İbadetlerin Sırları ve Hikmetleri(1.Bölüm)

ibadetlerin sırları ve hikmetleri(1.bölüm)

Niyet

Hz. Peygamber (s.a.a) şöyle buyurmuştur: "Ameller niyetlere göredir."

İmam Cafer-i Sadık (a.s) şöyle buyurmuştur: "Mümin kulun taşıdığı niyet yaptığı amelden daha hayırlıdır."

Şunu bil ki; niyet, ibadetin köküdür ve ibadetlerin alışkanlık üzere yapılan amellerden ayrılma noktasıdır.

Niyet sözcüğü dört farklı anlam için kullanılır:

Birçok insanın zannettiği anlam; yani bir ibadete başlarken dile getirilen sözcükler. Örneğin abdest alırken kalbinde lafızların manası olmamasına rağmen “(namaz kılmak için Allah rızası için veya) hadesi kaldırmak için abdest alıyorum”‌ denmesi ve söylenen sözlerin aslında ne anlama geldiğini düşünmeden dile getirilen bu ve benzeri ifadelerdir. Ulemanın icmasıyla bu niyet çeşidi yalnız ve hatalıdır. (Burada niyet olarak üzerinde durduğumuz şey, bu değildir.)

İbadet öncesi dile getirilen sözcükleri, anlamının farkında olarak dile getirilmesi ve aklî süreçlerden geçirilmesidir.Bu tür bir niyet aslında birinci kısma yakındır, (çok da farklı değildir). Zira niyetin en önemli faydası ihlasa ulaşmak ve riyadan kurtulmaktır; ancak dile getirdiği sözcüklerin anlamını bilerek bu sözcüklerin dile getirilmesi aynı zamanda riya ile de birleşebilir ve kişiyi bu ibadete iten etkenin riya olması bu tür bir niyetle çakışmaz.

Bu tür bir niyetle manaları düşünüp düşüncesine dalıp kalbinda icra etmesi de (sayılan mahzurları nedeniyle) kişiye yarar sağlamaz.

Yapılan amele başlanırken kişinin aklından geçen bu amele dönük kasıt ve niyet. Yani bir amelin tamamen gaflet veya hata üzere bilinçsizce yapılmış olmaması için kişinin kalbinden geçen düşüncedir.

Fâil-i âkil (olan insanın) böyle bir niyetten yoksun olduğu tasavvur edilemez. (Ne yaptığının bilincinde olan bir insanın, bu tür bir niyetten yoksun olması düşünülemez.) Bazı muhakkikler bu gerçeğe değinerek şöyle demişlerdir: Yüce Allah bizi, niyetsiz ameller yapmakla yükümlü kılmış olsaydı bu, imkânsızı bizden istemek gibi olurdu.(Bu anlama göre niyet,) insanı (yapacağı) eyleme yönlendiren ve çağırandır.

Doğru olan anlam işte budur ve Yüce Allah’ın insanları yükümlü kılmış olduğu niyet türü de budur. Dolayısıyla kişiyi ibadete iten etken doğru ve meşru bir etken ise ibadetle ilgili bilinen sözcükleri aklından bile geçirmese yapmış olduğu ibadet doğru olarak kabul edilir.

Ancak kişiyi ibadete iten etken riya ve benzeri diğer yanlış etkenler türünden olursa her ne kadar ibadetle ilgili bilinen sözcükleri anlamına yönelerek aklından ve dilinden geçirmiş olsa bile yapmış olduğu ibadet geçersizdir.

Yazdır