Mozaik Sanatı [1]

İran’da Tahta Üzerine Mozaik Sanatı Tarihi

Tahta üzerine süsleme sanatı (Muerrik) kelimesinin anlamı ‘temelde her şeyin damarı olan** olarak söyleyebiliriz. Fakat bunun sanattaki özel anlamı güzel resimler ve tasarımlar oluşturulmasıdır. Ahşap alan veya siyah polyester üzerine renkli tahtaları birleştirerek etrafında şekillendirilir.

Bu sanatın meydana geliş tarihi kesin belli değildir. Fakat bu iki sanatın arasındaki ilişkiyi ve uygulamaları hiçbir şüphe bırakmadan seramik sanatında bulabiliriz. Bu sanatın köklerinini anlamak için tarihi gelişimi üzerinde konuşmamız gerekir. İlk olarak İlhanlılar zamanında yapılan Merağa’daki Gonbad-e Sorh (-Kızıl Kümbet) geliyor. Bu kümbet bu işleme ile süslenmiş seramik sanatının en sade örneklerindendir.

Seramik üzerine süsleme sanatı Moğol zamanında da aynı şekilde idi. Safeviler döneminde en görkemli zamanına ulaşmış ve seramik sanatında değerli eserler ortaya çıkmıştır. Bu genişlik ve ihtişam Efagane ve Zendiye zamanında düşüş göstermiştir. Kacarlar zamanında da seramik eski eserlerin kötü bir taklitidir. Bu zamana kadar kullanılan resimlerde seramik üzerine yapılan süsleme mozaik şeklindeydi ama bazı sanatçıların Avrupa’ya seyahati ve onların Avrupa kültür ve sanatına tutumları seramik işçiliğinde bir çok değişiklik ve çeşitlilik meydana getirdi. Ondan sonra insan ve diğer şekillerin tasarımı örneğin savaş silahları Kacarlar döneminde seramik sanatında görülmeye başladı.

Seramik ile ahşap üzerine işlemenin benzerlikleri yapım yöntemindedir. Her ikisinde de renk sıralarının kombinasyonu kullanılacak cins üzerinde şekillenir.

Bu iki sanatın karıştığı eski örneklerden birisi de Kacar dönemine ait büyük eski kapıdır. Şu anki Eğitim Öğretim Bakanlığı’nın bulunduğu yerdeki kuzeybatı kenarında bulunmaktadır. Bu binanın yüksekliği yaklaşık olarak 4,5 metredir ve 3 metre enindedir. Yarım daire onun üzerinde yer almaktadır. Bu kapının her tarafı üç kare şeklinde bölünmüştür:

Yukarıdaki kare cam ve aşağıdaki iki kare yoğun ahşaptan ve düzgündür. Mozaik kullanılarak yapılan resimler bu bölümde yer almaktadır.

Yıllar boyunca mozaik sanatı zamanla birlikte hareket etmiştir. Farklı değişiklikler ve yenilikler bu sanatta meydana gelmiştir. Bu sanatın ilerleyişi hakkında aşina olmak için kesinlikle bu sanatın ilk atölyesi ağaç oymacılığı ve mozaik sanatına dikkat çekmek gerekir.1310 yılında üstad Ahmet İmami başkanlığında kurulmuştur. Aynı zamanda Perviz Zaboli, Abbas Şehrmirzadi, Ali ve Halil İmami, Ahmet Rana gibi üstadlarıda hatırlamak gerekir. İlk önce bu atölyenin çalışmalarının önemi ağaç oymacılığı üzerine idi. Zamanla bunun yanında mozaik (muarrik) sanatıda yer aldı.

Bu sanat başlangıçta masa, vitrin ve sandalyelerin yüzeylerinin süslenmesi şeklinde kullanılmıştır. Sadece mozaik, bağlama ve beş renk resimlerde abanus, iğde, armut ve dut ağaçlarını kullanmaktaydılar. Bazende çeşitlilik için resimlerin doldurulmasında kakma kesimler kullanılmaktaydı. Adı geçen beş renk kakma renklerdir ve ahşap üzerine kakma olarak ün yapmıştır.

Yazdır