تبیان، دستیار زندگی

إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَبَيَّنُواْ فَأُوْلَـئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ

سوره : البقرة  آیه شماره : 160

ریشه کلمه : توب

فعل : تَوب

معنی : رجوعT، بازگشت، برگشتن، پذيرش، قبول توبه «توّاب» بسيار توبه پذير.

توضیح : رجوع مطلق مراد است نه رجوع و بازگشت از معصيّت، زيرا اين كلمه درباره خداى تعالى نيز بكار رفته و در او رجوع از معصيّت معنى ندارد. بازگشت خداى مهربان به سوى بنده از بازگشت بنده بيشتر است، لذا صيغه مبالغه «توّاب» همه جاى قرآن صفت خداوند آمده است «هُوَ التَّوَّاب الرّحيمُ» توبه بنده ميان دو توبه خداوند قرار دارد: يعنى اوّل خدا به بنده توفيق توبه مى‏دهد، سپس بنده توبه مى‏كند آنگاه خدا توبه كرده و آن را مى‏پذيرد و بنده را مورد بخشودگى و مرحمت قرار مى‏دهد «ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا» پس توبه بنده محفوف به دو توبه خداست. بعد از يقين به مرگ توبه قبول نيست و نيز براى آنان كه كافرند و در آن حال كه مى‏ميرند اگر توبه كنند، توبه نيست. چنانکه فرعون در حال غرق شدن اظهار ايمان کرد که پذيرفته نشد . زيرا در آن حال توبه حقيقي و رجوع واقعى كه توأم با پشيماني و تقبيح گذشته‏ها باشد، نيست. و انسان در آن حال به فعل حسنات و ترك قبائح مجبور شده و از حد تكليف خارج مى‏گردد زيرا كه مستحق مدح و ذمّ نيست و آنگاه تكليف وجود ندارد.