کامپیوتری که هم اکنون به کمک آن در حال مشاهده و مطالعه این صفحه هستید، دارای یک ریزپردازنده است. ریزپردازنده بمنزله مغز در کامپیوتر است. تمام کامپیوترها اعم از کامپیوترهای شخصی، کامپیوترهای دستی و ... دارای ریزپردازنده می باشند. نوع ریزپردازنده استفاده شده در یک کامپیوتر می تواند متفاوت باشد ولی تمام آنها تقریبا عملیات یکسانی را انجام می دهند. واحد مرکزی پردازش در هر کامپیوتر ، که پردازش های مختلف در آنجا انجام می گیرد، پردازنده یا CPU نام دارد. با استفاده از تکنولوژی ساخت قطعات نیمه هادی می توان این واحد پردازنده (CPU) را کوچک (ریز) نموده و در یک بسته بندی یا تراشه (IC) قرار داد، که به آن ریزپردازنده یا میکروپروسسور گویند. پس در حالت کلی کلمه CPU یک مفهوم کلی تری از کلمه ریزپردازنده است. با پیشرفت تکنولوژی، هم اکنون تمام CPUها بصورت ریزپردازنده ساخته می شود در صورتی که در کامپیوترهای نسلهای پایین تر به دلیل پایین بودن تکنولوژی ، امکان ساخت CPU بصورت متمرکز و در داخل یک بسته بندی (تراشه) وجود نداشت.
تاریخچه مختصری از ریزپردازنده ها ریزپردازنده، پتانسیل های اساسی برای انجام محاسبات و عملیات مورد نظر در یک کامپیوتر را فراهم می نماید. ریزپردازنده از لحاظ فیزیکی یک تراشه است. اولین ریزپردازنده در سال 1971 و با نام Intel 4004 معرفی گردید. ریزپردازنده فوق چندان قدرتمند نبود و صرفا" قادر به انجام عملیات جمع و تفریق چهار بیتی بود. نکته مثبت پردازنده فوق، استفاده از یک تراشه بود. قبل از آن مهندسین و طراحان کامپیوتر از چندین تراشه برای تولید CPU استفاده می کردند. اولین ریزپردازنده ای که بر روی یک کامپیوتر خانگی نصب گردید، 8080 بود. پردازنده فوق هشت بیتی و بر روی یک تراشه قرار داشت. این ریزپردازنده در سال 1974 به بازار عرضه گردید. اولین ریزپردازنده ای که باعث تحولات اساسی در دنیای کامپیوتر شد، 8088 بود. ریزپردازنده فوق در سال 1979 توسط شرکت IBM طراحی و اولین نمونه آن در سال 1982 عرضه گردید. درمورد ریزپردازنده ها مباحث مفصلی در سایت میکرورایانه انجام شده است به فهرست مقالاتسایت میکرورایانه مراجعه کنید. وضعیت تولید ریزپردازنده توسط شرکت های تولید کننده بسرعت رشد کرده و مثلا ریزپردازنده های شرکت اینتل از مدل 8088 به 80286، 80386، 80486، پنتیوم، پنتیوم II، پنتیوم III و پنتیوم 4 رسیده است. ریزردازنده های پنتیوم 4 در مقایسه با ریزپردازنده 8088 عملیات مربوطه را با سرعتی به میزان 5000 بار سریعتر انجام می دهد. جدول زیر ویژگی هر یک از ریزپردازنده های فوق به همراه تفاوت های موجود را نشان می دهد:
توضیحات جدول : ستون Date نشاندهنده سال عرضه پردازنده است. ستون Transistors تعداد ترانزیستور موجود بر روی تراشه را مشخص می کند. تعداد ترانزیستور بر روی تراشه در سال های اخیر شتاب بیشتری پیدا کرده است. ستون Micron ضخامت کوچکترین رشته بر روی تراشه را بر حسب میکرون مشخص می کند. ( ضخامت موی انسان 100 میکرون است ). ستون Clock Speed حداکثر سرعت Clock تراشه را مشخص می نماید. ستون Data Width پهنای باند واحد منطق و محاسبات (ALU ) را نشان می دهد. یک واحد منطق و حساب هشت بیتی قادر به انجام عملیات محاسباتی نظیر: جمع، تفریق، ضرب و ... برای اعداد هشت بیتی است. در صورتیکه یک واحد منطق و حساب 32 بیتی قادر به انجام عملیات بر روی اعداد 32 بیتی است. یک واحد منطق و حساب 8 بیتی بمنظور جمع دو عدد 32 بیتی می بایست چهار دستورالعمل را انجام داده در صورتیکه یک واحد منطق وحساب 32 بیتی عملیات فوق را صرفا" با اجرای یک دستورالعمل انجام خواهد داد. در اغلب موارد گذرگاه خارجی داده ها مشابه ALU است. هرچند این موضوع در تمام موارد صادق نخواهد بود مثلا" پردازنده 8088 دارای واحد منطقی ومحاسابتی 16 بیتی بوده در حالیکه گذرگاه داده ی آن هشت بیتی است. در اغلب پردازنده های پنتیوم جدید، گذرگاه داده 64 بیتی و واحد منطق وحساب آن 32 بیتی است. ستون MIPS مخفف کلمات Millions of instruction per Second ( میلیون دستورالعمل در هر ثانیه ) بوده و واحدی برای سنجش کارآئی یک پردازنده است