سنت زیبای قرائت قرآن و دریغی تأسف بار...

قرنها و سالهاست که جامعه دینی ما با قرآن مانوس و با آموزه ها و مضامین آن مرتبط بوده است. کمتر محفل و مجلسی بوده که یادی از قرآن و ذکری از آیات آرام بخش و سوره های جانفزایش در آن به میان نیاید.

این چنین است که قرآن با تاروپود جامعه ما و کلیه مناسبات خانوادگی و جمعی و  مذهبی آن عجین شده و برغم نوسانها و فراز و نشیب های اجتماعی سیاسی و اقتصادی بخش چشمگیری از فعالیتهای فرهنگی را به خود اختصاص داده است.

خواندن قرآن پیش از سخنرانی، قرائت آیاتی در ابتدای مراسم صبح‌گاه نیروهای مسلح و مدارس، نوشتن فرازهایی از آیات بر سردر اماکن مهم و فرهنگی و در معابر و حتی خانه ها، خواندن قرآن قبل از اذان، برنامه تلاوت یک صفحه ای نور در مساجد بین دو نماز، برگزاری جلسات قرائت متنوع و متعدد در همه محله ها و سازمانها به ویژه در ماه رمضان، مسابقات و جشنواره های متنوع قرآنی در سطوح مختلف، کاربرد کلمات و اصطلاحات و تعابیر مصطلح و جملات قرآنی در محاورات عادی مردم و در نوشته ها و اسناد و مراسلات، از جمله جلوه های این علاقه مندی عمومی به ساحت وحی می‌باشند.

این حضور عمیق و موثر آنچنان همه جانبه بوده که به فرهنگسازی قرآنی منجر شده به طوری که جداسازی آن از پیکره کنشهای فرهنگی آحاد و اقشار جامعه امری محال به نظر می رسد، اما این همه به معنای بی توجهی و کم اعتنایی به نوسانات توجه و گرایش به قرائت و حفظ و تکریم قرآن در محافل و اجتماعات مردم نیست.

حقیقت تلخی که نگارنده  را به نگارش این مختصر برانگیخت غفلتهای گاه و بیگاهی است که حتی از طرف افراد و جمعهای متدین اتفاق می‌افتد. مدتی است که از خواندن قرآن در ابتدای بسیاری از مراسم ذکر اهل بیت خبری نیست. در بسیاری از مجالس ترحیم توزیع مصحف و خواندن قرآن توسط تک تک شرکت کنندگان گویا منسوخ شده است و خواندن بی قاعده قرآن توسط یک مداح با اصوات و الحان عجیب و غریب که تابع هیچ مکتب موسیقایی و تجویدی نیست و جاذبه ای برای حاضران ندارد و گاه آنها را به گفتگو و نجوا با یکدیگر وامی دارد هرگز یاد نیکویی برای تازه گذشته و تذکار مناسبی برای شرکت کنندگان محسوب نمی شود. این درحالی است که اصل و فلسفه وجودی مجلس ترحیم اموات، یاد خدا و دعا و طلب مغفرت با توسل به آیات قرآن و به ویژه سوره فاتحه است.

چه نیکوست که در کشورهای عربی در مجالس فاتحه خوانی و حتی در برخی شهرهای خودمان هرکس وارد می شود فاتحه ای طلب کرده و افراد به نوبت به قرآن‌خوانی می‌پردازند. این در واقع برشی از سبک زندگی قرآن بنیان جامعه ایمانی است که باید روزبروز با تکنیکها و ابزارهای نوین روزآمد و تقویت شود نه آنکه به تدریج به فراموشی سپرده شود. همین روزها در مجلس یادبودی بس با عظمت از حضور چهره‌های برجسته دینی و فرهنگی و حتی بزرگان هیئتهای مذهبی  بودم و مشتاقانه منتظر اینکه آن جزء های قرآنی که در وسط مجلس به عنوان زینت! چیده شده بود حتی یک بار میان مردم برای قرائت توزیع شود و حتی چند باری به دست اندرکاران  مجلس یادآوری کردم اما دریغ از حتی یک اعتنا و اقدام. بیش از آنکه از بی توفیقی خود از قرائت قرآن ناراحت شوم ازین بی تفاوتی عمیق و غفلت آشکار و همگانی نسبت به یک سنت دیرین  و ارزشمند یکه خوردم و اندوهگین شدم.

ما را چه شده است که اگر از منوی غذایمان جزئی کم شود یا زیوری از مبلمان خانه مان کنده شود به تکاپو و تدارک می افتیم اما تار وپود ایمانمان و آیات قرآنمان از سفره فرهنگی و حیات معنویمان برداشته می شود ولی تکانی  نمی‌خوریم  و تاسفی نمی‌ورزیم.

اینها نه اشارات و تنبیهات حکیمانه یک مدعی بل درد دلهای دلسوزانه یک بنده ناچیز حق و علاقه مند عادی پیام وحی است، البته نه  بدین معنا  که برای معناگرایی و عمل به محتوای آیات ارزشی قایل نیستم و اولویت را به ظاهر قرآن می‌دهم، نه. بلکه سخن بر سر لزوم توجه به شعار و شعائر قرآنی در کنار شعور و بصائر وحیانی است. هم شورآفرینی و اشتیاق به قرآن در پرتو محافل باشکوه و آموزنده قرآنی لازمست و هم شعورپروری و توجه به مفاهیم و اهداف متعالی وحی الاهی.

آری ترویج تدبر و غواصی در بیکران زلال وحی و پاسخگویی مداوم به پرسشها و شبهه های زمانه امری محتوم است اما از طرفی بی شک بسیاری از اقشار جوامع اسلامی هنوز راهی به معانی ندارند و تنها با لفظ و صوت وختم قرآن مانوسند پس این واقعیت نیز بایستی دیده و سنجیده و برای آن چاره اندیشیده شود. تقویت و تزیین ظاهری و برنامه ای و غنی سازی محتوایی مجالس قرائت و افزایش جاذبه های آنها با تکیه بر هنرهای دیداری و شنیداری ازجمله کلیپ و سرود و همخوانی و نیز ادبیات متنوع و فاخر ایرانی اسلامی چاره ای نیکو و اثرگذار به نظر می‌رسد.

بنابراین هم استمرار سنت دیرپا و زیبای قرائت امری لازمست و هم غنی سازی و کیفیت بخشی محافل خواندن قرآن و هم توجه به معانی ژرف و بلند آن، و در عرصه انس و همراهی با  قرآن هیچ کدام نمی تواند جایگزین دیگری شود.

*استاد دانشگاه کاشان

---

منبع خبرگزاری مهر