سالک قرآنی
زندگی نامه استاد حسن مصطفوی عارف و قرآن پژوه
گفت: آن سید می‌فرماید: «ای کسی که اسمت حسن است، سریره ات حسن است، شکلت حسن است، شغلت حسن است چرا می‌ترسی؟ پیش بیا، پیش ما بیا و نترس،
شیخ علامه استاد حسن مصطفوی
از گنج‌های پنهان و مرواریدهای مستور در صدف اخلاص و بندگی بودند که چندان از ایشان نشنیده‌ایم و کمتر از ایشان سخن گفته‌ایم عالم سالکی که به نور قرآن آراسته و به جامه اخلاص و تقوا پیراسته بود. از دیده شدن و مطرح گشتن بیزار و در گمنامی نام آور بود. با وجود دانش بسیار و تخصص مثال زدنی در علوم دینی و قرآنی اما چندان به کرسی تدریس و آموزش عملی به شاگردان تمایل نداشته و علاقمندان را به مطالعه کتاب‌های خود ارجاع می‌داد. وی از کسانی است که به برکت قرآن از سنین جوانی همزمان با تعلیم علوم دینی به عرفان عملی نیز توجه کامل داشته و این دو را دو بال یک سالک برای اوج گرفتن به سمت و سوی ملکوت می‌دانست.
در یکی از روزهای سال 1297 ه. ش در خانواده ای دینی و صاحب علم چشم به جهان گشود. پدرش حاج شیخ رحیم مصطفوی از بزرگ‌ترین عالمان تبریز در آن دوران بود. اما چندی نپایید که سایه پدر از سر او کوتاه شد و فرصتی پیش نیامد تا از فضل ئ دانش پدر بهره ای ببرد. با این حال استاد مصطفوی با استعداد وافری که در یادگیری داشت پله های نردبان دانش را یک به یک بالا می‌رفت. دوران دبستان و دبیرستان را در زادگاه خود، تبریز گذراند و همزمان با دوران دبیرستان به خواندن دروس حوزوی اشتغال یافت. او پس از پشت سر گذاردن دبیرستان وارد دانشگاه معقول و منقول (الهیات) تبریز شد و تحصیلات دانشگاهی خود را تا مقطع دکتری ادامه داد. پس از فراغت از تحصیل او همچنان در حوزه به یادگیری علوم دینی مشغول بود و از محضر اساتید بزرگواری همچون آیت الله آقا سید محمد حجت کوه کمره‌ای در قم استفاده کرد و پس از آن به نجف مهاجرت کرده و در آن دیار نیز محضر اساتید بزرگی را درک کرد که هر یک دریای علم و عمل بودند. از آن جمله آقا سید ابوالحسن اصفهانی، مرحوم محمد حسین نائینی، مرحوم کمپانی و محقق اصفهانی. اما در میان این ایشان یکی از شاخص‌ترین اساتیدی که استاد مصطفوی بهره های فراوانی از درک محضر وی برد آقا سید علی قاضی بود که خود نحوه آشنایی‌اش را با این استاد اخلاق چنین توصیف می‌کند:
یک زمانی به نجف مشرف شدم تا آقای قاضی را زیارت کنم و از محضرش استفاده کنم، ولی بر اثر بدگویی برخی طلاب جاهل می‌ترسیدم به محضر آقای قضای بروم. یک روز در کنار در بزرگ بازار حرم نشسته بودم و کسانی را که از در قبله شلطانی به حرم رفت و آمد می‌کردند می‌دیدم. یک لحظه در فکر فرو رفتم که اصلاً من برای چه به نجف آمده‌ام، من برای ملاقات با آقای قاضی به این جا آمده‌ام ولی می‌ترسم. در همین اوان که نشسته بودم و در این فکر بودم دیدم یک سید بزرگواری از حرم مطهر بیرون آمد و دور تا دور بدنش را نوری احاطه کرده بود. چنان که از شش جهت اندامش نوری ساطع بود من شیفته این آقا شدم، دیدم طرف در سلطانی حرم رفت و نزد قبر ملا فتحعلی سلطان آبادی نشست. در این لحظه دیدم آن سید نورانی به کسی چیزی گفت و او نزد من آمد و گفت: آن سید می‌فرماید: «ای کسی که اسمت حسن است، سریره ات حسن است، شکلت حسن است، شغلت حسن است چرا می‌ترسی؟ پیش بیا، پیش ما بیا و نترس، و ما این چنین به محضر آقای قاضی مشرف شدیم»
آری استاد مصطفوی پس از دوران پرثمری که به کسب فیض از محضر بزرگان گذراند به ایران بازگشت و تنها یک سال به تدرس تفسیر و علوم رایج دینی پرداخت و از آن پس به تألیف کتب بسیاری همت گماشت که در میان آن آثار کتاب‌های ارزشمندی در زمینه قرآنی به چشم می‌خورد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد و از جمله مهم‌ترین آن‌ها التحقیق فی کلمات القرآن الکریم در 14 مجلد و تفسیر موسوم به تفسیر روشن در 16 مجلد است که نشان دهنده تبحر کامل ایشان در حوزه علوم قرآنی است.
اینک نوشته‌های ارزشمند ایشان را ذیل دو عنوان آثار قرآنی و آثار غیر قرآنی ایشان اشاره می‌کنیم:
آثار قرآنی:
1. تفسیر سوره حشر؛
2. خودآموز قرآن مجید؛
3. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛
نویسنده در این کتاب حقایق و معارفی را که بسیاری از آن‌ها، حتی تا زمان تألیف این کتاب نامفهوم بوده، به روشنی بیان نموده است، مثل:حقیقت نور و ظلمت، عالم برزخ و نحوه ارتباط با آن، عالم ملکوت، عرش خداوند، بهشتو جهنم و ارواح پنجگانه. این کتاب در 14 مجلد تدوین یافته و از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کتاب برگزبده سال 1362 شناخته شده است.
4. روش علمی در ترجمه و تفسیر قرآن مجید؛
5. تفسیر روشن؛ در 16 مجلد،
6. اشعه نور در تفسیر آیه نور؛
7. تصحیح و تزییل متشابهات القرآن؛
8. ترجمه و پانوشت تفسیر و احتجاج طبرسی؛
آثار غیر قرآنی: 1. احادیث صعب امام هفتم (علیه السلام)
2. احادیث صعب و مشکل امام هشتم (علیه السلام)
3. مصباح الشریعه
4. رساله لقاء الله
5. رساله معرفة الله
6. رساله سیر و سلوك
7. پیشگوئیها در علائم آخر الزمان
8. رهنمای گمشدگان
9. محاكمه و بررسی باب و بهاء – در سه مجلد
10. شرح باب حادی عشر
11. توضیح و تکمیل صرف میر
12. توضیح و تکمیل عوامل در علم نحو
13. الامام المجتبی (علیه السلام)
14. اختیار معرفه الرجال و فهرس رجال اختیار معرفه الرجال للکشی
15. الحقایق فی تاریخ الاسلام
افول
او که وجود مبارکش تا دهه هشتاد در این دنیا زندگی فرمود ، هیچ‌گاه اقدامی جهت معرفی خود ننمود و حتی هیچ تصویر و عکسی در زمان حیاتش از ایشان منتشر نشد و همیشه می‌خواست که بی نام زندگی کند.
علّامه مصطفوی در تاریخ نوزدهم جمادی الاول 1426 هجری قمری مطابـق با پنجم تیر ماه 1384 هجری شمسی در منزلشان در تهران وفات فرمود.
نویسنده: نعمتی
