H. 329 Yılından Sonra Gaybet Konusunda Yazılan Kitaplar(3.Bölüm)
2. Ricâl Kitapları
Ricâl kitapları, ravi ve hadis toplayan âlimlerin ilmî tarihçelerini ve bu âlimlerin her birinin itikadî ve siyasî güvenilirlik ölçülerini belirtmesi açılarından Oniki İmam’ın (a.s) siyasî tarihînin araştırılması için aslî kaynaklardan birisidir. Bu kitap ve kaynaklar okuyucuyu Gaybet-i Sugra Dönemi’nde vekillerin İmamlar’la, İmamlar’ın takipçileriyle ve özellikle vekillerin İmamiyye âlimleriyle olan bağlarını incelemeye yardımcı olur. İmamiyye âlimleri, Dördüncü ve Beşinci Asırlar’da bu kitapta kısaca ele aldığımız konuyla alâkalı dört ricâl kitabı oluşturmuşlardır ki bunların isimleri şöyledir:
1. “Ma’rifetü’n-Nâkilîn ani’l Eimmeti’s-Sâdıkîn” Müellif: Muhammed b. Ömer Keşşî.
2. “el-Fihrist” Müellif: Şeyh Tûsî.
3. “er-Ricâl” Müellif: Şeyh Tûsî.
4. “Fihristu Esmai Musannafi’ş-Şia” Müellif: Ahmed b. Ali Necaşî (ö. 450 h/1058 m).
3. Tarih Kitapları
Genel tarih kaynaklarında bu alanda pek çok konu vardır ve biz burada bazı tarih yazarları ve eserlerine işaret edeceğiz:
Taberî (ö. 310 h./ 922 m.) Gaybet-i Sugra Dönemi’nde yaşamıştır. “Tarih-i Taberî” ismiyle meşhur olan “Tarihu’r-Rusul ve’l Muluk” adlı eseri Onikinci İmam’ın (a.s) vekillerinin faaliyetleri hakkında her türlü bilgiden yoksundur. “Tarih-i Taberî”nin bu tür bilgilerden yoksun olması Onikinci İmam’ın (a.f.) vekillerinin faaliyetlerinin gizliliğinin göstergesi olabilir. Hâlbuki Taberî “Karamita” ve İsmailiyye” gibi Şia gruplarının Hicrî 296/ Milâdî 908 yılında hükümet kurma faaliyetlerini takip eden birisidir.
Keza Taberî “Mehdi-yi Kaim” hakkındaki Nebevî hadislerin gaybet süresi boyunca bu gruplar vesilesiyle güce ulaşmak için ne ölçüde işlerliliğe sahip olduğu konusunu takip eden birisiydi.
Mes’ûdî (ö. 346 h.) Gaybet-i Kubra Dönemi’nde yaşayan yazarlardan olup Abbasîler’in İmamlar’a (a.s) ve onların takipçilerine karşı düşmanlık güttüklerine değinmiş ve bu siyasetin etkilerinin Büyük Gaybet’in oluşmasına sebep olduğunu belirtmiştir. Mes’ûdî’nin bu konu ile ilgili görüşlerine “Murucu’z-Zehep”, “et-Tenbihu ve’l-Eşraf” ve “İsbâtü’l-Vasiyye” adlı eserlerinden ulaşılabilir.
İbn Esir “el-Kâmilu fî’t-Tarih” adlı eserinde Onbirinci İmam’ın (a.s) vekillerinin arasındaki ayrılık ve ihtilaflarla alâkalı faydalı bilgiler vermiş ve bu bağlamda “gulat” ve özellikle Şalmaganî’nin rolüne değinmiştir.
Bu aslî ve birinci dereceli kaynaklar bir tarafa, muasır dönemlerde ve muasır dönemin son onlu yıllarında da Gaybet, Gaybet tarihî ve Onikinci İmam’ın (a.s) siyasî yaşamını inceleyen övgüye değer kitaplar yazılmıştır ki bu kitaplar, söz konusu İmam’ın (a.s) siyasî tarihi ve “Gizli Vekâlet” yapısının tarihî hakikatlerini açıklığa kavuşturulmasında çok önemli rol oynayabilir. Konunun burasında bu kitapların bazılarına işaret edilecektir:
1. Ayetullah Safî Gulpayigânî’nin telifi: “Müntehabu’l-Eseri fî’l-İmami’s-Sânîaşer”
2. Seyyid Muhammed Sadr’ın telifi: “Tarihu’l-Gaybeti’s-Sugra”
3. Seyyid Muhammed Sadr’ın telifi: “Tarihu’l-Gaybeti’l-Kubra ”[5]
4. Dr. Casim Hüseyin’in araştırma ve telifi: “Tarih-i Siyasî-yi Gaybet-i İmam-i Devazdehom (a.s.).
Ehlader Kültür Araştırma
[5] . Son zamanlarda her iki kitap da Farsça’ya tercüme edilmiştir.
H. 329 Yılından Sonra Gaybet Konusunda Yazılan Kitaplar(1.Bölüm)
H. 329 Yılından Sonra Gaybet Konusunda Yazılan Kitaplar(2.Bölüm) 