Alçı Üzerine Resim (1)
Alçı üzerine resim ya duvar sanatı Kacar dönemindeki geleneksel sanatlardandır.
Kacar dönemindeki tebeşir-alçı sanatında seramik sanatına benzer temalar mevcuttur.İranda alçı sanatı uzun bir geçmişe sahip olarak İslam öncesi günlere kadar uzanmaktadır. Alçı sanatçıları pişmiş renkleri kullanarak çiçek, kuş, dinsel, şölen ve savaş temalarında göze çarpan önemli bir ilerleme kaydetmişlerdir. İslami dönemden kalan alçı sanatı örnekleri pek çoktur. Örneğin Abbasi, Samani ve Gazneli sarayı kalıntılarında görülebilir. İran sanat tarihi gelecek yüzyıllardaki sürekliliğin devamıdır. Kacarlar döneminde alçı sanatının güzelliği ve özgünlüğü tarihin muhteşem ve görkemli hikayelerindendir. Bu alanda çalışmış sanatçıların bir dizisi titizdir ve aslında bu insanlar asırlık geleneği omuzlarında taşımışlardır. Sanat kavramının kapısını halk için özel evlerde gözler önüne sermişlerdir.
Bazı evlerde alçı sanatı kalıntıları görülmektedir şöyleki varlıklı insanlar evlerinde bu çeşit dekorasyon sahibi olarak duygusal ve manevi ihtiyaçlarınıda karşılamaktaydılar. Kacarlar döneminde işçiliğin teknikve kalitesi açısından iki alçı sanatı mevcuttu:
Deneyimli guruptaki alçı sanatçılarının işleri daha çok saraylar ve eşraf evlerinde kendini göstermekteydi. Ticari guruptaki alçı sanatçıları daha çok halkın evlerinde alçı ve sıva işiyle meşguldüler.
Eğer bu çalışmaların içeriğini sınıflandırmak gerekirse başlıca iki tür eser vardır: Dini temalı eserler ve meclisleri süsleyen dekoratif temalı eserler
Dini Temalar
İsfehan ilinde Harun Velayet’intürbesinde İmam Ali (as) ve Hüseyin portreleri resimlenmiş ve hicri onüçüncü yüzyılın ilk yarısında İbn Rüstem Al-Taberi’ye atfedilmiştir.Harun Velayet’in türbesi Safeviye döneminde özel olarak dikkat edildi. Şah İsmail İsfehan’ın geliştirilmesi ve onarımı emrini verdi.Kacar döneminde de mezhebi temalı alçılar ilave edildi.Harun Velayet türbesinde Kerbeladaki gibi musibetli sahneler görülebilmektedir.(1)
Prens İbrahim Kaşan türbesi haremliğinin tavanında da İmam Ali (as) ve Hüseyin’in portreleri ve onun etrafında İmam ‘ın başı üzerinde bir melek hale şeklinde ışık taçlandırılarak alçı sanatı işlenmiştir. İki figürde sol üst ve sağ bölümde belki Meysem Temar ve İmam Gulam Kanber resimleri yer almaktadır. (2)
Bu tavanda Kerbela musibetleri İmam Hüseyin ve Ali’nin ve diğerlerinin şehadetleri resimlenmiştir. Onların resimleri malum değildir fakat hicri ondördüncü yüzyılın ilk yarısında yapılmıştır.
Kacarlar döneminde alçı sanatının güzelliği ve özgünlüğü tarihin muhteşem ve görkemli hikayelerindendir. Bu alanda çalışmış sanatçıların bir dizisi titizdir ve aslında bu insanlar asırlık geleneği omuzlarında taşımışlardır. Sanat kavramının kapısını halk için özel evlerde gözler önüne sermişlerdir.
Hicri 14. y.y ikinci yarısında İmamzade Şahzade Hamza İsfehani türbesinin içerisinde alçıdan Kerbela olayları görkemli ve güzel bir şekilde çizilmiştir. Canlı hayvan figürleri kitap düzenini süslemektedir. Savaş meclisleri hareketlilik ve canlılıkla doludur. Bir bölümde Hz Abbas atabinmiş ve bayrak elinde kılıçla eşkiyalardan birini iki parça etmiştir. Ölülerin başları ve bedenleri toprağa düşmüş ve atlar saldırı halindeler. Diğer bir sahnede Ali Ekber (as) eşkiyalardan birinin atını izlemekte binek hayvanları düşmüş ve bazı baş ve gövdeler toprak üzerinde yatmaktadır. Diğer bir sahnede İmam Hüseyin (as) savaş sahnesine dahil olmaktadır. Arkasında Ehlibeyt çadırlarından çıkmış ağlamaktadırlar. Ona bir melek eşlik etmekte ve eşkiyalardan bazılarıda ona ok atmaktadır. (3)
Kaşan şehrinin eski güzergahlarından birinde Kerbela şehitleri alçı baskılar ile çerçevelenmiştir. Hepsi hicri 1313 tarihli Muhammed Ali’ye bağlıdır. (4)
Mezhebi temalı alçılar Lahican’da ilginç renk düzeni ile yapılandırılmıştır. Kerbela olayları zinciri orada resimlenmiştir.(5) Bütün bu resimler hicri ondördüncü yüzyılın ikinci yarısına aittir.
Şiraz’daki Heft Tenan kısmı sadece mezhebi alçılardan oluşmamaktadır. Hicri 13 yy ikinci yarısına ait olan bu sahnelerden birinde İbrahim tarafından İsmailin kurban edilmesi resimlenmiş ve melek İbrahim’in bıçağını almış ve İsmailin kurban edilmesine engel olmuştur. Resmin sol tarafında İsmailin yerine kurban edilecek bir koyun çizilmiştir. Arka plandaki manzara kompozisyonu uzak dağlarda nehir ve ağaçlarla dolu tekne ve evler birlikte göze çarpmaktadır. Bu resimler Avrupada basılan bir resimin üzerinden taklit edilmiştir. (6)
Çeviri:Ürün Özedönüş
Notlar
1-Seyf; 1379: 88-89-103
2- Seyf; 90
3- Seyf; 96-99
4- Seyf; 104-107
5- Seyf; 108-111
6-Ajend: 1390
İran Elsanatları
Mozaik Sanatı [1]
