Curcir Yüksek Tuğla Binası

Ne yazık ki Moğolların İrana saldırısından sonra bu girişten başka diğer bölümleri ve benzersiz 100 m minaresi viran oldu. Daha sonraları Safevi döneminde ‘Hekim Camii’ ikinci Şah Abbas’ın doktoru Hekim Muhammed Davud çabasıyla onun yerine inşa edildi.
Bu tarz Rey’de doğmuştur. Binanın içinde göze çarpan süslemeler farklı geometrik tasarımlar oluşturmak için küçük boyutlarda tuğlaların kullanımına dayalıdır. Curcir’in girişinde kullanılan eşsiz motifler karışık yedi dallı düz tasarımlar, kufi yazıtlar, gül ve yaprak tasarımları, üç dallı şamdanlar, şamdan ayaklarındaki desenler, lale resimleri, geometrik desenler, Pehlevi ve İbrani harflerine benzer resimler, kuş ve ağaç, bombeli tomurcular , bitki kanatlarının tasarımı tıpkı asma zincirler, yedi dallı şamdanlıklar, güller üç kanatlı lale ki herbiri koordine ile diğer resimlerin üzerinde yerini alarak birbirine karışmıştır.
Curcir’in girişinin en belirgin özelliği kendi türünde eşsiz olan onbir dolgu büyük girintidir. Yoncanın beş dalında aşağı ve yukarısında pehlevi ve İbrani alfabesine benzeyen resimler işlenmiştir. Çeşitli dinlerin sembollerine göre binayı yapanların bir işaretidir.
Girişin dışındaki sağ taraftaki duvarda aşağıdan yukarı doğru içe batmış kısımlarda beş çift şamdan resmi tekraralanmıştır ki her yedi şamdan resminin üzerinde dikdörtgen şeklinde Kufi hattında Kur’ani terimler içeren yazıtlar görülür. Girişin sol dış duvarının altında eski İran felsefesinde yaşamın dört doğal olgusunun göstergesi olarak iki sırada (dört kuş) iki çift kuş resmi ağacın altında resmedilmiş olarak göze çarpmaktadır.  Tekrarlanan hayat ağacı sembolünün İslam öncesi İran mimarisi özellikle  Hahamenişi ve Sasani dönemi mimarisinden esinlenerek yapıldığı görülmektedir. Bitki motiflerinin aralarında terazi motifinin kullanılması eski İran’da adaletin sembolünü hatırlatmaktadır. Girişteki alçı yazıtta ‘adalet’ terimine vurgu yapılması o dönemde insan hakları konularını ele almak için bir platform olarak diğer Curcir binalarında da kullanıldığının belirtisi olabilir

Böylece Cucir’in girişindeki bu nadir karışım sadece süsleme amaçlı yapılara işlenen motifler İran mimarisinde yaygın değildi. Hedefe yönelik bir seçim ve belirli bir mesaj için yapılmıştır. Diğer bir deyişle İsfahan’da İslam, Yahudilik, Hıristiyanlık, Zerdüştlük  dini takipçilerinin birarada yaşadığı geçmiş göz önüne alındığında ve Curcir’in girişinde görülen motif ve resimlerin temeli bu binanın kendi döneminde camiden daha fazla  çeşitli din takipçilerinin barış ve birarada yaşama ve ‘dinler evi’  ünvanıyla kullanıldığını ve İsfahan’da inşa edildiğini göstermektedir.
Curcir’in girişi Mordad  1335’te dönemin İsfahan Arkeoloji Bölümü İdaresi Başkanı Dr Lutfullah Hünerfer rehperliği ve çabasıyla kalın saz örgülerin altından çıkarılarak o dönemde üzerinde restorasyon yapıldı.
Yazan Rahime Zerger