پیام قرآن برای مادران باردار

بنا بر آموزه‌های آیات و روایات، نه فقط خصوصیات خَلقی والدین که ویژگی‌های خُلقی آنها نیز از طریق ژن منتقل می‌شود. مادری که باردار است باید بداند فکر گناه مستقیما بر جنین اثر می‌گذارد چه رسد به فعل گناه.

نویسنده: شکوری- شبکه تخصصی قرآن تبیان

اشاره

پیش از این در دو نوشتار«قرآن ومساله تنظیم خانواده» و «10فرمان قرآنی در تربیت کودک»، نکاتی چند را پیرامون نقش خانواده در حیات تربیتی فرزندان با خوانندگان عزیز در میان نهادیم. نوشتار پیش‌رو، به درخواست تنی چند از خوانندگان، تلاش دیگری است برای تبیین و بازشناسی اضلاع معرفتی نظام تربیتی اسلام در حوزه کودک و خانواده.

مقدمه

در علوم پزشکی به کوچک‌ترین واحد زنده موجود جاندار، سلول گفته می‌شود. سلول‌ها حامل کروموزوم‌ها هستند و آن‌ها نیز به نوبه خود، حامل ژن‌ها. ژن‌ها، بستر انتقال ویژگی‌ها و استعدادهای ارثی والدین به فرزندان هستند.
امروزه در علوم تجربی ثابت شده است که افزون بر صفات خَلقی و جسمی، پاره‌ای از ویژگی‌های روحی و خُلقی همچو ترس، اضطراب، خشونت، شتابزدگی و... نیز از طریق وراثت به فرزندان منتقل می‌شود. ژن‌ها حتی می‌توانند پل انتقال ویژگی‌های وراثتی نسل‌های گذشته به نسل‌های سپسین ما باشند.

افزون بر دانش دنیا، در دانش دین نیز در باب رعایت بهداشت مادی و معنوی خطاب به والدین به ویژه مادران باردار تاکیدات و دستورات فراوانی آمده است.

نقش پدر تا قبل از القای نطفه پررنگ‌تر است از مادر اما پس از آن، مسئولیت مادر به مراتب خطیرتر از پدر است. رحم مادر نخستین بستر تربیتی کودک است که اگر چه مدت درنگ کودک در اولین ایستگاه، دست‌کم 6 و حداکثر 9 ماه، بیش نیست اما همین مدت کوتاه می‌تواند در سرشت و سرنوشت او در طول دوران حیات خاکی‌اش، تاثیراتی ژرف و جبران‌ناشدنی برجای نهد.

پیام قرآن برای مادران باردار

اکنون در این مجال کوتاه، با رویکرد تدبّر و تحلیل پیام‌های مستقیم و غیرمستقیم برخی آیات قرآن، به ذکر نکاتی چند پیرامون تاثیر حالات مادران باردار در تکوین شخصیت فرزند می‌پردازیم.
در سوره بقره، کریمه 223 می‌خوانیم: نِسَاوُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ: زنان شما، محل بذرافشانی شما هستند؛ پس هر زمان که بخواهید، می‌توانید با آنها آمیزش کنید. و (سعی نمائید از این فرصت بهره گرفته، با پرورش فرزندان صالح) اثر نیکی برای خود، از پیش بفرستید!
باران در زمین شوره‌زار لجن می‌رویاند و بذرافشانی در کشتزاری که حاصل‌خیر نیست، ثمری نیکو به بار نخواهد نشاند. چرا که: وَالْبَلَدُ الطَّیبُ یخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَالَّذِی خَبُثَ لَا یخْرُجُ إِلَّا نَكِدًا(اعراف/58): سرزمین پاکیزه گیاهش به فرمان پروردگار می‌روید؛ اما سرزمینهای بد طینت (و شوره‌زار)، جز گیاه ناچیز و بی‌ارزش، از آن نمی‌روید.
بنا بر آموزه‌های آیات و روایات، نه فقط خصوصیات خَلقی والدین که ویژگی‌های خُلقی آنها نیز از طریق ژن منتقل می‌شود.مادری که باردار است باید بداند فکر گناه مستقیما بر جنین اثر می‌گذارد چه رسد به فعل گناه.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: دقت کن و بنگر که نطفه خود را در کجا می‌نهی چرا که خلقیات از خانواده به فرزند می‌رسد(1)
اگر مادر باردار، خانه رحمش را چنانکه باید از هر گونه تشویش، اضطراب و کدورات افکار شوم و پریشان نپیراید، کجا می‌تواند کودک درونش را با جسم و روانی سالم به دنیا آورد.
این آموزه وحیانی را باید به عنوان یک اصل مسلم تربیتی در حیات مادی و معنوی کودک پذیرفت و به کار بست.
اینک ببینیم مفاد این اصل، در وجود کدام شخصیت‌ها به وقوع پیوسته است؟
قرآن کریم در ضمن روایت ماجرای تولد دو پیامبر عظیم الشان، حضرت موسی و حضرت عیسی(علیهما السلام) به توصیف حالات روحی مادران آنها در حین آبستن، زایمان و پس از آن پرداخته است که بیانگر آموزه‌هایی نکته‌آموز است.
وقتی فرستاده خدا در قالب بشری جسمانی، به سوی مریم(س) فرود آمد وی در شرایط روحی نامناسبی به سر می‌برد. فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ یا لَیتَنِی مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَكُنْتُ نَسْیا مَنْسِیا(مریم/23): درد زایمان او را به کنار تنه درخت خرمایی کشاند؛ (آنقدر ناراحت شد که) گفت: «ای کاش پیش از این مرده بودم، و بکلی فراموش می‌شدم!
این ناراحتی وجود داشت تا زمانیکه فرشته مامور الهی، به صورت کالبدی انسانی بر وی متمثل گردد، آنگاه با تکلم با او، تسکین یافت و در کمال آرامش فرزند خویش را به دنیا آورد.
اما در خصوص حضرت موسی(ع) بنا بر گزارش قرآن، مادر وی، در شرایط تهدید و تشویش‌آفرین زمان فرعون، فرزند دلبندش را در گوشه‌ای پنهان از چشم فرعونیان، با دلهره و ترس، به دنیا آورد.

«بین موسی و عیسی خیلی فرق است او «بَطش» است قبل از نوبت مُشت می‌زند و كسی را می‌كُشد؛ ولی وجود مبارك عیسای مسیح هرگز چنین كارهایی را نمی‌كند هر دو حق است; منتها یكی مظهر «هو القادر» است یكی مظهر «هو الرحیم» هر كدامشان حق است آن‌كه ﴿فَوَكَزَهُ مُوسی﴾ با یك مُشت یك جوان قِبطی را از پا در آورد آن اضطرابها بی‌اثر نیست، چنین كاری را هرگز حضرت عیسی نكرده است.

ما اسرار عالم را كه نمی‌دانیم؛ ولی گوشه‌ای است كه به ما می‌فهماند، این روایاتی كه می‌گوید مادر در دوران بارداری عصبانی نشود, همسرش او را عصبانی نكند, مواظب باشد كه او غذای مناسب, میوه مناسب, هوای مناسب, وضع مناسب داشته باشد هیچ استرسی بر او تحمیل نشود سیّئةالخُلق نشود تا فرزندش گشاده‌روی و خندان و بشّاش و رحیم و رئوف به بار بیاید همین است.»(2)

باری! تفاوت در شرایط حاکم بر فضای روح و روان این دو مادر، موجب تفاوت شخصیت و خلق و خوی این دو پیامبر مرسل گردیده است. به گونه‌ای که یکی چون موسی، به رغم نیل به مقام عصمت، غیرصبورانه و شتابزده ظاهر می‌شود و یکی مانند عیسی، بشّاش و رحمت‌گستر.

قرآن کریم افزون بر ماجرای قتل قبطی که واجبی بود زودهنگام (و چنانکه گفته اند این قتل، ترکی اولایی بیش نبوده است و نافی مقام عصمت ایشان نیست)در ضمن روایت داستان همراهی موسی با خضر نبی نیز بار دیگر در سوره مبارکه کهف به این صفت کم‌طاقتی و شتابزدگی حضرتش اشاره می‌کند که به جهت پرهیز از تطویل کلام، خوانندگان عزیز را بدانجا ارجاع می‌دهیم.

پانویس‌ها:

1. ملا محسن فیض کاشانی، محجه البیضاء، ج3، ص93.

2. فرازی از درس تفسیر آیت الله جوادی آملی