وقتی رهبری به اذن الله می‌گوید !

مقام معظم رهبری در سخنرانی روز یکشنبه خود (1392/08/12) به چرایی دشمنی ما با دولت آمریکا پاسخ دادند و بر لزوم آگاهی مردم به خصوص جوانان و نوجوانان امروز، نسبت به دلایل این دشمنی، تاکید کردند.

ایشان درباره مذاکرات دولتمردان ایرانی هم سخن گفتند که می توان آن را در حمایت قرص و محکم از تلاش های دیپلمات های ایرانی از یک سو و بی اعتمادی و خوشبین نبودن به نتیجه مذاکرات از سوی دیگر خلاصه کرد.

مقام معظم رهبری درباره بی اشکال بودن مذاکره با آمریکا در موضوعات خاص فرمودند:

«این را هم توجّه داشته باشید، این مذاكره اى كه امروز دارد انجام می گیرد با شش كشور كه آمریكا هم جزو این شش كشور است فقط در مورد مسائل هسته اى است و لاغیر. بنده هم اوّلِ امسال در مشهد مقدّس در سخنرانى گفتم [كه‌] مذاكره در موضوعات خاص اشكالى ندارد؛ منتها گفتم من اعتماد ندارم، خوشبین نیستم به مذاكره، لكن می خواهند مذاكره كنند، بكنند؛ ما هم به اذن الله ضررى نمی كنیم.»

منظور از ضرر نکردن به اذن الله چیست؟

برای پاسخ به این سوال ابتدا باید معنای «اذن» و بعد «اذن الهی» روشن شود.

اذن الله «اذن» در لغت به معانی گوناگون مانند اجازه و رخصت برای انجام دادن فعلی، امر، علم و اراده آمده است. [1] این واژه وقتی به الله اضافه شده و ترکیب «اذن الله» را تشکیل دهد ، یکی از صفات الهی می شود که دو نوع است: تکوینی و دیگری تشریعی.

اذن تکوینی از رابطه ای حقیقی بین حوادث و اراده الهی حکایت دارد؛ یعنی هر چه که در عالم رخ می دهد، خداوند تحقّق آن را اراده کرده که آن الآن موجود است. به عبارت دیگر هیچ حادثه ای در عالم رخ نمی دهد مگر به خواست خدا؛ ولی اذن تشریعی به این معنا است که خداوند، از نظر شرعی، انجام دادن عملی را اجازه دهد که نتیجه‌اش حرام نبودن آن عمل است. [2]

«اذن الله» در قرآن

«اذن» در قرآن، بیش از 45 بار به خداوند نسبت داده شده که ضمن آنها، وقوع حوادث جهان و تشریع احکام دین، به اذن او دانسته شده است.

از آنجا که اذن در کلام مقام معظم رهبری آمده است بی تردید از نوع تکوینی است که مربوط به اراده الهی در وقوع یک پدیده است؛ از اینجا به بعد تنها همین نوع را محور سخن قرار می دهیم.

اذن تکوینی در قرآن کریم، همه پدیده های عالم را در بر می گیرد؛ خواه پدیده هایی که برای انسان مطلوب و گوارا باشند؛ مانند: روییدن گیاهان (اعراف/ 58) و کشتن کافران در جنگ (آل‌عمران/ 152) و خواه ناگوار؛ مانند: مرگ (آل‌عمران/ 145) و وقوع مصیبت (تغابن/ 11).

گرچه وقوع همه حوادث در عالم، وابسته به اذن الهی است، با این حال، قرآن کریم فقط به مواردی که اهمّیّت بیشتری پرداخته است؛ مانند:

1 ـ نزول وحی: هر فرشته‌ای که از طرف خدا برای یکی از پیامبران وحی می‌آورد، به اذن خداوند است. به شهادت آیات (شوری/ 51) و (بقره/ 97).

2 ـ نزول فرشتگان و روح در شب قدر: هر سال در شب قدر، فرشتگان و روح (جبرئیل یا موجودی عالی مقام تر از همه فرشتگان) به اذن پروردگارشان فرود می آیند و همه حوادث سال آینده (روزی ها، مرگ و زندگی، خیر و شر و ...) را که در آن شب مقدّر شده و آن ها نوشته اند، به امام زمان علیه السلام تحویل می دهند. به شهادت آیه (قدر/ 4)

3 ـ وقوع معجزه: هر پیامبری فقط با اذن خداوند می تواند معجزه ای بیاورد و هیچ سببی نمی تواند جایگزین این اذن شود. به شهادت آیاتی مانند: (رعد/ 38) و (غافر/ 78).

در این گروه، کارهای خارق عادت قرار می گیرند؛ کارهایی که به طور معمول و عادی از هیچ کس و گروهی بر نمی آید و حتی تصور هم نمی شود؛ اما اذن الهی، آن ناممکن را ممکن می سازد. داستان خَلق پرنده، شفای بیماری لاعلاج و نیز زنده کردن مرده توسط بنده ای از بندگان خدا؛ مانند حضرت عیسی علیه السلام ، نمونه ای از این کارهاست (مائده/ 110).

4 ـ پیروزی در جنگ: غلبه بر دشمن در هر جنگی فقط با اذن خداوند میسّر است؛ به همین سبب، چه بسا که گروهی اندک به اذن خدا بر گروهی بسیار غلبه می‌کنند: «كَم مِّن فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِیرَةً بِإِذْنِ اللّهِ» (بقره/ 249)؛ چنان‌که خداوند به مۆمنان صدر اسلام اعلام کرد: حتّی با وجود ضعف، اگر 100 نفر باشند در برابر 200 نفر از سپاه دشمن و اگر 1000 نفر باشند در مقابل 2000 نفر از آنان به اذن خداوند به پیروزی خواهند رسید: (انفال/ 66).

در این باره قرآن کریم، کشتن کافران به وسیله مۆمنان را به اذن خداوند دانسته است: «إِذْ تَحُسُّونَهُم بِإِذْنِهِ» (آل‌عمران/ 152) همانگونه که در جنگ بین طالوت و جالوت، سپاه طالوت، به اذن خداوند، سپاه جالوت را شکست داد و داوود علیه السلام جالوت را کشت: «فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ» (بقره/ 251).

این راهم باید افزود که در آیه (بقره/ 249) و (انفال/ 66) ، «اذن» به معنای علم، امر، اراده و مشیّت، و یاری و توفیق نیز دانسته شده است. [3]

5 ـ هدایت مۆمنان: خداوند، کسانی را که ایمان آورده اند، در اختلافاتی که بین مردم درباره حقّ وجود دارد به اذن خویش هدایت می کند: «فَهَدَى اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللّهُ یَهْدِی مَن یَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ» (بقره/ 213).

علامه طباطبایی (ره) آیه را اینگونه معنا کرده است: خداوند اراده کرده است که مۆمنان را هدایت کند. [4]

اذن در این آیه، به معنای علم، لطف، امر، توفیق نیز دانسته شده است. [5]

جمع بندی با توجه معنای «اذن الله» و نیز کاربردهای قرآنی آن و همچنین قرائن موجود در سخنان مقام معظم رهبری ، می توان معانی سوم، چهارم و پنجم را برای «اذن الله» که ایشان در سخنرانیشان به کار بردند لحاظ کرد.

بنابراین اینکه ایشان فرمودند: «ما هم [در این مذاکرات] به اذن الله ضررى نمی كنیم» اینگونه معنا می شود که:

1 ـ در این مذاکرات که به طور عادی و معمول پیروزی از آنِ طرفِ به ظاهر قدرتمند و پر نفوذ یعنی آمریکا و پنج کشور دیگر است ، به خواست و قدرت الهی اوضاع به شکل معجزه آسایی گونه ای خواهد شد که ضرری متوجه نشود. (بنابر معنای سوم)

2 ـ ما در این مذاکرات که از نظر نفر و امکانات نسبت به طرف های مقابل به ظاهر کمتر هستیم اما به اذن، خواست و یاری الهی نه تنها ضرر نخواهیم کرد (که این حداقل است) بلکه با دستی پر و پیروزمندانه خارج خواهیم شد که این همان وعده خداوند در آیات (بقره/ 249) و (انفال/ 66) است. (بنابر معنای چهارم)

3 ـ خداوند فرزندان این ملت که در صحنه دیپلماسی فعالیت می کنند و از دعای خیر مقام معظم رهبری و مردم مومن و مقاوم بهرمندند را به گونه ای هدایت و راهنمایی می کند که به سلامت این مرحله و این مذاکرات را به پایان برسانند ، بی آنکه کوچکترین ضرری متوجه دولت و ملت ما شود. (بنابر معنای پنجم)

4 ـ منظور از «اذن الله» جامع هر سه معنا نیز می تواند باشد که خداوند به لطف و عنایت خود و نیز با ظهور قدرت خداوندی اش به شکل معجزه آسا گونه ای اندیشه و فکر فرزندان ملت را هدایت می کند که در این مذاکرات نابرابر و پر از استکبار و زیاده خواهی، چنان تصمیم سازی کنند و خوش بدرخشند که دنیا شاهد پیروزی یک کشور در برابر شش کشور به ظاهر قدرتمند جهانی باشد و یا حداقل بی آنکه ضرری متوجه ما شود این مذاکرات به سرانجام برسد.

ان شاء الله تعالی

پی نوشت ها:

1.  ر.ک به المصباح، تاج العروس، مقاییس اللغة، الوجوه و النظائر ذیل ماده «اذن».

2.  برگرفته از دائرة المعارف قرآن کریم، ج2، ص 420

3.  مجمع‌البیان، ج 4، ص 856 و المنار، ج 10، ص 80

4.  المیزان، ج 2، ص 129- 130

5.  تفسیر قرطبی، ج 3، ص 24 و مجمع‌البیان، ج 2، ص 544 و روح‌المعانی، مج 2، ج 2، ص 154 و التحریر والتنویر، ج 2، ص 312

امید پیشگر    

بخش قرآن تبیان

مطالب مرتبط:

از خدا بترسم یا عاشقش باشم؟

مشیت الهی در هدایت و گمراهی!

هر چه خدا بخواهد همان می شود.