اولین هاشمیه‏اى بودى كه دستت قطع مى‏شد «2»! ما چنین حاكم و زمامدارى مى‏خواهیم. زمامدارى كه مجرى قانون باشد؛ نه مجرى هوسها و تمایلات خویش؛ افراد مردم را در برابر قانون مساوى بداند، و آنها را داراى وظایف و حقوق اساسى متساوى؛ بین افراد امتیاز و تبعیض قائل نشود؛ خاندان خود و دیگرى را به یك نظر نگاه كند؛ اگر پسرش دزدى كرد، دستش را قطع كند؛ برادر و خواهرش هروئین فروشى كردند، آنها را اعدام كند؛ نه اینكه عده‏اى را براى ده گرم هروئین بكشند، و كسان آنها باند هروئین داشته باشند و خروارها هروئین وارد كنند!

اجتماعات در خدمت تبلیغات و تعلیمات‏

بسیارى از احكام عبادى اسلام منشأ خدمات اجتماعى و سیاسى است. عبادتهاى اسلامى اصولًا توأم با سیاست و تدبیر جامعه است. مثلًا نماز جماعت و اجتماع حج و جمعه در عین معنویت و آثار اخلاقى و اعتقادى، حائز آثار سیاسى است. اسلام این گونه اجتماعات را فراهم كرده تا از آنها استفاده دینى بشود؛ عواطف برادرى و همكارى افراد تقویت شود؛ رشد فكرى بیشترى پیدا كنند؛ براى مشكلات سیاسى و اجتماعى خود راه‏حلهایى بیابند؛ و به دنبال آن به جهاد و كوشش دسته جمعى بپردازند. در كشورهاى غیر اسلامى، یا حكومتهاى غیر اسلامى در كشورهاى اسلامى، هرگاه بخواهند چنین اجتماعاتى فراهم آورند، مجبورند میلیونها از ثروت و بودجه مملكت را صرف كنند.

تازه اجتماعات آنها بى‏صفا و ظاهرى و عارى از آثار خیر است. اسلام ترتیباتى داده كه هر كس خودش آرزو مى‏كند به حج برود، و راه افتاده به حج مى‏رود. خودش با اشتیاق به نماز جماعت مى‏رود. باید از این اجتماعات به منظور تبلیغات و تعلیمات دینى و توسعه نهضت اعتقادى و سیاسى اسلامى استفاده كنیم. بعضى به این فكرها نیستند، و بیش از اینكه «و لا الضالین» را خوب ادا كنند فكرى ندارند. حج كه مى‏روند، به جاى اینكه با برادران مسلمان خود تفاهم كنند، عقاید و احكام اسلام را نشر دهند و براى مصایب و مشكلات عمومى مسلمانان چاره‏اى بیندیشند، و مثلًا براى آزاد كردن فلسطین كه وطن اسلام است اشتراك مساعى كنند، به اختلافات دامن‏مى‏زنند! در حالى كه مسلمین صدر اسلام با اجتماع حج و با جماعت جمعه كارهاى مهم انجام مى‏دادند.

در خطبه روز «جمعه» این طور نبود كه فقط یك سوره و دعایى بخوانند و چند كلمه‏اى بگویند؛ با خطبه‏هاى جمعه بسیج سپاه مى‏شد، و از مسجد به میدان جنگ مى‏رفتند. و كسى كه از مسجد به میدان جنگ برود، فقط از خدا مى‏ترسد و بس؛ و از كشته شدن و فقر و آوارگى نمى‏ترسد. و چنین سپاهى سپاه فاتح و پیروز است. هرگاه خطبه‏هایى را كه راجع به جمعه است و خطبه‏هاى حضرت امیر (ع) را ملاحظه كنید «1»، مى‏بینید كه بنا بر این بوده كه مردم را به راه بیندازند و به حركت درآورند و به مبارزه برانگیزند؛ براى اسلام فدایى و مجاهد بسازند؛ و گرفتاریهاى مردم دنیا را برطرف كنند. اگر هر روز جمعه مجتمع مى‏شدند، و مشكلات عمومى مسلمانان را به یاد مى‏آوردند و رفع مى‏كردند، یا تصمیم به رفع آن مى‏گرفتند، كار به اینجا نمى‏كشید. امروز باید با جدیت این اجتماعات را ترتیب دهیم، و از آن براى تبلیغات و تعلیمات استفاده كنیم. به این ترتیب، نهضت اعتقادى و سیاسى اسلام وسعت پیدا مى‏كند و اوج مى‏گیرد.

عاشورایى به وجود آورید

اسلام را عرضه بدارید. و در عرضه آن به مردم نظیر عاشورا به وجود بیاورید. چطور عاشورا را محكم نگهداشته و نگذاشته‏ایم از دست برود، چگونه هنوز مردم براى عاشورا سینه مى‏زنند و اجتماع مى‏كنند. (سلام بر مؤسس آن) شما هم امروز كارى كنید كه راجع به حكومت موجى به وجود آید؛ اجتماعات برپا گردد؛ روضه خوان و منبرى پیدا كند؛ و در ذهن مردم مطرح بماند. اگر اسلام را معرفى نمایید و جهان‏بینى (عقاید) و اصول و احكام و نظام اجتماعى اسلام را به مردم بشناسانید، با اشتیاق كامل از آن استقبال مى‏كنند. خدا مى‏داند كه خواستاران آن بسیارند. من تجربه كرده‏ام، وقتى كلمه‏اى القا مى‏شد، موجى در مردم ایجاد مى‏گردید. براى اینكه مردم همگى از این وضع ناراحت و ناراضى هستند. زیر سرنیزه و خفقان نمى‏توانند حرفى بزنند. كسى را مى‏خواهند كه بایستد و با شجاعت صحبت كند. اینك شما فرزندان دلیر اسلام مردانه بایستید و براى مردم نطق كنید. حقایق را به زبان ساده براى توده‏هاى مردم بیان كنید؛ و آنان را به شور و حركت درآورید. از مردم كوچه و بازار، از همین كارگران و دهقانان پاكدل و دانشجویان بیدار مجاهد بسازید. همه مردم مجاهد خواهند شد. از همه اصناف جامعه آماده‏اند كه براى آزادى و استقلال و سعادت ملت مبارزه كنند. مبارزه براى آزادى و سعادت احتیاج به دین دارد. اسلام را كه مكتب جهاد و دین مبارزه است در اختیار مردم قرار دهید تا عقاید و اخلاق خودشان را از روى آن تصحیح كنند، و به صورت یك نیروى مجاهد، دستگاه سیاسى جائر و استعمارى را سرنگون كرده، حكومت اسلامى را برقرار سازند.

فقهایى «حصن اسلام» هستند كه معرف عقاید و نظامات اسلام و مدافع و حافظ آن باشند؛ و این تعریف و دفاع و حفاظت را با نطقهاى پر شور و بیداركننده و رهبرى مردم ثابت كنند. در این صورت است كه اگر بعد از 120 سال درگذشتند، مردم احساس خواهند كرد كه مصیبتى بر اسلام وارد و خلئى ایجاد شده است، و به تعبیر روایت ثُلِمَ فِى الْاسْلامِ ثُلْمة لا یسدُّها شَیْ‏ءٌ. اینكه مى‏فرماید فقیه مؤمن اگر بمیرد، ثُلِمَ فىِ الْاسْلام، خلئى جبران ناپذیر در جامعه اسلام به وجود مى‏آید، مردن بنده است كه در خانه نشسته‏ام و كارى جز مطالعه ندارم؟ از رفتن من چه خلئى در جامعه اسلام ایجاد مى‏شود؟ اسلام وقتى امام حسین (ع) را از دست مى‏دهد، ثُلم فیه ثلمة، خلئى جبران ناپذیر در آن به وجود مى‏آید.

كسانى كه حافظ عقاید و قوانین و نظام اجتماعى اسلام هستند، مانند «خواجه نصیر» «1» و «علامه» «2» كه خدمت شایان و نمایانى كرده‏اند، اگر بمیرند خلئى به وجود مى‏آید. اما من و جنابعالى براى اسلام چه كرده‏ایم كه اگر مردیم مصداق این روایت باشد؟ هزار نفر از ما بمیرد، هیچ خبرى نمى‏شود! ما یا فقیه نیستیم حق فقه، یعنى آن طور كه باید بود؛ و یا مؤمن نیستیم حق ایمان.

مقاومت در مبارزه‏اى طولانى‏

هیچ عاقلى انتظار ندارد كه تبلیغات و تعلیمات ما بزودى به تشكیل حكومت اسلامى منتهى شود. براى توفیق یافتن در استقرار حكومت اسلامى احتیاج به فعالیتهاى متنوع و مستمرى داریم. این هدفى است كه احتیاج به زمان دارد. عقلاى عالم یك سنگ اینجا مى‏گذارند تا بعد از دویست سال، دیگرى پایه‏اى بر آن بنا كند و نتیجه‏اى از آن به دست آید. خلیفه به پیرمردى كه نهال گردو مى‏كاشت گفت: پیرمرد، گردو مى‏كارى كه پنجاه سال دیگر و بعد از مردنت ثمر مى‏دهد؟ در جوابش گفت: دیگران كاشتند ما خوردیم؛ ما مى‏كاریم تا دیگران بخورند.

فعالیتهاى ما اگر هم براى نسل آینده نتیجه بدهد، باید دنبال شود. چون خدمت به اسلام است و در راه سعادت انسانهاست؛ و امر شخصى نیست كه بگوییم چون حالا به نتیجه نمى‏رسد و دیگران بعدها نتیجه آن را مى‏گیرند، به ما چه ربطى دارد.

سید الشهداء (ع)  كه تمام جهات مادى خود را به معرض خطر درآورد و فدا كرد، اگر چنین تفكرى داشت و كارها را براى شخص خود و استفاده شخصى مى‏كرد، از اول سازش مى‏نمود و قضیه تمام مى‏شد. هیأت حاكمه اموى از خدا مى‏خواستند كه امام حسین (ع) دست بیعت بدهد و با حكومت آنها موافقت نماید، از این بهتر براى آنها چه بود كه پسر پیغمبر (ص) و امام وقت به آنها «امیر المؤمنین» بگوید و حكومتشان را به رسمیت بشناسد؛ ولى آن حضرت در فكر آینده اسلام و مسلمین بود. به خاطر اینكه اسلام در آینده و در نتیجه جهاد مقدس و فداكارى او در میان انسانها نشر پیدا كند و نظام سیاسى و نظام اجتماعى آن در جامعه‏ها برقرار شود، مخالفت نمود؛ مبارزه كرد؛ و فداكارى كرد.

در روایتى كه قبلًا آوردم دقت كنید. مى‏بینید حضرت امام صادق (ع) در شرایطى كه تحت فشار حكام ستمكار قرار دارد و در حال تقیه به سر مى‏برد و قدرت اجرایى ندارد و بسیارى اوقات تحت مراقبت و محاصره به سر مى‏برد، براى مسلمانان تكلیف معین مى‏كند، و حاكم و قاضى نصب مى‏فرماید. آیا این كار آن حضرت چه معنا دارد؟ و اصولًا بر این نصب و عزل چه فایده‏اى مترتب است؟ مردان بزرگ، كه داراى سطح فكر وسیعى مى‏باشند، هیچ گاه مأیوس نگردیده و به وضع فعلى خود- كه در زندان و اسارت به سر مى‏برند و معلوم نیست آزاد مى‏شوند یا نه- نمى‏اندیشند؛ و براى پیشبرد هدف خویش در هر شرایطى كه باشند طرح نقشه مى‏كنند تا بعداً اگر توانستند شخصاً آن طرح را به مرحله اجرا درآورند؛ و اگر خودشان فرصت نیافتند، دیگران- هر چند بعد از دویست یا سیصد سال- دنبال این طرح بروند و اجرا نمایند. اساس بسیارى از نهضتهاى بزرگ به همین صورتها بوده است. رئیس جمهور سابق اندونزى، سوكارنو «1»، در زندان داراى این افكار بوده، و نقشه‏ها كشیده و طرحها داده كه بعداً به اجرا درآمده است.

امام صادق (ع) علاوه بر دادن طرح، نصب هم فرموده‏اند. این نصب امام (ع) اگر براى آن روز بود، البته كار لغوى محسوب مى‏شد؛ ولى آن حضرت به فكر آینده بودند. مثل ما نبودند كه فقط به فكر خودش باشد و وضع خود را بنگرد. فكر امت بوده؛ فكر بشر بوده؛ فكر همه عالم بوده است. مى‏خواسته بشر را اصلاح كند؛ و قانون عدل را اجرا نماید. او باید در هزار و چند صد سال پیش طرح بدهد، نصب نماید تا آن روز كه ملتها بیدار شدند، ملت اسلام آگاه گردید و قیام كرد، دیگر تحیرى نباشد وضع حكومت اسلامى و رئیس اسلام معلوم باشد.

اصولًا دین اسلام و مذهب شیعه و سایر مذاهب و ادیان به همین نحو پیشرفت كرده است؛ یعنى ابتدا جز طرح چیزى نبوده؛ و سپس بر اثر ایستادگى و جدیت رهبران و پیامبران به ثمر رسیده است. موسى شبانى بیش نبود و سالها شبانى مى‏كرد؛ آن روز كه براى مبارزه با فرعون مأمور شد، یاور و پشتیبانى نداشت؛ ولى بر اثر لیاقت ذاتى و ایستادگى خود با یك عصا اساس حكومت فرعون را برچید. شما خیال مى‏كنید اگر عصاى موسى دست من و جنابعالى بود، این كار از ما مى‏آمد؟ همت و جدیت و تدبیر موسى مى‏خواهد تا با آن عصا بساط فرعون را به هم بریزد. و این كار از هر كسى ساخته نیست. پیغمبر اكرم (ص) وقتى كه به رسالت مبعوث شد، و شروع به تبلیغ كرد، یك طفل هشت ساله (حضرت امیر (ع)) و یك زن چهل ساله (حضرت خدیجه) به او ایمان آوردند. جز این دو نفر كسى را نداشت. و همه مى‏دانند كه چقدر آن حضرت را اذیت كردند و كارشكنیها و مخالفتها نمودند. لیكن مأیوس نشد، و نفرمود كسى ندارم.

ایستادگى كرد؛ و با قدرت روحى و عزمى قوى از «هیچْ» رسالت را به اینجا رسانید كه امروز هفتصد میلیون جمعیت تحت لواى او هستند.

مذهب شیعه هم از صفر شروع شد. روزى كه پیغمبر اكرم (ص) اساس آن را پایه گذارى كرد با استهزا مواجه گردید! وقتى كه مردم را جمع و مهمان نمود و فرمود كسى كه چنین و چنان باشد وزیر من است، و جز حضرت امیر (ع) كه در آن وقت هنوز به سن بلوغ نرسیده بود ولى داراى روحى بزرگ بود، بزرگتر از همه دنیا، كسى از جا برنخاست، شخصى رو كرد به حضرت ابی طالب و با استهزا گفت اكنون باید زیر پرچم پسرت بروى «1»!