دعوت علامه حسن زاده آملی به مباهله با مدعی تحریف قرآن

یكی از فرزانگان معاصر که در سایه سار علم و عمل، به مدارج بالای علمی و عرفانی دست یازیده است، جناب علامه ذوالفنون حسن حسن زاده آملی است. ایشان بر این باور است که قرآن کریم در بستر تاریج، به هیچ روی، تحریف نشده است و اگر کسی چنین ادعا کند، راه باطل پیموده و می توان با چُنان کس، مباهله کرد.

نویسنده: شکوری_شبکه تخصصی قرآن تبیان

بیشتر مردم چنین می انگارند که تنها معجزه جاوید پیامبر(ص) قرآن است و بس.؛ حال اینکه حضرتش غیر از قرآن، معجزه ماندگار دیگری نیز دارد و آن مباهله است.
مباهله، زنده ترین سند نبوت، روشنترین گواه امامت(1) و سنت همیشه جاری اسلام است که همچنان بر بستر تاریخ، منکران و معاندان روزگار را به هم آوردی فرا می خواند. آنجا که شمشیر برهان برنده نیست و حتی نمی توان با جدال احسن خصم را خلع سلاح کرد، باید به سلاح "مباهله" تجهیز شد تا به مدد آن حق از باطل و آب از سراب باز شناخته شود.

اندر چیستی و چگونگی مباهله

مباهله؛ تقاضای لعن الهی از سوی دو نفر یا دو دسته برای طرف مقابل خویش که هر یک خود را بر حق می دانند.
این واژه در تاریخ اسلام به ماجرایی اشاره دارد که طی آن، پیامبر اسلام(ص) پس از مناظره با مسیحیانِ نجران، پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند؛ ولی در روز موعود از این کار خودداری کردند. بنابر معتقدات شیعی، جریان مباهله پیامبر(ص) نه تنها نشانگر حقانیت اصل دعوت پیامبر(ص) است، بلکه بر فضیلت ویژه همراهان او در این ماجرا دلالت می کند چنانچه امام علی(ع) را به منزل   جان پیامبر معرفی می کند. واقعه مباهله در روز 24 ذی الحجه، سال نهم هجری قمری، روی داد و قرآن در آیه 61 سوره آل عمران به آن اشاره کرده است.(2)

(جهت مشاهده نوشتار مربوط به جریان مباهله پیامبر(ص) با اسقف نجران به شیوه ادبی و هنری، از همین قلم، کلیک کنید)

مشروعیت عامّ مباهله براى اثبات حق

مشروعیت عامّ «مباهله براى اثبات و روشن شدن حق، پس از اقامه برهان» ، از جمله مطالبى است كه مى توان از آیه مباهله استنباط كرد، چنان كه احادیث اهل بیت علیهم السلام و سیره بزرگان دین  نیز بر این معنا دلالت دارند . از این رو، بسیارى از فقها به مشروعیت مطلق مباهله براى اثبات حق، فتوا داده اند.
گفتنى است كه در شمارى از احادیث، آدابى براى مباهله ذكر شده  كه رعایت آنها ، موجب تقویت توجّه قلبى مباهله كننده به خداوند متعال و زمینه سازِ اجابت دعاى اوست .(3)

چگونگی انجام مباهله

در پاره ای از منابع روایی آمده که ابومسروق، یکی از صحابه امام صادق(ع) به حضرتش عرض کرد: من با استناد به آیاتی که دلالت بر فضایل شما اهل بیت دارد بر مخالفان تشیع، احتجاج می کنم اما آنها، این آیات را حمل بر اشخاص دیگری می کنند. حضرت فرمود: در این صورت(پس از اقامه حجت و استدلال) می توانی آنها را به مباهله فرابخوانی تا حقیقت برملا شود.

آنگاه حضرتش، در بیان شیوه و آداب مباهله می فرماید:

صُم وَاغتَسِل وَابرُز أنتَ وهُوَ إلَى الجَبّانِ، فَشَبِّك أصابِعَكَ مِن یَدِكَ الیُمنى فی أصابِعِهِ، ثُمَّ أنصِفهُ وَابدَأ بِنَفسِكَ وقُل: اللّهُمَّ رَبَّ السَّماواتِ السَّبعِ ورَبَّ الأَرَضینَ السَّبعِ، عالِمَ الغَیبِ وَالشَّهادَةِ الرَّحمنَ الرَّحیمَ، إن كانَ أبُومَسروقٍ جَحَدَ حَقّاً وَادَّعى باطِلاً فَأَنزِل عَلَیهِ حُسباناً مِنَ السَّماءِ أو عَذاباً ألیماً.
سه روز به اصلاح خود بپردازید (روزه بگیر) و آنگاه غسل كنید و با او به صحرا بروید و سپس دو طرف، انگشتان دست راست یکدیگر را بگیرند. (و دستان همدیگر را فشار دهید) سپس جهت رعایت انصاف، [نفرین و لعن را] از خودتان آغاز كنید و بگوید:
اللّهُمَّ رَبَّ السَّماواتِ السَّبعِ ورَبَّ الأَرَضینَ السَّبعِ، عالِمَ الغَیبِ وَالشَّهادَةِ الرَّحمنَ الرَّحیمَ، إن كانَ فلانا (اسم خود را ذکر کنید) جَحَدَ حَقّاً وَادَّعى باطِلاً فَأَنزِل عَلَیهِ حُسباناً مِنَ السَّماءِ أو عَذاباً ألیماً.
بار الها! اى پروردگار هفت آسمان و هفت زمین ! اى داناى نهان و آشكار! اى مهرگستر مهربان ! اگر فلانی (اسم خود را ذکر کنید) حقّى را انكار كرده و باطلى ادّعا نموده است، از آسمان بر او عذابى دردناك فرو فرست و سپس نفرین را به او بر گرداند و بگوید: و اگر فلانى حقّى را انكار و باطلى را ادّعا مى كند، بر او از آسمان، عذابى دردناك فرود آور.
و آنگاه امام صادق، فرمود: چیزی نمی گذرد مگر اینکه آثار مباهله ( نزول عذاب) را در طرف باطل، مشاهده می کنید. (6)

شرایط مباهله:

ذکر این نکته بسیار حائز اهمیت است که مباهله، شرایطی دارد از جمله اطمینان قلبی و یقینی به آنچه مورد مباهله است. دیگر اینکه پیش از مباهله باید با منکر دین از راه گفتگو و استدلال وارد شد و اگر پس از استناد به مسانید نقلی و استدلال به دلایل عقلی، وی همچنان بر باطل خود پای فشرد، آنگاه با حفظ شرایط و آداب و با هدف روشن شدن حقیقت، می توان به مباهله برخاست. 

علامه حسن زاده آملی و دعوت به مباهله

یكی از فرزانگان معاصر که در سایه سار علم و عمل، به مدارج بالای علمی و عرفانی دست یازیده است، جناب علامه ذوالفنون حسن حسن زاده آملی است. ایشان بر این باور است که قرآن کریم در بستر تاریج، به هیچ روی، تحریف نشده است و اگر کسی چنین ادعا کند، راه باطل پیموده و می توان با چُنان کس، مباهله کرد.
عین فرمایش ایشان چنین است:
«در قرآن كریم به هیچ وجه و هیچ نحو تحریفی نشده است. این قرآن بین دفّتین كه اول آن فاتحه (سوره حمد) و آخر آن (سوره) ناس است، همانی است كه بر خاتم صلّی علیه وآله و سلم انزالاً و تنزیلاً وحی شده است، و ترتیب سور و آیات، همه به فرمان حق، سبحانه است و اگر كسی خلاف این حكم را مدعی است علاوه بر این كه رساله ای در ردّ آن نوشته ام و براهین قاطعه آورده ام، با چنان كس به مباهله حاضرم.» (7)

پی نوشت ها:

1. مفسران شیعه و سنی در تفسیر آیه 61 از سوره مبارکه آل عمران اتفاق نظر دارند که حضرت علی علیه السلام نفس نفیس پیامبر اکرم است و لذا تنها کسی است که شایسته مقام جانشینی وخلافت پس از اوست.
2. ویکی فقه
4. دانشنامه قرآن و حدیث، جلد 16، ص13
5. كلینی الكافی، كتاب الدعاء، باب مباهلة الخصم.
6. همان، ج 2، ص 513
7. حسن زاده آملی، هزار و یك نكته، ص102