قرآن کریم و سبک زندگی (5)

در  نوشتار گذشته سبک زندگی قرآنی در عرصه پوشش بیان شد و دستور قرآن کریم مبنی بر حجاب، فروگرفتن چشم از نگاه به نامحرم و پوشاندن عورت که در آیات 30 و 31 سوره مبارکه نور آمده است، تبیین و تفسیر شد.

تنها استثنا از حکم حجاب

قرآن کریم در ادامه احکام مربوط به حجاب و پوشش بانوان، در آیه 60 سوره نور یک دسته از بانوان را از حکم حجاب مستثنا می کند و می فرماید: «وَالقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللّاتی لایَرجُونَ نِکاحاً فَلَیسَ عَلَیهنَّ اَن یَضَعنَ ثِیابَهُنَّ غَیرَ مُتبَرِّجاتٍ بِزینَةٍ وَ اَن یَستعفِفنَ، خَیرٌ لَهُنَّ وَ اللّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ؛ و زنان از کار افتاده ای که امید به ازدواج ندارند، گناهی بر آن ها نیست که لباس های (رویین) خود را بر زمین بگذارند به شرط این که در برابر مردم خودآرایی نکنند و اگر خود را بپوشانند برای آن ها بهتر است و خداوند شنوا و داناست.»

هم علامه طباطبایی و هم تفسیر نمونه تصریح می کنند که این آیه شریفه استثنایی است از عموم حکم حجاب زنان. علامه در توضیح این استثنا می نویسد: «معنای آیه چنین می شود که بر هر زنی حجاب واجب است جز زنان مسن که می توانند بی حجاب باشند البته در صورتی که کرشمه و تبرج نداشته باشند.» تفسیر نمونه هم اظهار می کند که این آیه استثنایی از حکم حجاب زنان را بیان می کند و زنان پیر و سالخورده را از حکم حجاب مستثنا می شمارد. دلیل این استثنا هم تا حدی روشن است؛ زیرا کشف حجاب این دسته از زنان مفسده ای در بر ندارد.

مقصود از بانوان بازنشسته از ازدواج

شکی نیست خداوند در این آیه یک دسته از زنان را که با تعبیر «بازنشستگان از ازدواج» (القواعد من النساء) از آنان یاد می کند، از عمومیت حکم حجاب استثنا کرده و به آنان اجازه داده است که کشف حجاب کنند. اما در این که مقصود از «القواعد من النساء» دقیقا چه دسته از زنان هستند، دیدگاه های مختلفی مطرح شده است. به بیان دیگر در این که مرز بازنشستگی زنان از ازدواج چه سنی است، بین مفسران مورد بحث و گفت وگوست. برخی سن یائسگی را مرز بازنشستگی زنان از ازدواج دانسته و گفته اند «القواعد من النساء» به معنای زنی است که یائسه شده باشد. چنان که تفسیر کاشف می نویسد: منظور از «القواعد من النساء» زنانی هستند که امیدی به رگل شدن و بچه دار شدن ندارند و نیز نه آنان علاقه شهوت آمیز به مردان دارند و نه مردان به آنان. اما علامه طباطبایی پیری و سالخوردگی زن را ملاک و معیار می گیرد و می نویسد: «کلمه قواعد جمع قاعده است که به معنای زنی است که از نکاح بازنشسته باشد یعنی دیگر کسی به خاطر پیری اش میل به او نمی کند بنابراین جمله «اللاتی لایرجون نکاحا» وصفی توضیحی برای کلمه «قواعد» است.»

تفسیر نمونه هم پس از اشاره به نظرهای مختلف در این باره می نویسد: «ظاهرا همه این تعبیرات به یک واقعیت اشاره می کند و آن این که زنان به سن و سالی برسند که معمولا در آن سن و سال کسی ازدواج نمی کند هرچند ممکن است به طور نادر چنین زنانی اقدام به ازدواج کنند.»

ظاهرا دسته اول که «قواعد» را به زنان یائسه معنا کرده اند، به این دلیل بوده است که هدف از ازدواج فرزندآوری است، و چون سن یائسگی سن نازایی زنان است، به این جهت بازنشستگی از ازدواج را به سن یائسگی تفسیر کرده اند. بر این اساس وصفی که پس از «القواعد» آمده یعنی «اللاتی لایرجون نکاحا» صرفا برای رفع اشتباه است تا تصور نشود آن دسته از زنان نازا را که در سن یائسگی نیستند، دربرمی گیرد.

اما دیدگاه دوم در حقیقت قدر متیقن از «القواعد من النساء» را پذیرفته است زیرا بر طبق هر دو دیدگاه زنان پیر و سالخورده مصداق «القواعد من النساء» هستند.

محدوده استثنا از حکم حجاب

نکته دیگری که در آیه مورد توجه مفسران قرار گرفته، آن است که زنان از کار افتاده تا چه حدی مجازند کشف حجاب کنند؟ تفسیر نمونه در پاسخ به این سوال می نویسد منظور بیرون آوردن همه لباس ها نیست بلکه تنها کنارگذاشتن لباس های رو است که بعضی از روایات از آن تعبیر به چادر و روسری کرده اند.

این تفسیر سپس درباره محدوده مجاز برای کشف حجاب می نو یسد: مانعی ندارد که آن ها سر خود را برهنه کنند و موها و گردن و صورت خود را نپوشانند و حتی در بعضی از احادیث و کلمات فقها مچ دست ها نیز استثنا شده است اما بیش از این مقدار دلیلی درباره استثنا از حکم حجاب نداریم.

تفسیر کاشف هم در این باره می نویسد: «برای پیرزنان اشکالی ندارد که روپوش خود را که معمولا در خیابان و بازار می پوشند، از تن بیرون آورند.»

شرط مستثناشدن از حکم حجاب

اکنون ممکن است این سوال مطرح شود این دسته از زنان که مجاز به کشف حجابند آیا آزادند هر طور که بخواهند در کوچه و بازار رفت و آمد کنند؟

قرآن در پاسخ می فرماید: برداشتن حکم حجاب مشروط به این است که خودآرایی و زینت نکنند. (غیرمتبرجات بزینة) یعنی نباید محاسن و زیبایی های خودرا اظهار کنند.

بنابراین جواز کشف حجاب دو شرط دارد: 1 - زنان به سن و سالی برسند که جاذبه جنسی را کاملا از دست داده باشند2 - در حال برداشتن حجاب خود را زینت نکنند و به طور ساده بیرون آیند.

با تمام این شروط، خداوند در پایان آیه بار دیگر بر اهمیت عفاف و حجاب تاکید می ورزد و خطاب به همین دسته از زنان می فرماید: اگر همین زنان سالخورده نیز خود را بپوشانند برای آنها بهتر است. (و ان یستعففن خیر لَهُنّ).

ادامه دارد...

خراسان - مورخ یکشنبه 1391/08/21 شماره انتشار 18265