Gaybet-i Sugra (Küçük Gaybet) Dönemi Boyunca Yazılmış Kitaplar
Gaybet-i Sugra Dönemi’nde ve o döneme yakın (239-260 h.) olarak yazılan kitaplar genelde önceki dönemlerde yazılmış kitaplar esasına göre kaleme alınmışlardır. Bu eserlerin yazarları genelde İmam Mehdi (a.f.) vasıtasıyla yönlendirilen “Örgütsel Vekâlet Teşkilatı”nın gizli çalışmalarında yer almış mübelliğlerdi. Bu yazarlar, çokça telifin olduğu o günlerde tarihî kitaplarda bulunamayacak ölçüde önemli bilgileri kayıt altına almışlardır. Örnek olarak aşağıdaki kitaplara işaret edilebilir:
1- İbrahim b. İshak Nihavendî’nin Telifi “el-Gaybe”si
İbrahim b. İshak Nihavendî (ö. 286 h/ 899 m) 262 h/ 876 m yılında Bağdad’da Onikinci İmam’ın (a.s) Nâibliği iddiasında bulundu.[1]Söz konusu bu şahıs “Gulat” bakış açısını yansıtan bir kitap yazdı. Daha sonraları Nu’manî (ö. 360 h/970 m) kitabındaki bilgileri Nihavendî, “el-Gaybe” adlı meşhur kitabında geniş ölçüde yer verdi.[2]
2- Abdullah b. Cafer Himyerî’nin Telifi “el-Gaybetü ve’l-Hayre”si
Himyerî 293 h/ 905 m yılından sonra vefat etmiştir. Himyerî, Onbirinci ve Onikinci İmam’ın yakın yardımcılarından olması ve Gaybet-i Sugra zamanında İmam Mehdi’nin (a.c.f) birinci ve ikinci Nâiblik görevini üstlenmesi hasebiyle kitabı çok önemlidir. Maalesef bu kitaptan hiçbir eser kalmamıştır.
3- “el-İmametü ve’l-Tebsıretü mine’l-Hayre”
Bu kitap İbn Bâbeveyh’in (329 h/940 h) telifi olan bu kitap da ortadan kaybolmuştur, ne var ki Bâbeveyh’in oğlu Şeyh Sadûk (ö. 382 h/991 m) ve Şeyh Tûsî (ö. 460 h/1068 m) bu eserden çokça yararlanmışlardır.[3]
4- Sikatü’l-İslâm Kuleynî’nin Telifi “el-Kâfî”
Sikatü’l-İslâm Kuleynî (ö. 329 m/ 1068 h)[4]çok değerli “el-Kâfî” kitabının önemli bir bölümünü “el-Hücce” adı altında gaybet meselesine has kılmıştır. Kuleynî ele aldığı konularla Hicrî 260-329 yılları arasında gaybet hakkında önemli bilgilere yer vermiş ve bu dönemlerde Onikinci İmam’ın (a.s) sefirlerine vurgu yaparak onların rollerini temellendirmiştir. Kuleynî çok değerli bu kitabında Ma’sûm İmamlar’a dayandırdığı çeşitli hadislerle Onikinci İmam’ın (a.s) gaybet konusunu kaydetmiştir. Kuleynî bu konuları Hasan b. Mahbûb (ö. 224 h/ 838 m); Abdullah b. Yakub Usfurî (ö. 250 h/ 864 m); Hasan b. Suma’a (ö. 263 h/ 877 m) gibi “Vâkıfiyye” ve “İmamiyye” gibi çok eski yazarlardan rivayet etmiştir. Hatırlatılması gerekir ki Onikinci İmam’ın (a.s) vekilleri hakkındaki temel bilgiler, Sikatü’l-İslâm Kuleynî’nin “el-Kâfî” kitabında yer almaktadır.
Ehlader Kültür Araştırma
[1] Allame Meclisî, Bihâru’l-Envâr, c.51, s.300.
[2] Bkz: Tarih-i Siyasî-yi Gaybet-i İmam-i Devazdehom (a.s), s.24.
[3] a.g.e..
[4] el-Kâfî’nin basılmış nüshalarının ilk sayfasında Kuleynî’nin hicir 328 veya Hicrî 329 yılında öldüğü hakkında tereddüt edilmiştir.
Hicrî 260 Yılına Kadar Yazılan Kitaplar
