بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ * لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ *

تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ * سَلَامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ * . (1)

ما این قرآن عظیم الشأن را (كه رحمت واسع و حكمت جامع است) در شب قدر نازل كردیم و چه تو را به عظمت این شب قدر آگاه تواند كرد, شب قدر (به مقام و مرتبه) از هزار ماه بهتر و بالاتر است در این شب فرشتگان و روح (جبرئیل) به اذن خدا (بر مقام ولایت نبى و امام عصر (عج) از هر فرمان (و دستور الهى و سرنوشت مقدرات خلق را) نازل مى‌گردانند, این شب, رحمت و سلامت و تهنیت است تا صبحگاه (شهود) ((شب قدر)) یا ((لیلة القدر)) مشهورترین نام این شب است. مفسران درباره این‌كه چرا این شب را ((شب قدر)) گفته اند و ((قدر)) به چه معناست, سه معنا را انتخاب كرده اند:

 

نام سوره : قدر ، إنّا أَنزلناه.
محل نزول: در مکه نازل شده است، بعضی آن را مدنی دانسته اند، مرحوم علامه طباطبایی (رضی الله عنه) مدنی بودن سوره را خالی از قوت نمی داند.
ترتیب نزول: بیست و پنجمین سوره است که بعد از سوره‌ی «عبس» و پیش از سوره ی «شمس» نازل شده است.
ترتیب قرآنی: نود و هفتمین سوره است که بعد از سوره‌ی «علق» و پیش از سوره‌ی «بینه» قرار گرفته است.
این سوره‌ی مبارکه دارای 5 آیه، 30 کلمه و 112 حرف است.

نکته
 -1 سوره‌هایی که مشتمل بر 5 آیه‌اند، 4 سوره اند :
قدر ، فیل، مسد، فلق
2- سوره‌هایی که با حرف تاکید إنّ همراه با متکلم مع الغیر آغاز می شوند، 4 سوره اند:
فتح، نوح، قدر، کوثر
3- سوره‌هایی که آیاتشان به حرف "راء" ختم می شود، 4 سور‌ اند:
قمر، قدر، عصر، کوثر

رابطه‌ی این سوره با سوره‌ی «علق» در ترتیب قرآنی

خدای سبحان در سوره‌ی مبارکه‌ی علق به رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمان می‌دهد که « اقرا باسم ربک الذی خلق، خلق الانسان من علق، اقرا و ربک الاکرم، الذی علم بالقلم، علم الانسان ما لم یعلم»«
*بخوان به نام پروردگارت که نوشتن با قلم را یاد داد، به انسان آن‌چه را نمی دانست آموخت.*
سخن از کتاب است و انسان، سخن از آغازین حالت شکل گیری انسان است، سخن از آموختن حقایق و معارفی است که انسان آن را نمی‌دانسته است، سخن از متعلم بودن انسان است، سخن از کرامت است که مبدأ آن تنها خداست و سوره‌ی مبارکه ی قدر پیوند کتاب خاتم با انسان کامل، نزول ولایت خداوند و متجلی شدن آن در انسان کامل یا قرآن ناطق است.
خدای سبحان با نازل کردن قرآن، نزول ولایت در قالب انسان کامل و نیز نزول فرشتگان و آمد و شد عرشیان حجت را بر انسان تمام کرده و بر اساس «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا»  *امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را برای شما به عنوان آیینی برگزیدم*
راه سعادت و کمال را به روشنی ترسیم نموده است و در سوره‌ی مبارکه‌ی بینه گویا فرشتگان عروج کرده‌اند اما عده‌ای هم‌چنان کافر مانده اند و با همه غوغا و هیاهوی عرشیان، آمد و شد افلاکیان و وجود انسان‌های کامل، عده‌ای هنوز نخواسته‌اند نگرش خود را اصلاح نمایند.

رابطه‌ی سوره‌ی «قدر» با سوره‌ی «عبس» در ترتیب نزول
سوره‌ی «قدر» بیست و پنجمین سوره ایست که بعد از سوره‌ی عبس نازل شده است، خداوند در سوره‌ی مبارکه‌ی عبس از ویژگی‌های قرآن کریم و نیز از فرشتگانی که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده‌اند، به عنوان «کرام برره»، از آفرینش و تقدیر انسان و به نوعی از قضای الهی سخن گفته است :
« کلا انها تذکره، فمن شاء ذکره، فی صحف مکرمه، مرفوعه مطهره، بایدی سفره، کرام برره، قتل الانسان ما اکفره، من ایّ شیء خلقه من نطفه خلقه فقدره، ثم السبیل یسره، ثم اماته فاقبره، ثم اذا شاء انشره، کلا لما یقض ما امره» (عبس 23_11)
*هرگز چنین مباش این آیات قرآن پندی است تا هر که خواهد از آن پند گیرد در الواحی گرامی ثبت شده است الواحی والا مقام و پاکیزه به دست سفیرانی گرامی و نیکوکار، مرگ بر انسان چه ناسپاس است او را از چه چیز آفریده است او را از نطفه‌ای ناچیز آفرید، سپس اندازه‌ای معینش بخشید سپس او را بمیراند و در قبر پنهان ساخت، سپس هرگاه بخواهد او را برانگیزد، نه چنین است او هنوز آن‌چه را (خدا) فرمان داده اطاعت نکرده است.*
درباره‌ی رابطه‌ی سوره‌ی قدر با سوره‌ی مبارکه ی شمس که پس از قدر نازل شده است، شاید بتوان گفت در سوره‌ی قدر سخن از نزول قرآن کریم، کتاب نور و هدایت در شب قدر است و چنان‌که در روایات آمده است، ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام، در این شب نازل شده است و نیز فرشتگان در این شب بر زمین نازل شده اند، نزول قرآن، ولایت انسان کامل و فرشتگان الهی، شب دیجور زمین را نورانیتی الهی می‌بخشد، به گونه‌ای که خداوند بر این همه برکات روشنایی بخش سوگند یاد می کند: « والشمس و ضحاها، والقمر اذا تلاها، ونفس و ما سواها« ...
شأن نزول
رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: "در عالم خواب به من نشان دادند که بنی امیه از منبرم بالا می‌روند، برمن گران آمد پس سوره ی » انّا انزلناه فی لیله القدر» نازل شد."

فضیلت سوره
رسول الله صلی الله علیه وآله فرمود: "کسی که سوره‌ی قدر را قراعت کند، اجر روزه‌ی ماه رمضان و احیای لیله القدر به او داده می شود."

امام جعفرصادق علیه السلام فرموده اند: " هرکس سوره‌ی قدر را در یکی از نمازهای واجب قراعت کند ندا دهنده‌ای او را ندا دهد که ای عبدالله گناه گذشته‌ی تو بخشیده شد، عمل را از نو آغاز کن."
از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده که:" هر کس انّا انزلنا ه فی لیله القدر را آشکارا بلند قراعت کند، مانند کسی خواهد بود که در راه خدا شمشیرش را کشیده باشد و کسی که در نهانی بخواند، مانند کسی است که در راه خدا درخون خود تپیده باشد و کسی که آن را 10 مرتبه قراعت کند، برابر هزار گناه از گناهانش آمرزیده می شود."
فضل بن عثمان می گوید: نزد حضرت امام صادق علیه السلام از *انا انزلناه فی لیله القدر* یاد شد، حضرت فرمود: چقدر آشکار است برتری سوره‌ی قدر نسبت به سوره‌های دیگر.
او می گوید: عرض کردم برتری سوره ی قدر چه چیزی است؟ فرمود: ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام در آن نازل شده است. گفتم: در لیله القدری که ما آن را در رمضان امید داریم؟ فرمود: بلی، آن شبی است که تقدیر آسمان‌ها و زمین و تقدیر ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام درآن است.
و حضرت علی علیه السلام هرگاه یکی از شیعیان خود را می دید، می فرمود: "خداوند مشمول رحمت خویش قرار می دهد کسی را که *إنا انزلناه* را قراعت کند."

حجت الاسلام عابدینی

قدر= شرف و منزلت

((مرحوم طبرسى)) گوید: ((از آن رو به این شب, قدر گفته اند كه داراى شرف و پایه اى بلند و شانى عظیم است. مثل این‌كه گویند: مرد داراى قدر; یعنى داراى شرف و منزلت. چنان چه قرآن مى فرماید: ((و ما قدروا الله حق قدره)), یعنى عظمت و شان خدا را آن گونه كه باید به جا نیاوردند. ((ابوبكر وراق)) گوید: ((لان من لم یكن ذا قدر اذا احیاها صار ذاقدر)); آن شب را, قدر نامیدند, از این رو كه انسان‌ها با زنده داشتن آن به قدر و منزلت مى‌رسند. دیگران نیز گفته اند: شب قدر است, زیرا كارهاى خدایى را در آن شب پاداشى بزرگ و گران سنگ است. گروهى دیگر نیز گفته اند: شب قدر است, چون كتابى گرانبها بر پیامبرى بلند مرتبه و گرامى, براى امتى بلند پایه با دستان فرشته اى گرانقدر نازل شده است.(2) در قدر و منزلت شب قدر همین بس كه سوره مباركه (قدر) در شأن آن نازل شده است.

قدر= تنگى و ضیق

یكى از معانى (قدر) ضیق و تنگى است.

این شب را از آن رو (قدر) گفته اند كه زمین به واسطه كثرت فرود فرشتگان در آن شب, تنگ مى شود. زمین در این شب, سرشار از فرشتگانى است كه تا سپیده دم, هم صدا با زمینیان به احیاى آن شب مى پردازند و به وظایف خویش مى رسند. در این زمینه قرآن كریم مى فرماید: (تنزل الملائكه و الروح فیها باذن ربهم من كل امر).

قدر= تقدیر و اندازه گیرى

بسیارى از دانشمندان این معنا را پذیرفته اند; چون در این شب, همه چیز اندازه گیرى مى شود, به آن شب قدر گفته مى شود. از جمله مقدرات این شب, سرنوشت افراد, جامعه, حوادث و پیش آمدها, مانند جنگ, زلزله, پیروزى, شكست, سعادت و شقاوت و... است. در این شب, سرنوشت افراد و جوامع و هر آن‌چه با سرنوشت انسان ها ارتباط دارد, بر اساس حكمت و مصلحت رقم مى خورد. (در او تقدیر و تفصیل كنند; هر كار كه مشحون به حكمت است, نقص را بر او راه نبود و هر چه در آن سال خواهد بود از آجال و اقسام, در این شب تقدیر كنند). (3)

از حضرت امام رضا (ع), روایت شده است كه:

(... یقدر فیها ما یكون فى السنه من خیر او شر اومضره او منفعه او رزق او اجل و لذلك سمیت لیلة القدر) (4); این شب را لیلة القدر نامیده اند, چون آن‌چه مربوط به سال است, از قبیل خوبى, بدى, زیان, سود,روزى (معیشت) و مرگ و ولادت در آن شب اندازه گیرى مى شود.

امام صادق (ع), خطاب به (ابوبصیر) فرمودند:

(یا ابا محمد, یكتب وفد الحاجه فى لیلة القدر و المنایا والبلایا و الارزاق و ما یكون الى مثلها فى قابل فاطلبها فى احدى وثلاث); اى ابو محمد, در شب قدر حاجیان مشخص شده و پیشامدها و مرگ‌ها و روزى‌ها و آن‌چه مربوط به آن سال است تا سال آینده (شب قدر دیگر) رقم مى‌خورد; پس آن را در شب بیست و یكم و بیست سوم ماه جستجو كن البته این‌كه خداوند بر پایه حكمت و مصلحت, تقدیر امور مى فرماید, به شایستگى و ظرفیت و حال افراد و جوامع بستگى دارد.

قدر, باران رحمتى است كه در جویبار هر فرد و هر جمع به اندازه او جارى است. شخصیت افراد به گونه‌اى شكل گرفته كه بعضى از آنان توان پذیرش جریان رودى وسیع از رحمت و بركت قدر را دارند و برخى دیگر, زمینه كمترى براى جذب رحمت و عنایت دارند; برخى, هیچ گونه آمادگى ندارند تا آن‌جا كه زمینه وجودشان چون سنگى سخت و نفوذناپذیر است. حقیقت شب قدر از نوع حقایق قرآنى است و همان طور كه قرآن شفا و درمان است, شب قدر نیز این گونه است: (و ننزل من القرآن ما هو شفا و رحمه للمومنین و لا یزید الظالمین الا خسارا). (5) قرآن غذاى سالم روح انسان‌هاست. این غذاى دلپذیر براى روان سالم لذت بخش است. اما اگر كسى بیمار باشد, نه تنها از این سفره رنگین دلپذیر و غذاى شفابخش بهره‌اى نمى‌برد, بلكه براى او مایه آزردگى است. از این رو, در قسمت دوم, آیه كریمه مى فرماید: و همین قرآن براى ستمكاران مایه تباهى و زیان است. گفتیم كه در شب قدر سرنوشت انسان‌ها بر اساس حكمت و مصلحت رقم مى خورد. بى‌گمان, این تصمیم‌گیرى درباره آینده اشخاص و امت‌ها با گذشته آنان پیوند خورده است, اما این‌كه در این شب چگونه تصمیم گیرى و تقدیر مى‌شود و چه مراحلى پشت سر گذاشته مى‌شود و نقش عنصر انتخاب چیست.

نقد و تحلیل

آرام

تحلیلی بر شب قدر و ادعیه حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه

تقریباً هزار و چهارصد و بیست و شش سال از نزول قرآن كریم می گذرد‌. هر سال به فرمان خدایی كه متكلّم این كلام است، سالگردی گرانقدر تشكیل می شود . شب قدر كه شب نزول قرآن است ، هر سال از طرف خدا تكریم می شود . گرامیداشت شب قدر به این است كه همان خاطرة نزول قرآن تكرار شود . لذا با همان جلال و شكوه فرشتگانی كه بار اوّل قرآن را آورده بودند ، در خدمت روح از آسمان غیب تنزّل می كنند و بر ولی عصر نازل می شوند .

هنگام نزول قرآن ، احیای خاطرة هر سالة‌ او هم گوشزد شد . هم با ماضی و هم با مضارع یاد شد فرمود :

 إنّا أنزَلناهُ فِی لَیلَهِ القَدر (1)

 یعنی این كتاب را ما در شب قدر نازل كرده ایم ، و هم در تجلیل شب قدر اینچنین فرمود :

 وَ مَا اَدراكَ مَا لیلَهُ القَدر . لیلَهُ القَدرِ خِیرٌ مِنْ ألفِ شَهر . تَنَزَّلُ المَلائِكَهُ وَالرُّوحُ فِیها بِإذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ اَمرْ . سَلامٌ هِیَ حَتّی مَطلَعِ الفَجْر(2)

 یعنی این قرآن كه در شب قدر نازل شد ، با جلال و شكوه فرود آمد و به دستور خدا هر ساله آن جلال و شكوه تكرار می شود . اینچنین نیست كه إنّا أنزَلناهُ فِی لِیلَهِ القَدر و پایان پذیرفته باشد ! بلكه اینطور است : تَنَزَّلُ المَلائِكَهُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلّ اَمرْ . هر ساله ملائكه در خدمت روح همة حقائق قرآن را أعم از تفسیر و تكوین پائین می آورند.

مرحوم كُلینی بابی در جامع كافی عقد كرد كه بعضی از امامان ما (علیهم السَّلام) فرمودند :

شما برای اثبات ادامة ولایت به سورة قدر استدلال كنید . تقریر استدلال هم به این بیان است ؛ فرمود : به مخالفین بگوئید آیا نبی اكرم رحلت كرد ، شب قدر هم از بین رفت ، یا شب قدر هست ؟ آنها ناچار می گویند : شب قدر هست . یعنی هر سال ماه مباركی دارد ، و در هر ماه مباركی شب قدر هست . فرمود : از آنها بپرسید : این كه خدا فرمود : در شب قدر فرشته ها امور را نازل می كنند ، بر كی نازل می شوند ؟ اگر مقدّرات و حقائق را نازل كرده اند كه به همراه ببرند و به كسی ندهد ، پس چرا آوردند ؟ اگر بنا شد مقدّرات و معارف را بر كسی عرضه كنند ، آن كس كیست ؟ آن كس كه همة فرشتگان به اتّفاق روح ، همة امور را نازل می كنند و بر او گزارش می دهند ، كیست ؟ او ولی امر است . او امام آن زمان است .

در هر زمانه ای ولی معصوم هست كه مهبَط وحی است . منتها وحی تشریعی به پایان رسید ، آن وحی های تصدیقی و تكوینی و تبیینی و تفسیری و تشریعی همچنان مستدام است . لذا در بَدئ پیدایش نزول قرآن ، ذات أقدس إله دستور داد كه هر ساله خاطرة گرانبار نزول قرآن را گرامی بدارند و امشب احتمالاً یكی از شب هائی است كه لیلة قدر است . لذا فرشتگان در خدمت روح همة امور را با سلامت به وجود مبارك ولی عصر عرضه می كنند . بعد به اذن ولی عصر به مجالس مؤمنین سری می زنند و به آنها سلام می كنند . و فیض ای كه به ولی عصر رسید ، به دستور آن حضرت به افراد مستعد می رسانند . كسانی كه ارتباط شان با ولی عصر برقرار است ، نشانه های شب قدر را هم درك می كنند .

از ائمه (علیهم السَّلام) سئوال كردند كه علامت شب قدر چیست ؟ فرمود :

 آن نسیم ملایم كه به شما بوزد ، معلوم می شود شب قدر را درك كرده اید . اگر زمستان باشد ، احساس سرما نمی كنید . و اگر تابستان گرم باشد ، احساس گرما نمی كنید . اگر یك همچنین حالی در شما پیدا شد ، این نسیم قدر است . علامت دیگر اینكه : اگر بوی خوبی به مشام شما رسید ، این نشانة قدر است .

گاهی یعقوب ای می خواهد كه بوی یوسف را از فاصلة هشتاد فرسخ استشمام كند ، بگوید

 إنّی لَأجِدُ رِیحِ یُوسُفَ لُولا أنْ تُفَنِّدُونْ (3).

 آن كس كه پیرهن یوسف را در دست دارد ، بوی یوسف را استشمام نمی كند ! ولی یعقوب از فاصلة هشتاد فرسخی بُوی یوسف استشمام می كند .

فَلَمّا فَصَلَتِ العِیرْ (4)،

 همین كه قافله از مرز مصر حركت كرد ، یعقوب فرمود : من بُوی یوسف می شنوم ! استشمام نمی كنی . ولایت بُوئی دارد ، نبوّت بُوئی دارد ، یوسف هر عصر بُوئی دارد ، شب قدر بُوئی دارد . اگر كسی شامّة جان اش باز شد ، این بُو را می شنود . و اگر آن لامسة جان اش باز باشد ،‌ این نسیم خنك را حسّ می كند . جریان چشم و گوش در قرآن آمده ، جریان شامّة معنوی هم در قرآن آمده . خدا بعضی را بصیر و بعضی را كُور می داند . می گوید : برخی كُور اند ،‌ امّا نه چشم سرشان ، بلكه چشم دلشان كُور است .

 إنَّهَا لا تَعمَی الأبصارْ وَ لكِنْ تَعمَی القُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُور (5).

 معلوم می شود بعضی ها قلب شان بیناست ، بعضی دلشان كُور است . آن دلی كه چشم دارد ، شامّه هم دارد ، ذائقه هم دارد ، لامسه هم دارد .

ایّام ماه مبارك رمضان ، ایّام روزه است . در كتاب صوم ، روزة واجب و مستحب و حرام و مكروه را مطرح می كند . یكی از روزه هائی كه گفته اند حرام است ، روزة وصال است . یعنی انسان طرزی نیّت كند كه بگوید : من از این سحر تا آن سحر ، یك روز و شب را نیّت می كنم كه روزه بگیرم و همچنین فردا را كه شب چیزی نخورد و این نخوردن را به حساب روز و روزه بیاورد و نیّت كند . یك وقت كسی در شب ماه مبارك اشتها به غذا ندارد ، آن خارج از بحث است . یا در غیر ماه مبارك شب چیزی نمی خورد ، آن خارج از بحث است . ولی یك وقت نیّت می كند كه من شب و روز را روزه بگیرم كه شب هم مثل روز جزء مَنوّی او باشد . دو روز را با یك شب نیّت كند ، این را می گویند : (صُوم وصال) . یك شب و روز ، دو روز و یك شب ؛ دو تفسیر برای صوم وصال‌ آمده است ؛

این معنا برای غیر پیغمبر حرام است . رسول اكرم فرمود : صوم وصال ممنوع است . اصحاب عرض كردند : پس شما چرا اینچنین می كنید ؟ فرمود : شما مثل من نیستید . آنچه كه مرحوم صدوق در مَنْ لا یَحضُر نقل كرد ، با آنچه را كه در جوامع روائی اهل سنّت است ، مختصر فرق می كند . ولی یك حدیثی است معروف و فریقین نقل كرده اند كه وجود مبارك نبی اكرم فرمود : شما مثل من نیستید .

 إنّی اَبِیتُ عِندَ رَبّی یُطْعِمُنِی وَ یَسقِینْ (6).

من مهمان خدایم ، در نزد خدا بیتوته می كنم ، از غذای خدا و آشامیدنی های الهی بهره می برم و مقاومت می كنم . من اگر ظاهراً صائم ام ، باطناً در كنار سفرة خدا نشسته ام . احساس گرسنگی و تشنگی نمی كنم . این مقام برای نبی اكرم هست .

به ما گفتند : شما در ماه مبارك مهمان خدائید . اگر صوم وصال ممنوع است ، این صوم عادی كه جائز و واجب است . برخی در روز كه صائم اند ، مهمان خدایند . نه تنها جان شان از معارف طرفی می بندد ، بلكه جسم شان هم احساس رنج نمی كند . این حال را انسان در این فرصت ها مسئلت كند . نشانه های شب قدر را با لامسة دل ، با شامّه جان می توان درك كرد . این هم مطلب دیگر .

و چون مهم ترین كار برای شب قدر دعاست و این ایّام و لیالی متعلّق به علیّ بن أبیطالب ، امیر المؤمنین (علیه آلاف التحیّه والثناء) است ، چه بهتر كه دعا را از زبان این داعی بشنویم .

اوّلاً ادب دعا را امیرالمؤمنین (علیه السَّلام) به ما آموخت . فرمود :

 اَلدّاعِی بِلا عَمَلْ كَالرّامِی بِلا وَتَرْ (7).

آنكه دعا می كند و عمل ندارد ، مثل تیراندازی است كه تیر دارد ، ولی وَتر ندارد . (وَتر) آن كمان مُنهنی است كه جلوی این تیر تند تیز را می گیرد و او را راهنمائی می كند . فرمود : اگر كسی تیرانداز است ، یك كمان ای لازم دارد كه این كمان منهنی این تیر تیز را تعدیل كند ، راهنمائی كند . اگر كسی بی عمل دعا می كند ، مثل تیر انداز بی كمان است . بهترین عمل صفای دل است . بهترین راه برای صفای دل این است كه هم در مسئله توحید برای غیر خدا راه باز نكنیم ، هم در مسائل اجتماعی كینة احدی را در دل راه ندهیم . مطمئن باشیم اگر كسی این دو ركن را فراهم كرد ؛ یعنی در كار خدا اَحدی را شریك قرار نداد ، در مسائل اجتماعی كینة هیچ مسلمانی را در دل نداشت ، این دو ركن را كه فراهم كرد ، این دعوت كننده ، این داعی یك تیر انداز ماهری است كه هم تیر تیز دارد و هم كمان مُنهنی . آنگاه خود حضرت كه واجد شرائط دعاست ، نیایش هائی دارد كه در آن نیایش همّت های بلند را تعلیم می دهد و برای همة مسلمانها مسئلت می كند .

شما دعاهای حضرت را در نهج البلاغه كه تحلیل می كنید ، می بینید یا سعادت می خواهد ، یا شهادت می خواهد ، یا رفاقت با انبیاء می خواهد ، یا كرامت می خواهد ، یا عافیت می خواهد ، یا سلامت می خواهد ، یا فتوّت و رادمردی و مردانگی می خواهد و یا عزّت !

ببینید دعاهای حضرت از این عناصر محوری بیرون نمی رود . در آن عهد نامة معروف كه برای مالك اشتر نوشت ، در پایان عهد نامه دعا كرد‌ ؛ فرمود :

 مالك ! من برای خود و برای تو از خدا سعادت و شهادت طلب می كنم ! از خدا می خواهم :

أنْ یَختِمَ لِی وَ لَكَ السَّعادَهَ وَ الشَّهادَه إنّا للهِ وَ إنّا إلِیهِ الرّاجِعُونْ (8).

 من سعادت را ، شهادت را برای خود و برای تو مسئلت می كنم .

در آن دعاهای عمومی می گوید :

 نَسأَلُ اللهُ مَنازِلَ الشُّهَداء وَ مَعایِشَهَ السُّعَداء وَ مُفارَقَهَ الأنبیاء (9).

 ما برای همگان سعادت و منزلة شهدا و رفاقت با انبیاء را می خواهیم . به خدا عرض می كند : وَاجْمَعْ بِینَنَا وَ بِینَهُ . نوع این دعاها به صیغة جمع است . می گوید : خدایا ! بین ما و بین رسول ات ، وَاجْمَعْ بِینَنَا وَ بِینَهُ فِی بَرْدِ العِیشْ وَ قَرارِ النِّعْمَه وَ‌ مُنتَهَی الطُمَأنِینَهِ وَ تُحَفِ الكِرامَه (10)

خدایا ! بین همة ما ونبی ات در آن قرارگاه عیش و زندگی جمع بكن ، و در آن آرامش و خنكی سعادت و زندگی جمع بكن ! در كمال طمأنینه ما را با او سهیم بكن ! آن كرامت ها را كه تحفة پیغمبر می كنی ، ما را بهره مند بكن ! مُنتَهَی الطُمَأنِینِه وَ تُحَفِ الكِرامَه .

در میدان جنگ دو دعای آموزنده دارد ؛ هنگامی كه جنگ شروع می شد ، عرض می كرد : خدایا ! اَللّهُمَّ إنّا نَشكُو إلِیكَ غِیبَهَ وَلِیّنَا وَ كَثرَهِ عَدُوِّنَا وَ تَشتُتَ اَهوائَنَا . رَبَّنَا افْتَحْ بِینَنَا وَ بِینَ قُومِنَا بِالحَقّ (11)

 عرض می كرد : خدایا ! ما از نبود پیغمبر به تو شكایت می كنیم . چون پیغمبر ، آن ركن طمأنینه را ما از دست داده ایم .

در هفدة ماه مبارك در جریان بَدر كه اوّلین جنگ نابرابری بود كه مسلمانها می دیدند ، امیر المؤمنین فرمود : همه آن شب متوحّش بودند و متزلزل . تنها كسی كه هیچ حادثه ای برای او نبود ، رسول اكرم بود . فرمود : در شب جنگ بَدر تا صبح كنار درخت پیغمبر مشغول مناجات بود ، گویا اصلاً فردا جنگی نیست ، و امشب شب حمله نیست ! آن یك حساب دیگری بود . لذا امیرالمؤمنین عرض می كند : خدایا ! ما از نبود پیغمبر به تو شكایت می كنیم و از اختلاف درونی به تو پناه می بریم و شكایت می كنیم .

آنگاه دعائی كه بعض از انبیاء داشتند كه در قرآن آمده است ، همان دعا را امیر المؤمنین دارد كه : رَبَّنَا افْتِحْ بِِینَنَا وَ بِینَ قُومِنا بِالحَقّ .

 این در آغاز جنگ . در ناعرة جنگ عرض می كند :

 خدایا ! ما گرچه شهادت طلب كردیم ، امّا فتوّت و مردانگی هم می خواهیم .

 اَللّهُمَّ إنْ اَظهَرتَنَا عَلَیهِمْ وَ جَنِّبنَا البَغی وَ سَدِّدْنا بِالحَقّ . وَ إنْ اَظهَرْتَهُمْ عَلَینَا فَارزُقنَا الشَّهادَه وَاعْصِمنَا مِنَ الفِتنَه (12).

 اگر ما را بر آنها غالب كردی ، ما فاتح شدیم ، توفیقی بده كه تعدّی و تجاوز به زیر دست را روا ندانیم . به اسیران رحم بكنیم .

همین علی كه بعد از ضربت خوردن شب نوزدهم دستور داد به قاتل من مدارا كنید ؛ در میدان جنگ مردانگی از خدا خواست و می خواست . عرض می كرد : خدایا ! آن توفیق را بده كه اگر ما فاتح و پیروز شدیم ، بر دشمن ستم نكنیم . و اگر مصلحت بود كه آنها ما را شكست بدهند ،مرگ ما را مرگ شهید قرار بده . ما را از فتنه و بَد آموزی مصون بدار . این دعای علی در صحنة جنگ است . امّا دعای وجود مبارك امیرالمؤمنین از نظر توحید ؛ وقتی شب بر می خواست ، خالصاً خدا را دعا می كرد ، عرض می كرد : خدایا ! تو كه می دانی ، هذا مَقامُ ،

این دعاها را كه عرض می كنم ، شرح خواسته های شماست ؛ ما یك قرآن به دست داریم و یك قرآن به سر كه هر دو جزء برنامه های لیالی قدر است ، و روایات این دو برنامه هم جدای از هم است . و در هر دو برنامه مسئله نیایش و خواسته است . چه بخواهیم ، آنچه كه الآن عرض می شود برای آن است كه هم در مراسم قرآن به دست ، هم در مراسم قرآن به سر این چیزی را كه امیر به ما آموخت ، اینها را بخواهیم .

وقتی حضرت در مقام دعا و ثنا می ایستاد ، عرض می كرد :

 خدایا ! هذا مَقامُ مَنْ اَفرَدَكَ بِالتُّوحیدِ الَّذِی هُوَ لَكْ وَ لَمْ یَرَ مُستَحِقَّاً لِهذِهِ المَحامِدِ وَ المَمَادحِِ غِیرَكْ . وَ بِی إلِیكَ فاقَهٌ لا یَجبُرُ مَسكَنَتَهَا إلا فَضلُكْ . فَهَبْ لِی رِضاكْ وَ أغنِنَا عَنْ مَدِّ الأیدِی إلی سَواكْ . إنَّكَ عَلی كُلّ شِیءٍ قَدِیر(13).

 عرض كرد : خدایا ! این مقامی كه من ایستاده ام ، مقام توحید است . من به عنوان یك عبد موحّد در پیشگاه مولای واحد ایستاده ام . هیچ مدحی جز برای تو نیست . هیچ حمدی جز برای تو نیست . من یك نیازی دارم كمر شكن ! و تو جابر عَظم كسیری ! هر شكسته ای را تو جبیره می كنی .

یكی از دعاها و فرازهای جوشن كبیر و ادعیّة دیگر در این دعاها این است كه : یا جابِرَ العَظمِ الكَسِیر (14).

 ای خدائی كه هر استخوان شكسته ای را تو شكسته بندی می كنی ، جبیره می كنی ، جبران می كنی . هر دل شكسته ای را او جبیره می كند . حضرت عرض كرد : من یك درد كمر شكن دارم كه هیچ چیزی این شكسته را جبران نمی كند ، مگر كَرم تو . و آن این است كه مرا به مقام رضا برسانی . هر چه تو كردی ، من خوشم بیاید . و دست ما را از دراز شدن به سوی این و آن كوتاه بكن ! ما را به خودت نیازمند بكن !

هَب لِی مِنْ رِضاكْ ، هَب لَنَا مِنْ رِضاكْ وَ اَغنِنا عَنْ مَدِّ الأیدی إلی سِواكْ . چیزی از غیر تو طلب نكنیم . این روح بلند است . آن هم فتوّت و مردانگی است كه نسبت به كافران هم ما رادمرد باشیم .

در مسائل خصوصی به خدا عرض می كند : پروردگارا ! همة نعمت ها را تو دادی . همة نعمت ها را هم ما باید به تو تحویل بدهیم . جان دادی ، باید برگردانیم . چشم و گوش دادی ، باید برگردانیم . اعضاء و جوارح و جوانح دادی ، باید برگردانیم . حرفی در او نیست . ولی خدایا ! ما را كریمانه زنده كن و ما را كریمانه بمیران . خدایا ! در هنگام استرداد این ودیعه ها اوّلین چیزی كه از ما می گیری ، جان ما باشد . این طور نباشد كه ما ذلیلانه بمیریم . اوّل چشم را بگیری ، دست را بگیری ، پا را بگیری ، ما را فلج كنی ، بعد ببری ؛ اینچنین نباشد .

 اَللّهُمَّ اجْعَلْ ، این از دعاهای نورانی نهج البلاغه است كه این دعاها و از این رقم دعاها در نهج فراوان است كه این ادب كرامت است .

 اَللّهُمَّ اجْعَلْ نَفسِی اَوَّلَ كَرِیمَهٍ تَنتَزِعُها مِنْ كَرائِمِی وَ اَوَّلَ وَدِیعَهٍ تَرتَجِعُهَا مِنْ وَدائِعِ نِعَمِكَ عِندِی(15) ؛

 خدایا ! همة نعمت ها امانت است ، همه را به تو بر می گردانیم . ولی اوّلین نعمتی كه می گیری ، جان ما باشد . چشم و گوش به همراه جان برود ، نه اوّل چشم وگوش و اعضاء را بگیری ، ما ذلیلانه در منزل زندگی كنیم ، نیازمند به اعضاء منزل باشیم ، با خواری و خفّت به سر ببریم . این دعا درس كرامت می دهد .

از نظر مسائل اقتصادی هم می گوید : خدایا ! همة نعمت ها به دست توست ، به جای اینكه مع الواسطه به ما نعمت بدهی ، بی واسطه ما را تأمین كن كه ما منّت این و آن نكشیم و نچشیم .

 اَللّهُمَّ صُنْ وَجهِی بِالیَسارْ وَ لا تَبدُلْ جاهِی بِالإقتارْ فَاَستَرزِقَ طالِبی رِزقِكِ وَ اَسْتَعْطِفَ شِرارِ خَلقِكَ فَاُفتَتَنَّ بِخَمِّ مَنْ أعطانِی وَ بِضَمّ مَنْ مَنَعَنِی وَ أنْتَ مَعَ ذلِكَ وَلِیُّ الإعطاء وَالمَنْع (16).

خدایا ! آبروی ما را با داشتن حفظ بكن ! خدایا ! آبروی ما را با فقر نریز ! خدایا ! آنچه را كه به ما می رسد ، از توست . بكوشیم كه بی واسطه از تو بگیریم ، نه به وسیلة این و آن بگیریم ، تا از این و آن حقّ شناسی كنیم و كسی كه به ما چیزی نداد ، گِله كنیم . این دعاها درس كَرم می دهد .

شما وقتی دعاهای حضرت را در نهج البلاغه بررسی می كنید ، همین است كه یا سعادت طلب می كند ، یا رفاقت با انبیاء می خواهد ، یا شهادت می خواهد ، یا كرامت می خواهد ، یا عافیّت می خواهد ، یا فتوّت و رادمردی و مردانگی طلب می كند ، یا سلامت دین و دنیا را می خواهد . نَسأَلُ اللهَ المُعافاتَ فِی الأدیانْ كَمَا نَسأَلُهُ المُعافاتَ فِی الأبدان (17).

 عرض می كند : همانطوری كه ما از خدا عافیّت بدن می خواهیم ، عافیّت دین را هم طلب می كنیم .

از نبی اكرم سئوال كردند : شما در شب قدر از خدا چه می خواهید ؟ حالا كه با ما نگفتی شب قدر كی است ، ولی این را بگو از خدا چه می خواهی ؟ شما در شب قدر چه می خواهی ؟ فرمود : من اگر شب قدر را درك كنم ، از خدا عافیّت طلب می كنم . عافیّت همین عافیّت علوی است كه در نهج البلاغه آمده ؛ هم عافیّت دین ، هم عافیّت دنیا . هم عافیّت بدن ، هم عافیّت جان و نظام . در جریانی كه شما با خبر هستید دنیا چه می گذرد ، یك میلیارد مسلمان در چه حالت اند ؛

این خطوط كلّی دعا را از ولیّ دعا بیاموزیم ، برای همه مسئلت كنیم . اینچنین نباشد كه فقط برای خود دعا كنیم . آنها كه این دعاها را به ما آموختند‌ ، برای همه خواستند . آنها كه در نماز می گویند :

 إیّاكَ نَعبَدُ وَ إیّاكَ نَستَعِینْ (18)،

 دیدشان خیلی بلند است . نمی گویند : تنها من عبادت می كنم و این متكلّم مع الغیر ،‌ یعنی ما عبادت می كنیم ، منظور این باشد كه من با همة شئون ادراكی ام ، دركی ام ، تحریكی ام ، اعضاء و جوارح ام كه در دعای عرفه آمده است تو را عبادت می كنم ، این حدّ نیست . نه تنها ما ، یعنی مسلمین عالم تو را عبادت می كنیم ، این حدّ ام نیست . ما ، یعنی مجموعة نظام آفرینش .

چون خدا به ما فرمود :

 شما به همراه همة این قافله ها حركت كنید ، فَقالَ لَهَا وَ لِلأرضِ ائتِیا طُوعاً أو كَرْهَاً قالَتَا اَتَیْنَا طائِعِینْ (19). خدا فرمود:

 من به آسمان و زمین گفته ام خواه و نا خواه بیائید . اینها گفتند : ما به همراه همة قافله با رغبت می آئیم . اینها دو نفر اند ، امّا حرف شان جمع است .

قَالَتَا اَتَینَا طائِعِیْن . نه طائِعَیْن ! خدا به دو نفر خطاب كرد با ضمیر تثنیه . آنها با جمع جواب دادند . این ادب را خدا به ما آموخت . ببینید همه می گویند :

یا الله ! شما هم برای همه خیر طلب بكنید . این هم مطلب بعدی .

كم كم آماده می شویم برای مراسم دعا ؛ امّا چون شب ضربت خوردن علیّ بن أبیطالب (سلام الله علیه) است ، گرچه بعداً به فیض ولایت به بركت مدّاحی مدّاح اهل بیت استفاده می كنیم ، ولی باید عنایت كنیم كه حضرت سعی كرد با سلامت دین شهادت را استقبال بكند . همة ما شنیده ایم كه گریه برای اهل بیت از بهترین عبادات است . تردیدی هم در او نیست . امّا سعی كنیم گریة عاقلانة عارفانة بدون پِیرایه ؛ آن گریه یقیناً عبادت است . نیازی به افزایش و كاهش نیست .

جریان شهادت علیّ بن أبیطالب (سلام الله علیه) به قدری درد آور است كه قبل از اتّفاق اش ، شاید سی سال یا بیشتر ، معلوم نیست این خطبة شعبانیّه در چه سالی اتّفاق افتاد . سی سال ، سی و پنج سال ، چهل سال معلوم نیست . پیغمبر برای جریان ضربت خوردن علی اشك ریخت . آن پیغمبر !! این خطبة معروف كه در آخرین جمعة ماه شعبان پیغمبر آن خطبه را ایراد كرد ، فرمود :

 أیُّهَا النّاس قَدْ أقبَلَ إلِیكُمْ شَهرُ الله‎‎ْ بِالبَرَكَهِ وَالرَّحمَهِ وَ المَغفِرَه (20)،

 در پایان گریه كرد . امیر المؤمنین عرض كرد : چرا گریه می كنی ؟ فرمود : در ماه مبارك رمضان تو مشغول نمازی ، سر مطهّر ات با خون ات رنگین می شود ! خوب حالا كِی بود ؛ 25 سال كه خود حضرت خانه نشین بود ، 5 سال تقریبی هم حكومت كرد ، این شده 30 سال . 30 سال تقریباً بعد از رحلت رسول اكرم این حادثة تلخ جهانی رخ داد . حالا آن خطبة شعبانیّه كی بود ، آن روشن نیست . حداقلّ سی سال قبل از ضربت خوردن علی پیغمبر گریه كرد . چه قدر این مصیبت تلخ است !!

20 سال قبل از جریان سیّدالشهداء ، علیّ بن أبیطالب گریه كرد . از جریان صفّین كه بر می گشتند ،‌آمدند یك سرزمین ای ، با دست مبارك اشاره كرد ، فرمود : هاهُنا ، هاهُنا . یك مقدار خاك را گرفتند ، بعد بُو كردند ، فرمود : همین جاست ، همین جاست . عرض كردند : چی اینجاست ؟ فرمود : رادمردانی كه عاشقان كوی حقّ اند ،‌ اینجا می آرمند (21). اینجا سرزمین كربلاست . اگر كسی اینها را خوب بشناسد ، نیازی به آن پِیرایه ها نیست ، اشك می آید . و آن اشك عبادت است . امیرالمؤمنین به پیغمبر فرمود : چرا گریه می كنی ؟ فرمود : در ماه مبارك ، در حال نماز شمشیری می آید ، سر مطهّر ات با خون اش رنگین می شود ! عرض كرد : بِسَلامَهٍ مِنْ دِینِی(22) ؟ عرض كرد : آن وقتی كه شمشیر بر سرم می آید ، دین من سالم است ؟ فرمود : آری ، دین ات سالم است . این آن علی است !! شاید امشب كه 19 ماه مبارك رمضان بود ، مهمان یكی از دخترها بود ، شیری آورد ، نمكی آورد با نان ، فرمود : یكی از این دو را بردار ! بالأخره با نان و نمك افطار كرد . حالا اینها خیلی مهم نیست ! اینها را شاگردان علی هم كردند .

این جریان فُزتُ و‌َ رَبِّ الكَعبِه (23) كه در سحر 19 ماه مبارك رمضان علیّ بن أبیطالب گفته بود ، اینها علی را نشان نمی دهد . چون چند سال قبل از این حادثه یكی از شاگردان علیّ بن أبیطالب در هنگام ضربت خوردن و شمشیر دیدن گفت : فُزتُ وَ ‌رَبِّ الكَعبِه . ما چون نرفتیم به سراغ آن مقامات بلند ،‌ خیال می كنیم حضرت علی یعنی عالی ترین مقام اش این است كه وقتی شمشیر خورد ، بگوید : فُزتُ وَ رَبِّ الكَعبِه . در حالی كه او كسانی را تربیت كرد ، شاگردانی را تربیت كرد كه چند سال قبل از او یك همچنین حادثه ای برای آنها اتفاق افتاد ، گفتند : فُزتُ وَ رَبِّ الكَعبِه . مرحوم سیّد علی ، شارح صحیفة سجادیّه ، بنگرید تا ببینید كه مقام اهل بیت چی است ! این حدیثی را با 28 واسطه تقریباً نقل می كند ، بعد می بالد ، می گوید : اُولئِكَ آبائِی فَجِئنِی بِمِثلِهِمْ ، إذا جَمَعَتْنا یا جَرِیرُ مَجامِعُ (24).

 می گوید : اینها اسنادی است كه اجداد من نقل كردند ، از فلان كس از فلان كس از فلان كس از فلان كس تا به پیغمبر می رسد ؛ از پیغمبر سئوال كردند : شما وقتی در معراج رفتی ،خیلی حرف شنیدی . آن حرف هائی كه شنیدی شبیه لهجة كی بود ؟ فرمود : آن حرف هائی كه من شنیدم شبیه لهجة علیّ بن أبیطالب بود . علی را باید آنجا ها جستجو كرد . این فُزتُ وَ رَبِّ الكَعبِه را شاگرد علی ، قبل از علی ، چند سال قبل از مرگ علی گفت . چون پیغمبر علی را با آن وضع می شناخت ، كه فرمود : من در معراج وقتی حرف می شنیدم ، مثل اینكه صدا شبیه صدای علی بود . این است كه وقتی با خبر می شود شب 19 علی فرق اش می شكافد ، اشك می ریزد .

حضرت آمد ، اذان گفت ، بیدار كرد ، حتّی آن پلید را هم بیدار كرد . شروع كرد به نماز ؛ خوب آن نماز ، سُبحانَ رَبّیَ العَظِیم ، سُبحانَ رَبّیَ الأعلی ، آنگاه ندا آمد : عَلی قَدْ قُتِلَ عَلِیٍُّ المُرتَضی ، عَلی تَهَدَّمَتْ اَركانُ الهُدی ، وَانفَصَمَتِ العُروَهُ الوُثقی . قُتِلَ عَلِیٍُّ المُرتَضی(25) !!!

زینب به حسنین گفت : برادر ! علیّ مرتضی غیر از پدر ما كسی نیست ! این ندا را همه شنیدند ، یا اهل بیت شنیدند ؟ عَلی تَهَدَّمَتْ اَركانَ الهُدی وَانفَصَمَتِ العُروَهُ الوُثقی ، قُتِلَ عَلِیٍُّ المُرتَضی . این صدا را همه شنیدند ، یا آنها كه بُوی شب قدر را استشمام می كنند ، آنها شنیدند ؟ به هر تقدیر آمدند .

وجود مبارك امیرالمؤمنین به امام مجتبی دستور داد كه بقیّة نماز را بخوان ! نماز را بخوان ؛ نماز ، نماز ! بعد هم حضرت را با آن وضع بردند به منزل ، حالا تا چه اندازه حضرت را با آن وضع پیچیدند و تا كجا زیر بغل اش را گرفتند ؛ به هر تقدیر بود ، وقتی به منزل رسید ، فرمود : این كسی را كه گرفتید ، با او مدارا كنید . به او ستم نكنید .

در همین كوفه فرمود : شیری كه برای من آوردند ، به این قاتل ام ابن مُلجم بدهید . در همین كوفه برای دختران همین علی صدقه آوردند !! كه دختر أبی عبدالله فرمود : عَمَّتِی تَقُولُ ، فتوای عمّة من این است ؛ فتوا را زین العابدین می داد و زینب (علیها السَّلام) پخش می كرد . عَمَّتِی تَقُولُ إنَّ الصَّدَقَهَ عَلِینَا مُحَرَّمِهِ ؛ ... اَلسَّلامُ عَلی اَهلِ بِیتِ النُبُوَّهِ وَالعِصمَه .

با همین حال كه نشسته اید مراسم قرآن به دست و قرآن به سر با یك توضیح كوتاهی عرض می شود و شروع می كنیم . یكی از سُنن و آداب این لیالی قدر ، قرآن به دست گرفتن است . یعنی قرآن را به دست می گیریم ، باز می كنیم و خدا را قسم می دهیم و از خدا این اموری كه علی (سلام الله علیه) به ما آموخت ، می خواهیم . بعضی از روایات این مسئله را دارد ؛ این یك دعاست و یك مراسم جدا . بعد هم قرآن به سر هست كه آن هم قرآن را بالای سر گذاشتن و دعائی كردن و قسم دادن و از ذات أقدس إله چیزهائی خواستن . خواسته های ما در همین محورهائی باشد كه امامان ما (علیهم السَّلام) خواستند و برای همة مسلمانها طلب بكنیم . آزادی همة بی گناهان ، استقلال همة مناطق اسلامی ، عظمت و عزّت و سعادت و سیادت همة مسلمانها ، بالأخص صیانت و سیادت نظام اسلامی ایران ، و دوام او تا ظهور صاحب اصلی و اصیل اش ، یعنی ولی عصر (أرواحنا فداه) .

شرط اساسی همان دو ركن است ؛ اخلاص توحید و حلّ هر گونه كینه . با هیچ كسی بَد نباشیم و در این دعاها كسانی را هم كه نسبت به ما جفا كرده اند ، آنها را هم مشمول عفو قرار بدهیم ، برای آنها هم خیر طلب بكنیم ، با این سعه صدر كنار ضیافت إله بار یابیم تا با دست پُر برگردیم.

 

پی نوشت ها:

(1) سورة قدر / آیة 1

(2) سورة قدر / آیة 2 تا 5

(3) سورة یوسف / آیة 94

(4) سورة یوسف / آیة 94

(5) سورة حج / آیة 46

(6) عوالی اللآلی / جلد 2 / صفحة 233 / باب صوم ( صوم الوصال من خصائص النبّی (ص) )

(7) مستدرك الوسائل / جلد 5 / صفحة 217

(8) نهج البلاغه / نامة 53 ـ من كتاب له (ع) كتب للأشتر النخعی

(9) نهج البلاغه / خطبة 23

(10) نهج البلاغه / خطبة 72

(11) نهج البلاغه / نامة 15

(12) نهج البلاغه / خطبة 171

(13) نهج البلاغه / خطبة 91

(14) مفاتیح الجنان / دعای جوشن كبیر

(15) نهج البلاغه / خطبة 215

(16) نهج البلاغه / خطبة 225

(17) نهج البلاغه / خطبة 9

(18) سورة حمد / آیة 5

(19) سورة فصّلت / آیة 11

(20) بحار الأنوار / جلد 93 / صفحة 356

(21) وَ مَصارِعُ عُشّاقِ شُّهَداء ـ بحار الأنوار / جلد 41 / صفحة 295

(22) بحار الأنوار / جلد 93 / صفحة 358

(23) بحار الأنوار / جلد 42 / صفحة 239

(24) بحار الأنوار / جلد 105 / صفحة 188

(25) بحار الأنوار / جلد 43 / صفحة 282

شنبه 14 مهر 1386 - 14:38

ماه مبارک رمضان بر شما مبارک درباره ماه رمضان رمضان اسمى از اسماء الهى مى‏باشد و نبایست‏به تنهائى ذكر كرد مثلا بگوئیم، رمضان آمد یا رفت، بلكه باید گفت ماه رمضان آمد، یعنى ماه را باید به اسم اضافه نمود، در این رابطه به سخنان حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) توجه می کنیم. رمضان از اسماء الله است هشام بن سالم نقل روایت مى‏نماید و مى‏گوید: ما هشت نفر از رجال در محضر حضرت ابى جعفر امام باقر (علیهما السلام) بودیم، پس سخن از رمضان به میان آوردیم. فقال علیه السلام: لا تقولوا هذا رمضان، و لا ذهب رمضان و لا جاء رمضان، فان رمضان اسم من اسماء الله عز و جل لا یجیى و لا یذهب و انما یجیى‏ء و یذهب الزائل و لكن قولوا شهر رمضان فالشهر المضاف الى الاسم و الاسم اسم الله و هو الشهر الذى انزل فیه القرآن، جعله الله تعالى مثلا و عیدا و كقوله تعالى فى عیسى بن مریم (علیهما السلام) و جعلناه مثلا لبنى اسرائیل. (1) امام علیه السلام فرمود: نگوئید این است رمضان، و نگوئید رمضان رفت و یا آمد، زیرا رمضان نامى از اسماء الله است كه نمى‏رود و نمى‏آید كه شى‏ء زائل و نابود شدنى مى‏رود و مى‏آید، بلكه بگوئید ماه رمضان، پس ماه را اضافه كنید در تلفظ به اسم، كه اسم اسم الله مى‏باشد، و ماه رمضان ماهى است، كه قرآن در او نازل شده است، و خداوند آن را مثل و عید قرار داده است همچنانكه پروردگار بزرگ عیسى بن مریم (سلام الله علیهما) را براى بنى اسرائیل مثل قرار داده است، و از حضرت على بن ابى طالب (علیه السلام) روایت‏ شده كه حضرت فرمود: «لا تقولوا رمضان و لكن قولوا شهر رمضان فانكم لا تدرون ما رمضان‏» (2) شما به راستى نمى‏دانید كه رمضان چیست (و چه فضائلى در او نهفته است). واژه رمضان و معناى اصطلاحى آن رمضان از مصدر «رمض‏» به معناى شدت گرما، و تابش آفتاب بر رمل... معنا شده است، انتخاب چنین واژه‏اى براستى از دقت نظر و لطافت‏ خاصى برخوردار است. چرا كه سخن از گداخته شدن است، و شاید به تعبیرى دگرگون شدن در زیر آفتاب گرم و سوزان نفس و تحمل ضربات بى امانش،زیرا كه رمضان ماه تحمل شدائد و عطش مى‏باشد، عطشى ناشى از آفتاب سوزان یا گرماى شدید روزهاى طولانى تابستان. و عطش دیگر حاصل از نفس سركشى كه پیوسته مى‏گدازد، و سوزشش براستى جبران ناپذیر است. در مقایسه این دو سوزش، دقیقا رابطه عكس برقرار است، بدین مفهوم كه نفس سركش با چشیدن آب تشنه‏تر مى گردد، وهرگز به یك جرعه بسنده نمى‏كند، و پیوسته آدمى را در تلاش خستگى ناپذیر جهت ارضاى تمایلات خود وا مى‏دارد. و در همین رابطه است كه مولوى با لطافت هرچه تمامتر این تشبیه والا را به كار مى‏گیرد و مى‏گوید: آب كم جو تشنگى آور به دست تا بجوشد آبت از بالا و پست تا سقا هم ربهم آید جواب تشنه باش الله اعلم بالصواب زین طلب بنده به كوى حق رسید درد مریم را به خرما بن كشید اما از سوى دیگر، عطش ناشى از آفتاب سوزان سیرى پذیر است، و قانع كننده.

با درود به همه دوستان نمونه ای از سوالات احکام و عقاید
1 - سوره حمد دارای چند نام است ؟
ده نام : المثانی - فاتحة الکتاب - البیع - ام الکتاب - الحمد - الصلاة - الوافیه - الاساس - الکافیه - الشفاء .
2 - ملائک مقرب خداوند را نام ببرید . جبرائیل - اسرافیل - عزرائیل - میکائیل .
3 - ماه های حرام را نام ببرید . محرم - رجب - ذیقعده - ذیحجه .
4 - مذاهب چهارگانه اهل سنت کدامند ؟ حنبلی - حنفی - شافعی - مالکی .
5 - نام کلیددار بهشت چیست ؟ رضوان .
6 - حضرت آدم و هوا چند ساعت در بهشت بودند ؟ هفت ساعت .
7 - آفرینش زمین و آسمان چند روز طول کشید ؟
مدت شش روز که هر روز آن برابر با پنجاه هزار سال است .
8 - دو ملک مأمور ثبت اعمال چه نام دارند ؟ عتید و رقیب .
9 - روز قیامت برابر با چند سال است ؟ پنجاه هزار سال .
10 - کدام کتاب به اخ القرآن (برادر قرآن) معروف است ؟ نهج البلاغه .
11 - کدام کتاب به اخت القرآن (خواهر قرآن) معروف است ؟ صحیفه سجادیه .
12 - خداوند متعال، دنیا را در چه روزی آفریده است ؟ روز یکشنبه .
13 - اصول دین چندتاست ؟ پنج تا ، توحید - عدل - نبوّت - امامت - معاد .
14 - فروع دین چندتاست ؟
ده تا ، نماز - روزه - خمس - زکات - حج - جهاد - امر به معروف - نهی از منکر - توّلی - تبرّی .
15 - به چه کسانی پنج تن آل عبا می گویند ؟
حضرت محمد (ص) - حضرت علی (ع) - حضرت فاطمه (ع) - حضرت امام حسن مجتبی (ع) - حضرت امام حسین (ع) .
16 - به چه کسانی چهارده معصوم می گویند ؟
حضرت محمد (ص) - حضرت فاطمه (ع) - و دوازده امام علیه السلام .
17 - اصول دین کدامند ؟ توحید - نبوّت - معاد .
18 - اصول مذهب کدامند ؟ عدل - امامت .
19 - معاد بر چند نوع است ؟ دو نوع : جسمانی - روحانی .
20 - از مجموع پیامبران الهی چه تعداد از آنها اولوالعزم هستند ؟
پنج نفر : حضرت محمد (ص) - حضرت عیسی (ع) - حضرت موسی (ع) - حضرت نوح (ع) - حضرت ابراهیم (ع) .
21 - نام چند نفر از پیامبران الهی در قرآن کریم آمده است ؟ 25 نفر
22 - اجرا کردن دستورات مجتهد را چه می گویند ؟ تقلید
23 - احکام بر چند قسم است ؟ پنج قسم : واجب - مستحب - حرام - مکروه - مباح .
24 - آب ها بر چند قسم هستند ؟ دو قسم : آب مضاف - آب مطلق .
25 - مطهرات چندتاست ؟
10 تا : آب - زمین - آفتاب - استحاله - انتقال - اسلام - تبعیت - برطرف شدن عین نجاست - استبراء حیوان نجاستخوار - غائب شدن مسلمان .
26 - نجاسات چندتاست ؟
11 تا : بول - غائط - منی - مردار - خون - سگ - خوک - کافر - شراب - فقاع (آبجو) - عرق شتر نجاستخوار .
27 - غسل بر چند نوع است ؟ دو نوع : ترتیبی - ارتماسی .
28 - غسل های واجب چندتاست ؟
7 تا : غسل جنابت - غسل حیض - غسل نفاس - غسل استحاضه - غسل مس میت - غسلی که به واسطه نذر و قسم واجب می شود .
29 - تیمم بر چند قسم است ؟ دو قسم : بدل از وضو - بدل از غسل .
30 - نمازهای واجب چندتاست ؟
6 تا : نمازهای یومیه - نماز آیات - نماز میت - نماز طواف واجب خانه خدا - نماز قضای پدر که بر پسر بزرگ واجب است - نمازیکه به واسطه اجیر شدن، نذر، قسم و عهد واجب می شود .
31 - واجبات نماز چند قسم است ؟ دو قسم : رکن - غیر رکن .
32 - رکن نماز چند چیز است ؟
پنج چیز : نیت - تکبیرة الاحرام - قیام - رکوع - دو سجده .
33 - واجبات نماز چند چیز است ؟
یازده چیز : نیت - قیام - تکبیرة الاحرام - رکوع - سجود - قرائت - ذکر - تشهد - سلام - ترتیب - موالات .
34 - مکانی که انسان در آن نماز می خواند باید دارای چه شرائطی باشد ؟
مباح باشد(غصبی نباشد) - بی حرکت باشد - تنگ و سقف آن کوتاه نباشد - جایی که پیشانی را می گذارد پاک باشد - مکان اگر نجس است طوری تر نباشد که به بدن یا لباس نمازگزار سرایت کند - جایی که پیشانی را می گذارد از جای زانوها و بنابر احتیاط واجب از جای انگشتان پایش از چهار انگشت بسته پایین تر یا بلندتر نباشد .
35 - لباس نمازگزار دارای چه شرائطی می باشد ؟
پاک باشد - غصبی نباشد(مباح باشد) - از اجزاء مردار نباشد، مثلاً : از پوست حیوانی که مطابق دستور اسلام ذبح نشده، تهیه نگردیده باشد حتی کمربند و کلاه - از حیوان حرام گوشت نباشد مثلاً از پوست پلنگ یا خوک تهیه نشده باشد - اگر نمازگزار مرد است لباس او طلاباف یا ابریشم خالص نباشد .
36 - آیا شکستن نماز واجب از روی اختیار حلال است ؟ خیر، حرام است .
37 - شکیات چند نوع است و مجموعاً چند قسم می شود ؟
شکیات سه نوع است : شکهایی که نماز را باطل می کند (8 قسم) - شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد (6 قسم) - شکهایی که صحیح است(9 قسم)، که مجموعاً 23 قسم می شود

نمونه سوالات مصاحبه های عقیدتی سیاسی استخدامی

مصاحبه عقیدتی سیاسی بخش مهمی از استخدام در شرکت های دولتی هست، در اینجا یک سری سوالاتی که از من و یا بعضی از دوستانم پرسیده شده بود قرار دادم، در ضمن بخش کمی هم از اینترنت جمع کردم.

تعداد افراد مجلس خبرگان چند نفر است و چه کسی یا کسانی آن‌ها را انتخاب می‌کنند؟

رهبر را چه کسی انتخاب می‌کند؟

فرق مرجع تقلید با ولی فقیه چیست؟

تا به حال ریش‌هایتان را تیغ انداخته‌اید؟ تا به حال ریش پرفسوری گذاشته‌اید؟ نماز جماعت می‌روید؟ نماز جمعه چطور؟

٢٧ رجب چه روزیه؟

در صورت فراموشی سجده و همچنین تشهد در نماز چه کار می کنید؟
تییم را انجام بده
در مورد اعضا خانواده ات ؟
مراحل وضو را توضیح بده
غسل ار توضیح بده
قرائت را بخوان (حمد و سوره)
رکعت سوم نماز چه ذکری گفته می شود
آیا در شرکت های هرمی عضو هستید
در مورد حوادث بعد از انتخابات توضیح بده

در مورد ولایت فقیه و علت و ضرورت آن توضیح بده.
فامیل در خارج از ایران دارید؟
نام مرجع تقلیدت
معمولا مصاحبه عقیدتی - سیاسی شامل سوالاتی از توضیح مسائل مثل شکیات نماز و مسائل کلی دینی هست. همچنین سوالاتی از اینکه چه روزنامه و کتابهایی مطالعه می کنید صورت می گیره. آمادگی برای قرائت قرآن داشته باشید. ایام مهم سال مثل مبعث و تاریخ های مهم دینی و مملکتی رو به یاد داشته باشید.
برای مثال:
چرا به وجود خدا معتقد هستی؟ چرا هستی به وجود خداوند نیاز داره؟
- ارکان نماز رو نام ببرید
.
- نام مرجع تقلید شما؟ چرا و چگونه این مرجع رو انتخاب کردید؟ نام چند مرجع تقلید دیگر را نام ببرید.

- اگر رهبری ( ولی فقیه ) در مورد موضوعی نظری متفاوت با مرجع تقلید شما داشته باشه به کدامیک بایستی عمل کرد؟
- قرائت قرآن
- ایام مهم سال مثلا روز مبارزه با استکبار جهانی چه روزی است
- شک بین رکعات مختلف نماز
- چه روزنامه ای می خونید؟ آخرین کتابی که مطالعه کردید؟ روزی چند ساعت تلویزیون نگاه می کنید؟
- آگاهی از انواع و اقسام نمازهای غیر یومیه. مثل نماز جمعه
- نماز های واجب را نام ببرید
- زمان خواندن نماز آیات
- سجده سهو و نماز احتیاط
-اصول دین را نام ببرید
- کفاره روزه
- خمس
- ده دقیقه در مورد این ٢٠ و اندی سال زندگیت توضیح بده!؟
- در مورد جنگ آمریکا توی عراق و افغانستان نظرتون چیه؟ فکر می کنید آمریکا به ایران حمله کنه؟ چرا؟
- مهمترین مسائل سیاسی داخلی و خارجی کشور چیه؟
- سابقه بسیجی دارید؟ نام پایگاه بسیج شما چیست؟ فرمانده آن کیست.
- خارج از کشور کجاها فامیل دارید؟
- سران فتنه را نام ببرید
- پنج دقیقه در مورد ولی فقیه توضیح دهید. معنی ولی فقیه را شرح دهید.
- آخرین راهپیمایی که رفتید چه زمانی بود
- آخرین نماز جمعه ای که رفتید چه زمانی بود به امامت چه کسی؟
واجب کفایی و واجب عینی ؟
اتفاقات 9 دی ؟
مسیر راهپیمایی که تا بحال رفته اید؟



. راجع به شكیات نماز و نماز جمعه حتی دعاهای مستحبی مثل دعای سمات و ندبه و كمیل و چیزای دیگه . البته به دوستت بگو نگران نباشه . به خاطر احكام كسی رو رد نمیكنن . بیشتر به مسائل شرعی مثل حجاب و س ی ا س ت و اینا كار دارن . اگه از این لحاظ مشكل نداشته باشی حلی .

سئوالات از این قراره؟
* ساعت چند از خواب بیدار میشی؟ مواظب باش ساعتی را که میگی یادت باشه .چون بعدش میپرسن نماز صبحت قضا میشه یا نه.اگر بگی ساعت 8 از خواب بیدار میشم و بعد به سئوال بعدیش جواب : " نه همیشه نماز صبح را بوقت میخونم " را بدی بعلت دروغگویی رد میشی
* نماز آیات و کلیه مسائل پیرامون ان
* احکام و مسائل روزه خمس زکات و .........
و موارد دیگه..........

.
1- سوال اول در مورد خودتان و خانواده تان است اینكه به چه كار مشغولید چند نفرید به چه علاقمندید و در این گونه زمینه ها و اینكه آیا در مراسم مذهبی مثل دعای كمیل و نماز جمعه و....... شركت می كنید یا نه و عقیده شما نسبت به آنها می سنجند.

2- سوال دوم مربوط می شود به چندسوال از احكام مثل نماز جمعه چند ركعت است و یا ممكن است از شما پرسیده شود نمازهای واجب را نام ببر. البته نوع سوالات را برای هرمصاحبه كننده ای متفاوت است. بعضیهاشون معنی بعضی سوره های كوچك نیز می خواهند.

3- سوال سوم مربوط به مسائل سیاسی است مثل تعداد نمایندگان مجلس، نام وزیر مربوطه و یا ممكن است كه از شما بخواهند عملكرد یك وزیر و یا رئیس جمهور را برایشان تحلیل كنید.

.
4- سوال چهارم مربوط می شود به اخبار روز اینكه از كجا خبرها را می گیری، آیا تلویزیون و یا رادیو و دیگر رسانه ها را استفاده می كنید یا خیر . شاید هم از شما در مورد داغترین بحث روز بخواهند.

5- سوال پنجم هم از مسائل متفرقه می پرسند مثلا نظرتان در مورد مسئله هسته ای ایران و دلیل مخالفت غربیها نسبت به آن و یا اینكه در مورد جناحها شما را سوال پیچ كنند كه این بخش تقریبا شامل تمام مباحث قبلی نیز می شود.

البته این نكته نیز یادآوری كنم كه ممكن است به این ترتیبی كه نوشتم نباشد و كیفیت و نوع سوالات نیز برای هركس متفاوت باشد.



مثلا طرف میگه روز قدس نهار چی خوردی تو هم گیج میمونی مثلا میگی کوکو
میزنه پس کلت میگه روز قدس ماه رمضان هست!!! :d ;))

اگه استخدام معمولی باشه
سابقه کاری ؟ چه مدت ؟ چه کاره ؟ در چه حد بلدید ؟ و...
ولی این آزمونای شرکت نفت و فولاد:
نماز جمعه تا حالا رفتید ؟
واسه کدوم نماز ؟
کجا ؟
با کدوم پا وارد دستشویی میشد ؟
غسل میت چه جوریه ؟
اگه نمازتونو یادتون بره حکمش چیه ؟
ماشین دارید ؟ چندتا ؟ چی هست ؟
برای چی لباستونو آبی انتخاب کردید ؟
کتاب نهج البلاغه رو کی نوشته ؟ فیض الاسلام ( حاج سید علی نقی)
مفاتیج : حاج شیخ عباس قمی
امام رو به ترتیب بگو ؟
اصلا دینت چیه ؟


1- چرا آمریکا اومده تو خلیج فارس؟
2- کار و نقش شورای نگهبان؟
3- کار و نقش مجلس خبرگان؟
4- تعریف ولایت فقیه و اینکه چرا باید ولی فقیه وجود داشته باشه؟
5-فروع دین و اصول دین رو نام ببرید و در اصول دین عدل به معنیه چیست؟
6-نمازهای واجب رو نام ببرید
7-واجبات نماز رو نام ببرید و فرق رکن و غیر رکن چیه؟
8- انواع آبها رو نام ببرید و توضیح بدید
9- نماز آیات چه موقع واجب میشه و روش خوندن اون/
10-اگر در رکعت سوم به نماز جماعت برسید چطور باید به امام اقتدا کرد؟
11-در چه رکعاتی میتوان به امام جماعت اقتدا کرد؟
12-اگر در نماز،تشهد رو فراموش کردید چکار باید کرد؟
13-مرجع تقلیدت کیه؟
14-روش گرفتن وضو و تیمم و انواع غسلها؟
15-آیا نماز میخونی و روزه میگیری؟
16- آخرین راهپیمایی که شرکت کردی چی بوده؟
17-حکم زدن ریش با تیغ چیه ؟ و آیا خودت با تیغ ریشتو میزنی یا نه؟

ضمنا یه کتاب بنام رساله آموزشی امام خمینی هست که اگه اونو بخونید بلا استثنا به تمام سوالات جواب میدید.


روخوانی قرآن ( خواندن بخشی از قرآن)
آیا عضو بسیج هستید؟
فامیل معتاد دارید؟
فامیل سیگاری دارید؟
دوست معتاد داری؟
چند تا مواد مخدر نام ببر؟
نمازهای مستحبی که به جماعت شرکت کرده اید را نام ببر؟
آیا امسال یا سال قبل نماز آیات واجب شده بود؟
فرق تهاجم فرهنگی و تبادل فرهنگی در چیست؟
وصیت نامه شهدا را مطالعه کردید؟
وصیت نامه امام تاکنون مطالعه کردید، توصیه امام به دانشجویان چه بود؟
مسئولیت های ولی فقیه در جامعه ( بر اساس قانون اساس) چه است؟
مردم در انتخاب رهبر چه نقشی دارند؟
وظیفه شورای نگهبان چیست؟
اختلاف بین شورای نهگبان و مجلس چگونه حل می شود؟
مراسم هایی که در محل شما برگزار می شود ( مذهبی و فرهنگی)
آیا در مراسم یادمان شهدا شرکت کرده اید؟
فعالیت های فرهنگی که تاکنون انجام داده اید؟
فعالیت های علمی که تاکنون انجام داده اید؟
سوالات دینی تا ن را از کجا پرسیده و پاسخ دریافت می کنید؟
فرق مرجع تقلید و ولی فقیه؟
نظرات مخالف در جامعه در مورد ولی فقیه چیست؟
نظر رهبری را در مورد جریانات منحرف دانشجویی بگویید؟
آیا ریشتان را تیغ می زنید؟
آیا شلوار جین می پوشید؟
وضعیت برگزاری مراسمات در دانشگاه تان را چطور ارزیابی می کنید.
هر چند وقت نماز جماعت شرکت می کنید؟
فامیل شهید یا جانباز دارید.
دغدغه خانواده ها چیست (پدر و مادر)؟ اعتیاد
وضعیت فرهنگی جامعه را چطور ارزیابی می کنید؟
ضعف ما در امور فرهنگی در چیست که جامعه این چنین است؟
فعالیت ورزشی چیست و آیا در مسابقات ورزشی حضور داشتی؟
راهپیمایی رفته اید مسیر آن را بگویید؟
هر چند وقت نماز جمعه می روید؟
مراحل وضو و تیمم را بگو؟


اگر وبلاگ می نویسین، چرا شروع کردین به نوشتن؟
چجوری شورع کردین وبلاگ نوشتن؟
حدودا چند نفر از دوست هاتون و فامیلتون وبلاگ دارند؟
توانایی از نظر تکنیکی فنی مورد نیاز برای وبلاگ نوشتن از کجا پیدا کردین؟
آیا وبلاگهای دیگران را هم می خوانین؟ هر چند وقت یک بار؟ چند تا وبلاگ به طور معمول می خوانی؟ آیا موضوع اصلی خاص دارند؟ (مثلا سیاسی، اجتماعی، اتفاقات روزمره)
آیا تا حالا شده که می خواستین راجع به چیزی توی وبلاگ بنویسین ولی از ترس فشار سیاسی ا ن کار را نکردین؟ اگر بله، مثال بدهین.
آیای زبانهایی به غیر از زبان مادری خودتون بلدین؟
مطبوعات
بیشتر از چه طریقی از اخبار سیاسی ب خبر می شوین؟ روزنامه ها؟ اینترنت؟ تلویزیون؟
اگر بیشتر اخبار سیاسی ر تو اینترنت بخوانین اخبار مطالب دیگر را از منابع می گیرین؟
آیا به زوزنامه و مجله های بین المللی دسترسی دارین؟ اگر بله، آنها را می خوانین؟
به اخبار از کدام نوع نشریه اعتماد می کنین؟ تلویزیون، رادیو، روزنامه ها ، یا اینترنت؟
شفافیت دولت و دسترسی به آن
آیا نگرانی های شما توسط دولت شدنیده می شود؟ آگر بله، چطور؟
خدمات اینترنت دولتی چطور است؟
مذهب، سیاست، و حقوق زنان
آیا با دوست های خودتون می توانین راحت در مورد موضوعات بحث برانگیز صحبت کنین؟ بیرون با کسی که باهاش آشنا نیستین چطور؟
آیا با دوست های خودتون می توانین راحت در مورد مسایل سیاسی ص بت کنین؟ بیرون با کسی که باهاش آشنا نیستین چطور؟
آیا با دوست های خودتون می توانین راحت در مورد حقوق زنان صحبت کنین؟ بیرون با کسی که باهاش آشنا نیستین چطور؟
به طور کلی خانم ها چه شکایت هایی می کنند از وضعیت روزمره خود و با توجه به اعمال دولت و حق حقوق که دارند یا ندارند؟
چجوری این نگرانی ها/شکایات را بروز می کنند؟
کجا می توانین راحت در باره این مسایل (مذهب، سیاست، حقوق زنان) صحبت کنین؟ در یک کافه؟ در یک مغازه؟ تو روزنامه؟ وبلاگ؟ مجلات اینترنتی؟ روزنامه های اینترنتی؟ ایمیل؟ چت کردن؟

موفق و پیروز باشید

 

 

 

 

                                                         ولایت فقیه به زبان ساده

از امروز مبحث تخصصی "ولایت فقیه" را با استعانت از ولی الله الاعظم شروع می کنم.خوشحال می شوم در بحث شریک شوید.

الف)فقیه کیست؟

مقصود از فقیه در بحث ولایت فقیه، مجتهد جامع‏الشرایط است نه هر کس که فقه خوانده باشد. فقیه جامع‏الشرایط باید سه ویژگى داشته باشد;«اجتهاد مطلق‏»، «عدالت مطلق‏»، و «قدرت مدیریت و استعداد رهبرى‏».

 

ب)ولایت یعنی چه؟

 

ولایت‏ واژه‏اى عربى است که از کلمه «ولی» گرفته شده است. «ولى‏» در لغت‏عرب، به معناى آمدن چیزى است در پى چیز دیگر; بدون آنکه فاصله‏اى در میان آن دو باشد که لازمه چنین توانى و ترتیبى، قرب و نزدیکى آن دو به یکدیگر است. از اینرو، این واژه با هیئت‏هاى مختلف(به فتح و کسر) درمعانى «حب و دوستى‏»، «نصرت و یارى‏»، «متابعت و پیروى‏»، و «سرپرستى‏»استعمال شده که وجه مشترک همه این معانى همان قرب معنوى است.

مقصود از واژه «ولایت‏» در بحث ولایت فقیه، آخرین معناى مذکور یعنى «سرپرستى‏» است. ولایت‏به معناى سرپرستى، خود داراى اقسامى است .

 

ج)چرا ولایت فقیه لازم است؟یا ولایت فقیه مشروعیت دارد؟

 

۱- عمل پیامبر در تشکیل حکومت : یعنی این که ما چون پیرو پیامبر هستیم بنابر این باید حکومتی را که ایشان به خاطر سعادت مسلمین تشکیل داده بودند دوباره احیاء و زنده کنیم تا مسلمین به سعادت و خوشبختی مد نظر پیامبر برسند .

2- ضرورت استمرار اجرای احکام الهی که فقط در زمان پیامبر ضرورت ندارد بلکه برای همیشه است .

3- ماهیت و کیفیت قوانین اسلام طوری است که بدون حکومت قابل اجرا نیست. مثل احکام دفاعی و احکام مالی و بخصوص احکام کیفری و حقوقی .

4- لزوم وحدت مسلمانان و تشکیل امت واحده .

5- لزوم نجات مردم مظلوم و محروم .

ما با توجه به این پنج مورد مذکور به ضرورت حکومت اسلامی پی می‎بریم و در نهایت به این نتیجه می‎رسیم که چون ما مسلمان هستیم و معتقد به پیامبری حضرت محمد صلی الله علیه و آله و امامت دوازده معصوم علیهم السلام هستیم باید حکومتی که بر ما حاکم است اسلامی باشد .هنگامی که پذیرفتیم حکومت ضرورت دارد و اساسش به این است که دستوری از مقامی صادر شود و دیگران به آن عمل کنند، قوام حکومت به شخص یا گروهی است که «حاکم»است و همینطور به انسان‎هایی است که باید دستورات شخص یا حاکم را بپذیرند و بدان عمل کنند .

- آیا مردم از هر دستوری باید اطاعت کنند؟ آیا هر شخص یا گروهی حق دارد و می‎تواند دستور بدهد؟

در طول تاریخ کسانی بوده‎اند که با زور بر مردم تسلط یافته و بر آنان حکمفرمایی کرده‎اند، ولی شایستگی فرمانروایی را نداشته‎اند، در مقابل گاهی فرد یا افراد شایسته‎ای بودند که مردم می‎بایست از آنان اطاعت کنند .

با توجه به نکته فوق می‎توان گفت منظور از «مشروعیت» این است که کسی حق حاکمیت و در دست گرفتن قدرت و حکومت را داشته باشد، و مردم وظیفه خواهند داشت از آن حاکم اطاعت کنند.

هر چه پشتیبانی اکثریت مردم از رهبران و سردمداران نظام‎های سیاسی کشورها بیشتر باشد، عمر آن نظام‎ها بیشتر و نیاز آنها برای به کارگیری جبر و فشار جهت اجرای تصمیمات کمتر می‎گردد.

چنین فرمانبری داوطلبانه و پذیرش آگاهانه مردم از تصمیمات قدرت سیاسی حاکم را در اصطلاح سیاسی «مشروعیت» و یا بر حق بودن و یا حقانیت می‎نامند .

اما ما بر این تعریف انتقادی داریم که در ذیل بدان اشاره خواهیم کرد .

به نظر می‎رسد که این تعریف از مشروعیت که همان ارزشمندی نظام است به تعریف مقبولیت نزدیک تر است تا به مشروعیت. و سوالی که اینجا مطرح می‎شود این است که شاید این تعریف برای غربی‎ها تعریف صحیح و درستی باشد. چرا که اساساً آنها سیاست را از دیانت جدا می‎دانند و لذا اصلاً هیچ ارتباطی بین دین و حکومت و خدا نمی‎بینند و اگر چنین تعریفی از مشروعیت بکنند بعید نیست اما افرادی که معتقد هستند که دیانت ما عین سیاست ماست و یا لااقل این که سیاست ما در دیانت ماست؛ نمی‎توانند چنین تعریفی را قبول کنند برای این که ما در دین اسلام و همچنین عقلاً معتقد به این هستیم که حاکمیت مطلق از آن خداست برای این که ما آفریده او هستیم و کسی غیر از خداوند حق حاکمیت بر منِ فرد و انسان را ندارد و عقل نیز این را قبول می‎کند و لکن بعد می‎بینیم که خداوند این حق حاکمیت خود را تفویض کرده مثل حضرت داود و تعدادی دیگر از ائمه اطهار (علیهم السلام) که اینها بر روی زمین حکومت می‎کنند و همچنین این حق حاکمیت را به پیامبر خاتم یعنی حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) می‎دهد که بر مردم حکومت کند و بعد از پیامبر نیز چون باز ملت نیاز به رهبر و حکومت داشتند خداوند به پیامبر دستور داد که حضرت علی علیه السلام را به عنوان حاکم خداوند بر روی زمین انتخاب کند و حضرت نیز چنین کردند. هر چند که اینجا مسلمانان دو فرقه شدند و نظریه‎های مختلفی مطرح می‎شود.

تا این که دوازدهمین امام معصوم ما غایب می‎شوند و عصر غیبت شروع می‎شود اینجا است که می‎بینیم با توجه به آیات و روایات و بحث‎های استدلالی ائمه از طرف خداوند فقهای واجد الشرایط را حاکم بر مردم قرار داده‎اند و همانطوری که امام صادق(علیه السلام) می‎فرماید: (فأنّی قَد جَعَلتُهُ عَلَیکُم حاکماً).

پس نتیجه این که می‎بینیم اصلاً در مشروعیت حاکمان مردم هیچ نقشی ندارند و ملاک مشروعیت یک نظام و حکومت نیز خواست مردم نیست .

حاكمیت مطلق از آن خداوند متعال است و این اوست كه افرادی را برای مردم به عنوان حاكم انتخاب می‎كنم و نصب می‎كند و این نصب خداوند نیز به دو طریق انجام می‎گیرد.

افرادی را به طور مستقیم و با نام به عنوان حاكم قرار می‎دهد مثل حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) و حضرت علی (علیه السلام) و سایر ائمه كه به این نصب خاص می‎گویند.

اما افرادی را با داشتن شرایط خاصی به عنوان حاكم انتخاب می‎كند كه به این نصب عام می‎گویند ما می‎بینیم كه علی علیه السلام 25 سال خانه‎نشین شده‎اند . آیا باید بگوئیم كه حضرت علی(علیه‎السلام) مشروعیت برای تشكیل حكومت نداشتند در حالی كه می‎بینیم این طور نیست بلكه حضرت علی (علیه السلام) مشروعیت داشتند چون این مشروعیت را خداوند داده بود و ربطی به مردم نداشت بلكه ایشان مقبولیت نداشتند و زمانی هم كه مقبولیت پیدا كردند اقدام به تشكیل حكومت كردند .

در مورد ولایت فقیه بحث این چنین است که مشروعیت ولی فقیه الهی است و انتخاب و انتصاب آن در اختیارات مردم نیست و از طریق نصب عام، حق حاكمیت پیدا كرده است.

پس در نهایت می‎توان در تعریف مشروعیت از دیدگاه یك مذهبی به نام مذهب شیعه چنین گفت مشروعیت یعنی داشتن حق حاكمیت بر مردم از جانب خداوند (حقانیت) و یا این كه داشتن حق قانونی از جانب خداوند(قانونیت). نتیجه این كه مشروعیت ولی فقیه یعنی این كه حقانیت و قانونیت ولی فقیه از جانب خداوند برای تشكیل حكومت و حاكم شدن، كه در این مشروعیت مردم هیچ محلی از اعراب ندارند.

د)نقش مردم در قضیه مشروعیت ولایت فقیه چیست؟

نقش مردم فعلیت بخشیدن و یا این كه عینیت بخشیدن به این مشروعیت الهی است . پس پیامبران و ائمه ولی فقیه این مشروعیت و این حاكمیت را دارند اما فقط زمانی اینها عینیت پیدا می‎كند كه مردم بخواهند به مشروعیت اینها عینیت و فعلیت ببخشند.

ما در اسلام و قرآن دو نوع حكومت داریم. حكومت بر حق (خدا) و حكومت طاغوت فلذا حكومتی كه مشروعیت الهی نداشته باشد یعنی از جانب خدا برای تشكیل حكومت اجازه نداشته باشد و تشكیل حكومت بدهد حكومت طاغوت است و هر چند كه این فرد عالی‎ترین و آگاه‎ترین فرد روی زمین باشد لكن حكومتی مشروع است از دیدگاه اسلام كه مشروعیت الهی داشته باشد.