دار و دسته شرابخورهای بهشت!

قرآن از نور چشمی های خدا تعبیر کرده است به "مقرّبان". یعنی کسانی که در عبودیت، تا قاف قله قرب حضرت دوست بالا رفته اند و به مقاماتی نیل یافته اند که خِرد خُرد ما از فهمش، درمانده است. از این جماعت که بگذریم، می رسیم به «ابرار»؛ که خدا برایشان حسابی سنگ تمام گذاشته و رشک برانگیز ترین نعمت ها را روزی شان کرده؛ در این نوشتار نگاهی خواهیم داشت به ویژگی ها و مقامات ابرار در دنیا و آخرت

نویسنده: شکوری_شبکه تخصصی قرآن تبیان

«ابرار» کیانند؟

ابرار در آینه تعریف اهل تفسیر، یعنی:
- کسانی که طاعت خدا را به طور کامل به جای آرند و او را از خود خشنود سازند [مجمع البیان، ج 2، ص 908]
-  آنان که به خدا، پیامبر و روز بازپسین ایمانی از روی رشد و بصیرت دارند. [المیزان، ج 20، ص 124]
- مومنانی که در ایمان خود صادقند. [کشف الأسرار، ج 10 ص 318]
- نیکوکارانی که کار نیک را فقط برای رضای خدا انجام می دهند؛ بی آن که اغراض ناپسندی را در نظر داشته باشند. [التبیان، ج 10، ص 302]
- انبیا و اولیای خدا [کشف الاسرار، ج 2، ص 388]

اوصاف 25 گانه «ابرار»

شرح حال تفصیلی «ابرار» بنا بر گزارش آیات قرآن عبارت است از:
1. مقام «ابرار» پایین تر از «مقّربان» و بالاتر از «متقین» است. لكِنِ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها نُزُلًا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ لِلْأَبْرارِ؛ لكن براى كسانى كه نسبت به پروردگارشان پروا داشته باشند، باغ هایى است كه نهرها از زیر درختانش جارى است. آنان براى همیشه در آنجا هستند و این پذیرایى (اوّلیه) از جانب خداوند است و آنچه نزد خداست، براى نیكان بهتر است.(آل عمران/198)
2. آنها از جام شراب می نوشند که به عطر خوش کافور معطّر است. إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن كَأْسٍ كاَنَ مِزَاجُهَا كَافُورًا(انسان/5)
3. این چشمه کافور، به اختیار ابرار، هر جا که اراده کنند، مى جوشد و جاری مى شود. یفجّرونها تفجیرًا(انسان/6)
4. وفاء به نذر (یُوفُونَ بِالنَّذْر). (انسان/7)
5. خوف از روزى که عذابش فراگیر است (یَخَافُونَ یَوْماً کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً). (انسان/7)
6. اطعام مسکین و یتیم و اسیر (وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً). (انسان/8)
7. اخلاص (إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللهِ لاَ نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلاَ شُکُوراً). (انسان/9)
8. ترس و خوف از پروردگار در روز شدت و قیامت (إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَّبِّنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً). (انسان/10)
9. ایمنی از شرّ عذاب روز عبوس و سخت قیامت. فَوَقَاهُمُ  اللَّهُ  شَرَّ ذ?لِکَ  الْیَوْمِ  (انسان/11)
10. ملاقات با خدا در حال شادی و سرور. وَ لَقَّاهُمْ  نَضْرَةً وَ سُرُوراً (انسان/11)
11: بوستانى بزرگ و پرنعمت و لباسى فاخر از حریر، پاداش ابرار در قیامت. جَزَاهُمْ  بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِیراً(انسان/12)
12.  ابرار در بهشت، بر تخت هاى مزین تکیه مى زنند. (متّکئین فیها على الأرائک) (انسان/13)؛ «أریکه» (مفرد «أرائک») به معناى تخت مزین است.
13. ابرار در بهشت، برخوردار از آرامش و آسایش کامل (متّکئین فیها على الأرائک) تکیه زدن ابرار بر تخت هاى مزیّن، نشانه آرامش و آسایش کامل آنان است; زیرا فرد مضطرب و دغدغه دار، این گونه بر جایگاهى قرار نمى گیرد.
14.  ابرار در بهشت، آسوده از گرما و سرماى آزاردهنده و برخوردار از هواى مطبوع و معتدل در بهشت (لایرون فیها شمسًا و لازمهریرًا) (انسان/13)؛ «زمهریر»به معناى سرماى شدید است. مقصود از ندیدن خورشید و سرما، روبه رو نشدن با گرما و سرماى آزاردهنده و برخوردارى از هواى مطبوع و معتدل است.(ر.ک: تفسر راهنما)
15. ابرار در بهشت، از سایه هاى دل انگیز و دامن کشیده بر فراز آنان برخوردار بوده و در کمال آسایش به سر مى برند. وَ دَانِیَةً عَلَیْهِمْ  ظِلاَلُهَا وَ ذُلِّلَتْ  قُطُوفُهَا تَذْلِیلاً (انسان/14)
16. پذیرایى از ابرار در بهشت با جام هاى نقره اى و کوزه ها و قدح هاى بلورین. وَ یُطَافُ  عَلَیْهِمْ  بِآنِیَةٍ مِنْ  فِضَّةٍ وَ أَکْوَابٍ  کَانَتْ  قَوَارِیرَا (انسان/15)
17. پذیرایی از ابرار با شراب آمیخته به زنجبیل. وَ یُسْقَوْنَ  فِیهَا کَأْساً کَانَ  مِزَاجُهَا زَنْجَبِیلاً (انسان/17)
18. پذیرایی از ابرار با چشمه آب سلسبیل. عَیْناً فِیهَا تُسَمَّى  سَلْسَبِیلاً (انسان/18)
19. ابرار شراب بهشتی را از دست جوانکان خدمت کار بهشتی که بسان مروارید پراکنده اند، دریافت می کنند. وَ یَطُوفُ  عَلَیْهِمْ  وِلْدَانٌ  مُخَلَّدُونَ  إِذَا رَأَیْتَهُمْ  حَسِبْتَهُمْ  لُوْلُواً مَنْثُوراً(انسان/19)
20. ابرار، برخودار از نعمتى فراوان و سلطنتى بزرگ و چشم گیر در بهشت. وإذا رأیت ثَمّ رأیت نعیمًا و ملکًا کبیرًا (انسان/20)
21. ابرار در بهشت، برخوردار از بالاپوش هاى سبز رنگ از حریر نازک و ریزباف و حریر ستبر و درشت باف (علیهم ثیاب سندس خضر و إستبرق)(انسان/21) «سندس»، در لغت به معناى پارچه ابریشمى نازک و «استبرق» به معناى پارچه ضخیم است. برخى نیز آن را معرب و برگرفته از کلمه فارسى «استبر» یا «ستبر» دانسته اند (تاج العروس). از تعبیر «عالیهم» (بالاى ایشان) مى توان استفاده کرد که مقصود، لباس رویى و بالاپوش است.(رک. تفسیر راهنما)
22. نوشیدن از شراب بسیار پاکیزه و به دور از هرگونه آثار ناگوار (بیهوشى، غفلت و عقل زدایى) (و سقیهم ربّهم شرابًا طهورًا. (انسان/22)
23. ابرار، برخوردار از عنایت ویژه خداوند و داراى جایگاه بلند در پیشگاه او (و سقیهم ربّهم شرابًا طهورًا) از این که آیه شریفه، کار نوشاندن را به خداوند نسبت داده است، مى توان به برداشت یاد شده پى برد.(تفسیر راهنما)
24. در بهشت، نعمت ها تسلیم ابرار هستند. «ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِیلًا»(انسان/14)
25. نقطه مقابل «ابرار»، «فجّار» اند، فرجام شیرین ابرار، نعیم خداست و فرجام تلخ فجّار، جحیم او؛ إِنَّ الاْبْرَارَ لَفِى نَعِیم وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِى جَحِیم؛ (انفطار،13 و14)

مصداق بارز «ابرار»

از طریق شیعه و سنی، روایت های بسیار نقل شده که می گوید آیات 5 تا 22 سوره انسان در شان اهل بیت(علیهم السلام) فرود آمده است.(برای نمونه از طریق شیعی بنگرید به: مجمع البیان طبرسی، ج10، و از طریق سنی بنگرید به: کشاف زمخشری، ج4، ذیل آیات)

نکته لطیف علامه طباطبایی(ره)

لابد برایتان سوال شده که چرا در میان انبوهی از نعمت های اخروی که چشم به راه ابرارند، از حوران بهشتی، سخنی در میان نیست؟

پاسخی که از ذهن زیبای علامه طباطبایی تراویده، این است که در میان این ابرار که مخاطبان اصلی این آیاتند، بانوی باعظمتی است چون فاطمه (سلام الله علیها) که خداوند، به پاس حرمتش، از ذکر حوران بهشتی، چشم پوشیده است.(المیزان فی تفسیر القرآن، ج20، ص131)