Nurüs Sekaleyn Tefsiri
Değerli ve faydalı eserlerden olan ve hadis nakli şeklinde yazılan tefsirlerden biri "Tefsiri Nurüs Sekaleyn"dir. Yani yazar, toplayabildiği ilgili hadisleri ayetlerin altına getirerek ayetin tefsiri olarak yazmıştır. Hadisler bazen birbiriyle çelişmektedir. Buna rağmen bu ve başka hususlarda müfessir görüş belirtmemiştir.
Yazdığı küçük bir önsözde, bu tefsiri yazma sebebini şöyle açıklamaktadır:
"Ben, Kur"anı Kerim"in tefsirinde çeşitli yolları seçip vahyin nuruyla nurlanarak bu ilâhi kitaba hizmet edenleri gördüm. Bazıları sadece lügatların manalarını açıklamış, bazıları edebiyatla ilgili konuları tahriç etmiş, bazıları ise sadece akâid konularına yönelmişlerdir. Ama bir grup müfessir, ona çeşitli görüş açılarından bakmışlardır. Ben ise bazı ayetlerin altında "Ehlüz Zikr" (Zikir ehli) ve Allah"ın yeryüzündeki seçkin kulları olan Ehli Beyt İmamlarının (a.s) sözlerini yazmaya karar verdim. Bu sözler tevilin sırlarını keşfeder. Bazen ulemanın icmasına muhalif olan hadisleri de nakletmem, kendi inancımı sunmak için değildir. Çünkü bu gibi hadislere göre amel etmemekteyim. Bu hadisleri, sadece aydın okuyucuların nasıl nakledildiklerini ve kimin tarafından nakledildiğini görüp, bu değerli eserlerin tevilini bulmaları ve diğer hadislerle karşılaştırarak uygun mânâlar çıkarmaları için naklettim. Bu yüzden, zahirde birbirine zıt olan hadisleri dahi naklettim."[1]
Bu tefsirin değerli müellifinin açıklamaları, onun hadisler hakkındaki derin bilgisini göstermektedir. Anlaşıldığı üzere o bu çalışmalarıyla, bu araştırmacılara büyük bir hadis kaynağı sunmak istemiştir. Ve nihayet onun çalışmaları sonuca ulaşmış ve bu küçük önsözünde, okuyucuları hadisleri inceleme, eleştirme ve değerlendirmeğe çağırmıştır.
Merhum Şeyh Hürri Âmili, bu tefsir hakkında şöyle buyurmuşlardır:
"Dört ciltlik Kur"an tefsiri olan Nurüs Sekaleyn, dikkatle düzenlenmiş değerli bir çalışmadır. Çünkü ayetlerin tefsirini Peygamber (s.a.a) ve İmamlardan (a.s) ulaşan hadisleri, birçok hadis kaynağından toplamış ve bunun dışında hiç bir şey nakletmemiştir."[2]
"Ravzât" kitabının yazarı ise şöyle buyurmaktadır:
"Nurüs Sekaleyn tefsiri, zarif, muhkem, güvenilir, ayetlerin te"vil ve tefsirinde İmamiye kanalıyla ulaşan hadislerin birçoğunu kapsayan bir kitaptır. Anlaşıldığı kadarıyle bu kitabın yazarı, hadis külliyatları içinde dağılmış en cüz"i hadisleri dahi toplamaktan kaçınmamıştır."[3]
Allâme Tabâtabâi, bu tefsire yazdığı küçük önsözde şöyle yazmaktadır:
"Değerli bir eser olan bu kitabın müellifi, ayetlerin tefsiri hakkındaki dağınık hadisleri toplamış ve Ehli Beyt"ten (a.s) ulaşan hemen hemen tüm hadisleri getirerek, hadislerin düzenlenmesi, kaydedilmesi ve kaynaklarının belirtilmesi konularında görevini gerektiği şekilde yerine getirmiş, bu sahada büyük çaba harcamıştır. Doğrusu bu eser, zaman süreci içerisindeki araştırmacıların çalışmalarından bu dalda bize kalan en değerli eserlerden biridir."[4]
Kitabın değerli müellifi, kısa bölümünü yukarıda iktibas ettiğimiz önsözünden sonra tefsire başlamıştır. Ayetlerin tefsirindeki hadisleri sunmadaki üslubu şöyledir: Söz konusu sureyi okumanın sevabı ile ilgili hadisleri naklettikten sonra ayetlerin tefsiri ile ilgili hadisleri, ayetlerin kendisini yazmadan zikreder. Merhum Şeyh Ağa Buzurg, bu tefsiri överken şöyle kaydeder: "Ayetlerin metnini yazmaması, onunla ilgili hadisleri bulmayı zorlaştırmaktadır." Ve gerçekten böyledir de. Ama onun baskısı hakkındaki açıklamamızda, bu sorunu çözmek için düzenlenen bir fihristten bahsedeceğiz.
"Nurüs Sekaleyn" tefsiri, Hicri 1383 yılında Haşim Resulîi Mehellati"nin çabalarıyla, üç asıl metnin karşılaştırılıp, müellifin getirdiği hadislerin kaynakları ile tatbik edilmesi esâsı üzerine tashih edildikten sonra beş cilt halinde bastırılmıştır. Bu muhterem araştırmacı, hadislerdeki bazı lügat ve kelimelerin açıklanması için altyazılar hazırlamış, ayrıca her cildin sonunda ayetlerin ve altındaki hadislerin yerini, kaynağını açıklayan bir fihrist sunmuştur. Kitabın metninde ayetler yazılmadığından dolayı, bu fihrist çok önemli ve faydalıdır. Merhum Allâme Tabatabai de bu baskıya kısa bir önsöz yazmıştır.
"NURÜS SEKALEYN"İN YAZARI
O, Hicri 11. yüzyılın büyük âlim, muhaddis, edip ve ilim adamlarından biridir.
Merhum şeyh Hürril Âmili onun hakkında şöyle yazmaktadır: "O, fazıl, fakih, muhaddis, güvenilir, takvâlı, edip, şair, geniş ve kapsamlı ilim sahibi bir âlimdir."[5]
O, "Hüveyz" âlimlerinden olup, "Şirâz" şehrinde yaşamıştır.
O, zamanın İslâmi ilimler havzasının seçkin müderrislerinden olup çok sayıda talebe yetiştirmiştir.
Talebelerinden biri "Merhum Seyyid Nimetullah Cezâyiri"dir. Elimizdeki mevcut kaynaklar onun tahsili, tedris dönemi ve hayatı hakkında daha fazla bilgi vermemektedir. İlk biyografı eserlerinden "Riyâzul Ulemâ" ve diğer birçok kaynakta onun sadece adı getirilerek, yukarıda değindiğimiz vasıflarla övülmüş ve bazı eserlerine değinilmiştir. Elimizdeki kaynaklarda, onun vefat tarihine değinilmemiştir. Sadece Resuli Mehellâti onun vefat tarihini Hicri 1112 olarak belirtmiştir.
1 Nurüs Sekaleyn, c.1, s.2.
2 Emelül Amil, c.2, s.154.
3 Ravzatül Cennat, c.4, s.213.
4 Nurüs Sekaleyn, c.1, önsöz.
5 Emelül Amil, c.2, s.154.
