Ahlaki Değerlere Pratikte Bağlı Kalma Gücünün Eğitilmesi
Masumların (as) sünnetinde ahlaki eğitim hedefinin parça ve unsurlarından biri ahlaki erdemlerin eğitimidir. Çünkü onlar, kendi takipçilerini erdeme davet ediyor, aşağılıklardan alıkoyuyorlardı. Nitekim Peygamber (s.a.a) risaletinin hedefleri arasında güzel ahlakı kemale ulaştırmayı saymakta ve şöyle buyurmaktadır:
"Ben ancak güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim." [1]
Bir başka rivayette Hz. Ali’ye (as) şöyle nasihat etmektedir:
"İyi ahlaki sıfatlara sahip ol ve amel et. Kötü ahlaki sıfatlardan uzak dur. Eğer böyle yapmazsan kendini kına." [2]
İmam Ali (as) de bir başka rivayette şöyle buyuruyor:
"Faziletlerle süslen ve rezilliklerden uzaklaş." [3]
Bunlardan başka birçok rivayet mevcuttur. Bu rivayetlerde Peygamber (s.a.a) ve Ehlibeyt halkı iyi adetler edinmeye çağırmış ve kötü adetlerden sakındırmışlardır. Peygamber (s.a.a) bir rivayette şöyle buyuruyor:
"Çok yemeye ve içmeye alışan kimse katı kalpli olur." [4]
Diğer bir rivayette ise şöyle buyuruyor:
"Nefsini sabra alıştır. Çünkü sabır iyi bir ahlaktır." 5]
İmam Bakır (a.s) oğlu İmam Sadık’a (a.s) şöyle tavsiye ediyor:
"Dilini iyi sözlere alıştır ki ondan faydalanabilesin. Çünkü dilini neye alıştırırsan ona alışır." [6]
Bu rivayetler açıkça Masumlara göre iyi alışkanlıkların beğenilen, kötü alışkanlıkların ise beğenilmeyen davranışlar olduğu açıkça anlaşılmaktadır. İşte bu yüzden insanları beğenilen davranışlara yönlendirmiş ve beğenilmeyen davranışlardan alıkoymuşlardır.
Bununla birlikte Masumların sünnetindeki eğitim hedefinin bir parçası erdemlerin eğitimi ve alçaklıkların uzaklaştırılmasıdır. Fakat dikkat edilmelidir ki erdemlerin eğitimi ve alçaklıkların ortadan kaldırılması, eğitim alan kişinin beğenilen davranışları kolaylıkla yapması, kötü davranışlardan uzak durmasını sağlamaktadır. Diğer bir deyişle eğitim gören şahsiyetin nefsini erdemlerle süslemesi ve alçaklıklardan arındırması, amelde ahlaki değerlere bağlı kalmasını sağlamakta, içsel ve dışsal etkenlerin de bu bağlılığı bozamaması gücünü vermektedir.
Şuna dikkat edilmelidir ki, Masumların sünnetinde iyi ahlaki sıfatlar tevhidi mahiyete sahiptir. Bu yüzden Peygamber (s.a.a) ve Ehlibeyt’in sünnetinde seküler toplumların ahlak düzeninde yer almayan ihlâs, yakin, tevekkül, korku ve ümit, şükür, Allah aşkı ve zikri gibi sıfatlar üzerinde durulmuştur. Aynı şekilde diğer ahlaki düzenlerde Allah’tan bağımsız düşünülen ahlaki sıfatlar, Masumların sünnetinde Allah’a imandan kaynaklanmaktadırlar. Örneğin yoksulların elinden tutmak örfi ahlak düzeninde, insanların aynı türden olmaları hasebiyle, bunun toplumsal ahlaki vazifeleri olduğu inancına dayalıdır. Masumların (as) ahlaki düzeninde ise bu dini bir vazifedir ve Allah’a imandan neşet eder. Müminleri sevmek, mide ve tenasül organının iffetini korumak da böyledir. İmam Bakır (a.s) buyuruyor:
"Peygamber (saa) buyurdu: İmanın en büyük kısımlarından biri Allah yolunda müminin mümini sevmesidir. Biliniz ki Allah için seven, Allah için düşmanlık eden, Allah için bağışlayan ve Allah için men eden kimse Allah’ın seçilmiş kullarındandır." [7]
Bu rivayete göre müminlerin birbirlerini sevmesinin kökünde Allah’a iman vardır. Oysa örf ahlakına dayanan düzenlerde sevgiler dünyevi maslahatlar ve menfaatler çerçevesinde olur ve sadece bu çerçevede değerlidir. Yine İmam Bakır (as) buyuruyor:
"İbadetlerin en iyisi mide ve tenasülün iffetidir." [8]
Masumların sünnetinde erdemlerin ve ahlaki iyi adetlerin eğitimine önem verildiği görülüyor. Ancak kabul ettikleri tüm ahlaki erdemlerin kökünde iman ve Allah’a inanç vardır ve bu hasletler dünyevi maslahatların yanı sıra insanın uhrevi maslahatlarını da temin etmektedir.
[1]Nuri, Müstedrekü’l-Vesail, c. 11, s. 187.
[2]Kuleyni, Kafi, c. 8, s. 79.
[3]Amedi, Gureru’l- Hikem ve Durru’l- Kelem, s. 318.
[4]Nuri, Müstedreku’l-Vesail, c. 1, s. 213.
[5]Tusi, c. 4, s. 384.
[6]Saduk, Hisal, c. 1, s.169.
[7]Kuleyni, Kafi, c. 2, s. 125.
[8]Age., c. 2, s. 79.
Nebevi Sünnette Ahlaki Eğitimin Hedefi
Sünnette Ahlaki Eğitimin Hedefi
