مجله زندگی ایده آل - سارا اسلامی : تبلیغات
مختلف و تصاویر پرزرق و برق هنرمندان و چهره‌های شاخص در قاب رسانه‌ها،
تناسب اندام را به خواستی عمومی تبدیل كرده است. از سوی دیگر هشدارهای
مداوم پزشكان و متخصصان در مورد آثار منفی چاقی بر سلامتی و كاهش طول عمر،
افرادی را كه دچار اضافه وزن هستند، به فكر حل مشكل خود انداخته است.
كسب
و كارهای مختلفی نیز برای پاسخ به همین خواست و نیاز عمومی شكل گرفته‌اند؛
از سایت‌های اینترنتی برای فروش مجازی رژیم‌های غذایی و دستگاه‌های ورزشی
خانگی گرفته تا تاسیس كلینیك‌هایی كه به ارائه خدمات تناسب اندام
می‌پردازند.
بعضی از محصولات و خدماتی كه این كسب و كارها ارائه
می‌كنند برای كاهش وزن مفید هستند و بعضی دیگر تاثیر چندانی بر لاغری و
ثابت ماندن وزن ندارند. دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه، دکتر داریوش
الیاس‌پور متخصص علم فیزیک و استاد دانشگاه شهید بهشتی، دکتر فریده تورانی
متخصص جراحی عمومی و پلاستیک به شما می‌گویند كه هر كدام از روش‌های لاغری
چه مزایا و معایبی دارند و چطور از بروز آسیب‌ها پیشگیری كنید.
روش انتخاب بهترین رژیم غذایی
سایت‌های
اینترنتی و نشریات یا مراجعه به متخصصان تغذیه، كلینیك‌های خصوصی و
باشگاه‌های ورزشی و تناسب اندام بعضی از راه‌های دسترسی به انواع و اقسام
رژیم‌های غذایی هستند. ارائه این رژیم‌ها برای بعضی افراد كسب و كار
پررونقی ایجاد كرده‌اند.
به
گفته دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه از نظر علمی برای كاهش وزن چند مرحله
وجود دارد؛ رژیم غذایی، ورزش و فعالیت‌های فیزیكی، داروهای مجاز لاغری و
جراحی. به عبارت دیگر رژیم غذایی مهم‌ترین مرحله لاغری است.
این
متخصص تغذیه می‌گوید: «یك رژیم غذایی صحیح و علمی نباید عملكرد بدن را مختل
كند، باعث گرسنگی نشود و متابولیسم بدن را به صورت منفی بر هم نزند.
همچنین باید تمام گروه‌های اصلی غذایی در آن گنجانده شود. اگر یك رژیم
غذایی هر كدام از این ویژگی‌ها را نداشته باشد ممكن است به سلامتی فرد آسیب
بزند و ارائه آن اقدامی غیرعلمی و در بعضی موارد تجاری است.»
در
رژیم غذایی مناسب برای پرهیز از گرسنه ماندن فرد هر سه وعده غذایی به همراه
دو میان وعده وجود دارد اما از حجم و كالری غذا كاسته می‌شود. مواد غذایی
مغذی، تازه و سالم از اركان چنین رژیمی است. نمی‌توان برای كاهش وزن همه
افراد دستورالعمل ثابتی را تجویز كرد. هر فرد با توجه به شرایط بدنی، وضعیت
سلامتی و سبك زندگی خود باید رژیم غذایی ویژه‌ای دریافت كند. می‌توان گفت
هر فرد یا مجموعه‌ای كه دستورالعمل یكسانی را برای همه افراد ارائه می‌كند،
قصد فعالیت تجاری دارد و توصیه‌های وی علمی نیست.
چطور در خانه ورزش کنیم؟
یكی
دیگر از كسب و كارهای پررونق مربوط به كاهش وزن، فروش انواع و اقسام
دستگاه‌های ورزشی خانگی است. این نوع دستگاه‌ها انواع مختلفی دارند.
مزیت‌های بعضی از آنها برای كاهش وزن بیشتر است و برخی دیگر تاثیر چندانی
بر لاغری ندارند. به گفته دكتر داریوش الیاس‌پور، متخصص طب فیزیكی و
توانبخشی و استاد دانشگاه شهید بهشتی، دستگاه‌هایی كه تعداد محدودی از
عضلات بدن را درگیر می‌كنند تاثیر كمتری بر لاغری دارند اما دستگاه‌هایی كه
گروه‌های عضلاتی بیشتری را فعال كنند و فرد بتواند بیشتر از نیم ساعت از
آنها استفاده كند باعث كاهش وزن می‌شوند.
او مزیت كلی دستگاه‌های
ورزشی را در این نكته می‌داند كه در شرایط آلودگی هوا ورزش در فضای بسته
بهتر از فعالیت فیزیكی در خارج از خانه است. این روزها دستگاه‌های متعدد و
برندهای مختلفی در بازار دستگاه‌های ورزشی خانگی وجود دارد اما بازار
تبلیغ و فروش بعضی از آنها داغ‌تر است. دكتر داریوش الیاس‌پور در مورد هریك
از این دستگاه‌ها نكاتی را بیان می‌كند.
دستگاه‌های درازونشست:
چنین
دستگاه‌هایی تنها در تقویت عضله‌های ماهیچه موثر هستند، هر چند برای همین
منظور نیز راه‌ها و تكنیك‌های بهتری وجود دارد برای مثال فرد می‌تواند در
حالتی كه به پهلو خوابیده است به پل برود.
به‌طور كلی درازونشست ورزش
چندان توصیه شده‌ای نیست. این حركت به ستون فقرات فشار زیادی وارد می‌كند و
به ویژه برای كسانی كه به مشكلات كمر و دیسك گردن مبتلا هستند یا استعداد
ابتلا به چنین مشكلاتی را دارند، خطرآفرین است.
تردمیل:
این وسیله از جمله دستگاه‌های مفید برای كاهش وزن است چرا كه هم گروه‌های
مختلف عضلانی را درگیر می‌كند و هم فرد می‌تواند به مدتی بیش از نیم ساعت
از آن استفاده كند. به‌طور كلی ورزش‌های موثر برای لاغری اغلب از نوع هوازی
هستند به این معنا كه فرد می‌تواند به مدت بالای 30دقیقه آنها را انجام
دهد، شدت ضربان قلب فرد را به حدود 60 تا 70 درصد حداكثر ضربان قلب او
می‌رساند و بین 5 تا 7 روز در روز انجام می‌شود. در مقابل آنها، ورزش‌های
تقویتی قرار دارند كه گروه‌های عضلانی را تقویت می‌كنند. ورزش‌های تقویتی
تا حدی در كاهش وزن موثر هستند ولی نه به اندازه ورزش‌های هوازی. استفاده
از دستگاه تردمیل نیز نوعی ورزش هوازی محسوب می‌شود. ضمن آنكه تردمیل با
فشار به استخوان‌ها، به حفظ و افزایش تراكم آنها كمك می‌كند.
این
دستگاه محدودیت‌هایی نیز دارد از جمله آنكه به ستون فقرات، زانو و مچ پا
فشار وارد می‌كند. اگر افراد در این مفاصل دچار مشكلاتی بوده یا به آرتروز
مبتلا باشند، باید برای استفاده از تردمیل با پزشك خود مشورت كنند. بهتر
است افراد بلافاصله پس از كاری طولانی و خسته‌كننده از این دستگاه استفاده
نكنند و پیش از آن استراحت كوتاهی داشته باشند. عیب دیگر تردمیل این است كه
فضای زیادی در خانه اشغال می‌كند.
الپتیكال یا اسكی فضایی:
این دستگاه نسبت به تردمیل تاثیر بیشتری بر كاهش وزن دارد چرا كه تمام
مزایای آن را دارد و علاوه بر آنها عضلات دست را نیز درگیر می‌كند. اسكی
فضایی را می‌توان برای انجام ورزش‌های تقویتی نیز تنظیم كرد. البته این
ورزش‌ها را نباید به مدت طولانی انجام داد. این دستگاه كمتر از تردمیل به
عضلات فشار وارد می‌كند ولی ممكن است در بعضی افراد باعث سرگیجه و از دست
دادن تعادل شود.
دوچرخه ثابت: استفاده از دوچرخه ثابت، ورزشی هوازی
كلینیك‌های لاغری
تاسیس
كلینیك‌های ویژه زیبایی و كاهش وزن از جمله كسب و كارهای پررونقی هستند كه
در پاسخ به خواست عمومی برای تناسب اندام شكل گرفته‌اند. دكتر وفا معتقد
است بعضی از این كلینیك‌ها مجوز قانونی دارند و كار علمی انجام می‌دهند. در
چنین موسسه‌هایی برای كاهش وزن فعالیت گروهی انجام می‌شود و سه بخش مجزا
وجود دارد؛ یك بخش رژیم غذایی ارائه می‌كند، در بخشی دیگر روی ورزش و
فعالیت فیزیكی تمركز می‌شود و بخش سوم به ارائه مشاوره‌های روانی و حل
مشكلات رفتاری افراد كه منجر به پرخوری و افزایش وزن می‌شود، اختصاص دارد.
دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه:
هر
چند رژیم غذایی مرحله اصلی در كاهش وزن است اما به تنهایی و بدون ورزش به
سختی می‌تواند باعث لاغری و تداوم آن شود. آخرین توصیه سازمان بهداشت جهانی
این است كه تمام افراد دو سال به بالا حداقل 25 دقیقه تا یك ساعت در روز
فعالیت‌های ورزشی انجام دهند. كاهش و افزایش چندباره وزن، برای بدن بیشتر
ضرر دارد.
است كه فرد می‌تواند به مدت طولانی آن را انجام دهد. این
دستگاه، حجم كمتری نسبت به تردمیل اشغال می‌كند، اما یكی از محدودیت‌های
دوچرخه ثابت این است كه عضلات دست را به كار نمی‌گیرد. از سوی دیگر برای
افرادی كه مشكلات زانو دارند، توصیه نمی‌شود چرا كه آسیب به زانو را افزایش
می‌دهد.
معضلی كه در مورد دستگاه‌های خانگی وجود دارد این است كه
بسیاری از این دستگاه‌ها تنها در روزها و هفته‌های نخستین ورود به خانه
برای افراد جذابیت دارند و پس از مدتی به دكور تبدیل می‌شوند. وی این موضوع
را مشكلی رفتاری می‌داند و معتقد است تا زمانی كه افراد برنامه و اراده‌ای
قوی برای ورزش و كاهش وزن ندارند، نباید برای خرید این دستگاه‌ها هزینه
كنند.
درباره دستگاه‌های لاغری موضعی بیشتر بدانید
این
روزها در بعضی از باشگاه‌های ورزشی، كلینیك‌های خصوصی و حتی آرایشگاه‌ها،
دستگاه‌های مختلفی برای لاغری موضعی وجود دارند كه بازارشان هم كم رونق
نیست. این دستگاه‌ها نام‌های مختلفی دارند مانند ال‌پی‌جی یا رادیو
فركوننسی آراف. فروش انواع گن‌ها و كمربندهایی كه قرار است به لاغری موضعی
منجر شوند نیز از گذشته رونق داشته است.
دكتر الیاس‌پور معتقد است
به‌طور كلی دستگاه‌ها و وسایلی كه مدعی لاغری موضعی هستند تاثیر قابل
توجهی بر كاهش وزن ندارند. تنها راه موثر برای لاغری موضعی جراحی است. به
گفته او این نوع دستگاه‌ها و كمربندها معمولا به سه طریق عمل می‌كنند؛
تولید گرما، روش‌های مكانیكی مانند ماساژ یا لرزش و تحریك الكتریكی. روش
آخر عضلات ناحیه را فعال می‌كند و اثری شبیه ورزش دارد اما میزان انرژی كه
با استفاده از آن مصرف می‌شود محدود به همان ناحیه كم است و اثر قابل
توجهی در لاغری ندارد.
این متخصص طب فیزیكی توصیه مهم دیگری هم
دارد: «لازم نیست به منظور لاغری ناحیه‌ای خاص از بدن، به صورت ویژه برای
آن كار خاصی انجام شود. برای كاهش وزن باید متابولیسم بدن به صورت كلی فعال
باشد و گروه‌های مختلف عضلانی درگیر شوند. با انجام ورزش‌های هوازی
می‌توان به چنین هدفی رسید.»
معایب قرص‌های لاغری چیست؟
در
شبكه‌های ماهواره‌ای و بعضی از مجلات داخلی می‌توان تبلیغات مختلفی از
انواع قرص‌های لاغری دید؛ تبلیغاتی كه ادعا می‌كنند این قرص‌ها تاثیر
معجزه‌آسایی دارند و به سادگی و بدون دردسر به كاهش وزن منجر می‌شوند.
به
گفته دكتر وفا، متخصص تغذیه، بعضی از داروهای ویژه لاغری از وزارت بهداشت،
درمان و آموزش پزشكی مجوز دارند. این نوع از قرص‌های لاغری آنزیم‌هایی را
كه باعث جذب چربی در بدن می‌شوند، مهار می‌كنند. در نتیجه حجم زیادی از
كالری‌های دریافتی، بدون جذب در بدن دفع می‌شوند كه نتیجه این امر كاهش وزن
است.
البته
استفاده از چنین قرص‌هایی تنها با تجویز پزشك یا متخصص تغذیه مجاز است چرا
میزان و دوره مصرف این قرص برای هر فرد با دیگران تفاوت دارد. ضمن آنكه
داروهای لاغری را نمی‌توان همزمان با بعضی دیگر از داروها استفاده كرد.
این
متخصص تغذیه می‌گوید: «زمانی پزشك یا متخصص تغذیه سراغ تجویز داروهای
لاغری می‌رود كه فرد با وجود رعایت رژیم‌های غذایی و انجام فعالیت‌های
ورزشی موفق به كاهش وزن نشده باشد و اضافه وزن او سلامتی‌اش را تهدید كند
اما بسیاری از قرص‌هایی كه به صورت گسترده تبلیغ می‌شوند، از وزارت بهداشت
مجوز ندارند. این داروهای بدون مجوز، بسته به تركیبات شیمیایی شان خطرهای
مختلفی برای بدن دارند اما افراد سودجو از بی‌اطلاعی مردم و خواست آنها
برای تناسب اندام بهره می‌گیرند و به صورت گسترده چنین محصولاتی را تبلیغ
می‌كنند. برای مثال بعضی از انواع قدیمی‌تر قرص‌های لاغری بدون مجوز، با
اثرگذاری بر مراكز اشتها در سیستم اعصاب مركزی، مانع احساس گرسنگی می‌شدند و
سیری كاذب ایجاد می‌كردند. این داروها باعث آسیب به بافت‌هایی مانند قلب و
كبد می‌شدند. ضمن آنكه پس از قطع مصرف آنها نیز فرد دچار اشتهای شدید و
كاذب می‌شد.
جراحی زیبایی در خدمت لاغری
اگر
رژیم غذایی، ورزش و داروهای مجاز لاغری كمكی به كاهش وزن نكرد، یك راه
دیگر می‌ماند؛ جراحی. دكتر فریده تورانی، متخصص جراحی عمومی پلاستیك و
زیبایی معتقد است كسانی كه دچار چاقی عمومی هستند، مشكل متابولیستی مانند
دیابت یا تیروئید ندارند و مواردی مانند كمبود تحرك و مصرف كالری زیاد دلیل
چاقی آنهاست؛ می‌توانند نامزد مناسبی برای جراحی لاغری باشند. او در این
باره می‌گوید: «كسانی كه به دلیل اضافه وزن زیاد و مشكلات جسمی ناشی از آن،
قادر به تحرك و انجام ورزش نیستند یا به هیچ عنوان نمی‌توانند رژیم غذایی
مناسب را رعایت كنند، می‌توانند گزینه جراحی‌های چاقی را كه عمدتا روی معده
و حجم انباری آن است، انتخاب كنند.
تعدادی از این نوع جراحی‌ها
موقت هستند و برخی اثر دایمی دارند. برای مثال جراحی بالون معده برای مدت
موقتی حجم معده را كاهش می‌دهد تا فرد سریع‌تر سیر شود و بتواند حجم خوراك
خود را تنظیم كند. بعد از سپری شدن مدت معین نیز بالن از معده خارج می‌شود.
البته ممكن است پس از خروج بالون از معده، چنانچه فرد نتواند حجم كالری
دریافتی را كنترل كند، دوباره دچار افزایش وزن شود. به گفته اونوعی از
جراحی‌های معده نیز اثر دایمی دارند برای مثال بخشی از معده برداشته شده یا
روی خود چین می‌خورد یا قسمتی از روده در پیوند مجدد با معده حذف شده كه
در این حالت بدن فرد قادر به جذب برخی مواد مفید و ضروری نیز نخواهد بود و
ناچار می‌شود از برخی داروهای مكمل استفاده كند.
در گروه دیگر، بعضی
افراد هستند كه دچار چاقی موضعی هستند. آنها حداكثر حدود هفت یا هشت كیلو
اضافه وزن دارند و خواسته آنها رسیدن به تناسب اندام است. این افراد نیازی
به جراحی‌های معده و دستگاه گوارش ندارند و می‌توانند از جراحی‌های زیبایی
مانند لیپوساكشن، لیپولیز، ابدومینوپلاستی (جراحی زیبایی شكم) و جراحی‌هایی
كه با هدف بادی اسكالپتینگ (پیكره تراشی و جابه‌جایی چربی از یك موضع به
موضع دلخواه) انجام می‌شوند، استفاده كنند. جراحی‌های لاغری مانند هر عمل
جراحی دیگری عوارضی دارند به ویژه كه در مورد بعضی از آنها، بیهوشی كامل
ضروری است. بعضی از عوارض جراحی‌های لاغری مانند كبودی، درد، كوفتگی و
به‌طور كلی مشكلات دوران نقاهت، گذرا هستند اما بعضی مشكلات هر چند نادر،
مانند عوارض ناشی از بیهوشی یا آمبولی می‌تواند خطرناك‌تر باشد.
